بالاباقشادا ءۇش تىلدە وقىتۋدىڭ ەرەكشەلىكتەرى
بايانداما
تاقىرىبى: “بالاباقشادا ءۇش تىلدە وقىتۋدىڭ ەرەكشەلىكتەرى”
ماقساتى:
- ءۇش تىلدە ادەمى سويلەۋگە ۇيرەتە وتىرىپ، بالالارعا قازاق، ورىس جانە اعىلشىن تىلدەرىنىڭ ءارتۇرلى يىرىمدەرىنەن ماعلۇمات بەرۋ؛
ن. ءا. نازاربايەۆ
«بالا ومىرگە كەلمەي جاتىپ انانىڭ قۇرساعىندا جاتقاننان باستاپ تاربيەلەنەدى» دەگەن بالا تاربيەسىنە بايلانىستى ايتىلعان ءسوزدىڭ استارىندا كوپ وي جاتقان سياقتى. كەيبىرەۋلەر بالانى ومىرگە كەلگەن كۇننەن باستاپ، ەندى بىرەۋلەرى ءبىر جاستان باستاپ تاربيەلەۋ كەرەك دەپ جاتادى. وسى ايتىلعان سوزدەردىڭ قايسىسىندا بولماسىن شىندىق بار سياقتى. بالا تاربيەسى – زور ادامگەرشىلىك پەن يماندىلىقتى تالاپ ەتەدى. بالانى تاربيەلەۋ تەك اتا - اناعا عانا ءتان ەمەس، قوعامنىڭ دا تاربيەگە قوسار زور ۇلەسى بار. بالا وتباسىندا تاربيە الىپ ءوسىپ - ءونىپ جەتىلەدى دە، ال قوعامدا بەلگىلى ءبىر تۇلعا بولىپ قالىپتاسادى. كەز كەلگەن اتا - انا بالاسىنىڭ جاقسى تاربيەلەنىپ، ءومىر سۇرۋىنە ىقپال جاسايدى. ول ءۇشىن بالانى شامالارى جەتكەنشە مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەگە، ياعني، بالاباقشاعا بەرۋگە تىرىسادى.
بالاباقشادا ارنايى بىلىمدەرى بار ماماندىرىلعان تاربيەشىلەر جۇمىس جاسايدى. وتباسىنداعى تاربيە مەن بالاباقشاداعى تاربيەنىڭ ايىرماشىلىعى وسىندا. بالاباقشادا بالالار ءوز قۇربى - قۇرداستارىمەن ارالاسىپ، ويىن ويناي الادى. ويىن دەمەكشى، بالاباقشادا بەرىلەتىن ءبىلىم وقۋ - تاربيە ءۇردىسى بارلىعى ويىن ارقىلى جۇزەگە اسادى. بالاباقشادا بالانىڭ بالالىق شاعى جان - جاقتى بىلىمدەردى مەڭگەرۋمەن وتەدى. بالالار دەنە شىنىقتىرۋدان، اعىلشىن تىلدەرىنەن، ورىس تىلىنەن، حورەوگرافيادان، ءان - كۇيدەن، ءتىل دامىتۋدان بىلىمدەرىن دامىتادى. ءتىل دامىتۋ دەمەكشى، تىلگە دەگەن قۇرمەتىمىز قانداي دەڭگەيدە. ءتىل ۇيرەنۋ دەگەنىمىز ءسوز بەن ەرەجە جاتتاۋ ەمەس، سويلەۋ تۇرلەرىن مەڭگەرۋ. كەز كەلگەن وركەنيەتتى ەلدە كوپ ءتىل ءبىلۋ جاقسى دامىعان. قالاساڭ ءوز ۇيرەنگەنىڭشە ءتىلدى مەڭگەرۋگە بولادى. ال، ءبىراق ءوز انا تىلىڭدە سويلەۋ – باستى ماقساتتاردىڭ ءبىرى.
ۇلى اباي اتامىز «بالاعا مىنەز ءۇش الۋان ادامنان جۇعادى، ءبىرىنشى اتا - اناسىنان، ەكىنشى ۇستازىنان، ءۇشىنشى قۇربىسىنان» - دەگەن ەكەن. ءاربىر قازاق بالاسى ءوز وتباسىندا انا تىلىندە سويلەۋگە داعدىلانسا، ودان ءتالىم – تاربيە الاتىن بالا دا ۇيرەنەدى ەمەس پە. سوندىقتان، بالانىڭ ءوز انا تىلىندە ەركىن سويلەپ، ويىن انىق جەتكىزۋدى وسى كەزدەن باستاپ قولعا الساق، ونىڭ بولاشاق ومىرىنە قاجەتتى داعدىلاردىڭ باستاماسىنا جول اشقانىمىز.
بۇگىنگى كۇنگى ۇشتىلدىلىك تاربيە بەرۋدىڭ ماسەلەسى تۋىنداپ وتىر. ۇشتىلدىلىك وقىتۋ – جاس ۇرپاقتىڭ ءبىلىم كەڭىستىگىندە ەركىن سامعاۋىنا جول اشاتىن، الەمنىڭ عىلىم قۇپيالارىنا ءۇڭىلىپ، ءوز قابىلەتىن تانىتۋىنا مۇمكىنشىلىك بەرەتىن بۇگىنگى كۇنى ەڭ باستى قاجەتتىلىك.
2006 جىلعى 23 قازاندا قازاقستان حالقىنىڭ اسسامبلەياسى ءوتتى
ق ر پرەزيدەنتى ن. ءا نازاربايەۆتىڭ قازاقستان حالقىنا
جولداۋىندا ءوز سوزىندە ەڭ كەم دەگەندە ءۇش ءتىلدى ەركىن
مەڭگەرگەن كوپتىلدى، كوپ مادەنيەتتى تۇلعانىڭ نەگىزگى
مودەلىن ۇسىندى:
پەداگوگيكالىق فاكتور ءتىلدى وقىتۋدىق جاڭا ءادىس – تاسىلدەرى، ينتەراكتيۆتى ادىستەر مەن جاڭا تەحنولوگيالارىن، باقىلاۋ ادىستەرىن، پەداگوگتاردىڭ شەبەرلىگىن قازىرگى زامانعا ساي ۇيىمداستىرۋدى قاجەت ەتەدى. تىلدەردى دامىتۋ – ەلىمىزدەگى مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ ەڭ ماڭىزدى باعىتتارىنىڭ ءبىرى. ءتىل پروبلەمالارىن وڭتايلى شەشۋ – ۇلتارالىق قاتىناستار ۇيلەسىمدىلىگىنىڭ، حالىق بىرلىگى مەن قوعامدىق كەلىسىمدى نىعايتۋدىڭ ءتۇپقازىعى بولىپ تابىلادى. كوپۇلتتى مەملەكەتتە قازاق ءتىلىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىل مارتەبەسىنە ساي قىزمەت ەتۋىن قامتاماسىز ەتۋ – وتە كۇردەلى ماسەلە.
مەكتەپكە دەيىنگى جاستاعى بالالارعا ءقازىر بەس ءتىل بولسىن، ون ءتىل بولسىن، جاقسىلاپ ۇيرەتسە، مەڭگەرىپ كەتەدى. سول ءۇشىن، ەڭ بولماعاندا، ۇشتىلدىلىكتى كىشكەنتاي جاسىنان باستاپ جەتىلدىرۋىمىز كەرەك. مىسالى مەنىڭ توبىمدا: بالالار ءتىلدى تابيعي تۇردە تەز مەڭگەرەدى. ءبۇلدىرشىن جاستا مەڭگەرىلگەن ءبىلىمنىڭ ىرگەتاسى بەرىك، مىقتى بولادى دەپ ويلايمىن. بالالارىمىزدىڭ بىرنەشە ءتىل ءبىلۋى ولاردىڭ تانىمدىق كوكجيەگىنىڭ كەڭەيۋىنە دە يگى اسەرىن تيگىزەدى. شەت ءتىلىن ەرتە جاستان وقىتۋدىڭ ماڭىزدىلىعى دا سول، بالالار توعىز جاسقا دەيىن سويلەۋ شەبەرلىگىنىڭ مامانى، ولاردىڭ ميىنىڭ تىلگە ارنايى يكەمدى بولۋى، ءبىراق ول ەسەيە كەلە تومەندەي تۇسەتىنى انىقتالعان. سونداي اق ەرتە جاستان بالاعا اعىلشىن ءتىلىن وقىتۋ، بالانىڭ سۋرەت سالۋ، سويلەۋ، تانىم قابىلەتىنىڭ اعىلشىن تىلىمەن بايلانىستى جوعارلايتىنى باسقا بالالارمەن سالىستىرعاندا دەنگەيىنىڭ جوعارى ەكەندىگى بايقالدى. تىلدەردى دامىتۋ – ەلىمىزدەگى مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ ەڭ ماڭىزدى باعىتتارىنىڭ ءبىرى.
پەداگوگيكالىق فاكتور ءتىلدى وقىتۋدىڭ جاڭا ءادىس تاسىلدەرى:
ەلباسىمىزدىڭ ۇشتىلدىلىك جوسپارىن ىسكە اسىرۋ ماقساتىندا ءبىزدىڭ بالاباقشانىڭ بالالاردىڭ انا تىلگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەرىن ارتتىرۋ، قازاق، ورىس، اعىلشىن تىلدەرىن جەتىك بىلۋگە باۋلي وتىرىپ، ەسكە ساقتاۋ، مانەرلەپ وقۋ، ادەمى سويلەۋ مادەنيەتتەرىن قالىپتاستىرۋىنىڭ ماقساتىنا قويىپ وتىرمىز. ءوز، تىلدەرىمەن قوسا وزگە دە تىلدەردى باعالاي بىلۋگە باۋليمىز.
بالاباقشا بۇلدىرشىندەرى تاڭەرتەڭ كەلگەننەن ءۇش تىلىندە امانداسىپ، كەشكە ءۇش تىلىندە قوشتاسىپ كەتەدى. اتاپ ايتقاندا، بالاباقشادا بارلىق توپتاردا مەملەكەتتىك، ورىس ءتىلى مەن اعىلشىن تىلدەرى جۇرگىزىلەدى. بالالاردىڭ ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن، قيالىن، قابىلداۋ قابىلەتىن، زەيىنىن تۇراقتاندىرۋعا، اڭعارىمپازدىق قابىلەتىن دامىتۋعا ارنالعان كومەك قۇرالى رەتىندە ويىندار، ەرتەگىلەر، ولەندەر، سەرگىتۋ ساتتەرىن قولدانامىز. وسى شىعارعان ادىستەمەلىك نۇسقاۋمىزعا سۇيەنە وتىرىپ بالالار ءۇش ءتىلدى تەز جانە تولىق مەڭگەرۋ ءۇشىن ءبىز وسىنداي ويىن، ەرتەگىلەر، سەرگىتۋ ءساتى ارقىلى ۇيرەتتىك.
ۇشتىلدىلىك وقىتۋدىڭ اكتۋالدىك ەرەكشەلىگى:
1) «ۆيجۋ - نە ۆيجۋ»
پوكازىۆاەتە كارتوچكۋ س ريسۋنكوم، ي سپراشيۆاەتە «تى ۆيديش كوشكۋ؟» دەتي وتۆەچايۋت «دا، يا ۆيجۋ كوشكۋ.». تاكجە ۋچيم وتريسانيە — پوكازىۆاەتە كارتوچكۋ «تى ۆيديش كوشكۋ؟» «نەت، يا نە ۆيجۋ كوشكۋ. يا ۆيجۋ سوباكۋ».
2)"See - Don’t see" Show the card with the picture and ask «Do you see a cat؟» Children answered «Yes، I do». «I see a cat». Also teach denial - show card. «Do you see a cat؟» «No، I don’t.» «I don’t see a cat». «I see a dog.»
4) Stand up، please!
Let’ s do exercises.
Hands up! Clap! Clap! Clap!
Hands down! Shake! Shake! Shake!
Hands on hips! Jump! Jump! Jump!
Hop! Hop! Hop!
Stand still!
1). رۋكي كۆەرحۋ پودنيماەم،
ا پوتوم يح وتپۋسكاەم.
ا پوتوم يح رازۆەرنەم
ي ك سەبە سكورەي پريجمەم.
ا پوتوم بىسترەي، بىسترەي
حلوپاي، حلوپاي ۆەسەلەي.
2). مى توپاەم نوگامي،
مى حلوپاەم رۋكامي،
كيۆاەم گولوۆوي.
مى رۋكي پودنيماەم،
مى رۋكي وپۋسكاەم
ي ۆنوۆ پيسات ناچنەم.
رازۆيۆايۋششيە پودۆيجنىە يگرى نا انگلييسكوم يازىكە دليا دەتەي
1. Confusion 1 ۋچاستنيك نازىۆاەت كاكۋيۋ - تو چاست تەلا، ناپريمەر، گولوۆۋ، ا كاساەتسيا رۋكي. سكاجيتە، چتو دەتي دولجنى ۆىپولنيات تە كوماندى ي كاساتسيا يمەننو توي چاستي تەلا، كوتورۋيۋ ۆى نازىۆاەتە، ا نە توي، ك كوتوروي پريكوسنۋلسيا ۆەدۋششيي. موجنو نازىۆات چاستي تەلا، دوباۆليايا ك نيم سيفرى. ناپريمەر: one، two، three – hand!
1ا) Confusion ءبىر ويىنشى ءوزىنىڭ دەنە مۇشەلەرىن كورسەتەدى، مىسالى: قولىن، اياعىن، نەمەسە ت. ب.، ال بالالار سونى قايتالاپ كورسەتە وتىرىپ، ول اعىلشىنشا قالاي اتالادى سونى ايتۋ كەرەك.
2. Simon Says ۆەدۋششيي گوۆوريت تاكۋيۋ فرازۋ: “Simon says: “Stand up (Sit down، Run، Touch your nose، Jump…)””. ۋچاستنيكي دولجنى ۆىپولنيات ۆسە كوماندى، تولكو ەسلي پەرەد نيمي ەست ۆستۋپيتەلنايا فرازا “Simon says”.
2ا) Simon Says دەپ جۇرگىزۋشى استايدى - “Simon says: “Stand up (Sit down، Run، Touch your nose، Jump…)””. قالعان بالالار وسى كوماندانى ورىنداۋى ءتيىس.
بالاباقشادا كۇندەلىكتى وتكىزىلەتىن تاقىرىپتارعا
ساي سوزدىك قورىن جاساقتادىم:
تاقىرىپ: «سالەمەتسىز بە! تانىسايىق. Hello! Nice to meet you» “داۆاي پوزناكوميمسيا!”
ق ر ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋدىڭ 2011 - 2020 جىلدارعا ارنالعان باعدارلاماسىندا 2020 جىلعا بالالاردىڭ مەكتەپكە ءبىلىم الۋعا دايىندىعىنىڭ جوعارى بولۋىن قالىپتاستىرۋ ولاردى جاستايىنان وقۋدى الەۋمەتتەنۋىن قامتاماسىز ەتۋ دەگەن مىندەتتەر قويىلعان.
ەلباسىمىزدىڭ ۇشتىلدىلىك جوسپارىن ىسكە اسىرۋ ماقساتىندا ءبىزدىڭ بالاباقشانىڭ بالالاردىڭ انا تىلگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەرىن ارتتىرۋ، قازاق، ورىس، اعىلشىن تىلدەرىن جەتىك بىلۋگە باۋلي وتىرىپ، ەسكە ساقتاۋ، مانەرلەپ وقۋ، ادەمى سويلەۋ مادەنيەتتەرىنىڭ قالىپتاستىرۋى ءبىزدىڭ باستى مىندەتىمىز. ءوز، تىلدەرىمەن قوسا وزگە دە تىلدەردى باعالاي بىلۋگە باۋليمىز.
سوندىقتان، ءار ءبىلىم بەرەتىن ءبىلىم وشاعىندا، بالالاردى تاربيەلەيتىن مەكەمەنىڭ باستى مىندەتى – قازاقستاننىڭ جاڭا ازاماتىن تاربيەلەۋ، سونداي اق، بالاباقشاعا كەلگەن كۇندەرىنەن باستاپ، بالالاردىڭ اعىلشىن جانە باسقا تىلدەرىنە قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرىپ، ۇشتىلدىلىك ارقىلى تاربيەلەۋ كەرەك دەپ ويلايمىن. سول سەبەپتەن پەداگوگتەردىڭ ءۇش تۇعىرلى ءتىلدى مەڭگەرۋ ءۇشىن كاسىبي بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ قاجەت.
قىزىلوردا وبلىسى قازالى اۋدانى
ايتەكە بي كەنتى
№11 «بالاپان» بوبەكجاي - بالاباقشاسى
ءىى ساناتتى اعىلشىن ءتىلى مامانى
ايتقالييەۆ وركەن ايتقالي ۇلى
تاقىرىبى: “بالاباقشادا ءۇش تىلدە وقىتۋدىڭ ەرەكشەلىكتەرى”
ماقساتى:
- ءۇش تىلدە ادەمى سويلەۋگە ۇيرەتە وتىرىپ، بالالارعا قازاق، ورىس جانە اعىلشىن تىلدەرىنىڭ ءارتۇرلى يىرىمدەرىنەن ماعلۇمات بەرۋ؛
- ءتىل بايلىعىن ارتتىرۋ: جالپى ينتەلەكتۋالدى سويلەۋ دەڭگەيىن ءبىلىمدى مەڭگەرۋىن باعدارلاما جاعىنان قامتاماسىز ەتۋ، قازاق، ورىس، اعىلشىن تىلدەرىنە وقىتۋعا داعدىلاندىرۋ؛
- - تىلدەردى مەڭگەرۋ ارقىلى تاربيەلەنۋشىنىڭ تانىمدىلىق - تىلدىك دامۋىن جانە مەكتەپكە دايىنداۋدا بالالاردى الەۋمەتتىك تۇلعا رەتىندە دايىنداۋ؛
- سويلەسۋدىڭ بارلىق دامۋ ءتۇرىن قالىپتاستىرۋ؛
- ەرتە كەزەڭنەن باستاپ ءۇش ءتىلدى قاتار وقىتۋ؛
- ءسوز، ءسوز تىركەسى جانە سويلەمدەردى مەملەكەتتىك، ورىس، اعىلشىن تىلدەرىندە دۇرىس ايتۋ داعدىلارىن جەتىلدىرۋ؛
- بالالاردىڭ بايلانىستىرىپ سويلەۋ تىلدەرىن دامىتۋ، سوزدىك قورلارىن تولىقتىرۋ؛
- ءادىس - تاسىلدەردى اۋىستىرىپ قوسىپ جاساۋ، شەت ءتىلىن انا تىلىنە، انا ءتىلىن ورىس تىلىنە اۋدارۋ؛
ن. ءا. نازاربايەۆ
«بالا ومىرگە كەلمەي جاتىپ انانىڭ قۇرساعىندا جاتقاننان باستاپ تاربيەلەنەدى» دەگەن بالا تاربيەسىنە بايلانىستى ايتىلعان ءسوزدىڭ استارىندا كوپ وي جاتقان سياقتى. كەيبىرەۋلەر بالانى ومىرگە كەلگەن كۇننەن باستاپ، ەندى بىرەۋلەرى ءبىر جاستان باستاپ تاربيەلەۋ كەرەك دەپ جاتادى. وسى ايتىلعان سوزدەردىڭ قايسىسىندا بولماسىن شىندىق بار سياقتى. بالا تاربيەسى – زور ادامگەرشىلىك پەن يماندىلىقتى تالاپ ەتەدى. بالانى تاربيەلەۋ تەك اتا - اناعا عانا ءتان ەمەس، قوعامنىڭ دا تاربيەگە قوسار زور ۇلەسى بار. بالا وتباسىندا تاربيە الىپ ءوسىپ - ءونىپ جەتىلەدى دە، ال قوعامدا بەلگىلى ءبىر تۇلعا بولىپ قالىپتاسادى. كەز كەلگەن اتا - انا بالاسىنىڭ جاقسى تاربيەلەنىپ، ءومىر سۇرۋىنە ىقپال جاسايدى. ول ءۇشىن بالانى شامالارى جەتكەنشە مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەگە، ياعني، بالاباقشاعا بەرۋگە تىرىسادى.
بالاباقشادا ارنايى بىلىمدەرى بار ماماندىرىلعان تاربيەشىلەر جۇمىس جاسايدى. وتباسىنداعى تاربيە مەن بالاباقشاداعى تاربيەنىڭ ايىرماشىلىعى وسىندا. بالاباقشادا بالالار ءوز قۇربى - قۇرداستارىمەن ارالاسىپ، ويىن ويناي الادى. ويىن دەمەكشى، بالاباقشادا بەرىلەتىن ءبىلىم وقۋ - تاربيە ءۇردىسى بارلىعى ويىن ارقىلى جۇزەگە اسادى. بالاباقشادا بالانىڭ بالالىق شاعى جان - جاقتى بىلىمدەردى مەڭگەرۋمەن وتەدى. بالالار دەنە شىنىقتىرۋدان، اعىلشىن تىلدەرىنەن، ورىس تىلىنەن، حورەوگرافيادان، ءان - كۇيدەن، ءتىل دامىتۋدان بىلىمدەرىن دامىتادى. ءتىل دامىتۋ دەمەكشى، تىلگە دەگەن قۇرمەتىمىز قانداي دەڭگەيدە. ءتىل ۇيرەنۋ دەگەنىمىز ءسوز بەن ەرەجە جاتتاۋ ەمەس، سويلەۋ تۇرلەرىن مەڭگەرۋ. كەز كەلگەن وركەنيەتتى ەلدە كوپ ءتىل ءبىلۋ جاقسى دامىعان. قالاساڭ ءوز ۇيرەنگەنىڭشە ءتىلدى مەڭگەرۋگە بولادى. ال، ءبىراق ءوز انا تىلىڭدە سويلەۋ – باستى ماقساتتاردىڭ ءبىرى.
ۇلى اباي اتامىز «بالاعا مىنەز ءۇش الۋان ادامنان جۇعادى، ءبىرىنشى اتا - اناسىنان، ەكىنشى ۇستازىنان، ءۇشىنشى قۇربىسىنان» - دەگەن ەكەن. ءاربىر قازاق بالاسى ءوز وتباسىندا انا تىلىندە سويلەۋگە داعدىلانسا، ودان ءتالىم – تاربيە الاتىن بالا دا ۇيرەنەدى ەمەس پە. سوندىقتان، بالانىڭ ءوز انا تىلىندە ەركىن سويلەپ، ويىن انىق جەتكىزۋدى وسى كەزدەن باستاپ قولعا الساق، ونىڭ بولاشاق ومىرىنە قاجەتتى داعدىلاردىڭ باستاماسىنا جول اشقانىمىز.
بۇگىنگى كۇنگى ۇشتىلدىلىك تاربيە بەرۋدىڭ ماسەلەسى تۋىنداپ وتىر. ۇشتىلدىلىك وقىتۋ – جاس ۇرپاقتىڭ ءبىلىم كەڭىستىگىندە ەركىن سامعاۋىنا جول اشاتىن، الەمنىڭ عىلىم قۇپيالارىنا ءۇڭىلىپ، ءوز قابىلەتىن تانىتۋىنا مۇمكىنشىلىك بەرەتىن بۇگىنگى كۇنى ەڭ باستى قاجەتتىلىك.
2006 جىلعى 23 قازاندا قازاقستان حالقىنىڭ اسسامبلەياسى ءوتتى
ق ر پرەزيدەنتى ن. ءا نازاربايەۆتىڭ قازاقستان حالقىنا
جولداۋىندا ءوز سوزىندە ەڭ كەم دەگەندە ءۇش ءتىلدى ەركىن
مەڭگەرگەن كوپتىلدى، كوپ مادەنيەتتى تۇلعانىڭ نەگىزگى
مودەلىن ۇسىندى:
- - قازاق ءتىلى - مەملەكەتتىك،
- - ورىس ءتىلى - حالىقارالىق قاتىناس ءتىلى،
- - جانە اعىلشىن ءتىلى – الەمدىك تىلدەردىڭ ءبىرى.
- ءۇش تىلدە وقىتۋ زامان تالابى.
- ۇشتىلدىلىك – قازاقستان جاستارىنىڭ پاراساتتى الەۋمەتىنىڭ دامۋ فاكتورى.
پەداگوگيكالىق فاكتور ءتىلدى وقىتۋدىق جاڭا ءادىس – تاسىلدەرى، ينتەراكتيۆتى ادىستەر مەن جاڭا تەحنولوگيالارىن، باقىلاۋ ادىستەرىن، پەداگوگتاردىڭ شەبەرلىگىن قازىرگى زامانعا ساي ۇيىمداستىرۋدى قاجەت ەتەدى. تىلدەردى دامىتۋ – ەلىمىزدەگى مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ ەڭ ماڭىزدى باعىتتارىنىڭ ءبىرى. ءتىل پروبلەمالارىن وڭتايلى شەشۋ – ۇلتارالىق قاتىناستار ۇيلەسىمدىلىگىنىڭ، حالىق بىرلىگى مەن قوعامدىق كەلىسىمدى نىعايتۋدىڭ ءتۇپقازىعى بولىپ تابىلادى. كوپۇلتتى مەملەكەتتە قازاق ءتىلىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىل مارتەبەسىنە ساي قىزمەت ەتۋىن قامتاماسىز ەتۋ – وتە كۇردەلى ماسەلە.
مەكتەپكە دەيىنگى جاستاعى بالالارعا ءقازىر بەس ءتىل بولسىن، ون ءتىل بولسىن، جاقسىلاپ ۇيرەتسە، مەڭگەرىپ كەتەدى. سول ءۇشىن، ەڭ بولماعاندا، ۇشتىلدىلىكتى كىشكەنتاي جاسىنان باستاپ جەتىلدىرۋىمىز كەرەك. مىسالى مەنىڭ توبىمدا: بالالار ءتىلدى تابيعي تۇردە تەز مەڭگەرەدى. ءبۇلدىرشىن جاستا مەڭگەرىلگەن ءبىلىمنىڭ ىرگەتاسى بەرىك، مىقتى بولادى دەپ ويلايمىن. بالالارىمىزدىڭ بىرنەشە ءتىل ءبىلۋى ولاردىڭ تانىمدىق كوكجيەگىنىڭ كەڭەيۋىنە دە يگى اسەرىن تيگىزەدى. شەت ءتىلىن ەرتە جاستان وقىتۋدىڭ ماڭىزدىلىعى دا سول، بالالار توعىز جاسقا دەيىن سويلەۋ شەبەرلىگىنىڭ مامانى، ولاردىڭ ميىنىڭ تىلگە ارنايى يكەمدى بولۋى، ءبىراق ول ەسەيە كەلە تومەندەي تۇسەتىنى انىقتالعان. سونداي اق ەرتە جاستان بالاعا اعىلشىن ءتىلىن وقىتۋ، بالانىڭ سۋرەت سالۋ، سويلەۋ، تانىم قابىلەتىنىڭ اعىلشىن تىلىمەن بايلانىستى جوعارلايتىنى باسقا بالالارمەن سالىستىرعاندا دەنگەيىنىڭ جوعارى ەكەندىگى بايقالدى. تىلدەردى دامىتۋ – ەلىمىزدەگى مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ ەڭ ماڭىزدى باعىتتارىنىڭ ءبىرى.
پەداگوگيكالىق فاكتور ءتىلدى وقىتۋدىڭ جاڭا ءادىس تاسىلدەرى:
- ينتەراكتيۆتى ادىستەر مەن جاڭا تەحنولوگيالارى
- باقىلاۋ ادىستەرى
- پەداگوگتاردىڭ شەبەرلىگىن قازىرگى زامانعا ساي ۇيىمداستىرۋى
ەلباسىمىزدىڭ ۇشتىلدىلىك جوسپارىن ىسكە اسىرۋ ماقساتىندا ءبىزدىڭ بالاباقشانىڭ بالالاردىڭ انا تىلگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەرىن ارتتىرۋ، قازاق، ورىس، اعىلشىن تىلدەرىن جەتىك بىلۋگە باۋلي وتىرىپ، ەسكە ساقتاۋ، مانەرلەپ وقۋ، ادەمى سويلەۋ مادەنيەتتەرىن قالىپتاستىرۋىنىڭ ماقساتىنا قويىپ وتىرمىز. ءوز، تىلدەرىمەن قوسا وزگە دە تىلدەردى باعالاي بىلۋگە باۋليمىز.
بالاباقشا بۇلدىرشىندەرى تاڭەرتەڭ كەلگەننەن ءۇش تىلىندە امانداسىپ، كەشكە ءۇش تىلىندە قوشتاسىپ كەتەدى. اتاپ ايتقاندا، بالاباقشادا بارلىق توپتاردا مەملەكەتتىك، ورىس ءتىلى مەن اعىلشىن تىلدەرى جۇرگىزىلەدى. بالالاردىڭ ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن، قيالىن، قابىلداۋ قابىلەتىن، زەيىنىن تۇراقتاندىرۋعا، اڭعارىمپازدىق قابىلەتىن دامىتۋعا ارنالعان كومەك قۇرالى رەتىندە ويىندار، ەرتەگىلەر، ولەندەر، سەرگىتۋ ساتتەرىن قولدانامىز. وسى شىعارعان ادىستەمەلىك نۇسقاۋمىزعا سۇيەنە وتىرىپ بالالار ءۇش ءتىلدى تەز جانە تولىق مەڭگەرۋ ءۇشىن ءبىز وسىنداي ويىن، ەرتەگىلەر، سەرگىتۋ ءساتى ارقىلى ۇيرەتتىك.
ۇشتىلدىلىك وقىتۋدىڭ اكتۋالدىك ەرەكشەلىگى:
- جاس ۇرپاقتىڭ ءبىلىم كەڭىستىگىندە ەركىن سامعاۋىنا جول اشادى
- بۇگىنگى كۇنى ەڭ باستى قاجەتتىلىك الەمنىڭ عىلىم قۇپيالارىنا ءۇڭىلىپ، ءوز قابىلەتىن تانۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى
1) «ۆيجۋ - نە ۆيجۋ»
پوكازىۆاەتە كارتوچكۋ س ريسۋنكوم، ي سپراشيۆاەتە «تى ۆيديش كوشكۋ؟» دەتي وتۆەچايۋت «دا، يا ۆيجۋ كوشكۋ.». تاكجە ۋچيم وتريسانيە — پوكازىۆاەتە كارتوچكۋ «تى ۆيديش كوشكۋ؟» «نەت، يا نە ۆيجۋ كوشكۋ. يا ۆيجۋ سوباكۋ».
2)"See - Don’t see" Show the card with the picture and ask «Do you see a cat؟» Children answered «Yes، I do». «I see a cat». Also teach denial - show card. «Do you see a cat؟» «No، I don’t.» «I don’t see a cat». «I see a dog.»
4) Stand up، please!
Let’ s do exercises.
Hands up! Clap! Clap! Clap!
Hands down! Shake! Shake! Shake!
Hands on hips! Jump! Jump! Jump!
Hop! Hop! Hop!
Stand still!
1). رۋكي كۆەرحۋ پودنيماەم،
ا پوتوم يح وتپۋسكاەم.
ا پوتوم يح رازۆەرنەم
ي ك سەبە سكورەي پريجمەم.
ا پوتوم بىسترەي، بىسترەي
حلوپاي، حلوپاي ۆەسەلەي.
2). مى توپاەم نوگامي،
مى حلوپاەم رۋكامي،
كيۆاەم گولوۆوي.
مى رۋكي پودنيماەم،
مى رۋكي وپۋسكاەم
ي ۆنوۆ پيسات ناچنەم.
رازۆيۆايۋششيە پودۆيجنىە يگرى نا انگلييسكوم يازىكە دليا دەتەي
1. Confusion 1 ۋچاستنيك نازىۆاەت كاكۋيۋ - تو چاست تەلا، ناپريمەر، گولوۆۋ، ا كاساەتسيا رۋكي. سكاجيتە، چتو دەتي دولجنى ۆىپولنيات تە كوماندى ي كاساتسيا يمەننو توي چاستي تەلا، كوتورۋيۋ ۆى نازىۆاەتە، ا نە توي، ك كوتوروي پريكوسنۋلسيا ۆەدۋششيي. موجنو نازىۆات چاستي تەلا، دوباۆليايا ك نيم سيفرى. ناپريمەر: one، two، three – hand!
1ا) Confusion ءبىر ويىنشى ءوزىنىڭ دەنە مۇشەلەرىن كورسەتەدى، مىسالى: قولىن، اياعىن، نەمەسە ت. ب.، ال بالالار سونى قايتالاپ كورسەتە وتىرىپ، ول اعىلشىنشا قالاي اتالادى سونى ايتۋ كەرەك.
2. Simon Says ۆەدۋششيي گوۆوريت تاكۋيۋ فرازۋ: “Simon says: “Stand up (Sit down، Run، Touch your nose، Jump…)””. ۋچاستنيكي دولجنى ۆىپولنيات ۆسە كوماندى، تولكو ەسلي پەرەد نيمي ەست ۆستۋپيتەلنايا فرازا “Simon says”.
2ا) Simon Says دەپ جۇرگىزۋشى استايدى - “Simon says: “Stand up (Sit down، Run، Touch your nose، Jump…)””. قالعان بالالار وسى كوماندانى ورىنداۋى ءتيىس.
بالاباقشادا كۇندەلىكتى وتكىزىلەتىن تاقىرىپتارعا
ساي سوزدىك قورىن جاساقتادىم:
تاقىرىپ: «سالەمەتسىز بە! تانىسايىق. Hello! Nice to meet you» “داۆاي پوزناكوميمسيا!”
- 1. سالەمەتسىز بە! – How do you do!- زدراۆستۆۋيتە!
- 2. قايىرلى تاڭ! - Good morning!- دوبروە ۋترو!
- 3. قايىرلى كۇن!- Good day!- دوبرىي دەن!
- 4. قايىرلى كەش! - Good evening! – دوبرىي ۆەچەر!
- 5. سالەم!- Hello!- پريۆەت!
- 6. ساۋ بولىڭىز! - Good bye!- دو سۆيدانيا!
- 7. راحمەت - Thank you!- سپاسيبو!
- 1. قايدا تۇراسىڭ؟ - Where are you from؟- گدە تى جيۆەش؟
- 2. مەن... تۇرامىن.- I am from…- يا جيۆۋ …
- 3. قازاقستان - Kazakhstan - كازاحستان
- 4. ۇلىبريتانيا - Great Britain - ۆەليكوبريتانيا
- 5. رەسەي - Russia - روسسيا
- 6. يا - yes - دا
- 7. جوق - no - نەت
ق ر ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋدىڭ 2011 - 2020 جىلدارعا ارنالعان باعدارلاماسىندا 2020 جىلعا بالالاردىڭ مەكتەپكە ءبىلىم الۋعا دايىندىعىنىڭ جوعارى بولۋىن قالىپتاستىرۋ ولاردى جاستايىنان وقۋدى الەۋمەتتەنۋىن قامتاماسىز ەتۋ دەگەن مىندەتتەر قويىلعان.
ەلباسىمىزدىڭ ۇشتىلدىلىك جوسپارىن ىسكە اسىرۋ ماقساتىندا ءبىزدىڭ بالاباقشانىڭ بالالاردىڭ انا تىلگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەرىن ارتتىرۋ، قازاق، ورىس، اعىلشىن تىلدەرىن جەتىك بىلۋگە باۋلي وتىرىپ، ەسكە ساقتاۋ، مانەرلەپ وقۋ، ادەمى سويلەۋ مادەنيەتتەرىنىڭ قالىپتاستىرۋى ءبىزدىڭ باستى مىندەتىمىز. ءوز، تىلدەرىمەن قوسا وزگە دە تىلدەردى باعالاي بىلۋگە باۋليمىز.
سوندىقتان، ءار ءبىلىم بەرەتىن ءبىلىم وشاعىندا، بالالاردى تاربيەلەيتىن مەكەمەنىڭ باستى مىندەتى – قازاقستاننىڭ جاڭا ازاماتىن تاربيەلەۋ، سونداي اق، بالاباقشاعا كەلگەن كۇندەرىنەن باستاپ، بالالاردىڭ اعىلشىن جانە باسقا تىلدەرىنە قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرىپ، ۇشتىلدىلىك ارقىلى تاربيەلەۋ كەرەك دەپ ويلايمىن. سول سەبەپتەن پەداگوگتەردىڭ ءۇش تۇعىرلى ءتىلدى مەڭگەرۋ ءۇشىن كاسىبي بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ قاجەت.
قىزىلوردا وبلىسى قازالى اۋدانى
ايتەكە بي كەنتى
№11 «بالاپان» بوبەكجاي - بالاباقشاسى
ءىى ساناتتى اعىلشىن ءتىلى مامانى
ايتقالييەۆ وركەن ايتقالي ۇلى
You Might Also Like
-
«بالانىڭ پەرىشتە الەمى - تاربيەشىنىڭ باقىتى»
