ءاي، وسى ماتەماتيكا...سايىسى
“ءاي، وسى ماتەماتيكا...”سايىسى
ەسەپتەر شىعارۋ.
ماقساتى: وندىق بولشەكتەر تۋرالى ەرەجەلەردى ءارتۇرلى ەسەپتەۋلەردە پايدالانا بىلەدى. ءاربىر وقۋشىعا ساپالى تەرەڭ ءبىلىم بەرىلەدى. اقپاراتتىق قۇرالدار ارقىلى العان بىلىمدەرى تولىقتىرىلىپ بەكىتىلەدى.
بۇگىنگى كۇن سايىستا
ەشكىمەن سەن قالىسپا،
ءبىلىمى كىمنىڭ كوپ بولسا،
سول وزادى سايىستا - دەپ
«ءاي، وسى ماتەماتيكا»
اتتى سايىسىمىزدى باستايمىز.
شىن جۇيرىك شابىسىنان تانىلادى
ناقتى ءبىلىم، تەرەڭ وي سىنالادى.
باعا بەرەر ءادىلقازى ورتامىزدا
سىزدەرگە قۇرمەتپەنەن قول سوعىلادى.
ءوتۋ جوسپارى:
ماتەماتيكا جايلى اڭگىمەلەر
لوگيكالىق ەسەپتەر
ماقال - ماتەلدەر سايىسى
ەسەپكە كىم جۇيرىك؟
كىم كوپ بىلەدى؟
قورىتىندى
1. اريفمەتيكا ماتەماتيكانىڭ، ال ماتەماتيكا عىلىمداردىڭ پاتشاسى.
(ك. گاۋسس)
2. اقىل - ويدى تارتىپكە كەلتىرەتىن ماتەماتيكا، سوندىقتان دا ونى وقۋ كەرەك.
(م. ۆ. لومونوسوۆ)
3. ماتەماتيكا – بارلىق عىلىمداردىڭ تۇڭعىشى جانە ولارعا پايدالى دا، قاجەت تە.
(ر. بەكون)
باستاۋىش گەومەتريانىڭ ەڭ العاشقى اۆتورى گرەكتىڭ العاشقى ماتەماتيگى ەۆكليد وزىنەن بۇرىنعى عاسىرلار بويى جينالعان دەرەكتەردى ءبىر كىتاپقا سىيعىزىپ، «نەگىزدەر» دەگەن اتپەن وقۋلىق جازعان. تاريحشىلاردىڭ ايتۋىنشا، ەۆكليد وتە ادال، شىنشىل، كىشى پەيىلدى ادام بولعان، عىلىمعا مەيىلىنشە بەرىلگەن، عىلىم جولىن قاتتى ۇستاعان عالىم بولعان. پاتشانىڭ گەومەتريامەن اينالىسقىسى كەلگەن سۇراعىنا، «گەومەتريادا پاتشالارعا ارنالعان جەڭىل جول جوق» - دەگەن ەكەن.
پيفاگور (ب. ە. د. 580 - 500 ج) ساموستىق پيفاگوردىڭ اتاعى تەك ماتەماتيكتەرگە عانا ەمەس، مەكتەپتە وقىعان جاستاردىڭ بارىنە ايگىلى. ونىڭ تىك بۇرىشتى ءۇشبۇرىشتىڭ گيپوتەنۋزاسىنىڭ كۆادراتى ونىڭ كاتەتتەرىنىڭ كۆادراتتارىنىڭ قوسىندىسىنا تەڭ دەگەن تەورەماسى كوپشىلىككە ايگىلى.
ول – 1، 2، 3، 4 – ساندارىن: وت، جەر، سۋ جانە اۋا دەگەن. بۇل سانداردىڭ قوسىندىسى – 10 – بۇل بارلىق تىرشىلىكتى بەينەلەيدى دەگەن ەكەن. ول سانداردى جۇپ جانە تاق، جاي جانە قۇراما ساندارعا ءبولىپ، مۋزىكانىڭ ماتەماتيكالىق تەورياسىن اشتى.
ءاي، وسى ماتەماتيكا...سايىسى. جۇكتەۋ
ەسەپتەر شىعارۋ.
ماقساتى: وندىق بولشەكتەر تۋرالى ەرەجەلەردى ءارتۇرلى ەسەپتەۋلەردە پايدالانا بىلەدى. ءاربىر وقۋشىعا ساپالى تەرەڭ ءبىلىم بەرىلەدى. اقپاراتتىق قۇرالدار ارقىلى العان بىلىمدەرى تولىقتىرىلىپ بەكىتىلەدى.
بۇگىنگى كۇن سايىستا
ەشكىمەن سەن قالىسپا،
ءبىلىمى كىمنىڭ كوپ بولسا،
سول وزادى سايىستا - دەپ
«ءاي، وسى ماتەماتيكا»
اتتى سايىسىمىزدى باستايمىز.
شىن جۇيرىك شابىسىنان تانىلادى
ناقتى ءبىلىم، تەرەڭ وي سىنالادى.
باعا بەرەر ءادىلقازى ورتامىزدا
سىزدەرگە قۇرمەتپەنەن قول سوعىلادى.
ءوتۋ جوسپارى:
ماتەماتيكا جايلى اڭگىمەلەر
لوگيكالىق ەسەپتەر
ماقال - ماتەلدەر سايىسى
ەسەپكە كىم جۇيرىك؟
كىم كوپ بىلەدى؟
قورىتىندى
1. اريفمەتيكا ماتەماتيكانىڭ، ال ماتەماتيكا عىلىمداردىڭ پاتشاسى.
(ك. گاۋسس)
2. اقىل - ويدى تارتىپكە كەلتىرەتىن ماتەماتيكا، سوندىقتان دا ونى وقۋ كەرەك.
(م. ۆ. لومونوسوۆ)
3. ماتەماتيكا – بارلىق عىلىمداردىڭ تۇڭعىشى جانە ولارعا پايدالى دا، قاجەت تە.
(ر. بەكون)
باستاۋىش گەومەتريانىڭ ەڭ العاشقى اۆتورى گرەكتىڭ العاشقى ماتەماتيگى ەۆكليد وزىنەن بۇرىنعى عاسىرلار بويى جينالعان دەرەكتەردى ءبىر كىتاپقا سىيعىزىپ، «نەگىزدەر» دەگەن اتپەن وقۋلىق جازعان. تاريحشىلاردىڭ ايتۋىنشا، ەۆكليد وتە ادال، شىنشىل، كىشى پەيىلدى ادام بولعان، عىلىمعا مەيىلىنشە بەرىلگەن، عىلىم جولىن قاتتى ۇستاعان عالىم بولعان. پاتشانىڭ گەومەتريامەن اينالىسقىسى كەلگەن سۇراعىنا، «گەومەتريادا پاتشالارعا ارنالعان جەڭىل جول جوق» - دەگەن ەكەن.
پيفاگور (ب. ە. د. 580 - 500 ج) ساموستىق پيفاگوردىڭ اتاعى تەك ماتەماتيكتەرگە عانا ەمەس، مەكتەپتە وقىعان جاستاردىڭ بارىنە ايگىلى. ونىڭ تىك بۇرىشتى ءۇشبۇرىشتىڭ گيپوتەنۋزاسىنىڭ كۆادراتى ونىڭ كاتەتتەرىنىڭ كۆادراتتارىنىڭ قوسىندىسىنا تەڭ دەگەن تەورەماسى كوپشىلىككە ايگىلى.
ول – 1، 2، 3، 4 – ساندارىن: وت، جەر، سۋ جانە اۋا دەگەن. بۇل سانداردىڭ قوسىندىسى – 10 – بۇل بارلىق تىرشىلىكتى بەينەلەيدى دەگەن ەكەن. ول سانداردى جۇپ جانە تاق، جاي جانە قۇراما ساندارعا ءبولىپ، مۋزىكانىڭ ماتەماتيكالىق تەورياسىن اشتى.
ءاي، وسى ماتەماتيكا...سايىسى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ورتاق تاقىرىپ: «مەنىڭ وتباسىم جانە دوستارىم»،«ءبىزدى قورشاعان الەم» تاقىرىپتارى اياسىندا
