InfoHub Logo

جاڭا وزەن قالاسىنان تاڭعى سالقىنمەن شىققانبىز. كۇن كۇيدىرىپ، سارى اڭىز تارتقان بۇيرىعىڭدى، جۋساندى قۋ دالانى ءتىلىپ ءوتىپ، الىسقا تارتقان تاقتايداي تەگىس اسفالت ۇستىندە «ۆولگا» ماشيناسىمەن زۋلاپ كەلەمىز. قاسىمدا وزەن، مۇناي كاسىپشىلىك باسقارماسىنىڭ باس ينجەنەرى سترەمسكيي مەن №1 كاسىپشىلىكتىڭ اعا گەولوگى پرودەنكو بار. باعىتىمىز شيەۆچەنكو قالاسى، ماقساتىمىز كۇن قىزباي تۇرىپ، شيەۆچەنكوعا جەتىپ، مينيسترلىك باس باسقارماسى باسشىلارىنىڭ قاتىسۋىمەن ساعات 10-دا باستالاتىن ۇلكەن تەحنيكالىق جينالىسقا قاتىسىپ، كەشكى سالقىنمەن كەيىن ورالۋ. كوڭىلىمىز كوتەرىڭكى. انشەيىندە كوپ سويلەمەيتىن پروسەنكو دا سوزگە ءجيى ارالاسىپ كەلەدى. دەنەڭدى شىجىتقان ىسسىدان، كوز اشتىرماي، دەم الدىرماي دامىلسىز سوعىپ تۇراتىن اڭىزاقتان ىعىر بولعان ادامدارعا مىناۋ از ۋاقىت تاڭعى سالقىن سامال مەن تەپ-تەگىس اسفالت جول كەڭ تىنىس بەرگەندەي، ەرىكسىز كوڭىلدى شالقىتادى.

— شىركىن ءبىزدىڭ ماڭعىستاۋدىڭ، وسى تۇنگى، تاڭعى سالقىنى اي! — دەپ راحاتتانادى پروسەنكو.

— ءيا كۇندىز قانشا قيىن بولعانىمەن كەشكى سامالدان ەرتەڭگى ساسكەگە دەيىن تاماشا-اق! — دەپ قوستايدى سترەمسكيي – وڭاي ولجا ەمەس، ءبىزدىڭ ماڭعىستاۋ...

1962-63 جىلدارى بارلاۋ، بۇرعىلاۋعا جۇمىسشى، قىزمەتكەر جەتىسپەي، وداق بويىنشا مۇنايشى-بۇرعىلاۋشىلارعا ۇندەۋ تاستاعانبىز. كەيىن، 1964 جىلدان باستاپ وزەن، جەتىباي مۇناي الاڭدارىن يگەرۋگە بايلانىستى مۇنايشى ماماندار جيناقتاعانىمىزدا وسى، جەر جاعدايىمىزدىڭ ناشارلىعى اۋا رايىنىڭ قاتالدىعى كەلگەن ادامدارعا قيىندىق كورسەتكەن. جاقسى ماماندار، ەنتۋزياست جاستار مۇندا كەلەتىن دە، قاتاڭ تابيعاتىنا توزە الماي، كەلگەن ىزىمەن كەتىپ وتىراتىن. شىدامدىلىق كورسەتىپ 2-3 جىلعا قالۋعا كەلىسىم بەرەتىندەرى دە بولدى. ءبىراق، ولاردىڭ بىزگە قويار تالابى ونشا ەمەس-تى. تۇراقتى ءۇي دە سۇرامايتىن. ەرلى-زايىپتى ەكەۋىنە جاتاقحانادان ءبىر بولمە بەرسەڭ بولعانى، ۋاقىتشا تۇرا بەرەتىن. بالا-شاعا، كەمپىر-شالى، شارۋاشىلىقتارى وزدەرى ورالعانشا «ۇلكەن جەردە» قالا بەرەتىن. ولار ماڭقىستاۋدى ۋاقىتشا كاسىپورىن، ەلدەن جىراق جاتقان ارال رەتىندە قاراپ، ەسكى مەكەندەرىن «ۇلكەن جەر» سانايتىن. جۇمىستان ءسال عانا قولدارى بوساسا سول جاققا شىعىپ كەتۋگە تىرىساتىن.

ارينە، ءبىز دە سول جىگىتتەرگە ءوز جەرلەرىن جوقتاتپاۋدىڭ بار امالدارىن قاراستىرىپ باعاتىنبىز. تابيعي قيىندىقتاردى قاراجاتپەن وتەۋ، مۇمكىندىگىنشە مادەنيەت تۇرمىس جاعدايلارىن جاقسارتا ءتۇسۋ ارقىلى جۇمىسشى كادرلاردى نەعۇرلىم ۇزاعىراق ۇستاۋعا تىرىساتىنبىز. ءبىراق، ءبىز قانشا ارەكەتتەنسەك تە قۇلان جورتپاس قۋ دالادا ءبارىن بىردەن ورناتۋ مۇمكىن ەمەس، باستاپقى جىلدارى ۇيىمداستىرۋ قيىنشىلىقتارىنان، ەڭسە كوتەرە المادىق.

ءسويتىپ، سايىپ كەلگەندە كادرلاردىڭ تۇراقتانۋى، كوبىنە ولاردىڭ، جەكە باستارىنىڭ سانا-سەزىمدەرىنە بايلانىستى بولدى. ءوز جۇرەگىنىڭ امىرىمەن مۇناي تىڭىن يگەرۋگە كەلگەن مامانداردى، مۇنايشى، بۇرعىشى، بارلاۋشى، قۇرىلىسشى جۇمىسشىلاردى (ولاردىڭ باسىم كوپشىلىگى جاستار بولاتىن)، ءقادىر تۇتاتىنبىز، ولاردىڭ قيىن جاعدايداعى قاھارماندىق ەڭبەكتەرىن جوعارى باعالايتىنبىز. ماقسات، مۇددە بىرلىگى، ورتاق تىرشىلىك مۇنداعى بارلىق ادامداردى دا بىرلىككە باۋلي تۇسكەندەي، ۇلتىنا، كەلگەن جەرىنە قاراماستان ءبىر سەميا ادامدارىنداي تاتۋ تۇرىپ جاتتىق. ماڭقىستاۋ مۇنايشىلارىنىڭ دوستىعى مەن بىرلىگى جونىندە گازەتتەردە تالاي-تالاي اڭگىمەلەر جازىلىپ تۇراتىن.

مەنىمەن بىرگە وتىرعان مىنا ەكى جىگىت تە وسى ماڭقىستاۋدىڭ ۇلكەن مۇنايىن يگەرۋگە الىسىراقتان كەلگەن تاجىريبەلى ماماندار. سترەمسكيي - ۆولگا بويىنىڭ جىگىتى. 1954 جىلى ينستيتۋت بىتىرگەننەن كەيىن ۆولگوگراد ماڭىنداعى ءىرى-ىرى مۇناي كوزدەرىن اشىپ، يگەرۋگە تىكەلەي قاتىسقان. ءبىراز جىلدار بويىنا مۇناي سۇيىعىمەن ىستەس بولعان، ۇيىمداستىرۋ-تەحنيكالىق جۇمىستاردا ىسىلعان ينجەنەر. پروسەنكو بولسا، بۇل دا تاجىريبەلى ينجەنەر-تەحنولوگ. تۇرعان جەرى - كراسنودار ولكەسى، ايگىلى كۋبان، ۆولگا بويىنىڭ مۇناي الاڭدارىندا قىزمەت ەتكەن. ەكەۋى دە زايىپتارىمەن كەلدى. ولار دا — مۇناي ماماندارى. بۇلاردى ءبىز سسسر مۇناي مينيسترلىگى ارقىلى ءوز كەلىسىمدەرىمەن كوشىرىپ الدىق.

ءوز ماماندىعىن سۇيەتىن ءاربىر مۇنايشى ينجەنەرگە جاڭا مۇناي الاڭدارىن، ونىڭ ىشىندە ۇلكەن الاڭدى يگەرۋ ەرەكشە باقىت سانالادى. ونداي جەرگە جولداما الۋ ۇلكەن سەنىمگە يە بولۋ دەگەن ءسوز. مۇنداي جاعدايدا لاۋازىم، جالاقى، ءۇي-تۇرمىس جاعدايى، اۋا رايى، ءبارى دە ەسكەرىلە بەرمەيدى. بۇل جىگىتتەر دە، باسقالارداي، سول جوعارى سانالىلىقپەن كەلگەندەر. دەگەنمەن العاشقى جىلدارى بىلىكتى دەگەن ماماندارىمىزدىڭ ءوزى دە جەر جاعدايىن ۇناتپاي، مەرزىمى جەتكەندە كەتەتىندىكتەرىن دە جاسىرماي ءجۇردى.

سول «ۋاقىتشامەن» بۇلار ماڭقىستاۋدا بەس جىل وتكىزىپتى. بەس جىل ىشىندە بۇلاردىڭ كوز الدىندا جانە وزدەرىنىڭ تىكەلەي قاتىسۋىمەن ماڭقىستاۋ دالاسى ادام ايتسا نانعىسىز وزگەردى... ءجا، بۇل جونىندە كەيىن ايتارمىز. مىنە، ەندى بۇلار «ءبىزدىڭ ماڭقىستاۋ» دەپ جاڭارعان ءوڭىردى جۇرەگىنە جاقىن ۇستاپ، ماقتانىش تۇتادى. مەنى دە ول ويلار ەرىكسىز قۋانىشقا تارتادى. يا، بۇگىنگى ماڭ

جەر قوينىنا ساياحات باستالدى.

قىستاۋدىڭ ناعىز يەسى — وسىناۋ جايساڭ جاندار. ماڭگى-باقي قاتىگەز جەر قوينىنا جاسىرعان مۇناي بايلىعىن حالىق يگىلىگىنە سىي ەتكەن، ءشول دالانى ەلگە اينالدىرعان، الىپ قۇرىلىستار سالعان — ماڭقىستاۋ ەڭبەككەرلەرى - مىنا سىزدەرسىڭدەر! — دەگىم كەلەدى.

جول ادامى اركەز جان-جاعىنا كوز سالىپ الاڭداۋمەن وتىرادى. ءقازىر بۇل ماڭقىستاۋ دالاسىندا كوز توقتاتار كورىنىستەر دە بارشىلىق. ءبىز ءجۇرىپ كەلە جاتقان 150 شاقىرىمدىق جولدىڭ اينالاسىندا ءبىراز نارسەلەر قارايىپ قالعان. وڭ جاقتا جارىسىپ مۇناي، گاز، سۋ قۇبىرلارى جاتىر. بايلانىس لينياسى، ولاردىڭ بويىنداعى ارالىق پۋنكتتەر، سول جاعىندا تەمىر جول، ەلەكتر لينياسى قارا ۇزبەيدى. تەمىر جول بويىمەن مۇناي ەشەلوندارى دامىلسىز اعىلىپ جاتىر. جول جونەكەي ىلعي مۇنارالار — بۇرعىلاۋ مۇنارالارى. وزەن، جەتىباي، تەڭگە، قاراماڭدىباس مۇنايلى الاڭدارىن پايدالانۋ سكۆاجينالارىن، قازىپ جاتقان بارلاۋ-بۇرعىلاۋ مۇنارالارى. شيەۆچەنكوعa دەيىن بوس جاتقان جەر جوق. مۇنىڭ ءبارى بەس-اق جىلدىڭ ىشىندە پايدا بولعان كورىنىستەر، ارينە، بۇل وزگەرىستەردە ءبىزدىڭ دە ەڭبەك ۇلەسىمىز بارلىعىنا ىشتەي قۋانىشتا كەلەمىز.

جول قيالىن جىگىتتەر ءبولىپ جىبەردى.

— راحمەت ۋتەسينوۆيچ، بۇل ماجىلىسكە ءوزىڭىز باراتىن بولعاسىن، مەنى بەكەرگە ەرتتىڭىز. ءقازىر ايدىڭ اياعى، ايلىق مۇناي ءونىمىن قورىتىندىلاپ، مۇناي قابىلداۋ، تاسىمالداۋ مەكەمەلەرىمەن ەسەپ ايىرىسۋ باسىندا بىرەۋىمىزدىڭ بولۋىمىز كەرەك ەدى — دەپ سترەمسكيي ويىمىزدى الداعى مىندەتكە اۋداردى.

باس ماماننىڭ ماجىلىستەن تارتىنعان سەبەبىن مەن جاقسى تۇسىنەمىن. بەس جىل بويى بىرگە جاتىپ، ءبىر تۇرىپ، ەڭبەك ەتىپ كەلەمىز. باستاپقى 4 جىل ىشىندە وزەندە تۇرعىن ۇيلەر، مەكتەپتەر، مادەني ورىندارى سالىنا باستاپ، بولاشاق قالانىڭ كونتۋرى كورىنگەنشە سەميالارىمىز شيەۆچەنكو قالاسىندا، ءوزىمىز وزەندە، سالت جاتىپ ىستەپ، جاتاقحانادا ءبىر تۇردىق. سوندىقتان دا بىزدەر بىر-بىرىمىزگە تىم ەتەنە بولىپ كەتتىك.

— موسكۆالىق باسشىلار رۇقسات ەتپەدى.، ەكەۋمىزدى دە مىندەتتى تۇردە قاتىسسىن دەدى. ءسىرا، ۇلكەن اڭگىمە بولسا كەرەك.

شىنىندا دا بۇل جيىندا اسا ماڭىزدى ماسەلەلەر قوزعالماق ەدى. ءماجىلىستىڭ كۇن ءتارتىبى -وزەن مۇناي الاڭىنىڭ پايدالانۋ بارىسى مەن ونى بۇدان بىلاي جاقسارتۋ شارالارى جايىندا ەدى، بۇل جونىندە ءبىزدىڭ كوپتەگەن ءپرينسيپتى پىكىرلەرىمىز بار. تالاي تالقىعا ءتۇسىپ، تالاسقا اينالىپ جۇرگەن ويلار دا جوق ەمەس. باسىم ادامدارمەن پىكىر تالاستىرۋ وڭاي ما. ءبىراق، بۇل وڭىردەگى ماڭىزدى ىستەر ءوز قولىمىزدان ءوتىپ جاتقاندىقتان كەيبىر قارسى پىكىرلەرگە امالسىز بارامىز. ءبىزدىڭ مىنا باس مامان ءوز ىسىنە جەتىك، ساۋاتتى ينجەنەر. ءبىراق الگىندەي ايتىس اتاۋلىدان ات-تونىن الا قاشادى. مۇمكىن بولسا ەشكىممەن تارتىسپاي-اق جايىنا جۇرگەندى ءجون كورەدى. قازىرگى قاشقاقتاپ كەلە جاتقانى دا سول.

ەلىمىزدىڭ ەڭ ءبىر قيىر تۇكپىرىندەگى كەندى ماڭقىستاۋ تۇبەگىنەن ۇلكەن مۇناي كوزىنىڭ تابىلۋى، قازاقستان مۇناي ءوندىرىسىن بىلاي قويعاندا، جالپى وداقتىق مۇناي شارۋاشىلىعىنا ەلەۋلى وزگەرىستەر ەنگىزدى. سەگىزىنشى بەس جىلدىقتا جانە ونان كەيىنگى جىلداردا وداق بويىنشا جىلدىق مۇناي ءوندىرىسىنىڭ ءوسۋى وسى ماڭقىستاۋ مەن باتىس ءسىبىردىڭ ءبارىنىڭ مۇناي الاڭدارىن يگەرۋ ارقىلى ىسكە اسىرىلماقشى بولاتىن. ماڭقىستاۋداعى ازىرگە قولدا بار مۇناي قازىناسى - وزەن، جەتىباي الاڭدارى. ونىڭ ىشىندە وزەن دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ءىرى كەن ورىندارىنىڭ ءبىرى بولىپ شىقتى. ونىڭ ۇزىندىعى 35 كيلومەتر. سكۆاجينالاردىڭ تەرەڭدىگى 1350 مەتر. جەر قىرتىسىنداعى مۇنايلى قاباتتاردىڭ جالپى قالىڭدىعى 400 مەتر.

مۇنايلى-گازدى قاباتتار ەكى ۇلكەن قاتارعا بولىنەدى. ءبىرىنشىسى - جوعارعى قاتار، گازدى قاتار، بور داۋىرىندە جارالعان تاۋ جىنىستارىنان قۇرالعان، قۇمدى، قۇمداقتى، ىزبەس تاستى گاز ۇستايتىن كوپ قاباتتار ءوز ارا سازدى قاباتتارىمەن بولىنگەن. بۇل سازدى قاباتتاردىڭ تومەنگى جاعىن، گەولوگيا تىلىندە مۇناي-گاز قاباتتارىنىڭ ۇلتانى نەمەسە توسەگى دەيدى دە، جوعارعىسىن توبەسى، قاقپاعى دەيدى. مۇناي وسى ءبىر تابيعي «ىدىستاردا» جاتادى. بۇلار كوپ تەرەڭدىكتە جوعارى جەر قاباتتارىمەن باسىلىپ جاتقاندىقتان، ۇلكەن قىسىمدا تۇرادى. ول قىسىم، سكۆاجينا ارقىلى جەر قاباتىن تەسىپ جىبەرگەندە، ونداعى سۇيىق ماسسا ۇلكەن كۇشپەن تىسقا ۇمتىلادى. سول قىسىممەن مۇناي، گاز سكۆاجينا ارقىلى فونتان بولىپ اتقىلايدى. بۇل تابيعي قىسىمى السىرەگەن مۇناي سكۆاجينالارى مەحانيزاسيالىق تاسىلگە كوشەدى. ول — گاز-ليفت، ناسوس ارقىلى مۇنايدى سىرتقا شىعارۋ ءتاسىلى.

وزەندەگى تولىپ جاتقان مۇناي قاباتتارىنىڭ مۇناي قورى وتە كوپ. مۇنىڭ ءوزى ايتار اڭىزعا بولماسا، ءىس جۇزىندە تابيعاتتان تابىلا بەرمەيتىن اسا سيرەك كەزدەسەتىن وقيعا. الايدا، قازاقستان مۇنايشىلارىنىڭ ۇلەسىنە وسىناۋ مول قازىنا تاپ بولىپ وتىر. سوندىقتان، بۇل قازىنانىڭ تاعدىرىن شەشۋگە بارشا عالىمدار، عىلىمي جوبالاۋ مەكەمەلەرى، ورتالىق اكىمشىلىك ورىندارى تىكەلەي ارالاسادى،- ياعني وزەن، جەتىباي — بۇكىل وداقتىق ماڭىزى بار ەل قازىناسى.

وزەن كەن ورنىنىڭ باسقا مۇناي الاڭدارىنان الدەنەشە وزگەشە قاسيەتتەرى دە بار. سونىڭ ءبىرى، ءارى ەڭ باستىسى - قابات قىسىمىنىڭ ازدىعى. ول سكۆاجينالاردىڭ فونتاندىق ءومىرىنىڭ قىسقالىعى دەگەن ءسوز. ولاي بولسا قازىرگى فونتانعا كوپ يەك ارتپاي، اۋەل باستان سول قىسىمدى جاساندى ادىستەرمەن قولدان جاساپ، قايتكەندە دە فونتان باسەڭدەمەيتىن جولدى ىزدەۋ كەرەك. ول ءۇشىن تەرەڭ قاباتقا سۋ ايداۋ جۇمىستارىن، قاباتتان مۇناي الۋ ارەكەتتەرىمەن كاتار جۇرگىزۋ قاجەت. جەر استىنان قانشا مۇناي الىنسا، سونشا سۋ ايداپ، ورىندى بوس قالدىرماۋ كەرەك. ورىن بوساپ، كولەم كەڭىگەن سايىن قىسىم ازايا تۇسەدى دە، فونتان كەمي بەرەدى. كوپ ۇزاماي سكۆاجينانىڭ دەمى ءبىتىپ، فونتان توقتاپ، مۇنايدى قۇدىقتان تارتقان سۋداي مەحانيكالىق ادىسپەن كوتەرۋگە تۋرا كەلەدى.

وسىنىڭ ءبارى عىلىمي-زەرتتەۋ، جوبالاۋ ينستيتۋتتارىنىڭ تەحنيكالىق-ەكونوميكالىق جوبالارىندا دۇرىس ەسكەرىلگەن.

1961 جىلى ماڭقىستاۋدا ءبىرىنشى مۇناي فونتانى اتتى. 1962 جىلى وزەن كەن ورنى اشىلدى. 1963 جىلى بارلاۋ جۇمىسى نەگىزىنەن اياقتالىپ، وزەننىڭ مۇناي قورى مەملەكەتتىك كوميسسيادا بەكىتىلدى. 1964 جىلى بۇل كەن ورنى جاڭا قۇرىلعان «مانگىشلاك-نەفت» بىرلەستىگىنە تاپسىرىلدى. كوپ ۇزاماي وزەن مۇناي-گاز ءوندىرۋ باسقارماسى قۇرىلدى. ءدال ءبىر جىلدان كەيىن بۇل كاسىپشىلىك مەملەكەتكە مۇناي بەرە باستادى.

مىنە، وزەن سياقتى الىپ ءوندىرىس ورنى سونداي شاپشاڭ يگەرىلدى. وسىناۋ ۇلكەن ءوندىرىس قولعا وڭاي تۇسكەن جوق. بارشا بارلاۋشى، قۇرىلىسشى، مۇنايشىلاردىڭ وراسان قيىندىقتاردى جەڭە وتىرىپ قول جەتكەن تابىستارى ەدى، بۇل. ۇلكەن ءىستىڭ جولىندا از-كەم كەم-كەتىك تە جەتىپ جاتتى. سونىڭ ءبىرى مۇناي ءوندىرۋ جۇمىستارىن باستاۋداعى كەتكەن اسىعىستىق، نەمەسە مۇناي قاباتتارىنا سۋ ايداۋ قوندىرعىسىن سالۋداعى كەشەۋىلدىكتەر بولدى. بۇل كەمىستىك باستاپقى جىلدارى ونشالىق اسەر ەتە قويعان جوق ەدى. الايدا، 4-5 جىل وتكەننەن كەيىن كۇندەلىكتى مۇناي وندىرىسىنەن ايقىن كورىنەتىن بولدى.

قازىرگى اڭگىمەنىڭ جەڭى دە سول جايىندا بولعالى وتىر. بەس جىلدىڭ ىشىندە مۇنايلى جەر قاباتىنىڭ قىسىمى ورتا ەسەپپەن 10-15 اتموسفەراعا تومەندەگەن. سونىڭ سالدارىنان ونداعان سكۆاجينا فونتانى توقتاپ، ءونىم بەرمەي تۇر، كوپتەگەن سكۆاجينا ءونىمىن كەمىتىپ، اۋا رايى سۋىنسا ءونىمىن ناسوسقا جەتكىزە الماي تۇرىپ قالادى. ءتىپتى كەيبىر قازىلعان جاڭا سكۆاجينالار دا فونتان اتپاي، بىردەن كىدىرىسكە ۇشىراۋدا.

بۇعان قاراماي كەيبىر، باسشىلار:

— وزەن مۇناي الاڭىن پايدالانۋداعى ورىن الىپ وتىرعان ەلەۋلى كەمشىلىكتەر جەرگىلىكتى شارۋاشىلىق باسشىلارىنىڭ جۇمىسىنداعى شالاعايلىقتان تۋىپ وتىر، — دەگەندى ايتادى.

— جوق! — دەيمىز ءبىز. — بۇل كەمشىلىكتەرگە بىرگە جاۋاپ بەرۋىمىز كەرەك. اۋەلى مۇناي ءوندىرۋدىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازاسىن سالىپ الۋ كەرەك، سۋ ايداۋ، گاز ايداۋ، ماحانيكالىق ءادىس، گازليفت قوندىرعىلارى دايىن بولسىن. مۇنايشىلارعا ءتيىستى تۇرعىن ءۇي، مادەني-تۇرمىس جاعدايلارىن تۇگەندەپ بولعاننان كەيىن عانا ءوندىرىستى باستايمىز.

ءبىز جول-جونەكەي، ماشينا ىشىندە ءارقايسىسىمىز وزىمىزشە وسى جايلاردى ويلانىپ، الداعى ءماجىلىستىڭ قانداي جاعدايدا وتەتىنىن بولجاپ كەلە جاتتىق. قارسى الدىمىزداعى قارا لەنتاداي ءتۇپ-تۇزۋ بولىپ قىر اسىپ جاتقان جولعا قارايمىز. كەنەت ورناعان تىنىشتىق قيالعا شاقىرادى. تەگىس جولداعى ماشينانىڭ گۋىلى تەربەتە تۇسەدى.

ءومىر جولىن تاڭداپ الۋ ءار ادامنىڭ ءوز ءىسى. بىرەۋ ەرتە، بىرەۋ كەش تابادى ول جولدى. ەندى بىرەۋلەر اداسىپ وتسە، وزگە بىرەۋلەر داڭعىل جول تاۋىپ، ومىرگە ۇلكەن ءىز قالدىرادى.

جەتىبايدىڭ پوسەلكەسى اراسىنداعى اسفالت جولدى كوسىپ وتەتىن جەردەن اسا بەرگەندە شوفەر:

— وسى ماشينانىڭ ارتقى دوڭگەلەگى تايعاقتاي ما، قالاي؟ — دەدى.

— ولاي بولسا، جاي ءجۇر! — دەدىك ءبىز.

بالا جىگىت شاپشاڭدىقتى ەداۋىر باسەڭدەتتى. دەگەنمەن، سپيدومەتر 70-تەن تومەن تۇسپەدى. شوفەر كەيدە تەجەگىشتى باسىپ، جولدىڭ تايعاناقتىعىن بايقاپ كەلە جاتتى. ءبىز ونىڭ بۇل ارەكەتتەرىنە كوپ ءمان بەرمەي، ءوز ويلارىمىزبەن بولىپ وتىرمىز. الدەن ۋاقىتتا ماشينانىڭ ارتى ءسال بۇلتىڭ ەتتى دە سالدىر-گۇلدىر داۋىس شىعىپ، كولدەنەڭدەپ بارا جاتتى.

— ولدىك! — دەگەن ۇرەيلى داۋىس ەستىدىم.

ماشينا جولدان تومەن قاراي قۇلديلاپ، كولبەي اۋناپ بارا جاتتى. بۇدان ءارى نە بولعانى بەلگىسىز، بۇكىل دۇنيە كىشىرەيىپ كەلىپ، ءبىر نۇكتەگە اينالىپ، ءبىر ساتتە كوز الدىمنان عايىپ بولدى. ەسىمدى جيسام، ءبىر تار جەردە ەكى بۇكتەلىپ جاتىر ەكەنمىن، ماشينانىڭ ءىشى، بىرنەشە رەت اۋدارىلىپ كەلىپ، ءبىر جامباستاپ توقتاعان ەكەن. الدىڭعى ەسىگى مايىسىپ، ءبىراق ءۇزىلىپ قالماي، ماشينانى ءارى قاراي جىبەرمەي، تىرەپ تۇر. جان - دارمەنىمەن سول جەردەن ءبىر ساڭلاۋ تەسىك تاۋىپ، باسىمدى سۇعىپ، شىعۋعا ارەكەتتەندىم. قولىممەن تارتىپ، كەۋدەممەن، ىلگەرى ۇمتىلامىن، ءبىراق اياق جاقتان دارمەن بولمايدى. نە بولعانىمدى ءبىلىپ ۇلگەرمەدىم. تەك ەسىم كىرىپ، ءتىرى ەكەنىمدى سەزىنگەننەن كەيىن تەزىرەك كەڭىستىككە شىققىم كەلىپ، تىربانىپ جاتقانىمدا باسقا بىرەۋلەردىن قارۋلى قولدارى سۋىرىپ الدى. دالاعا شىققان سوڭ تۇرعىم كەلىپ ۇمتىلسام، كەۋدەم بۇلقىنعانمەن اياق جاعىم جاپسىرىپ قويعان جات دەنە سياقتى.

مەنىڭ تەزىرەك دارىگەرگە، اۋرۋحاناعا جەتكىم كەلدى. قاسىمداعىلاردىڭ ۇشەۋى دە ەستەرىن جيناپ، تۇرەگەلگەن.

اۋىر جاعدايىمدى كورىپ، ءبارى دە ءۇرپيىسىپ، نە ىستەرىن بىلمەي قورشاپ تۇردى.

— تەز ماشينا ۇستاڭدار، مەنى شاپشاڭ ەڭ جاقىن دارىگەرلىك پۋنكتكە جەتكىزىڭدەر! — دەدىم.

قاس قىلعانداي كۇن كۇركىرەپ، جاڭبىر جاۋدى دا كەتتى. بۇكىل جاز بويى تامبايتىن جاڭبىردىڭ مىناداي قىسىلتاياق ۋاقىتتا جاۋعانى ءبىزدىڭ اۋىر جاعدايىمىزدى ونان سايىن قيىنداتا ءتۇستى. ونىڭ ۇستىنە ەت قىزۋى باسىلا كەلە جاراقاتتىڭ دەنەگە اسەرى كۇشەيىپ، بەلىم، وكپەم قاتتى اۋىرىپ، سارناتىپ الىپ بارادى.

ەكەۋى ۇستىمە ماشيناعا سالعان كىلەم توسەنىشتى ۇستاپ، جاڭبىردان قورعاپ تۇردى. بىرەۋى جولعا جۇگىرىپ، ماشينا ۇستاۋعا كەتتى.

ءبىرازدان كەيىن ماشينا دا كەلدى. جۇك ماشيناسىنا كوتەرىپ سالىپ، ەكەۋى ەكى قولتىعىمنان سۇيەمەلدەپ وتىردى. شوفەرگە «تەز-تەز» دەپ اسىقتىرىپ كەلەدى. قاتتى جۇرسە ماشينا سەلكىلىنەن وكپەم قىسىلىپ، تىنىسىم تارىلادى، جۇرەگىمە ينە قادالعانداي ەسىمدى شىعارىپ بارادى.

...ەسىمدى جيسام، رەنتگەن ستولىندا جاتىر ەكەنمىن. مەنىڭ كوز اشقانىمدى كۇتىپ تۇرعانداي بۇكىل دەنەم زارلاپ قويا بەردى. قايتادان سارناتا باستادى. اۋىرعاندى بىلگىزبەيتىن ۋكولداردا، ءالسىن-السىن سالىنسا دا قايران جوق. الماتىعا جەتكەنىمشە بەس كۇن وتكەن. اۆاريا بولعان كۇنى جەدەل جاردەمگە وزەننەن، شيەۆچەنكودان تاجىريبەلى دارىگەرلەر كەلىپ، كومەك كورسەتەدى. ەرتەڭىنە گۋريەۆتەن ءبىر توپ دارىگەرلەر كەلىپ قاراپ، ءوز پىكىرلەرىن ايتادى. ءۇشىنشى كۇن باكۋدەن نەيروحيرۋرگيا مامانى شاقىرىلادى. ول كىسى قۇرالدارىن الا كەلىپ، سول جەردە وپەراسيا جاساۋدى ۇسىنادى. ءتورتىنشى كۇنى الماتىدان نەيروحيرۋرگ كەلىپ، وپەراسيا تەك جوعارعى دارەجەدە، ارناۋلى كلينيكادا عانا جاسالۋعا ءتيىستى ەكەنىن دالەلدەيدى. دارىگەرلەر كەڭەسى سوعان سايادى دا بەسىنشى كۇنى ان-24 سامولەتىمەن الماتىعا الىپ ۇشادى. وپەراسيا.

«قازىرگى ۋاقىتتا نەيروحيرۋرگيا عىلىمى مەن پراكتيكاسىندا بار شارالاردىڭ ءبارى قولدانىلدى. وپەراسيا جوعارى دارەجەدە ءوتتى. قولدان كەلگەننىڭ ءبارىن ىستەدىك. ەندىگى جاعداي اۋرۋدىڭ وزىنە بايلانىستى. ەگەر ورگانيزمى شوك كۇيزەلىسىن، وپەراسيا اۋىرتپالىعىن جەڭىپ شىعا السا، ءومىر سۇرەدى. ال، جۇرۋ-جۇرمەۋ ەكىنشى دارەجەدەگى ماسەلە»،— دەپتى، دارىگەرلەر سەمياما، جولداس-جورا، دوس-جاران، اعايىن-تۋمالارعا.

— تەك ءتىرى قالسىن! - دەپ تىلەيدى ولار.

سول سەنىمنىڭ كۇشىمەن، ءۇمىت قۋىپ ادام ايتسا نانعىسىز اۋىر حالدەردى، ۇشان-تەڭىز قيىندىقتاردى باستان كەشىرىپ، اۋرۋحانادا باس كوتەرمەستەن 7 اي جاتتىم.

كەۋدەم جاراقاتتانىپ، ءتورت قابىرعا سىنىپ، وكپە زاقىمدانعان. ولاردىڭ ءبارى جازىلدى. ەندى ناعىز اۋىرى قالدى. ول – بەل ومىرتقا سىنىپ، جۇلىن جانشىلعان ەكەن. سونىڭ سالدارىنان ەكى اياقتان جان كەتكەن.

اجالمەن ارپالىسىپ 2 اي جاتقاننان كەيىن اۋرۋ باسەڭسىدى. كوڭىل سۇراۋشىلاردى كوبىرەك جىبەرەتىن بولدى. وزىمدە اڭگىمەلەسۋگە جاراپ قالدىم. نەگىزگى كاسىبىم - كىتاپ وقۋ. كۇندىز-تۇنى وقيعاسىن و دا جالىقتىرادى ەكەن. بۇرىن ماڭقىستاۋ مۇنايى جونىندە عىلىمي ەڭبەك جازۋدى باستاعان ەدىم. كوپ ۇزاماي كانديداتتىق ديسسەرتاسيا قورعاماق ويىم بار-دى. جولداستارىما ايتىپ اۋرۋحاناعا كانديداتتىق مينيمۋمنان ەمتيحان الاتىن كوميسسيالار شاقىرتاتىن بولدىق. ءسويتىپ جاتىپ ءۇش ەمتيحان تاپسىرىپ، كانديداتتىق مينيمۋمدى ءبىتىردىم. تاقىرىپتى بەكىتۋدەن وتكىزدىردىم. تەك جازۋعا مۇمكىندىك جوق. ۇيدەگى ماتەريالدارىمدى الدىرىپ، وڭدەپ ورتالىق جۋرنالدارعا ماقالالار باستىرا باستادىم. پارافين مۇنايىن جيناۋ، تاسىمالداۋ ماسەلەسىنە ارناپ كىتاپشا جازىپ، باستىردىم. گازدى مۇناي وندىرىسىنە پايدالانۋ جونىندە كىتاپشا شىعارتتىردىم. قايتكەندە دە تىرلىگىمدى ءبىلدىرىپ، ۋاقىتتى بوسقا جىبەرمەۋ ءۇشىن بار كۇشىمدى جۇمساپ جاتتىم.

اۋىل جىگىتتەرى ءجيى قاتىناپ تۇردى. سولار ارقىلى ءوندىرىس جاعدايىنا دا قانىقپىن. اسىرەسە، ماڭقىستاۋ مۇنايىنىڭ ءپارافينى مەنى كوپ ويلاندىرادى. بۇل جارىقتىق-جەكە العاندا باعا جەتپەس حيميالىق زات، ءبىراق مۇناي ىشىندە جۇرگەندە كوپ قيىندىق وسىدان كەلەدى. 20 پروسەنت ءپارافينى بار ماڭقىستاۋ مۇنايى ەشكى مايى سياقتى شىلدەنىڭ ەڭ ىستىعىندا دا قاتىپ جاتادى. سكۆاجينادان توپتىق قوندىرعىداعى ناسوسقا، پەشكە جەتكەنشە تۋربانىڭ ىشىندە تىعىن بولىپ قاتىپ، اقپاي قويادى. زادۆيجكالاردىڭ، سەپاراتورلاردىڭ، ناسوستاردىڭ ىشىندە قاتىپ، جالپى جۇمىستاردى وراسان قيىنداتادى. كەيبىر قىسىمى شامالى سكۆاجينالار وسىنىڭ كەسىرىنەن قىستا مۇناي بەرۋىن مۇلدە توقتاتادى.

ءپارافيندى مۇنايدىڭ بۇل قاسيەتتەرى تەوريا جۇزىندە بەلگىلى بولعانمەن، ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ مۇناي ءوندىرىسى تاجىريبەسىندە بۇرىن-سوڭدى كەزدەسپەۋشى ەدى. ال، تۇركمەنيا، تاتاريا مۇناي كاسىپشىلىكتەرىندەگى ۇشىراسىپ جۇرگەن «تەز قاتىپ قالادى» دەيتىن قويۋ مۇنايلاردىڭ قۇرامىندا پارافين 5-8 پروسەنتتەن اسپايتىن.

1965 جىلى وزەن مۇناي الاڭىن پايدالانۋدىڭ ءبىرىنشى جىلىنىڭ كۇزىندە-اق بارلاۋشىلاردان قابىلدانعان ونداعان سكۆاجينالاردىڭ 2-5 شاقىرىمعا سوزىلعان ۇزىن قۇبىرلارىنا ءپارافيندى مۇناي قاتىپ، مۇناي وندىرۋگە ۇلكەن بوگەلىس تۋدىرعان-دى. بۇعان قارسى تاسىلدەردىڭ ءبارى دە ناتيجە بەرمەدى. مۇناي ءونىمى كۇرت تومەندەپ، جوسپار ورىندالماي جاتتى.

مىنە، وسىنداي قيىن-قىستاۋ كەزەڭدەردە وزەن مۇناي كاسىپشىلىك باسقارماسى كوللەكتيۆىنە، ونىڭ ينجەنەر-تەحنيك قىزمەتكەرلەرىنە ۇلكەن سىن قويىلىپ، تىرەلگەن تۇيىقتان جول تاۋىپ، ءوز بەتتەرىمەن شىعىپ كەتۋ كەرەك بولدى. ءبىراق جىگىتتەر بۇل سىننان مۇدىرمەي ءوتتى. كوللەكتيۆتىك وي، جىگەر، كوپ اقىلى ءبىر نىساناعا باعىتتالىپ، ءتيىستى تەحنيكالىق پروبلەما شەشىمىن تاپتى. ول - قىزدىرۋ، كادىمگى مۇنايدى قۇبىردىڭ بويىندا قىزدىرىپ وتىرۋ. ول ءۇشىن مۇناي قۇرامىنداعى گاز پايدالانىلدى. قۇبىردى تەسىپ گاز الۋ، ونى جاعۋ، پەشتىڭ كونسترۋكسياسى، تەحنيكالىق نورمالار، ءبارى دە دەر كەزىندە ىسكە اسىرىلدى.

سكۆاجينالار جۇمىسى ءبىر قالىپقا تۇسكەندەي بولدى. جاز بار، قىس بار دەگەندەي كوپتەگەن قيىندىقتارمەن كۇرەسە وتىرىپ، جوسپار ءاردايىم ورىندالىپ كەلدى. ءبىراق ءالى دە قىسقا قاراي كوپتەگەن جەردەن تالاي توسقاۋىلدار تاپ بولىپ، كولدەنەڭ كەدەرگىلەر ۇشىراسىپ جاتاتىندى. ەندى، مىنە كۇندىز-تۇنى توسەكتە جاتقان سوڭ وسى جايلار ويعا ورالادى. جىگىتتەر تىرشىلىگىنە قۇلاق تۇرەم دە جاتام.

سترەمسكيي سوڭعى ءبىر حاتىندا: «بيىل قىس قاتتى بولىپ تۇر. سكۆاجينالار، قۇبىرلار قاتىپ جاتىر. ءجىبىتىپ، جىلىتىپ ۇلگەرمەيمىز. ءونىم بەرەتىن سكۆاجينالار قورىنىڭ 20 پروسەنتكە جۋىعى كىدىرىسكە ۇشىرادى. جوسپار دا ورىندالماي تۇر. ءسىز قاشان كەلەسىز؟ تەزىرەك جازىلىپ، جۇمىسقا ورالىڭىز. ماعان جالعىز ىستەۋ قيىنعا سوعىپ تۇر»— دەپتى. جۇمىس باستى ماماندى ءار ءتۇرلى القالى جەرگە ءجيى شاقىرىپ، جۇمىستان بولە بەرەتىن دە كورىنەدى. تەك سوڭعى ءبىر ايدىڭ ىشىندە ءۇش جەردە بايانداما جاساپ، ەسەپ بەرىپ، ەكى كوميسسيامەن باسقا مەكەمەلەردىڭ جۇمىسىن تەكسەرۋدە بولىپتى. ونىڭ ۇستىنە اۋداندىق باسشىلار دا ءجيى شاقىرىپ، ءوز جۇمىسىنا باس بۇرعىزبايدى. ارينە، مۇنداي مىڭ سان كەدەرگىلەر مەنىڭ ۋاقىتىمدا دا بولاتىن. ءبىراق، وندا ەكەۋ ەدىك. جابىلا كوتەرگەن جۇك جەڭىل، دەگەن عوي. ەندى ءاناتولييدىڭ ءبىر وزىنە تۇسكەن سوڭ قيىن سوعىپتى.

اياۋلى اناتوليي! قيىن-قىستاۋ كەزەڭدەردە اۋىردى بىرگە كوتەرىپ، جەڭىلدى بىرگە اتقارىسقان ادال دوس. مۇنايلى اۋلانىڭ ءوزىڭ سەكىلدى ماماندارعا سالماق ارتارىن بىلەمىن. قايىسپايسىڭ، سەن وعان. كەدەستەن وزگە قايران جوعىن ءوزىڭ دە بىلەسىڭ.

وسى ويلارىمدى جيناقتاپ، ناقتى پىكىرلەرىمدى حاتقا جازدىم.

تاعى ءبىر جۇمىسكەرلەردىڭ حاتتارىنا قىسقاشا جاۋاپ قايىردىم. حاتتى جازىپ ۇلگەرۋ كەرەك. ويتكەنى ءار ءۇش ساعاتتا سەسترالار كەلىپ، مەنى ەكىنشى جاعىما اۋدارىپ سالادى. ەتپەتتەپ جاتقاندا جازامىن دا، وڭ جاق جامباسىما اۋدارىپ سالعاندا ويلانامىن. ارينە، مۇنىڭ ءبارى اۋرۋدىڭ باسەڭدەگەن ۋاقىتتارىندا. وسىنداي اۋىر حالدەردە دە ويىما ءوز باسىم جاعدايىنان، سەميا تىرشىلىگىنەن دە بۇرىن، جۇمىس بابى ورالا بەرەدى. ءتىپتى وسى جاتقانىم وندىرىستەگى ءومىرىمنىڭ جالعاسىنداي، دەمالىس العان سەكىلدى سەزىنەمىن. مۇنىڭ ءوزى كوپ تىرشىلىگىمنىڭ مۇناي جادىندا وتكەندىگىنەن دە بولار. كەيىنگى كەزدەگى ءومىر ماقساتىمنىڭ ماڭقىستاۋ مۇنايىن وندىرۋگە، سونى نىسانالى جەرگە جەتكىزىپ، يگىلىگىن كورۋگە ارنالعاندىعىنان شىعار؟ مەن ءۇشىن ەڭ اۋىر كەز سول مۇناي جونىندە ويلاۋعا مۇمكىندىك بولمايتىن، ناۋقاس مەڭدەگەن شاقتار ەدى. مۇنداي جاعداي باستاپقى كەزدەردە ءجيى بولىپ تۇرۋشى ەدى. شۇكىر، ونان ايىعىپ كەلەم.

مىنە، بۇگىن ماڭعىستاۋداعى سترەمسكييدەن تەلەگرامما كەلدى. ءبىر جاپىراق قاعازدىڭ ءىشى قۋانىشقا تولى. حابار يەسى ءوزىنىڭ بارلىق كوڭىل كۇيىن وسى قاعازعا تۇگەل سيعىزىپتى. مۇنداي حابارعا قانداي حالدە جاتسام دا جانىمنىڭ جاي تابا قارسى الاتىنىن ول دا بىلگەنگە ۇقسايدى. بۇل ءبىزدىڭ ءبارىمىزدىڭ دە ەرتەرەكتەن ويعا الىپ جۇرەتىن وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولاتىن-دى. سكۆاجينالاردى گازليفتىلىك ادىسپەن پايدالانۋ جوباسىنىڭ ءبىرىنشى كەزەگى ىسكە اسىرىلعان. وسى ادىسپەن 30 سكۆاجينا قاتار جىبەرىلىپتى. سانى جاعىنان كوپ بولماسا دا ماڭىزى ۇلكەن. بۇل وسى مۇناي الاڭىن پايدالانۋداعى جاڭا ءبىر بەلەستىڭ العاشقى باسپالداعى ىسپەتتى. بۇدان بىلاي وسى ادىسكە كەڭ ءوpic اشىلعالى تۇر. وسى جىبەرىلگەن 30 سكۆاجينانىڭ وزدەرى-اق بۇل ءادىستىڭ وتە ءتيىمدى بولاتىنىن دالەلدەپ بەرمەك. ءبىر كەزدەرى بۇل ءۇشىن قانشا ايتىس، تارتىس تۋعانى بارشاعا ءمالىم. تالاي ادام جۇيكەسىن توزدىردى.

وزەندەگى مۇناي قورىنىڭ وراسان كوپتىگىنە قاراماي مۇناي قاباتتارىنىڭ قىسىمى ازدىعى جوعارىدا ايتىلدى. مۇنداعى قازىلعان سكۆاجينالاردىڭ مۇنايدى فونتاندىق ادىسپەن بەرۋ مەرزىمى ۇزاق ەمەس. بۇعان قارسى بۇكىل وداقتىق عىلىمي-زەرتتەۋ مۇناي ينستيتۋتىنىڭ جاساعان وزەندەگى كەن ورنىن پايدالانۋدىڭ باس سحەماسى بويىنشا اۋەل باستان قابات قىسىمىن جاساندى ادىسپەن كوتەرمەلەپ وتىرۋ قارالعان. بۇل ءۇشىن جەر استىنىڭ مۇناي قاباتتارىنا ۇلكەن قىسىممەن سۋ ايداۋ كەرەگى دە كورسەتىلدى. مۇنىڭ ءوزى مۇناي ءوندىرۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى ءادىسى بولماق.

الايدا، مۇنداي ءادىستىڭ قولعا وڭاي تۇسپەسى بەلگىلى. قىرۋار مونتاجداۋ جۇمىستارىن قاجەت ەتەدى. ءبىرىنشى ماسەلە — سۋ كوزى. وزەن تۇسىندا - كارى كاسپيي تەڭىزى قول سوزىم جەردە. 150 كيلومەتر قاشىققا سۋ قۇبىرىن تارتىپ، تاۋلىگىنە 100 مىڭ تەكشەمەتر سۋ ايدايتىن ناسوس قوندىرعىلارىن سالۋ، ول سۋدى ۇلەستىرىپ تۇراتىن وبەكتىلەر دايىنداۋ كەرەك. مۇنىڭ ءبارى كەم دەگەندە بەس جىلدى كەرەك ەتەدى. ال، ازىرگە قابات قىسىمىن كوتەرمەلەپ تۇرۋعا جەرگىلىكتى رەسۋرستاردى پايدالانۋعا بولار ەدى. ول — وزەن ەڭىسىندە جاتقان 750 مەتر تەرەڭدىكتەگى الۆو-سانومان قاباتتارىنىڭ سۋىن سكۆاجينا ارقىلى الىپ، مۇناي قاباتتارىنا ايداۋ مۇمكىندىگى. بۇل دا بىرەر جىلعا سوزىلاتىن جۇمىس.

ال، بۇل 2-3 جىلدا مۇناي ءوندىرىسىن توقتاتپاي، كەرىسىنشە ۇدەتە تۇسسەك، قابات قىسىمدارىنىڭ ويسىراي قۇلايتىنى حاق. كەيىن ونىڭ ورنىن تولتىرۋ دا وڭاي ەمەس. وسى جاعدايلاردى ەسكەرە كەلە ماسەلەنى بۇيىردەن قويدىق. قابات قىسىمىن جوعالتپاي، سكۆاجينالاردى نەگىزىنەن فونتاندىق ادىسپەن پايدالانباق بولساق، سۋ ايدايتىن قوندىرعىلاردى بىتىرگەنشە مۇناي ءوندىرۋدى توقتاتامىز. ال، بۇعان كونبەي، ءازىر تۇرعان مۇنايدى الا باستاساق مەحانيكالىق ادىسكە كوشۋىمىز كەرەك، ول ءۇشىن ەڭ الدىمەن گازليفت قوندىرعىلارىن سالۋعا نازار اۋدارىپ، بۇل قۇرىلىستى سكۆاجينا قازۋ جۇمىسىمەن تەڭ دارەجەدە ۇستايمىز. ۇدەمەلى مۇناي ءوندىرىسىن تەك قانا فونتاندىق ادىسپەن ەسەپتەۋ، ارينە، اعاتتىق بولادى.

وسى ويلارىمىزعا ءۇش جىل بويى ءتيىستى ءمان بەرىلمەدى. سونىڭ سالدارىنان جىل سايىن 200 مىڭ سوم اقشا ءبولىنىپ، ونىڭ جارتىسى عانا ىسكە استى. ال سۋ وبەكتىلەرىنىڭ سمەتالىق باعاسى 2 ميلليون سوم بولاتىن. بۇل قاراجاتتى 2 جىلدىڭ ىشىندە ورىنداپ شىعۋ قولداعى نارسە ەدى. امال نە...كوپتەن سوزىلىپ كەلگەن وسىنداي ايتىستىڭ اقىرى ءبىر جەلىسپەن تىنعان ەكەن. گازليفت داڭعىل جولعا شىعىپتى. ەندىگى ءسوز وسىناۋ ۇلكەن ءىستى قولعا الاتىن، وعان ءبىر جاعىنان قامقور بولا جۇرەتىن ماڭقىستاۋداعى مەنىڭ مۇنايشى دوستارىمدا.

---