بۇلتارىس
الدىمداعى قارا تەلەفون بەبەۋلەي جونەلدى.
— ءيا!
— ەستەر اعاسىز عوي!
— تىڭداپ تۇرمىن.
— قالىڭىز قالاي؟ ەسەن-امان ءجۇرسىز بە؟
— امانشىلىق. . . تاني الماي جاتىرمىن. . . — شىنىمدى ايتتىم.
— ءيا، تانىمايسىز. . . اتىم ءلايلا. . . — جۇرەگىم ءدىر ەتە قالدى. جاڭا عانا سوڭعى نۇكتەسىن قويعان شىعارمامداعى كەيىپكەرىمنىڭ اتى.
— ءلايلا!. . — ەركىمنەن تىس كۇرسىنىپ جىبەردىم.
— اعا ءقازىر سىزگە بارام. . .
كەل، ءيا، كەل مە، دەرىمدى بىلمەي بوگەلىڭكىرىپ بارىپ:
— قاي جاقتاسىڭ؟ قالقام. . . — دەدىم.
— الىس ەمەس. . . شىعىپ كەلەمىن مىنە. . . ترۋبكانى قويا سالدى. ءلايلا دەدىم كۇبىرلەپ. ومىردە ونداي تانىسىم جوق. . .
الدىمداعى كومپيۋتەرىمدى وشىرمەستەن تىسقا شىلىم شەگۋگە شىقتىم. قانشا ويلانسام دا ءلايلانىڭ كىم ەكەنىن تابا المادىم. كوز الدىما تەك جاڭاعى شىعارمامداعى كەيىپكەرىم اقشۋلان كويلەگىن كولبىرەتىپ كەلە بەرەدى. ارت-ارتىنان نەشە تەمەكىنى تاۋىسقان سوڭ بارىپ قايتادان ىشكە كىردىم. شالقايمالى كرەسلوما وتىرا بەرگەندە تىق-تىق ەتىپ ەسىك قاعىلدى دا، ارتىنشا سىرت ەتىپ اشىلدى. اقشۋلان كويلەگى كولبىرەپ ماناعى كەيىپكەرىم ءلايلا كىرىپ كەلەدى. سەلك ەتە قالدىم. كوزىمدى ۋقالاپ جىبەرىپ قايتا قارادىم. مەنىڭ ابدىراعان بەينەمە قاراپ سىقىلىقتاي كۇلگەن ءلايلا باياعىدان تانىس ادامشا موينىمنان قۇشاقتاپ بەتىمنەن ءسۇيدى دە:
— قويشى بولدى ەستەر اعا! وتىرىك تانىماي قالماي.
— عاجاپ! راسىندا تانىماي وتىرمىن. . . سۇمدىق ۇقساستىق ءبىراق. . . — دەپ مىڭگىرلەپ جاتىرمىن.
— شىعارمانىڭ تاقىرىبىن اۋىسترۋ كەرەك!
— قايسى؟
— مەن تۋرالى جازعان.
— تۇسىنبەدىم. . . سەن تۋرالى؟!. بۇل مەنىڭ ءوز كەيىپكەرىم. . . سەنىمەن قاتىسى جوق! تەك كەيىپكەرىمنىڭ اتىنىڭ دا ءلايلا ەكەنى بولماسا.
— تۇسىنبەيتىن تۇگى جوق! جاڭا عانا بىتىرگەن شىعارماڭىز. ونداعى كەيىپكەرىڭىزدى وزگەرتۋ كەرەك! سوسىن تاقىرىبىن دا! كەيىپكەرىڭىزدىڭ اتى — مايرا. ال، تاقىربى «كەزدەسۋ» ەمەس، «ايىرلىسۋ» بولۋى كەرەك.
— قوي اينالايىن! ول مەنىڭ شىعارمام. قانداي تاقىرىپ قويام ءوز شارۋام، — مەن شامىرقانا قالدىم.
— وندا نەگە مەن تۋرالى جازاسىز؟!
— سەن تۋرالى ەمەس!
— ەستەر اعا! شىعارماڭىز جاڭا شىققان كىتاپ تۋرالى عوي.
— ءيا.
— ۋاقيعا جەلىسى كەنەتتەن جاۋعان جاڭبىرمەن باستالادى.
— سولاي. . .
— جانىڭىزعا ءلايلا كەلىپ وتىرادى.
— ونى قايدان بىلەسىڭ؟
— «كۇلگىن كويلەك» تۋرالى ايتادى. . .
شىنىمەن دە سولاي-تىن. ءبارىن قايدان ءبىلىپ العان دەپ قايران قالىپ وتىرمىن.
قىز بوساعا جاقتا تۇرعان جىلجىمالى ورىندىقتى جانىما سۇيرەپ اكەلدى دە ورنىعىپ وتىرىپ:
— ءبارىن شاتاستىرىپ جىبەردىڭىز. كومپيۋتەرىڭىزدى اشىڭىز، باسىنان باستاپ دۇرىستاپ شىعامىز. اۋەلى تاقىرىپتى وزگەرتەيىك. سوسىن ارى قاراي كەتەمىز. . . مەن ءتىلتاقتاعا ساۋساقتارىمدى قويدىم دا، قىزعا قارادىم.
— «كەزدەسۋدى» «ايىرىلىسۋ» دەپ وزگەرتىڭىز. مەن ءوز ەركىمنەن تىس ايتقانىن ورىنداپ بولىپ ەسىمدى جيدىم:
— جوق، وزگەرتە المايمىن! شىعارمامدى وقۋىڭا بولار. . . ءبىراق وزگەرتۋگە جول بەرمەيمىن!
— وزگەرتەمىز! —قىز قويار ەمەس. ءوزىمدى بارىنشا سابىرلى ۇستاۋعا تىرىستىم.
— قالقام، ءلايلا بولاسىڭ با، باسقا بولاسىڭ با، مەنىڭ شىعارماممەن ەش قاتىسىڭ جوق. . . كولدەنەڭ كوك اتتىنىڭ سوزىنە بولا وزگەرتەر جايىم جوق! — ءسوزىمنىڭ سوڭى قاتتىراق شىعىپ كەتتى.
— ەستەر اعا! — ول كرەسلوعا شالقالاي وتىردى. كوزدەرىنىڭ استىنان بويلاي سوزىلعان كوزگە كومەسكىلەۋ سەكپىلى قىز اجارىن تىپتەن ادەمى كورسەتىپ تۇر. — ءسىز وزگەرتپەسەڭىز مەن وزگەرتەم ونى. . . دەدى كويلەگىنىڭ جاعاسىنداعى جىپىرلاعان قالىڭ تۇيمەلەردى اعىتىپ جاتىپ.
اعىتىلعان تۇيمەلەر سەزىمىمدى قىتىقتاي باستادى. اعىتىلا-اعىتىلا توڭكەرىلگەن توستاعانداي تىرسىيىپ تۇرعان ومىراۋىنىڭ تۇسىنا كەلگەندە ءبىتىپ قالدى.
— بولمەڭىزدىڭ تىنىسى تار ەكەن. . . — قىز تەرەڭ دەم الىپ جەڭىل كۇرسىندى دە:
— ەندى شىعارمانى باستاپ وقيىق دەدى. — مەن ءۇنسىز كەلىسكەندەي بولدىم.
«جۇمىس ورنىما باسپادا جاتقان كىتابىمنىڭ ءسۇينشى داناسى كەلگەن ەكەن. قۇجىراما جەتىپ جاتا-جاستانا قاراپ شىعايىن دەپ سىرتقا شىقتىم. الگىندە عانا شايداي اشىق اسپان لەزىمدە تۇنەرىپ اپ-ساتتە نوسەرلەتە جونەلدى. ايالداماعا دەيىن ۇزاسا ەلۋ قادام شىعار. . . قولىمداعى كىتابىمدى قولتىعىما تىعا سالىپ تۇرا جۇگىردىم. جاڭبىر ەمەس توبەدەن بىرەۋ ادەيى شەلەكتەپ سۋ قۇيىپ تۇرعانداي تۇلا بويىم سۋعا مالشىنىپ ايالدامانىڭ قالتقىسىنا ازەر جەتتىم. مەنىڭ كەلگەنىمدى كۇتكەندەي جولاۋشىلار كولىگى دە ىڭىرانا كەلىپ، كۇشەنىپ ازەر توقتادى. قالتقىعا تىعىلىپ تۇرعان جۇرت جارتىلاي اشىلعان ەسىككە لاپ قويدىق. . . »
— توقتاڭىز. . . باسىنان باستاپ وزگەرتەمىز. ول بىلاي باستالعان:
— جوق! مەن ساعان تەك وقۋعا عانا بولادى دەدىم!
— تاقىرىپ وزگەردى عوي. . .
— نەسى بار! ءوز تاقىرىبىمدى قايتا قويا سالام!
— باستالعان دۇنيە اياقتالۋى كەرەك!
— ءيا «كەزدەسۋ» دەپ باستاعام. سولاي اياقتادىم.
— ءيا، ءسىز «ايىرىلىسۋ» دەپ قايتا باستادىڭىز. . . — ءوزىمدى قانشا ۇستامدىمىن دەگەنىممەن شارت سىندىم.
— قۇرىشى بار! — قولىمنىڭ قالاي قاتتى سەرمەلىپ كەتكەنىن وزىمدە اڭعارماي قالدىم. ابايسىزدا تيگەن قاتتى سوققىدان كرەسلودان ۇشىپ كەتكەن ءلايلا:
— بۇلاي ىستەۋىڭىزگە بولمايدى! بولمايدى-عوي. . . اعاتاي-اۋ، ماعان نە ىستەدىڭ؟ — دەدى ىڭىرانىپ جاتىپ. الدەبىر تىلسىم كۇش تۇلا بويىمدى ءدىر ەتكىزدى. وسى ءبىر ءسوز قايدان، قاشان ەكەنىن بەلگىسىز قۇلاعىمنىڭ تۇبىندە قالعانداي. ابايسىزدا اشۋىما سونشا ەرىك بەرگەنىمە قاتتى ۇيالدىم.
— كەشىرشى قالقام! ابايسىزدا قاتتى كەتىپ قالىپپىن. . . ايىپ ەتپەشى. . . — ءلايلانى ورنىنا اكەلىپ وتىرعىزدىم. اۋىرسىنعان شىنتاعىن ۋقالاپ وتىرىپ ءتىلتاقتانى وزىنە تارتىپ تەرە باستادى:
«ءتۇس الەتىندە جۇمىس ورنىما جاقىن جەردەگى «جاستار ساياباعىنا» بارىپ، قاتار وسكەن قوس قايىڭنىڭ تۇبىندەگى ورىندىققا وتىرىپ الىپ باقتىڭ اسەم كورنىسىنە كوز جۇگىرتۋدى ادەتكە اينالدىرعانىما ءبىراز ۋاقىت بولعان. تاڭنان بەرى توقتاماي قۇيىپ تۇرعان جاڭبىردى ويلاپ بۇگىن بارماي-اق قويايىن دەگەنمىن. الدە ءبىر دۇنيەم كەمىپ قالعانداي ءبىر ورىندا بايىز تابا الماي ءتۇس اۋىپ كەتكەنشە دەگبىرسىزدەندىم. اقىرى قول شاتىرىمدى كوتەرىپ باققا قاراي كەلدىم. . . »، — دەپ توقتادى دا.
— مىنە وسىلاي باستالاتىن. . . ەندى ارى قاراي وقىڭىز. . .
مەن ەش قارسىلىقسىز وقي باستادىم.
«ازەر دەگەندە ىشكە ەنىپ، ارت جاقتاعى كوپ بوس ورىننىڭ بىرىنە بارىپ جايعاستىم دا، قولتىعىمداعى كىتاپتى الىپ سىلكىلەپ سۋىن كەپتىرە باستادىم.
— اعا ارى ءوتىپ كەتسەم بولا ما؟ —اقشۋلان كويلەگى جاۋىننىڭ سۋىنان تانىنە جابىسقان اققۇبا قىز ءدىر-دىر ەتەدى. مەن تەرەزە جاققا قاراي سىرىلدىم دا، ءوز ورىنىمدى بوساتتىم.
— كۇن شايداي اشىق بولعاسىن قولشاتىر الماي شىعىپ ەدىم، — قىز قىمسىنا ءتىل قاتتى.
— مەن دە،—دەدىم كىتابىمدى پاراقتاپ. . . »
— تۇرا تۇرىڭىز، —دەدى ءلايلا داۋسىن سوزىپ.
— ءلايلا! —وسىمەن توقتاتايىق بولدى! مەن جازباعان سەن وقىماعان بول!
— بولمايدى! باستالعان دۇنيە اياقتالۋى كەرەك!
— ءلايلا! —ول مەنى تىڭداماي ارى قاراي ءتىل تاقتانى سىتىرلاتا جونەلدى.
«كۇندەگى ارلى-بەرلى قايشالىسىپ جۇرەتىن ادامدار سايابىرلاعان، وقتىن-وقتىن جاڭبىردان قاشىپ اسىعا جۇگىرىپ بارا جاتقاندار عانا كورىنىپ قالادى. شاتىرلاي جاۋعان جاڭبىر قول شاتىردى تەسىپ جىبەرەردەي. جول بويىنداعى شۇڭقىرلارعا جينالعان سۋلاردى اينالىپ ءوتىپ، قوس قايىڭنىڭ تۇبىنە كەلدىم. مەنىڭ كەلۋىمدى كۇتكەندەي جاۋىن ساپ تيىلا قالدى. قول شاتىرىمدى سىلكىلەپ بارىپ جينادىم دا ورىندىقتىڭ بەتىندەگى سۋدى قولىممەن سىپىرىپ دىمقىل ورىندىققا جالپ ەتىپ وتىرا بەرگەنىم سول ەدى:
— تۋۋ، اعا ءسىزدى ىزدەمەگەن جەرىم جوق،جاڭبىرلاتىپ قايدا كەتىپ قالعانسىز، —دەپ سۋعا مالمانداي بولعان مايرا كەلدى قاسىما. قولىندا سۋ-سۋ بولعان كىتاپ بار.
— كەل! كەل! مىنا جاڭبىردا ءوزىڭ نە ىستەپ ءجۇرسىڭ، وتىرا عوي، — مەن ءبىر شەتكە قاراي سىرعىپ جاڭاعى قولىممەن سۋىن سىپىرىپ تاستاعان ورنىمدى بەردىم. . .»
— وسىلاي-تۇعىن. ال، ارى كەتتىك. . .
— قالقام! ءبۇنىڭ تىپتەن بولەك دۇنيە! ءوزىڭ-اق جەكە ءبىر اڭگىمە قىلىپ جازىپ المادىڭ با؟!
— كىم ايتتى بولەك دۇنيە دەپ! وزگەرتىپ جازىپ تاستاعان ءسىز ءوزىڭىزسىز
— ءلايلا مەن نە جازام ءوزىم بىلەم! وندا سەنىڭ نە اقىڭ بار!
— ءيا نە جازاتىنىڭىزدى ءوزىڭىز بىلەسىز. . . ءبىراق. . .
— ءبىراق نە بولدى ال؟
— بۇل جەردە ءسىز مەنى جازعانسىز. . .
— قويشى اينالايىن سەن ەمەسسىڭ!
— مەنمىن!
— ەمەسسىڭ ەسۋاس!
— ءوزىڭ ەسۋاسسىڭ! ويىڭا كەلگەننىڭ ءبارىن ىستەپ الىپ وتىرىك جالتارىپ وتىرعان. . . ەسۋاس ءوزىڭسىڭ. . . — ءلايلانىڭ شاڭقىلداعان داۋسى قۇلاعىمدى تەسىپ جىبەرەردەي بولدى. نەگە ەكەنىن قايدام مەن تەز باسىلدىمدا ارى قاراي وقي باستادىم.
— قانداي كىتاپ؟..
ءسال قىمسىنىپ قالدىم. بويىمدى تەز جيناپ:
— باسپادا كىتابىم جاتىر ەدى. . . سونىڭ العاشقى نۇسقاسى عوي، —بارىنشا سالماقتى بولۋعا تىرىسىپ جاتىرمىن. . .
— قانداي كەرەمەت! ءسىز جازۋشىسىز با؟
— از-مۇنشا اۋەستىگىم بار.
— اتىڭىز كىم، — دەگەن قىزعا قولىمداعى كىتاپتى ۇسىندىم. كىتاپتى قولىنا العان قىز بالاشا قۋانىپ:
— اا. . اعا بىلەم ءسىزدى. . . ءسىزدىڭ «گۇلدى كويلەك» شىعارماڭىزدى ءسۇيىپ وقىعانمىن. . .
— راحمەت!»
— توقتاڭىز تىپتەن لاعىپ كەتىپسىز، — دەپ ءلايلا ەندى سايتانداي قۇبىلىپ سىقىلىقتاي كۇلىپ ارى قاراي جالعادى. مەن ەشنارسە دەمەدىم.
«مايرامەن پەد ينستيتۋتتاعى شىعارماشىلىق كەزدەسۋدە تانىسقانمىن. سوڭعى كۋرستا وقيدى. جاستاردىڭ ىشىندەگى جاقسى جازىپ جۇرگەن قىز. سول كەزدەسۋدە ارنايى ءۇش اڭگىمەسىنە توقتالعان ەدىم. وزىمشە باعىت-باعدار بەرگەندەي بولعام. سوڭىرا ءبىر كەزىككەندە باسپادان اڭگىمەلەر جيناعى شىققالى جاتقانىن ايتقان-تۇعىن.
— اۋەلى سىزگە كورسەتەيىن دەپ ارنايى كەلدىم، اعا! كىتابىم شىقتى. . . ءسۇيىنشىسىن بەرەسىز. . .
— ال! الا عوي قالقام! جازارىڭ كوبەيسىن! قالامىڭ قارىمدى بولسىن! قانداي كەرەمەت! ينستيتۋتتى بىتىرمەي جاتىپ كىتابى شىعۋ ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ باسىنا بۇيىرمايتىن ب ا ق، — دەپ مەن بايعازىسىن بەرمەككە قالتاما قولىمدى سالدىم. . . »
— مىنە وسىلاي بولاتىن. ەندى ءسىزدىڭ جازباڭىزدى وقيىق.
«— كورسەم بولا ما، — قىز ۇزىلە قارادى. بويىمدى الدەبىر ىستىق اعىن شارپىپ كەتكەندەي بولدى. جالما-جان قولىمداعى كىتاپتى ۇستاتا بەرىپ:
— «گۇلدى كويلەك» بار ما ىشىندە؟
— جوق. مۇنداعىنىڭ بارلىعى جاڭا شىعارمالار. . .
— شىنىمەن بە، — قىزدىڭ كوزقاراسى جانىمدى ەلىتىپ بارادى.
— ءيا. . . ءيا. . . ايتپاقشى ءوز ءجونىڭدى ايتساڭشى.
— مەن بە؟ مەن. . . مەن، —قىز ءوز اتىن ءوزى ۇمىتىپ قالعانداي ءسال توسىلىپ بارىپ،— ءلايلامىن. وسىندا پەد ينستيتۋتتا وقيمىن، —كىتاپتى پاراقتاپ جاتىپ:
— اعا، بولدى، مىنا كىتاپتى ەندى سىزگە بەرمەيمىن، —دەيدى قۋلانا.
— اينالايىن-اۋ! ءوزىم دە ءالى وقىعام جوق!
— ەسەسىنە ءوزىڭىز جازدىڭىز عوي.
— ءسۇيىنشى نۇسقاسى، ىشىندە كوزگە كورىنبەي كەتىپ قالعان قاتەلەر بولۋى مۇمكىن. ۇيگە اپارىپ سونى قاراپ شىعۋىم كەرەك. سوسىن الا بەر.
— ممم. . . —قىز ءسال ويلانىپ وتىرىپ بارىپ جالت قارادى دا،— وندا سىزبەن بىرگە ۇيىڭىزگە بارىپ وقىسام بولا ما؟ — دەدى.
جوپەلمەدە نە ايتارىمدى بىلمەي توسىلىپ قالدىم.
— اا. . . جارايدى. . . ءبىلدىم. . . جەڭگەمنەن ىڭعايسىزداناسىز عوي. راسىندا سولاي عوي، ءا، اعا؟! جەڭگەم قىزعانىپ توبەڭىزگە شاي قايناتار، — سىقىلىقتاپ كۇلە جونەلدى.
— جوق! — دەدىم مەن شوق باسىپ العانداي.
— وندا. . ؟
— توبەنى قويىپ ىشۋگە شاي قايناتىن ادام جوق. . . سۇرلەنگەن سۇر بويداقپىن، —قىزدىڭ قاباعى ءتۇيىلىپ بارىپ قايتا جازىلدى...
— كەشىرىڭىز، بىلمەدىم. ءبىراق ءوزىڭىز وقىپ بولعان سوڭ، مۇمكىن ەرتەڭدەرى بەرە تۇرارسىز. . .
— ءيا، ءيا، —دەپ بارىپ ءوزىم ويلانىپ قالدىم. . . الدەبىر تىلسىم سەزىم جۇرەگىمدى ورەكپىتىپ ءوزىمدى بيلەي الماي بارا جاتىرمىن. ارعى جاعىمنان الدەبىر كۇش «سەنىڭ باياعىدان تاپپاي جۇرگەن ب ا ق قۇسىڭ وسى. ايىرىلما، ەرتىپ كەت. بۇدان ايىرىلساڭ، ءومىر بويى جالعىز قالاسىڭ! سەنىڭ سىڭارىڭ وسى»، — دەگەندەي بولادى. . . »
— جوق! جوق ولاي ەمەس، —ءلايلا كومپيۋتەردىڭ ەكرانىن وزىنە قاراي قايتا بۇرىپ الدى.
«— اعاتاي، مەن ءۇشىن وسى كىتاپتى ءبىر شولىپ قاراپ بەرگەنىڭىزدىڭ ءوزى ۇلكەن بايعازى. اۋرە بولماڭىز. تەك كىتاپتى سىزگە قالدىرسام. ەرتەڭگە دەيىن ءبىر قاراپ بەرسەڭىز. . .
— ءيا، قالقام، قۋانا-قۋانا قاراپ بەرەمىن، — دەپ كىتاپتى پاراقتاي باستادىم. پاراقتاپ وتىرىپ، مايراعا قارادىم. جاڭبىرعا شىلانعان شاشى يىعىنا جابىسىپ سۋ بولعان كويلەگىنىڭ ەتەگىن جەلپىپ كەپتىرىپ وتىر. سۋىقتان دەنەسى ءدىر-دىر ەتەدى. ۇستىمدەگى كوستيۋدى شەشىپ، قوياردا قويماي يىعىنا جاۋىپ جاتىپ، جۇرەگىم كەۋدەمە سىيماي اتقالاقتاي جونەلدى. باياعىدان قالاي بايقاماعام، قانداي سۇلۋ ءمۇسىن؟ پەرىشتەنىڭ ءوزى وسىنداي-اق بولار دەپ ويلادىم. سوسىن بارىپ:
— مايرا، بۇل كىتاپتى ەكەۋمىز بىرگە وقيىق، — دەدىم.
— قويىڭىز اعا! جەڭەشەم نە دەپ ويلايدى؟ ءسىزدى قويشى، ەر ازاماتسىز، مىنا قىزعا نە بولعان دەمەي مە؟ ءوزىڭىز اپارىپ وقي بەرىڭىز، — دەپ قىز شوق باسىپ العانداي بولدى.
مەن داعدارىپ ءبىراز وتىردىم دا:
— جوق ءبىزدىڭ ۇيگە ەمەس،باسقا جاققا بارامىز،—دەدىم.
— بولمايدى، قايدا بارماقسىز؟ ۇيىڭىزدە بالالارىڭىز، جۇبايىڭىز كۇتىپ وتىر. مەن ولاي ىستەي المايمىن، —قىز كونەر ەمەس.
— مايرا! — دەيمىن مەن دە وزەۋرەپ: — سەن شىعارماشىلىق ادامىسىڭ عوي. وندا تۇرعان دانەڭە جوق. مەن اعاڭمىن. جەڭگەڭ قاتە ويلاماس ءۇشىن باسقا جاققا بارعانىمىز ىڭعايلى. بىرلىكتە وتىرىپ قاراپ شىعامىز، — سانامدى سايتان سەزىم ابدەن بۋىپ العان، — جازعان اۆتور ءوزىڭ بولعان سوڭ بىرگە وقىعانىمىز دۇرىس، ەرتەڭ كىتابىڭنىڭ ءبىر ءارپى قاتە كەتسە دە ومىرلىك وكىنىشكە قالاسىڭ. ەشنارسە ەتپەيدى، بىرگە بارامىز دا تاڭعا دەيىن وقىپ بولىپ قايتامىز. الاڭدايتىن ەشنارسە جوق. شىنىن ايتسام مەن ءۇشىن ەمەس ءوزىڭ ءۇشىن. ءوز شىعارماشىلىعىڭ ءۇشىن كەرەك دۇنيە. قوياردا قويماي ءجۇرىپ اقىرى كوندىردىم. . . »
— تۋرا وسىلاي بولاتىن، — دەدى ءلايلا ەكراندى ماعان قاراتىپ جاتىپ.
— ءلايلانىڭ ماناعى اعىلتعان تۇيمەلەرىنە، راسىندا كويلەكتىڭ اشىق جاعاسىنان كورىنىپ تۇرعان اپپاق انارىنا كوزىم ءتۇسىپ بويىمدى الدە ءبىر سايتان سەزىم كەزە باستادى. مەنىڭ قاراسىمدى اڭعارىپ قالعان قىز كەۋدەسىن الاقانىمەن كولەگەيلەپ. — ۇياتسىز. . . ارى قاراي وقىڭىز. . . دەپ قۋاقىلانا كۇلىپ جىبەردى.
مەن ەكرانعا ءۇڭىلدىم.
«— ساعان ءبىر ءوتىنىش ايتايىنشى، — دەپ ءلايلاعا قارادىم. بەتىمە جالت قاراعان ول:
— نە ايتاسىز، — دەدى.
— وسى كىتاپتى ەكەۋمىز بىرلىكتە وقيىقشى.
— بۇگىن كەش بولىپ كەتتى اعا. ەرتەڭ ەرتەمەن كەلە الام، — قىز رياسىز شىنىن ايتىپ وتىر.
— جوق بۇگىن وقۋ كەرەك! ەرتەڭ ەرتەمەن باسپاعا جەتكىزىپ بەرۋىم قاجەت.
— وندا ءبىر ءوزىڭىز وقيسىز. بوتەن ۇيگە بارۋ ىڭعايسىز عوي.
— نەسى ىڭعايسىز. وقىپ بولا سالا جاتاقحاناڭا اكەلىپ تاستايمىن.
— سولاي بولعاندا دا، بارا المايمىن اعا!
— ءلايلا ءبىزدى وسى كولىكتە تاعدىر وسى كىتاپتى بىرگە وقۋعا جولىقتىرىپ وتىرعان شىعار. بۇل كىتاپتىڭ العاشقى نۇسقاسىن اۆتور مەن وقىرماننىڭ بىرگە وقۋىنا جازعان بولۋى كەرەك. ءبىر ورىن الدىعا نە كەيىن وتىرعانىڭدا ءبىر-بىرىمىزدى بىلمەس تە ەدىك قوي. . . قىز ويلانىپ قالدى دا:
— ۇيات بولماي ما، —دەپ ەتەگىن جۇمارلاپ تومەن قارادى. توپەپ تۇرعان جاڭبىردا ىرعاتىلا ىلبىگەن كولىكتىڭ ءجۇرىسى ماندىر ەمەس. قىز كەلىسكەندەي بولدى. جۇرەگىم الىپ ۇشىپ ايالداماعا جەتە الماي كەلەمىن. ايتەۋ ەس كەتىپ جان شىققاندا جەتتىك. ازەر ءىلبىپ باسقان ءلايلانى قولىنان سۇيرەگەندەي بولىپ ءجۇرىپ قۇجىراما جەتتىم.
ەسىكتەن كىرە شاشىلىپ جاتقان كىتاپتارمەن قۇيقالانىپ جاتقان كيىمدەردى كورىپ، اڭىرىپ تۇرىپ قالعان ءلايلا:
— ۇيلەنۋىڭىز كەرەك قوي! مىنا شاشىلعان دۇنيەنىڭ ىشىنەن ەسىكتى قالاي اداسپاي تاۋىپ شىعىپ ءجۇرسىز، —دەدى كۇلىپ.
— ءيا، — دەدىم مەن دە ۇيالعاننان وتىرىك جىميىپ.
— ءسىز كىتابىڭىزدى وقي بەرىڭىز. مەن اۋەلى ءۇيدى رەتكە كەلتىرەيىن. سوسىن بارىپ وقيمىن. ايتپەسە مىنا جەردە ءسىز ەكەۋمىز بىر-بىرىمىزدەن اداسىپ قالارمىز، —دەپ سىقىلىقتاي كۇلىپ بارىپ سىرتقى كيىمىن ءىلدى دە، ءۇيدىڭ بۇرىش-بۇرىشىندا ءۇيىلىپ جاتقان كيىمدەردى الىپ بۇكتەي باستادى. مەنىڭ كىتاپ وقۋعا زاۋقىم سوعار ەمەس. ءلايلانىڭ ءار قيمىلىن باعىپ تەرەڭ قيالدىڭ شۇڭەتىنە شوگىپ بارام. سالت ءجۇرىپ ۇيرەنىپ قالعان ءومىرىم ادىرە قالىپ، ءلايلام مەنىمەن ماڭگى قول ۇستاسىپ وسىندا قالسا عوي دەپ ارمانداپ وتىرمىن.
— ىشىندە تازا ءبىر كيىم جوق. مىنالاردى قالاي كيەسىز؟ ءلايلا مەنى ءبىر ءتۇرلى مۇسىركەي سويلەدى.
جاڭاعى ءتاتتى قيالدان سەلت ەتىپ ويانسام دا وعان ايتارعا ءسوز تاپپاي ىرجالاقتاپ كۇلگەن بولىپ جاتىرمىن. كيىم-كەشەكتىڭ ءبارىن بۇكتەپ كرەسلونىڭ ۇستىنە جيعان ءلايلا:
— مىنانىڭ ءبارىن جۋۋ كەرەك، — دەپ، ەندى شاشىلىپ جاتقان كىتاپتاردى رەتتەپ كىتاپ سورەسىنە قويىپ بولىپ جانىما كەلدى دە:
— ءاس-ۇيدى دە رەتتەۋىمە بولا ما؟ — دەپ سۇرادى ءوز بولمىسنان تىس بايسالدى ۇنمەن.
— ارينە! قۋانا كەلىسەم عوي.
— وندا ءبىر شارتىم بار.
— قانداي شارت؟ نە دەسەڭدە ماقۇل!
— مەنى قاتە تۇسىنبەڭىز!
— اتاما!
— تاعدىر تۋرالى ايتتىڭىز عوي باعانا.
— ءيا.
— تاعدىر مەنى وسىندا ادەيى اكەلگەن شىعار.
— مۇمكىن.
— شارتىڭدى ايتساڭشى. نە دەسەڭ دە ماقۇلمىن!
— قالاساڭىز قاسىڭىزدا قالامىن.
جۇرەگىم جارىلىپ كەتۋگە ءتاس قالدى. باسىم اياق استى قونعان باقتان اينالىپ بارادى.
— تاعىدا ايتارىم، قاتە تۇسىنبەڭىز! ءسىزدىڭ ءار شىعارماڭىزدى وقىعان كەزدە ءسىزدى سونداي باقىتتى جان شىعار دەپ ويلايتىنمىن. ءسىزدى قانداي باعى بەس ەلى ادام الاقانىنا سالىپ ايالاپ وتىر ەكەن دەپ ويلاۋشى ەدىم. مىنا جايىڭىزدى كورىپ، قالاساڭىز قالسام دەپ شەشتىم. شارتىم سول قابىل كورسەڭىز ىدىس اياعىڭىزدى ءوزىم ۇستايمىن.
ونىڭ ارى قاراي نە ايتقانىن ەستي العام جوق. ورنىمنان قالاي اتىپ تۇرىپ اش بەلىنەن قاپسىرا قۇشاقتاپ بەت-اۋزىنان تۇك قالتىرماي ءوبىپ جاتىرمىن. . . »
— توقتاڭىز ەندى،بۇلاي ەمەس! تىپتەن بۇلاي اياقتالۋى مۇمكىن ەمەس، — ءلايلا ارى قاراي ءتىلتاقتانى تەرە جونەلدى.
مەن اشىلىپ قالعان كەۋدەسىنەن كوز الا الماي ءالى وتىرمىن. . .
«قالانىڭ شەت جاعىنداعى كۇندىككە پاتەر جالدايتىندارعا بارىپ، الدەبىرەۋىمەن كەلىسىپ، ءبىر تۇنگە پاتەرىن الدىق تا ماڭىنداعى دۇكەننەن ىشپەك-جەمەك پەن قوسا ءبىر قۇمىرا شاراپ الىپ بولمەگە ەندىك.
مەن تەرەزەنىڭ الدىنداعى ستۋلعا جايعاسىپ، مايرانىڭ كىتابىن وقي باستادىم. ال مايرا جاڭاعى دۇكەننەن العان دۇنيەلەردى الىپ اس ۇيدە داستارحان قامىنا كىرىستى.
مەن ءبىرىنشى اڭگىمەنى وقىپ بىتىرگەن كەزدە جانىما كەلگەن مايرا:
— شايعا كەلىڭىز، ءبىر كەسە ىستىق شاي ءىشىپ الىڭىز، — دەپ قيىلىپ تۇر. شاي ۇستىندە شىعارما تۋرالى ءبىراز ماقتاۋلار ايتتىم. ول قاتتى قۋاندى. مەن باعاناعى شاراپتىڭ اۋزىن اشىپ:
— وسى قۋانىشىڭ ءۇشىن ءبىر ستاكان تارتىپ جىبەر، — دەپ قوياردا قويماي وتىرىپ ىشكىزىپ جىبەردىم دە، وزىمە ءبىر ستاكان قۇيىپ، ونىڭ شىعارماشىلىعى تۋرالى كوسىلە سويلەپ وتىرىپ، تاعى بىرنەشە ستاكاندى ارت-ارتىنان ىشكىزدىم. بۇرىن شاراپ اتاۋلىنى ءىشىپ كورمەگەن قىز تەز ماس بولىپ قالدى.
— اعا! ءسىز نەگە مەنىڭ وڭاشا ۇيگە الىپ كەلەسىز؟ ءسىز نەگە جەڭگەمنىڭ قاسىنا بارمايسىز؟ ءسىزدىڭ ويىڭىز ارام ەمەس پە؟ ونداي ويلاۋشى بولما! مەن كىممىن؟ — دەپ اۋزىنا كەلگەنىن ايتا باستادى. ورنىنان تۇرام دەپ تالتىرەكتەپ بارىپ بوساعا سۇيەنىپ وتىرا كەتتى. قولتىعىنان دەمەپ توسەككە ازەر جەتكىزدىم دە ەڭكەيىپ جاتقىزا بەرگەنىمدە ءوزىم دە تالتىرەكتەپ ۇستىنە قۇلاپ ءتۇستىم.
— كەت! كەت اعا! — دەپ قولىن دارمەنسىز سەرمەي باستادى. ورنىمنان تۇرىپ بارا جاتىپ ويىم قايتا بۇزىلىپ، ۇستىنە قۇلاي كەتتىم دە، ەرنىنەن وبە باستادىم. . .
— بۇلاي ىستەۋىڭىزگە بولمايدى! بولمايدى، — دەپ تۇنشىعا شىققان داۋسى ءتىپتى ەلىكتىرە ءتۇستى. تاڭ قىلاڭ بەرگەندە جۇلقىلاپ وياتتى.
— اعاتاي-اۋ، ماعان نە ىستەدىڭ، — دەپ ەڭرەپ جىلاعان مايرانى بەلىنەن قۇشاقتاپ وزىمە قاراي تارتتىم. . .»
— ەستەر اعا، مىنە وسىلاي اياقتاۋى كەرەك،— دەپ ءتىلتاقتانى ماعان قاراي سىرعان قىزدى قۇشاقتاي الىپ ەرنىنەن سۇيە باستادىم.
— قۇلاعىما ءلايلانىڭ باعانا قۇلاپ جاتىپ ايتقان ءسوزى قايتا كەلدى.
— ەستەر اعا! اۋا جەتپەي تۇنشىعىپ بارام، جىبەرشى بولدى. سىرتقا شىعايىق، — دەپ جالىنعان قىزدى ازەر بوساتىپ ورنىمنان تۇردىم.
ەكەۋىمىز دە ءۇنسىز سىرتقا شىقتىق. ۇزىننان ۇزاققا سوزىلعان كوشەنى بويلاپ ءجۇرىپ كەلەمىز. كوشەنىڭ كەلەسى باسىنا جەتە كەسىپ ءوتىپ جاتقان وزەننىڭ جاعاسىنا بۇرىلىپ، سول ۇنسىزدىكپەن سامسىعان قالىڭ قايىڭدى ارالاپ كەلە جاتىرمىز. كۇن ۇياسىنا كىرىپ، قاس قارايا باستاعاندا ءلايلا:
— شارشادىم بولدى! ەندى جۇرەرگە شامام قالمادى، — دەپ ماعان سۇيەنە كەتتى. اش بەلىنەن قاپسىرا قۇشاقتاپ تۇرىپ:
— ءلايلا ساعان بىردەڭە ايتايىنشى دەگەن مەنىڭ موينىما بىلەگىمەن اسىلا كەتكەن ول:
— ەستەر، مەن ءلايلا ەمەس، مايرامىن عوي... — دەدى.
You Might Also Like
-
بۇكىل الەم جەتىستىككە جەتۋدىڭ رەسەپتىن قالاي تابۋعا بولادى دەپ الاڭدايدى. بۇل تاقىرىپتا مىڭداعان كىتاپتار جازىلعان. جۇزدەگەن فيلمدەر تۇسىرىلگەن.
-
مىنەزسىز ادام جوق. دەسەك تە، ءبارى بىردەي «مىنەزدى ادام ەكەنسىڭ»-دەپ ماقتاۋ ەستي بەرمەيدى. قانداي دا ءبىر ءىستى باستاسا، سول ءۇشىن قاسقايىپ تۇرىپ سوڭىنا دەيىن كۇرەسەتىن، «جانىم- ارىمن...
