InfoHub Logo

ەرتەدە ءبىر ادام ءومىر ءسۇرىپتى. ول وساكا قالاسىن ارالاپ جۇمىس ىزدەيدى. تولىق ءاتى-جونى بەلگىسىز، ءبىراق اۋىلدان قالاعا قىزمەتكە تۇرۋ ءۇشىن كەلگەن سوڭ ونى ەلدىڭ بارلىعى جاي عانا گونسكە اتاپ كەتكەن.

جۇمىس تاۋىپ بەرەتىن كەڭسەنى تاۋىپ كىرگەننەن كەيىن گونسكە ۇزىن ترۋبكا سورىپ وتىرعان شەنەۋنىككە بىلاي دەيدى:

— شەنەۋنىك مىرزا، مەنىڭ اۋليە بولعىم كەلەدى. مەنى اۋليە بولىپ شىعۋعا ۇيرەتەتىن جەرگە جۇمىسقا ورنالاستىرۋىڭىزدى وتىنەمىن.

شەنەۋنىك سول وتىرعان جەرىندە توبەسىنە جاي تۇسكەندەي وتىرىپ قالادى.

— شەنەۋنىك مىرزا، قۇلاعىڭىز كەرەڭ بە؟ مەنىڭ اۋليە بولعىم كەلەدى دەيمىن، سوندىقتان ماعان قىزمەت تاۋىپ بەرۋىڭىزدى سۇرايمىن.

شەنەۋنىك ءبىرازدان كەيىن وز-وزىنە ارەڭ كەلەدى دە:

— وتە وكىنىشتى، — دەيدى ترۋبكا سورۋىن ودان ءارى جالعاستىرىپ، — ءبىزدىڭ كەڭسەمىز ەشكىمگە ءالى اۋليەلىك قىزمەت تاۋىپ بەرگەن ەمەس. مۇمكىن ءسىز باسقا جەرگە بارىپ، باعىڭىزدى سىنارسىز؟

ءبىراق گونسكە اشىق جاسىل ءتۇستى شالبارىنىڭ قالتاسىنا قولىن سالىپ ايقايلاۋعا كىرىسەدى.

— ءسىز ءوزىڭىز ءبىرتۇرلى سويلەيدى ەكەنسىز. كەڭسەڭىزدىڭ سىرتىندا نە جازىلىپ تۇرعانىن بىلمەيسىز بە؟ «قالاعان قىزمەتىڭىزگە ورنالاستىرامىز» دەپ تۇر. ەگەر «كەز كەلگەن» دەپ جازاتىن بولساڭىزدار، كەز كەلگەن قىزمەتكە ورنالاستىرۋعا تيىسسىزدەر دەگەن ءسوز. الدە سىزدەر جۇرتتى الداۋمەن اينالىساسىزدار ما؟

ەگەر ماسەلەگە بۇل قىرىنان قاراسا، گونەسكەنىكى دۇرىس بولىپ كورىنەدى.

— جوق، ول جازۋدا جالعان بىردە ءبىر ءسوز جوق، — دەيدى شوشىپ كەتكەن شەنەۋنىك، — ەگەر اۋليە بولۋعا ۇيرەتەتىن جۇمىس كەرەك دەسەڭىز، ەرتەڭ كەلىڭىز. ال ءبىز سول ەكى ارادا ىڭعايلى قىزمەت تاۋىپ قويۋعا تىرىسامىز.

ايتەۋىر ءبىر نارسە ەتىپ ۋاقىتتى سوزا ءتۇسۋ ءۇشىن شەنەۋنىك گونسكەنىڭ ءوتىنىشىن قابىلداپ الىپ قالادى. ءبىراق اۋليەلىككە ۇيرەتەتىن قىزمەتتى قايدان تابۋعا بولاتىنىن ول بايقۇس قايدان ءبىلسىن. سوندىقتان گونسكەنى شىعارىپ سالعاننان كەيىن ول جاقىن ارادا تۇراتىن دارىگەردىڭ ۇيىنە قاراي تۇرا جۇگىردى. كەلۋ سەبەبىن ءتۇسىندىرىپ بولعاننان كەيىن:

— ەندى نە ىستەسەم ەكەن؟ اۋليە بولىپ شىعۋ ءۇشىن ادامنىڭ قانداي جۇمىس ىستەۋى كەرەك ەكەنىن ءسىز بىلمەيسىز بە؟، — دەپ سۇرايدى.

بۇل جاعداي دارىگەردى دە قاتتى تاڭ قالدىرادى. ول ءتىپتى اۋلادا ءوسىپ تۇرعان قاراعايعا قاراپ، ءبىرشاما ۋاقىت ويلانىپ قالادى. وسى كەزدە اڭگىمەگە دارىگەردىڭ جاۋىز ايەلى ارالاسقان. ونى ەل «كارى تۇلكى» دەپ اتايتىن. شەنەۋنىككە ول:

— ال ءسىز ونى ءبىزدىڭ ۇيگە جىبەرىڭىز. ءبىزدىڭ ۇيدە ول ەكى-ۇش جىلدا اۋليە بولۋ امالىنا ۇيرەنىپ شىعادى، — دەيدى.

— شىنىمەن بە؟، — دەپ قۋانىپ كەتەدى شەنەۋنىك، — سىزدەرگە كەلگەنىم مۇنداي جاقسى بولار ما! كوپ-كوپ راحمەت. دارىگەرلەر مەن اۋليەلەر اراسىندا الدەبىر ۇقساستىقتىڭ بار ەكەنىن بۇرىن دا سەزىپ ءجۇرۋشى ەدىم. ەندى كوزىم انىق جەتتى!

كوكىرەگى سوقىر شەنەۋنىك وسىلايشا قايتا-قايتا باسىن ءيىپ شىعىپ كەتەدى. دارىگەر شەنەۋنىكتى ارەڭ شىداپ شىعارىپ سالادى دا، ول كەتە سالىسىمەن ايەلىنە دۇرسە قويا بەرەدى:

— ەسىڭ دۇرىس پا ءوزىڭنىڭ؟ نە ىستەگەنىڭدى بىلەسىڭ بە؟ ول سورلى جۇمىستى ىستەۋىن ىستەپ، اۋليەگە اينالماعان سوڭ ايقاي-شۋ شىعارماي ما؟ ماسقارامىز شىقپاي ما سودان كەيىن؟

ءبىراق كوكبەت قاتىن اقتالۋعا تىرىسقان دا جوق.

— اۋزىڭدى جاپ ودان دا!، — دەدى ول بەت باقتىرماي، — سەن سەكىلدى اقىماقتىڭ اقىلىمەن جۇرسەم، مىنا قاتىگەز الەمدە ءبىر تاباق كۇرىشكە زار بولىپ وتەر ەدىم.

سونىمەن كەلەسى كۇنى شەنەۋنىك گونسكەنى ەرتىپ دارىگەردىڭ ۇيىنە كەلەدى. بۇل جولى ول ۇستىنە ەلتاڭبانىڭ سۋرەتى سىزىلعان حاوري كيىپ الىپتى، مۇمكىن ول العاش رەت تانىسۋعا كەلگەندە وسىلاي كيىنۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيتىن بولار. ەندى سىرت كوزگە ونىڭ قاراپايىم شارۋدان ەش ايىرماشىلىعى جوق ەدى. ونى ەشكىم بۇلاي ەلەستەتپەگەن بولۋى كەرەك. دارىگەر گونسكەگە ەل ەستىپ، كوز كورمەگەن جابايى اڭعا قاراعانداي قارادى. گونسكەنىڭ كوزىنە تەسىلگەن ول:

— سەنى اۋليە بولعىسى كەلەدى دەپ ەستىپ جاتىرمىز. بۇنداي شەشىمگە يتەرمەلەگەن نە نارسە؟، — دەپ سۇرايدى.

— سونشالىقتى ەش نارسە ەمەس. جاي، انشەيىن، بىردە وساكا قامالىنا قاراپ، ءتىپتى توەتومي حيدەەسي سەكىلدى ءبىرتۋار ادامداردىڭ وزدەرى ولەدى دەپ ويلادىم. دەمەك، ىستەگەن ىستەرىڭ قانشالىقتى ۇلى بولسا دا، ءبارىبىر ولەسىڭ دەگەن ءسوز عوي بۇل. ال مەنىڭ ولگىم دە، قارتايعىم دا كەلمەيدى.

— دەمەك، سەن اۋليە بولۋ ءۇشىن كەز كەلگەن جۇمىستى ىستەۋگە بارسىڭ عوي؟، — دەپ سۇرايدى دارىگەردىڭ ايلاكەر ايەلى.

— ءيا، تۇبىندە اۋليە بولىپ شىعۋ ءۇشىن مەن كەز كەلگەن جۇمىستى ىستەۋگە بارمىن.

— وندا سەن ماعان جيىرما جىلعا قىزمەتكە تۇر. سوندا ەڭ سوڭعى جىلى مەن ساعان اۋليە بولۋدىڭ سىرىن اشامىن.

— ولاي بولسا مەن دايىنمىن. راحمەت، سىزگە، مەيىرىمدى جان!، — دەيدى گونسكە.

— ءبىراق سەن جيىرما جىل بويى تەگىن جۇمىس ىستەۋگە ءتيىسسىڭ.

— ارينە، ارينە.

سول كۇننەن باستاپ گونسكە دارىگەردىڭ ۇيىندە جۇمىس ىستەدى. سۋ تاسىدى. وتىن جاردى. تاماق ىستەدى. ءۇيدىڭ ءىشى مەن اۋلانى سىپىردى. ونىسىمەن قويماي دارىگەردىڭ ارتىنان ءدارى سالىنعان دوربانى كوتەرىپ ءجۇردى. وسى ۋاقىت ىشىندە ول بىردە ءبىر رەت ءوز قىزمەتى ءۇشىن اقى سۇراعان جوق. ول ءتارىزدى قىزمەتشىنى بۇكىل جاپونيادان ىزدەپ تابۋ مۇمكىن ەمەس ەدى.

وسىلايشا جيىرما جىل ءوتتى. گونسكە وسىندا العاش كەلگەندەگى كەزىندەي ۇستىنە ەلتاڭبانىڭ سۋرەتى سىزىلعان ءحاوريىن كيىپ، قوجايىندارىنىڭ الدىنا باردى. الدىمەن جيىرما جىل بويى ولاردىڭ كورسەتكەن ءتوزىمى مەن مەيىرىمى ءۇشىن راحمەت ايتتى. سودان كەيىن ول:

— ال ەندى شارت بويىنشا مەنى اۋليە بولۋ ونەرىنە ۇيرەتۋلەرىڭىزدى سۇرايمىن، — دەدى. بۇنى ەستىگەن دارىگەر نە دەپ جاۋاپ بەرەرىن بىلمەي ساسىپ، ابدىرىپ قالدى. جيىرما جىل تەگىن ءارى ادال قىزمەت ەتكەننەن كەيىن گونسكەگە «اۋليەلىككە ۇيرەتە المايمىز، كەشىر» دەگەن ىڭعايسىز عوي. دارىگەر سالقىن عانا:

— مەن ەمەس، قاراپايىم ادامدى اۋليەگە اينالدىراتىن قۇپيانى ڭ ايەلىم بىلەدى،  — دەگەننەن وزگە امال قالماعان.

— ماقۇل، مەن سەنى اۋليەلىككە ۇيرەتەمىن، ءبىراق قانشالىقتى قيىن بولىپ كورىنسە دە، سەن مەنىڭ ايتقاندارىمدى مۇلتىكسىز ورىنداۋعا ءتيىسسىڭ. ەگەر مەنىڭ بۇيرىقتارىمنىڭ ەڭ بولماسا بىرەۋىن ورىندامايتىن بولساڭ، تاعى جيىرما جىل اقىسىز قىزمەت ەتەسىڭ. ەگەر بۇنى دا ىستەمەسەڭ، قارعىسقا ۇشىراپ، ازاپپەن ولەسىڭ.

— ءسوزسىز ورىندايمىن. ءسىزدىڭ ءاربىر ايتقان ءسوزىڭىزدى ءسوزسىز ورىندايمىن.

گونسكە قۋانىشى قوينىنا سىيماي، ايەلدىڭ اۋىزىنا قارادى.

— ولاي بولسا اۋلادا ءوسىپ تۇرعان قاراعايدىڭ باسىنا ورمەلەپ شىق، — دەدى دارىگەردىڭ ايەلى. ول، البەتتە، اۋليە بولۋدىڭ امالىن بىلمەيمتىن. تەك قانا گونسكەگە وتە قيىن، ورىندالۋى مۇمكىن ەمەس بۇيرىق بەرىپ، تاعى جيىرما جىل تەگىن قىزمەتكە پايدالانعىسى كەلگەن. گونسكە بەيشارا قوجايىنىنىڭ داۋىسىن ەستي سالىسىمەن قاراعايدىڭ باسىنا شىقتى.

— تاعى، تاعى ورمەلەي ءتۇس، — دەپ بۇيىردى دارىگەردىڭ ايەلى قاراعايعا شىعىپ بارا جاتقان گونسكەگە قاراپ.

مىنە، گونسكەنىڭ ەلتاڭبالى ءحاوريى قاراعايدىڭ ۇشار باسىندا جەلبىرەدى.

— وڭ قولىڭدى جىبەر!

گونسكە بار كۇشىن سالىپ، سول قولىمەن جۋان بۇتاققا جارماسىپ، اقىرىنداپ وڭ قولىن بوساتتى.

— ەندى سول قولىڭدى جىبەر.

— توقتا!، — دەپ ايقايلادى دارىگەر، — ەگەر ول سول قولىن دا جىبەرەتىن بولسا، جەرگە قۇلاماي ما؟ ءولىپ قالماي ما؟

— بىلمەيتىن ىسىڭە ارالاسپا!، — دەپ جاۋاپ قاتتى ايەلى، — ماعان سەنسەڭشى... ەي، گونسكە، سول قولىڭدى جىبەر دەدىم عوي مەن ساعان.

ونىڭ داۋىسىن ەستي سالىپ گونسكە جالما جان سول قولىن جىبەردى. نەگىزىندە قاراعايدىڭ ۇشار باسىنا ورمەلەپ شىعىپ العان ادام ەكى قولىن دا بوساتاتىن بولسا، جەرگە قۇلايدى. شىنىمەن دە گونسكەنىڭ دەنەسى قاراعايدان ءبولىنىپ شىقتى. ءبىراق اعاشتان الشاقتاعان گونسكە جەرگە قۇلاۋ تۋرالى ويلاعان دا جوق. ول اۋادا قالقىپ تۇرىپ قالعان.

— سىزدەرگە كوپ راحمەت، — دەپ ايقايلادى ول جەردەگىلەرگە، — سىزدەردىڭ ارقالارىڭىزدا مەن اۋليەلەر قاتارىنا قوسىلدىم.

وسى سىپايى سوزدەردى باسىن ءيىپ ايتقاننان كەيىن ول كوگىلدىر اسپاندى بويلاپ ءوز جونىمەن جۇرە بەردى. بىرتە-بىرتە بۇلتتاردىڭ اراسىنا ءسىڭىپ كورىنبەي كەتكەن...

دارىگەر مەن ايەلىنىڭ ءارى قارايعى تاعدىرى تۋرالى بەلگىسىز. قاراعاي بولسا بۇل وقيعادان كەيىن دە ۇزاق تۇردى. سودان كەيىن تاسۋگورو ەدويانىڭ ءوزى ءتورت ادامنىڭ قۇشاعى جەتپەيتىن بۇل اعاشتى ءوز باعىنا قايتا وتىرعىزىپ الىپتى دەسەدى. ول قىستا، قار جاۋعان كەزدە ەرەكشە اسەم بولىپ كەتەدى ەكەن.

---