اي تولعان تۇندەگى اق قىز
سوڭعى جۇمىسقا اۋىسىپ كەلۋىم — جاي قىزمەت ەمەس. اتاعىن ات ازەر كوتەرەردەي ءبولىم مەڭگەرۋشىسى بولىپ كەلۋىم ءومىرىمدى كۇرت وزگەرتىپ جىبەردى.
قىرىققا تاياپ قالعان قىرقىلجىڭ بويداققا ىلعي ورىمدەي قۇرالاي كوز جاس قىزدار مەن ءبىر كابينەتتە وتىرۋ باقىتى بۇيىرعانىنا تاعدىرىما مىڭ مارتە العىس جاۋدىرىپ ءجۇرمىن كۇنىنە.
— اعا بىلەسىز بە، مەن ءسىز تۇرعان اۋىلدا تۇرامىن عوي، — دەيدى اينا دەگەن اققۇبا قىز قيىلىپ.
قۋانىپ قالدىم.
— تاماشا بولدى عوي، بىرگە كەلىپ، بىرگە قايتىپ تۇرامىز، — دەپپىن قۋانىشىمدى جاسىرا الماي.
قىزداردىڭ دۋ ەتە قالعان كۇلكىسىنەن سوڭ، ءوزىمنىڭ بايقاماي سويلەپ قالعانىمدى اڭعاردىم. دەسە دە، سازبەتتەنىپ ونى ونشا ەلەمەگەن كەيىپ تانىتتىم.
بۇرىننان جينالىپ قالعان ءبىراز شارۋانى ۇستەل باسىندا-اق شەشىپ تاستاۋعا تىرىستىم.
كوركىنە كوز سۇرىندىرگەن جەتى بىردەي اي كەلبەتتى ارۋدىڭ اراسىندا جالعىز ەركەك كىندىكتىنىڭ بولۋى — ءبىر جاعىنان قىزىق بولسا، ەندى ءبىر جاعىنان اسا اۋىر مىندەت-تۇعىن، ارينە.
بىردەن ىسكەر باسشى ەكەنىمدى سەزدىرگىم كەلدى. ءارى قول استىمداعىلاردىڭ دەسىن باسىپ الماققا:
— مەنىمەن بىرگە جۇمىس جاساعىسى كەلمەيتىندەرىڭ بولسا ايتىڭدار، بۇگىننەن باستاپ بوساتام، —دەپ ءوز تابيعاتىما جات ءبىر قاتالدىققا قاراي بەت بۇردىم.
جاڭا باستىقتان مۇنداي قاتالدىقتى كۇتپەگەن بولار، ايەلدەر جاعى جىم-جالاس بولا قالدى. تەك كوزدەرىنىڭ قيىعىمەن عانا بىر-بىرىنە ءۇنسىز ءتىل قاتىپ، ەرىندەرىن سىلپ ەتكىزىسىپ الىستى.
ءارقايسىسىن جانىما شاقىرىپ الىپ، جەكە-جەكە تاپسىرما بەرىپ جاتىرمىن. سوڭعىسى بولىپ الدىما اينا كەلدى.
وزىنە جۇكتەلگەن تاپسىرمانى ءبىر قايتالاپ وزىمە ايتىپ بەرگەن ادەمى قىز:
— اعاي، ءسىزدىڭ جەكە كولىگىڭىز بار ما؟ — دەپ سۇرادى.
— ءيا، قالقام، بۇت ارتار بىردەڭەم بار.
— مەنى الا كەتەسىز بە؟
— قۋانا-قۋانا.
جۇمىستان شىعاتىن ۋاقىت بولعان. قىزمەتكەرلەردىڭ ءبارى مەنىڭ رۇقساتىممەن ۇيدى-ۇيلەرىنە قايتىپ جاتىر. الدىمداعى الدە ءبىر پاراق قاعازعا ەش ماقساتسىز ءۇڭىلىپ مەن وتىرمىن. قارسى جاقتاعى ۇستەلدە اينا وتىر مەن جاققا ۇرلانا قاراپ.
ەلدىڭ ءبارى كەتىپ بولدى. تەك اينا ەكەۋمىز. ۇزاق وتىردىق. اقىرى اينا:
— اعاي ۇيدەگى جەڭگەي ىزدەمەي مە؟ — دەپ سۇرادى.
— جوق، — دەدىم مەن بىردەن. داۋىسىم قاتتى شىعىپ كەتتى. ءار كەز قويىلاتىن وسى سۇراق مەنىڭ بويداق ەكەندىگىمدى بەتىمە باساتىنداي سەزىلەتىن.
— كەشىرىڭىز، مەن بىلمەدىم، — قىز بەيكۇنا قالىپقا تۇسكەن.
— وقاسى جوق قالقام، — دەدىم مەن دە بىردەن داۋىسىمدى جايماشۋاقتاپ، ءوز ىشكى ەسەبىمدى تۇگەندەپ الدىم. قىز ۇزاق ءۇنسىز قالدى. ءبىراز ۋاقىتتان سوڭ بارىپ:
— سوندا ءسىز ۇيلەنبەگەنسىز بە؟
قىز داۋسى وسى سۇراقتى بارىنشا سابىرلى، بارىنشا سىپايى ەتىپ قويعانداي بولدى.
— سول تۋرالى ەندى ويلانىپ ءجۇرمىن.
— جۇمىس باستى بولدىڭىز با؟
— ۇيلەنبەۋگە سەبەپ بولارداي ەمەس.
— الدە؟
— بۇرىن ۇيلەنگەن بە ەدىڭ دەپ سۇراعىڭ كەلىپ وتىر ما؟
— جوق، ءيا، ەندى قالاي ايتسام ەكەن، ءيا، سولاي.
قىز قاراداي ءوز سوزىنەن جاڭىلىپ جاتىر.
— شىنىن ايتسام، بۇگىنگە دەيىن سوعان لايىق ەشكىمدى كەزىكتىرە المادىم.
— قىزىق ەكەن.
— تۇك تە قىزىعى جوق، وسى كۇنگە دەيىن كەزىكتىرە المادىم، دەگەنمەن بۇگىن… ءسوزىمنىڭ اياعىن جۇتىپ قالدىم.
قىز بەتى دۋ ەتە تۇسكەندەي بولدى. اقشا بەتى قىزارا الاۋلاپ بارىپ ميعىنداعى شۇڭقىرعا بارىپ ۇيالاپ قالدى. جۇرەگىم ءدىر ەتە قالدى. دەنەمنەن الدە ءبىر تىلسىم دۇنيە ءدۇر ەتىپ وتە شىققانداي بولدى. اينانىڭ اققۇبا جۇزىنەن كوز ايىرا الار ەمەسپىن. قىز جانارى تىكە قاراۋعا باتىلى جەتپەي جەردەن الدەبىر تابىلماسىن ىزدەي باستادى.
— قايتپايسىڭ با،- دەپ سۇرادىم.
— ا، اعاي، ءيا ءقازىر، قايتام — ول تاعى ءسوزىن شاشىپ الدى.
— جينال وندا كەتتىك.
— الا كەتەسىز بە؟
— سول ءۇشىن وتىرمىن.
— راحمەت، دەسە دە ىڭعايسىز ەمەس پە؟
قىز ەندى وپ-وتىرىك ءمۇلايىمسي قالدى. قالادان شىعا بويىمدى ءبىر جەلىك بۋا باستادى. جانىمداعى قىزدىڭ اسەم كەلبەتى جان دۇنيەمدى قىتىقتاپ مازالاي باستاعان-دى. اقىرى ايەل قاۋىمى الدىنداعى العاشقى باتىلدىعىمدى جاسادىم.
— اينا.
— ءيا.
— ۋاقىتىڭ بار ما؟ بىرگە تاماقتانۋعا؟
— بىلمەيمىن اعاي.
— وندا كەتتىك بىرگە تاماقتانامىز.
— ىڭعايسىز ەمەس پە؟ قىز تاعى قىلىمسي قالدى.
— ەشقانداي.
كولىكتى جول بويىنداعى ءدامحاناعا تىرەدىم.
ەكى ادامنىڭ قاجەتتىلىگىنەن الدەقايدا كوپ تاماققا تاپسىرىس بەرىپ تاستادىم قوياردا-قويماي.
تاپ ءبىر ءوزىمنىڭ ەر ەكەنىمدى، ايەل زاتىنا تۇڭعىش رەت كەزدەسىپ وتىرعانداي جان-دۇنيەمدى الدە ءبىر سايتان سەزىم جەلپىندىرىپ بارادى.
— اعاي، —دەيدى قىز قيىلىپ.
— ءيا، — دەيمىن مەن دە ەمىرەنىپ.
— مەنى جۇمىستان شىعارىپ جىبەرمەيتىن شىعارسىز.
— اتاما! قالقام، سەندەي ادەمى ارۋدىڭ الدىمدا وتىرعانىنىڭ ءوزى مەن ءۇشىن ۇلكەن باقىت قوي. وسى ءسوزدىڭ اۋزىمنان قالاي شىعىپ كەتكەنىن ءوزىم دە اڭعارماي قالدىم.
داستارحان جيىلىپ، قايتادان كولىككە مىندىك. جانىما كەلىپ جايعاسقان اينانى ءوزىم ويلاعان باتىلدىقتان الدە قايدا بيىك ەرلىكپەن وڭ قولىممەن يىعىنان وزىمە قاراي تارتتىم. قىزدا ەش قارسىلىق جوق. تەك شىن-وتىرىگى بەلگىسىز از عانا قىمسىنۋ بار.
ەمىرەنە اپپاق جۇزىنەن ءوپتىم. سوسىن بال ەرنى. ءتىپتى ەكەۋىمىز ءبىر تۇتاس تانگە اينالعاندايمىز.
ەش ءۇنسىز مەن اينانى كولىكتەن ءتۇسىردىم دە جاڭا عانا ءوزىمىز تاماقتانعان ءدامحانانىڭ ۇستىڭگى قاباتىنداعى قوناق ۇيگە ەرتىپ كىردىم.
قىلشىلداعان جاستىقتىڭ داۋرەنى اياقتالعان بولار. كوڭىلىم كوتەرىلىپ، جۇرەگىم ورەكپىگەنىمەن قاتتى قالجىراپ شىقتىم. ماعان سالسا، سوندا تاڭعا دەيىن قالا بەرەر ەم. اينا نەگە ەكەنى بەلگىسىز «قايتپاسام بولمايدى» دەپ ءوتىنىپ قويمادى.
اينانى ۇيىنە جەتكىزىپ سالىپ ءوز ۇيىمە كەلگەندە ءتۇن ورتاسىنا تاياپ قالعان ەدى.
ۇنەمى جينالماي يلەكتەنىپ جاتاتىن توسەككە بىردەن گۇرس ەتىپ قۇلاي كەتتىم. ۇيقىلى-وياۋ، مەڭ-زەڭ بولىپ ۇزاق جاتتىم. اقىرى ورنىمنان تۇرىپ اس ۇيگە باردىم دا ءالى اۋزى اشىلماعان اراقتى الىپ ۇلكەن كەسەگە ءبىرجولا ءبىراق توڭكەردىم دە، سۋساپ قالعانداي-اق سالقىلداتىپ جۇتا سالدىم دا جاتىن ورنىما قايتا كەلىپ جانتايدىم. كوزىم ءىلىنىپ كەتىپتى. شوشىپ وياندىم. جەر كوشىپ جاتقانداي سىرتتا الدەنە دۇركىرەيدى.
ورنىمنان اتىپ تۇرىپ سىرتقا شىقتىم. اۋىلدىڭ باس جاعىنان جەر باۋىرلاپ شۇباتىلىپ اقشاربى بۇلت كوشىپ بارادى. كوزىمدى ۋقالاپ قايتا قارادىم. بۇلت ەمەس. شۇبىرعان كوش. كوشتىڭ يەلەرى بۇلدىرىپ كوزگە شالىنبايدى، سوڭى تۋرا مەنىڭ ءۇيىمنىڭ الدىندا عانا كەتىپ بارادى ەكەن.
سىڭعىر-سىڭعىر ەتكەن ءبىر اسەم كۇلكى كەلگەندەي بولدى. سوعان ەلىتىپ العا قاراي اسىعىس اتتاپ قالعانىمدا كەشە الىسقا توككەنگە ەرىنىپ ەسىك الدىنا توڭكەرە سالعان كۇلگە وڭ اياعىمدى باتىرىپ الدىم. ءدال وسى كەزدە كوشتىڭ سوڭىندا اپپاق جەلماياعا مىنگەن اق كيىمدى اپپاق قىز جارق ەتە قالدى دا، ماناعى اسەم كۇلكى پىشاق كەسكەندەي ءۇزىلىپ، ءبىر اششى شىڭعىرعان داۋىس كەلدى.
اششى داۋىس قۇلاق تۇندىرادى. كۇلدەن اياعىمدى جۇلىپ العاندا ماناعى كوش ءىزىم-عايىم جوق بولىپ كەتتى. تاڭعا دەيىن كوز ىلە الماي شىقتىم. كوزىمە الدەنە ەلەستەدى ما دەيىن دەسەم، ءبارىن انىق كورگەنىم مەن قوسا شىڭعىرعان اششى داۋىس قۇلاعىمنان كەتپەي تۇر.
جۇمىسقا دەل-سال بولىپ ازەر جەتتىم. اۋەلى ءجۇزى بال-بۇل جايناعان اينا كۇتىپ الدى مەنى.
ەندى ورنىما وتىرا بەرگەندە سىرت جاقتان الدەبىر ايەلدىڭ زەكي سويلەگەن تانىس داۋسى ەستىلدى. سونىڭ اراسىنشا سىرتقى ەسىكتە تۇراتىن قاراۋىل جىگىت كەلىپ: «سىزگە ءبىر ايەل كەزدەسەم دەپ قويماي تۇر. جىبەرەيىك دەسەك، قالاي ايتسام ەكەن، ءوزى ءبىرتۇرلى، كيىمى دە»، — دەپ كۇمىلجىپ بارىپ توقتادى.
— نەسى بار؟ كىرگىزە بەر، — دەدىم مەن الدەنەگە اينالسوقتاپ.
ەسىكتەن كيىمى البا-جۇلبا، اپپاق شاشى قوبىراپ كەتكەن كەمپىر كىرىپ كەلدى.
ءوزىم تاڭ قالىپ قالدىم. نە شارۋا ايتادى دەپ كۇتىپ وتىرمىن. ماعان ەجىرەيە قاراپ ءبىراز تۇردى. ءبىر جەردەن كورگەندەيمىن. دەگەنمەن جىعا تاني المادىم.
اراداعى ۇنسىزدىكتى قارسى جاق بۇزدى.
— ەھ! تانىمادىڭ ءا! قۋ شەشەك، كورمەيتىن نارسەنى كورگەن سوڭ، اپايىڭدى تانىمايسىڭ، كۇناعا بەلشەدەن باتقاسىن.
وسى كەزدە بارىپ ەسىمە ءتۇستى. بۇرىنعى جۇمىسىمدا بىرگە ىستەگەن ءجامىش اپاي. مەن العاش سول جۇمىسقا كەلگەسىن ءبىر كابينەتتە جەتى جىل بىرگە جۇمىس ىستەگەنبىز. تاماشا ادام ەدى. ءبىر كۇنى اياق استىنان كوتەرىلىپ اۋىرىپ، سول قالپى وڭالا الماي كەتكەن.
— ءجامىش اپاي! قۇدايىم-اۋ. قايدان ءجۇرسىز؟ مەنى قايدان تاپتىڭىز؟ كەلىڭىز، وتىرىڭىز. قىزمەتتەستەرىمنىڭ الدىندا ىڭعايسىزدانسام دا جالباقتاپ جاتىرمىن.
— جەتەر! زۋىلداما! مەن سەنىڭ مىنا ارام ورىندىعىڭا وتىرمايمىن!
اپام شارق ەتە قالدى.
ايەلدەردىڭ الدىندا ءوزىمدى كۇنالى سەزىنگەندەي قىسىلدىم.
سىرقا سۇيرەپ شىعارىپ سالماق بولىپ ۇمتىلىپ كەلە جاتقان قىزمەتتەس ەكى ايەلدى ىممەن توقاتتاتىم دا:
— اۋ، اپاتاي، ولتىرسەڭ دە ايتىپ ولتىرسەڭشى. نە بولدى سىزگە، قاراداي ادامعا ءتيىسىپ؟ مەن دە مانتىراي باستادىم.
— سايتاندار، شىعىڭدار، جەكە ايتاتىن ءسوزىم بار. ءجامىش اپايدىڭ ءسوزىن ەلەمەگەن ايەلدەردى مەن قولىممەن يشاراتتاپ سىرتقا جىبەردىم. تەك اينا ءسال توسىلىپ بارىپ كەيىن شىقتى.
ءجامىش اپاي جۇلىم-جۇلىم بولعان پەشپەتىنىڭ ىشكى قالتاسىنان الدەنەنى سۋرىپ الىپ شىعىپ:
— اي تولعاندا دالاعا شىعۋشى بولما! الدا-جالدا شىعۋعا تۋرا كەلسە، مىنا تۇماردى موينىڭنان تاستاۋشى بولما! ساقتان، مىنا تۇماردى بوتەن ايەل قولىنا الماسىن. بار اسىلىڭنان ءبىراق ايىرىلاسىڭ. مەن كەتتىم. ەندى كەلمەيتىن جاققا كەتىپ بارامىن. بۇل ساعان ارنالعان تۇمار. بەرەيىن دەسەم تابا الماي جۇرگەن ەم، كەشە تۇندە تاپتىم. ساعان سودان كەلگەنىم. اباي بول وزىڭە، — دەپ شىعا جونەلدى.
مەن قايىرىپ ەشنارسە سۇراي الماي قالدىم. ارتىنان ەسىككە ءۇمتىلدىم. شىقسام ۇركەردەي بولىپ ۇيلىعىسىپ تۇرعان ايەلدەر عانا. ءجامىش اپاي ءىزىم-عايىم جوق.
اينالدىرا ارى-بەرى قاراپ تۇماردى اقىرى موينىما تاعىپ الدىم.
كەشكە دەيىن جۇمىسقا قۇلىقسىز بولدىم. جۇمىستان ەلدىڭ سوڭىنان شىقتىم. كولىگىمنىڭ قاسىندا اينا كۇتىپ تۇر ەكەن. كەشەگى الىپ-ۇشقان سەزىمنىڭ جۇرناعى دا جوق بۇگىن. قالاماسام دا بىرگە كەتتىك. تاماقتاندىق. تاعى سول قوناقۇيگە كوتەرىلدىك. كەشەگىدەي البارىندى ارەكەت جوق. ءبارى بايسالدى، ءبارى سابىرلى قالىپتا. تەك ءتانىم قالجىراعان. ءجامىش اپايدىڭ ارەكەتىن تۇسىنە الماي توبەگە تەسىلىپ جاتقام. مەنىڭ سول قولىمدى جاستانىپ ەمىرەنە دەنەمدى جالانىپ جاتقان اينا موينىمداعى تۇماردى ۇستاپ:
— كەشە كورمەگەن ەدىم عوي، — دەپ سۇرادى.
بوتەن ايەلدىڭ قولى تيمەسىن دەگەن ءسوز قۇلاعىما تاعى ءبىر مارتە ساڭق ەتە قالعانداي بولدى. اينانىڭ قولىن وقىس قاعىپ جىبەردىم.
قولىن اۋىرسىنىپ قالدى ما، الدە باسقا ما اينا ۋاتۋعا كونبەي ۇزاق جىلادى ەگىلىپ تۇرىپ.
— ەشقايدا بارماي-اق وسىندا تۇنەي سالايىق، — دەپ ەدىم اينا شوق باسقانداي ىرشىپ كەتتى.
— جوق! بولمايدى!
— نەگە؟
— ۇيدە بالام جالعىز.
تۇلا بويىم ءدىر ەتىپ تۇرشىگىپ كەتتىم. اينانىڭ بالاسى بار دەگەندى ءتىپتى ويلاماپپىن دا. ءالى ۇيلەنبەگەن دەپ ويلاپ جۇرگەنىمە، اشىپ سۇراماعانىما وپىندىم.
— كۇيەۋىڭ شە، — دەپپىن ابدىراپ.
— قايتىس بولعان.
— قاي كەزدە؟
— جارتى جىلدىڭ الدىندا.
— كۇيەۋىنىڭ جىل ۋاعى تولماي وزىممەن توسەكتە بىرگە جاتقان ايەلدى تۇڭعىش رەت بارىنشا جەك كورىپ كەتتىم. ءوزىمدى دە سونشالىقتى جيىركەنىشتى سەزىندىم.
— كەشىر اعاتاي،— دەيدى اينا كەمسەڭدەپ.
— كەشە جۇمىستان ايىرىلىپ قالماۋ ءۇشىن كەلگەم. ءسىز بىردەن جۇمىستان ادامداردى شىعارام دەگەندە شىعارعا جانىم قالمادى. بۇل جۇمىستان ايىرىلسام بالام ەكەۋمىز قالاي كۇن كورەمىز دەپ ويلادىم. سول ءۇشىن كەلگەم. ال، بۇگىن باسقا. تاڭ اتقانشا كوز ىلمەدىم. ءارى ءبىر شەشىمگە كەلدىم.
مەن ەشنارسە دەمەستەن ورنىمنان تۇرىپ كيىنە باستادىم. اينا دا كيىندى. ونى ءوز ۇيىنە جەكىزىپ سالىپ ءوز ۇيىمە قايتتىم.
ۇيگە كەلە اس ۇيگە كىرىپ اس ستولىنىڭ استىندا تۇرعان قوراپتى سۇيرەپ الدىم دا ىشىندەگى اراقتى سول ورىندا قۇلاپ قالعانشا ءىشتىم.
ءبىر زاماتتا الدەبىرەۋدىڭ جۇلقىلاۋىمەن ويانىپ كەتتىم.
جالتاقتاپ جان-جاعىما قاراعانىمەن ەشنارسە كورىنەر ەمەس.
— سەن ماعان كەرەكسىڭ.
قۇلاعىمنىڭ تۇبىنەن ءجامىش اپايدىڭ داۋسى شىقتى.
— ءجامىش اپاي!
— جوق، مەن ءجامىش ەمەسپىن.
مەن قورىققانىمنان قالتىراي باستادىم. مانادان سىلقيتا ىشكەن اراقتىڭ ماستىعى ىلەزدە تاراپ كەتكەن.
— وندا؟
— پەرى!
— نە كەرەك؟
— ءوزىڭ.
— كىمگە؟
ايەل داۋسى ەندى جالاۋ ارالاس شىقتى.
— پەرى دەگەن جاراتىلىستانبىز. كەشە وسى ماڭنان كوشىپ بارا جاتىپ قىزىم ايىقپاس دەرتكە دۋشار بولدى. سول دەرتتىڭ جالعىز ەمى سەن عاناسىڭ. وسى كەزدە كەشەگى تۇنگى ەلەس كەلدى كوز الدىما. سىڭعىرلاعان ايەل زاتىنىڭ سيقىرلى كۇلكىسى. سوڭىنان جان توزگىسىز شىڭعىرعان اششى داۋسى.
— ءجۇر مەنىمەن بالام. قىزىمدى قۇتقارىپ بەر. ونىڭ جانى تەك سەنىڭ عانا قولىڭدا. ەلەس مەنىڭ ورنىمنان تۇرعىزىپ سىرتقا قاراي جەتەلەي جونەلدى. ەسىكتى اشىپ كەپ قالعاندا تۋرا قارسىدا قاسقايىپ تۇرعان، تولىقسىپ تولعان ايدى كورىپ، كۇندىزگى ءجامىش اپايدىڭ ايتقانى ەسىمە ءتۇسىپ، قايتا ۇيگە قاراي قاشتىم.
سىرتتاعى ايەل داۋسى بار زار-مۇڭىن شاعىپ، جان-دۇنيەمدى ەزىپ بارادى.
الدا-جالدا اي تولعاندا شىعار بولساڭ، تۇماردى جانىڭنان تاستاما، — دەگەن داۋىس قۇلاعىما قايتا جاڭعىرعانداي بولدى.
اقىرى بار باتىلدىعىمدى بويىما جيناپ سىرتقا شىقتىم.
تۋرا كەشەگى ءوزىم باسىپ كەتكەن كۇلدىڭ ۇستىنە اكەلىپ تۇرعىزعان ايەل داۋىسى “ەندى كوزىڭدى جۇم! مەن قاشان اش دەگەنىمشە اشۋشى بولما”،- دەپ ەسكەرتتى. مەن ايتقانىن ەكى ەتپەي ورىندادىم.
قۇلاق تۇندىرا زۋىلداعان داۋىستان ءوزىمنىڭ كەڭىستىكتە زاۋلاپ ۇشىپ كەلە جاتقانىمدى سەزىندىم.
اقىرى قالىقتاپ بارىپ الدەنەنىڭ ۇستىنە تىكەدەن تىك ءتۇستىم.
— اپاتايىم-اي، كەلدى مە،- دەگەن ءالسىز، ءالسىز بولسا دا سونشاما سازدى ايەل ءۇنى ەستىلدى.
— كەلدىك، كەلدىك. سۋ ىشەرىڭ بار ەكەن قىزىم. كەشە جان ۇشىرىپ ءجامىشتى تاۋىپ ەم، سول كومەكتەستى. كەلدى،- دەگەن ايەل داۋسى ماعان:
— ەندى كوزىڭدى اش، — دەپ بۇيىردى.
توبەسىنە كوز جەتپەيتىن ساۋلەتتى ساراي. ءتور جاعىندا مەن ءومىرى كورمەگەن سۇيەك تەكتەس بۇيىمنان جاسالعان اق توسەك. توسەكتىڭ ۇستىندە اپپاق جامىلعى جامىلىپ جاتقان اپپاق قىز.
ەكى كوزى تارس جابىلىپ ەرنى بوزارا الاس ۇرىپ قينالىپ جاتىر. كەڭ سارايدىڭ ەسىگى وزدىگىنەن اشىلىپ جابىلدى دا ماناعى ايەل داۋسى جوق بولدى. كورمەسەم دە ونىڭ سىرتقا شىعىپ كەتكەنىن سەزدىم.
— جاقىن كەلشى، جانىما جاقىنداشى، — دەيدى ۇزىگىپ.
اياعىمدى ساناي باسىپ جانىنا باردىم.
— جاستىعىمنىڭ استىنداعى تۇماردى الىپ اششى، — دەدى ەندى قىز.
مەن قورعالاي قيمىلداپ اپپاق جاستىقتىڭ استىنا قول جۇگىرتتىم. قولىما ىلىنگەن زاتتى الىپ شىققاندا ءبىراق ءبىلدىم. تۋرا مەنىڭ موينىمداعى تۇماردان اينىمايدى.
— توسەكتىڭ باسىنداعى اناۋ اق پەردىنى ال!مەنىڭ بەتىمە جاپ، تۇماردى اش، ءبىرىنشى بەتىن وقى.
مەن ەش جاۋاپ قاتپاستان ايتقانىن ورىندادىم.
تۇماردى اشقانىمدا ءوزىم كورمەگەن حاتقا كوزىم ءتۇستى. اڭىراپ ءبىراز قاراپ تۇرىپ بارىپ ءوزىم بىلمەيتىن، ءومىرى سويلەمەك تۇگىلى ەستىمەگەن ءبىر تىلدە زاۋلاتىپ وقي جونەلدىم. مەن وقىپ بولا بەرە ەسىك سىقىر ەتىپ اشىلدى دا:
— كوپ راحمەت، بالام. ەندى سەنى جەر مەكەنىڭە جەكىزىپ سالايىن. بۇل تۇمار جەتى پاراقتان تۇرادى، بىزگە راحىم قىلىپ ءار اي تولعان سايىن كەلىپ وقىپ بەرىپ تۇرساڭ، جەتى ايدان سوڭ قىزىم قۇلان-تازا جازىلادى. كوزىڭدى جۇم، ەندى كەتتىك، -دەدى.
تاڭەرتەڭ ورنىمنان تۇرىپ تۇندەگىنىڭ ءتۇسىم نە ءوڭىم ەكەنىن ايىرا الماي دىلگىرىپ ءبىراز جاتتىم دا، كەنەت سىرتتاعى كۇل ەسىمە ءتۇسىپ، جەردەن جەتى قويان تاپقانداي سىرتقا ۇمتىلدىم.
كۇلدىڭ بەتىندە باتپيىپ مەنىڭ ەكى جالاڭاياق تابانىمنىڭ ءىزى تۇر. كوز الدىما بەتىنە پەردە جاپتىرىپ ولەۋسىرەپ جاتقان قىز كەلدى.
تابانىمنىڭ ءىزى قالعان كۇلگە مەلشيىپ قاراپ ءبىراز تۇردىم دا اقىرى جۇمىسقا كەتتىم.
جۇمىسقا كەلە الدىمنان سىلاڭداپ شىعا كەلگەن اينانى كورىپ الدەبىر اسىلىمدى جوعالتىپ العانداي جابىرقاپ قالدىم. كەشتى ازەر باتىرىپ جۇمىستان ءتۇستىم. اينا بۇگىندە كۇتىپ تۇر ەكەن. ەشقايدا بۇرىلماستان تۋرا ۇيىنە جەتكىزىپ سالدىم.
ءسويتىپ كۇن ارتىنان كۇن ءوتىپ جاتتى. ورتادا اي ءۇش رەت تولدى، مەن ءۇش رەت سول عاجايىپ مەكەنگە، سىرلى ارۋعا بارىپ قايتتىم. اينا دا العان بەتىنەن قايتار ەمەس، كۇنىگە جولىمدى كۇتىپ تۇرادى. ءبىر كۇنى تىڭنان ءبىر جاڭالىق ايتتى.
— بالامىز بولادى، ەندى قاشانعى وسىلاي جۇرە بەرەمىز، — دەپ.
مەن ويلانىپ قالدىم. ءبىراق ەشنارسە ايتپادىم.
— بالاسى بار ايەلگە ۇيلەنگىڭ كەلمەي ءجۇر مە؟ — دەپ سۇرادى بىردە. مەن تاعى ەشنارسە ايتپادىم.
مەن التىنشى رەت بارىپ قايتىپ ەندى جەتىنشى رەتكى ايدىڭ تولۋىن اسىعا كۇتىپ جۇرگەم. اينانىڭ قۇرساعى ۇلكەيىپ جۇمىسقا ازەر كەلىپ ءجۇر. ەڭبەك دەمالىسىڭدى الىپ ۇيىڭدە دەمال دەسەم كونبەيدى.
— بالامدى شەشەمە بەرىپ جىبەردىم. ەندى جالعىزبىن. جاقىن ارادا ءسابيىمىز دۇنيەگە كەلەدى، ەندى بىرگە تۇراتىن شىعارمىز، — دەدى تاعى بىردە. مەن تاعى ءسوزىن ەستىسەم دە ەستىمەگەنگە سالىندىم. اينا جىلاپ تا، قارعاپ-سىلەپ تە ماعان ەش ءسوزىن وتكەرە الماي-اق قويدى.
مەن قابىلداماعانمەن جۇمىستاعىلاردىڭ ءبارى بۇل تۋرالى بىلەتىن-دى. ايناعا باستىقتىڭ ايەلى رەتىندە قۇرمەت جاساپ جاتادى. بۇل ەندى ءوز بالاسى بار ايەلدەن قاشىپ قايدا بارار دەيتىن بولسا كەرەك.
نەگە ەكەنىن قايدام وسى كەزدە مەن اينادان ابدەن سۋىپ قالعام. سول ءبىرىنشى رەت بارعاندا بەتىنە جامىلعان اق پەردەنىڭ استىنداعى اپپاق قىزعا دەگەن قۇشتارلىعىم دۇنيەنىڭ ءبارىن ۇمىتقىزعان.
جەتىنشى رەت اي تولاتىن كۇنى مەن جۇمىسقا بارماي قالدىم. كەشتى ازەر باتىرىپ، سىرىن ءالى اشا الماعان اق پەرىشتەمە قاراي زاۋلادىم.
جەتىنشى پاراقتى وقىپ بولىپ، بەتىندەگى اق پەردەگە قولىمدى تيگىزە بەرگەندە پەردە وزدىگىنەن سۋسىپ جەرگە ءتۇسىپ قالدى.
ايدىندا اپپاق اق قىزدىڭ نۇرلى ديدارىنا قاراپ ەسىمنەن تانىپ قالا جازدادىم. اق قىزدىڭ كوركىن قانداي اتاقتى سۋرەتشىنىڭ بوياۋى بەينەلەي المايتىن، قانداي اقىن-جازۋشىڭ دا سۋرەتتەي الماس ەدى.
ايداي دوڭگەلەك اق ءجۇزى، بوتانىڭ كوزىندەي مولدىرەگەن كوزى جانىمدى شىعارىپ جىبەرەتىندەي ءبىر سەزىمگە، الدەبىر تۇبىنە جەتكىزبەس اسقاق ارمانعا جەتەلەي جونەلدى كوز الدىما اق قىزدىڭ اسەم ديدارىنان وزگە ەشنارسە ەلەستەر ەمەس. ويىمدى اق قىزدىڭ:
— قايىرىن بەرسىن، قايىرىن بەرسىن، جانىمدى الىپ قالعانىڭا ماڭگى قارىزبىن، مەنىڭ جانىم وزىمدىكى ەمەس، ەندى تەك وزىڭدىكى عانا، ەندى ماڭگى تەك ءوز يەلىگىندە. ماڭگىگە وسى جۇماق مەكەندە بىرگە قالار ەدىك، اتتەڭ، اق جانىڭدى كىرلەتىپ العانىڭ. بۇل جەردەن سىزگە ورىن جوق، كەلەسى ايدىڭ تولعانىن كۇت، مەن ءوزىم بارامىن. ەندى ارى قالۋعا ۋاقىتىڭ جوق، — دەپ مەنى شىعارىپ سالدى. قينالا-قينالا قيماسىمدى قالدىرىپ كەرى قايتتىم.
ەرتەسى جۇمىسقا باردىم دا ءوز ەركىممەن جۇمىستان شىعاتىنىمدى ايتىپ ارىز قالدىردىم دا ۇيگە قايتتىم، كەلەسى ايدىڭ تولۋىن سارىلا كۇتتىم.
ارادا اينا سان مارتە كەلىپ مەنى كوندىرە الماي اۋرە. مەنىڭ بار ەسىل-دەرتىم اق قىزدا. اسىعا سونى كۇتىپ ءجۇرمىن.
اقىرى اسىعا كۇتكەن اي ورتاسى دا جەتتى. شىعىستان جارقىراي شىققان دوپ-دوڭگەلەك ايدى كورگەندە جانىمدى قويارعا جەر تاپپادىم. اسىعىما قولىم جەتپەي قالماسىن دەپ ەسىك الدىنا كۇلدى تاۋ مايا قىلىپ ءۇيىپ تاستاعام.
ۇيىلگەن كۇلدىڭ توبەسىنە شىقتىم. بوپىراعان بوس كۇلگە بەلۋارىمنان باتتىم. اي تۋرا قاسقا ماڭدايىما كەلگەندە تۋرا ايدىڭ استىنان ماعان قاراي اسىعا ۇشىپ كەلە جاتقان اق ساۋلەنى كورىپ جۇرەگىم قۋانىشتان جارىلىپ كەتۋگە شاق قالدى.
تۋرا وسى كەزدە ماعان قاراي قينالا باسىپ كۇنى تاياپ قالعان اينا كەلە جاتىر ەكەن. قولىندا بۋىنشاعى بار.
ماعان جەتەر-جەتپەستەن:
— جانىم قينالىپ كەتتى. قالاساڭ دا، قالاماساڭ دا سەنىڭ ۇيىڭە ءبىرجولا كەلگەنىم. كۇنىم-اۋ، ەسىڭ دۇرىس پا؟ كۇلگە مالتىعىپ نەگە تۇرسىڭ؟ — دەپ مەنى تۇرعان ورنىمنان جۇلقىلاي باستادى.
اي استىنان كەلە جاتقان اق قىز ەندى انىق كورىندى. باسىنا اق ورامالىن بايلاۋسىز جابا سالعان. اق ديدارى ايدان دا اپپاق. ماعان قاراي قۇشاعىن اشىپ قالىقتاپ كەلەدى.
اينادان ءبىرجولا قۇتىلماققا، اپپاق قىزدىڭ قاسىنا بىردەن كەتە قالماققا، موينىمداعى تۇمارىمدى جۇلىپ الىپ كوككە قاراي قولىمدى سوزا بەرگەندە اينا كوز ىلەسپەس جىلدامدىقپەن قولىمداعى تۇماردى جۇلىپ الدى.
تۋرا وسى كەزدە اسپاننان شىڭعىرعان اق قىزدىڭ اششى داۋىسى جەتتى قۇلاعىما. مەن ايناعا قاراي ۇمتىلدىم. تۇماردى قايتارىپ الماققا.
شاراسىنان شىعا تولعان اي. اپپاق قىز. اينانىڭ قولىنداعى اق تۇمار.
You Might Also Like
-
جۋرناليستيكا - قوعامدى ءوز تانىمى تۇرعىسىندا بەينەلەيتىن تاريحتىڭ ءتىرى سۋرەتى دەپ ايتۋعا بولادى. "ءوز تانىمى تۇرعىسىندا" دەگەن ءسوز - ونىڭ وتىرىگىدە، شىنى دا ارالاس،قوعامدىق ىقپالدار نەگىزىن...
-
ءبىزدىڭ الەمدە بەلگىلى ءبىر اقپاراتتى ءبىلۋ - بۇل بۇكىل الەم سەنىڭ الاقانىڭدا سياقتى. ءجيى ءبىز، جۋرناليستەر، اقپاراتتى ءوندىرۋدىڭ ءارتۇرلى تاسىلدەرىنە جۇگىنەمىز، ءبىراق ەڭ باستىسى بۇل زاڭدى جولمەن بولعانى...
