InfoHub Logo

ساباقتىڭ تاقىرىبى: ازوت جانە ونىڭ قاسيەتتەرى.
ساباقتىڭ ماقساتى: ا) وقۋشىلارعا ازوت ەلەمەنتتەرىنىڭ تابيعاتتا تارالۋى، قۇرامى،
ولاردىڭ قۇرىلىسى، وندىرىستە، زەرتحانادا الۋ جولدارى، فيزيكالىق جانە حيميالىق قاسيەتتەرى، ەرەكشە قولدانىلاتىن سالالارىن ءتۇسىندىرۋ.
ب) وقۋشىلاردىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن وياتىپ، سويلەۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
ۆ) وقۋشىلاردى تابيعات بايلىقتارىن ءتيىمدى پايدالانا بىلۋگە ۇيرەتۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، اۋىزشا بايانداۋ، وقۋلىقپەن جۇمىس، ءبىلىمدى ومىردە
پايدالانۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق

ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: د. ي. مەندەلەيەۆتىڭ پەريودتىق كەستەسى،
ينتەراكتيۆتى تاقتا
تىڭايتقىشتار كوللەكسياسى.
ساباقتىڭ بارىسى: ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
1. كۇكىرت قىشقىلى مولەكۋلالىق قۇرىلىسى، فيزيكالىق قاسيەتى.
2. حيميالىق قاسيەتى.
3. قولدانىلۋى.
4. كۇكىرت قىشقىلىن ءوندىرۋ.
جاڭا ساباق: ازوت جانە ونىڭ قاسيەتتەرى.
ازوتقا جالپى سيپاتتاما بەرۋ.

الىنۋى: وندىرىستە، اۋادا
زەرتحانالىق: 3 CuO+2NH3 = 3 Cu + 3H2O + N2
فيزيكالىق قاسيەتى: ازوت ءتۇسسىز، ءيىسسىز گاز، سۋدا ناشار ەريدى، اۋادان ازداپ جەڭىل - 1960س سۇيىق كۇيگە اينالادى، - 2100س قار تارىزدەس ماسساعا اينالادى.
تابيعاتتا تارالۋى:
حيميالىق قاسيەتى: توتىقتىرعىش، توتىقسىزداندىرعىش قاسيەت كورسەتەدى.
N2+3H2 = 2NH3
3Mg + N2 = Mg3N2
N2 + 3Ca = Ca3N2
N2 + 3F2 = 2NF3
3N2 + 2Al = 2AlN3

سەمانتيكالىق كارتا تولتىرۋ ارقىلى وقۋشى ازوتتىڭ وكسيدتەرىن، تۇزدارىن اجىراتىپ جازادى.
ازوت ------ NH4Ce ------ NO2 -------- HNO3 --------- NO -------- NaNO3 ------- NH4NO3 --------- HNO3 -------- KNO3
تۇزدارى
قىشقىلدارى
وكسيدتەرى
قولدانىلۋى: ءتۇرلى قوسىلىستار، NH2سينتەزدەۋ، ينەرتتى ورتا، اۋا سالقىنداتقىش جۇيەدە، سيانيد الۋ، نيتريد الۋ، ازوت قىشقىلىن الۋ.

ازوتتىڭ تابيعاتتاعى اينالىمى: ورگانيكالىق زاتتار شىرىگەندە جانە جانعاندا بايلانىسقا ازوتتىڭ ءبىر بولىگى بوساپ، اتموسفەراعا شىعىپ كەتەدى. الايدا تابيعي جاعدايلاردا توپىراقتاعى بايلانىسقان ازوتتىڭ مولشەرى كەمىمەيدى. اتموسفەراعا بوس ازوتتىڭ دا ماسساسى كوبەيمەيدى. مۇنى قالاي تۇسىندىرۋگە بولادى؟

توپىراقتا ءوز بەتىنشە تىرشىلىك ەتەتىن دە، بۇرشاق تۇقىمداس وسىمدىك تامىرىندا مە - كەندەيتىن دە باكتەريالار بولادى ەكەن، بۇلار اتموسفەراداعى ازوتتى ءسىڭىرىپ، ونى ورگانيكالىق قوسىلىسقا اينالدىرادى. اتموسفەراداعى ازوتتىڭ ازداعان مولشەرى نايزاعاي سەيىلگەن كەزدە بايلانىسىپ، ازوت (II) وكسيدى، ال ودان – ازوت (IV) وكسيدى تۇزىلەدى. سوڭعىسى سۋمەن رەاكسيالاسقاندا ازوت قىشقىلى تۇزىلەدى، ول توپىراقتا نيتراتقا اينالادى. وسى پروسەستەردىڭ ناتيجەسىندە تابيعاتتا ۇزدىكسىز ازوت اينالىمى بولىپ تۇرادى. استىق جيناعان كەزدە ەگىستىكتەن ازوتتىڭ ايتارلىقتاي بولىگى شىعىن - دالادى. ازوت بار تىڭايتقىشتاردى توپىراققا ەنگىزۋ ارقىلى بۇنىڭ ورنى تولتىرىلادى.
ساباعىمىزدى قورىتىندىلاۋ بارىسىندا حيميالىق ديكتانت جازامىز.

1. ازوتتىڭ تاڭباسى (N)
2. مولەكۋلالىق فورمۋلاسى (N2)
3. رەتتىك ءنومىرى (7)
4. سالىستىرمالى اتومدىق ماسساسى (14)
5. ازوتتىڭ فيزيكالىق قاسيەتى (ءتۇسسىز، ءيىسسىز، اۋادان ءسال جەڭىل، سۋدا ناشار ەريدى)
6. ازوتتىڭ اۋا قۇرامىنداعى مولشەرى (78%)
7. اۋاداعى ازوتتى وسىمدىكتەر تىكەلەي سىڭىرە الا ما؟ (جوق ازوت اتومدارىنىڭ اراسىنداعى بايلانىس وتە بەرىك، وسىمدىك توپىراقتان تىڭايتقىش ارقىلى الا الادى)
8. ازوت قانداي ورگانيكالىق زاتتىڭ نەگىزگى قۇرام بولىگى؟ (ءنارۋىزدىڭ)
9. بولمە تەمپەراتۋراسىندا ازوت رەاكسياعا تۇسەتىن مەتالل (ليتيي)
10. «ازوت» اتاۋىن ۇسىنعان عالىم؟ (ا. لاۆۋازە)

ۇيگە تاپسىرما: ازوت جانە ونىڭ قاسيەتتەرى.(ەسسە جازۋ)
باعالاۋ: