جۋرناليستيكانىڭ دامۋ تاريحى
جۋرناليستيكا - قوعامدى ءوز تانىمى تۇرعىسىندا بەينەلەيتىن تاريحتىڭ ءتىرى سۋرەتى دەپ ايتۋعا بولادى. "ءوز تانىمى تۇرعىسىندا" دەگەن ءسوز - ونىڭ وتىرىگىدە، شىنى دا ارالاس،قوعامدىق ىقپالدار نەگىزىندە جۇمىس ىستەيدى دەگەندى بىلدىرسە كەرەك. بۇل ورايدا اقپارات جالپى تاريحتىڭ اقيقاتىنا قىزمەت ەتە الماسا دا جۋرناليستيكانىڭ ءوز تاريحىنا كىزمەت ىستەدى. تاريحتى جاساۋدا رۋحانياتتىڭ وزگە سالاسىنا كاراعاندا جۋرناليستيكانىڭ ۇلەس سالماعى الدەقايدا باسىم. ەۋروپادان سوڭ رەسەيدىڭ جارتىسىن جاۋلاگان ناپالەون بوناپارت: " «جاۋعا قارسى جۇزدەگەن مىڭ قول اسكەردەن، ءتورت ءجۇز گازەتتىڭ ويسىراتا سوققى بەرۋ مۇمكىندىگى زور»، - دەيدى. جۋرناليستيكا بىزگە رەسەي يمپەرياسى ارقىلى بۇراتانا ەلدەردە وتارلىق ساياساتتتىڭ ىقپالىن بۇرىنعىدان دا كۇشەيتۋ ءۇشىن كەلدى. ءبىراق "تابان اقى، ماڭداي تەر" - قالتا قاراجاتىمەن باتىس ءبىلىمىن الگان زيالىلارىمىز اكپارات ماسەلەسىن دە مەڭگەرىپ، ءوز وي-پىكىرلەرى ارقىلى جولىن تاۋىپ، ونى ۇلتتىق مۇددەگە دە بۇرا باستادى. وتارشىلدار قاشان دا ءوز ساياساتىن جەرگىلىكتى ۇلت وكىلدەرىنىڭ ارقاسىنان قاعا وتىرىپ، استىرتىن جۇرگىزەدى. وسى ورايدا باستى ورتالىقتاردان ورىسشا-قازاقشا -تاشكەنتتە "تۇركىستان ۋالاياتى" مەن (1870 - 1882) مەن ومبىدا جارىق كورگەن "دالا ۋالاياتى" (1888 - 1902) گازەتتەرى دۇنيەگە كەلدى. بۇل باسىلىمدار پاتشا ساياساتىن جۇرگىزە وتىرىپ، اقپاراتتىق، جارنامالىق جولدارمەن ءوزدى-وزىن دە قارجىلاندىردى. اقپارات ارقىلى ارىستارىمىزدىڭ پىكىرى ارناعا ءتۇسىپ، جۇرت جۇرەگىنەن جول تاپتى. اقپاراتتىق-انىقتامالىق قىزمەتپەن قاتار باسپاسوزدەردە ەل تاريحى، ەتنوگرافياسى جايلى مالىمەتتەر دە جارىق كوردى. ال، بۇل باسىلىمداردان جارتى عاسىر بۇرىن تۋعان شوقان ۋاليحانوۆ ۇلت ەتنوگرافياسىن سان-پەتەربۋرگ ىقپالىمەن ورىس تىلىندە جارىققا شىعارعان ەدى.ايتپاعىمىز - ەلدىڭ اقپاراتقا يكەمدىلەرى شوقان، جاڭگىر حان، ءتىپتى عاسىرلار بۇرىن ەلىمىز رەسەي بوداندىعىنا وتكەندە ەلشىلىك حاتتامالارىن تولتىرىپ، 2ء-شى ەكاتەريناعا جەتكىزگەن كوشتاسۆ، قايداعۇلوۆتاردىڭ دا داۋىرىندە بولعاندىعىن ەسكەرەمىز. العاشقى باسىلىمداردىڭ وزىندە يمپەريانىڭ ءار كەزدەگى ساياسي جاعدايلارمەن بايلانىستىرا وتىرىپ، اگرارلىق رەفورما، جەر، سوت، قۇقىق، اعارتۋ، تاعى باسقا كوكەيتەستى ماسەلەلەر مۇمكىندىگىنشە ۇلتتىق مۇددەگە ساي كوتەرىلىپ وتىردى. ابايدان باستاپ، شىعارماشىلىق وكىلدەرىنىڭ تۋىندىلارى جاريالانىپ، مادەنيەتىمىزگە دە وڭ اسەرىن تيگىزدى وسى باسپاسوزدەر ارقىلى ءۇنىمىزدى اسقاقتاتقان سەركەلەردەن سوڭ "سەركە" گازەتى مىرجاقىپ دۋلاتوۆتىڭ قولعا الۋىمەن 20-شى عاسىردىڭ باسىندا شىقسا، ە. بۇيرين «قازاقستان»، ا.بايتۋرسىنوۆ "كازاك" گازەتتەرىن، م. سەرالين «ايقاپ» جۋرنالىن شىعارىپ، ەل ىشىندە ۇلتتىق- دەموكراتيالىق سانانىڭ قالىپتاسۋىنا زور ۇلەس قوستى ۇلتتىق جۋرناليستيكانىڭ تاعانىن ورناتىپ، ونى قازاق قوعامنىڭ دا قارىمدى قارۋىنا اينالدىرا باستادى. مادەني، رۋحاني قۇندىلىقتاردى ناسيحاتتادى. "قازاق"، "ايقاپ"، "جاس الاش" اتاۋلارىن ءبىزدىڭ زامانعا لايىقتاپ قايتا جاڭعىرتقان باسىلىمدار دا بولدى. سول سياقتى كەزىندەگى "ادەبيەت مايدانى"، "ەڭبەكشى قازاق" باسىلىمدارىنىڭ ورنىنا "جۇلدىز"، "قازاق ادەبيەتى" "ەگەمەندى قازاقستان" باسىلىمدارىن وقيتىن بولدىق.
"تۇران" ۋنيۆەرسيتەتى جۋرناليستيكا ماماندىعىنىڭ 2ء-شى كۋرس ستۋدەنتى قادىلبەكوۆا ادەما
You Might Also Like
-
«ەگەر ءبىر ادام كىتاپ وقىماسا، بۇل ونىڭ ءوز قاسىرەتى، ال ميلليونداعان ادامدار كىتاپ وقىماسا، تۇتاس ءبىر ۇلتتىڭ قاسىرەتى»
-
سوڭعى جۇمىسقا اۋىسىپ كەلۋىم — جاي قىزمەت ەمەس. اتاعىن ات ازەر كوتەرەردەي ءبولىم مەڭگەرۋشىسى بولىپ كەلۋىم ءومىرىمدى كۇرت وزگەرتىپ جىبەردى.
