InfoHub Logo

بازارلاردا، ىدىس ساتاتىن جەرلەردە كوپتەپ كەزدەسەتىن ادەمى قۇمىرالار، تاباقتاردىڭ كادىمگى ءجاي بالشىقتان جاسالعانىن ويلاساڭ، قىزىق بولىپ كورىنەدى. بالشىقتان تەك قۇمىرالار مەن تاباقتار جاسالىنبايدى. ودان كىرپىش پەن فارفور مۇسىنشەلەرىن، كىرگە جانە بوياۋعا ارنالعان ءنىل جاسايدى. بالشىق پەن اكتاستى قوسۋ ارقىلى نەگىزگى قۇرىلىس ماتەريالى سەمەنت الىنادى. بالشىقتى مەديسينادا پايدالانادى، ونى جاقپا مايلارعا قوسادى، ال شيپاجايلاردا ەمدىك بالشىقتار كەڭىنەن قولدانىلادى. بالشىقتى باعزى زامانداردان بەرى كوسمەتولوگيادا پايدالانادى. ودان تازارتۋشى ماسكالار جاسايدى.

ال، ەڭ كەرەمەتى كەز-كەلگەن بالشىقتىڭ قۇرامىنا اليۋمينيي كىرەدى.

بۇل جەڭىل اق مەتالل تۋرالى جاقىن ارادا تەك عالىمدار عانا بىلسە، ال ءقازىر كەز-كەلگەن اس ۇيدە اليۋمينييدەن جاسالعان قازاندى تابۋعا بولادى. بۇعان تاڭ قالماسا دا بولادى، سەبەبى ءاليۋمينييدى تەمىر سياقتى توت باسپايدى، جانە ول قىشقىل تاماقتان بۇلىنبەيدى.  شىندىعىندا، ول سابىن مەن سودادان قورقادى، ءبىراق بۇل ۇلكەن ماسەلە ەمەس.

ونى ءجيى «بالشىق كۇمىسى» دەپ اتايدى، ءبىراق اليۋمينييگە كۇمىسكە جەتۋ قايدا. ونىڭ اق ءتۇسى تەز ارادا سۇر تۇسكە اۋىسادى، سەبەبى اۋادا ول توتىقتىڭ جۇقا قاباتىمەن جابىلادى. توتىق ونىڭ ءوڭىن بۇلدىرسە دە، ونى بۇدان دا قاتتى توتىعۋدان قورعايدى. ءبىراق، بۇل قاتپاردىڭ مىس توتىعۋى سياقتى ەش زيانى جوق.

اليۋمينييدەن ىلعي ادەمى بولاتىن جانە جىلتىراپ تۇراتىن بۇيىمدار جاساۋعا بولمايدى. ەسەسىنە ونىڭ التىندا دا، كۇمىستە دە، بولاتتا دا جوق قاسيەتى بار: ول وتە جەڭىل، تەمىردەن ءۇش ەسە جەڭىل. بۇل اەروپلانداردى سالۋ ءۇشىن وتە ماڭىزدى. كوپتەگەن مەتالدارمەن اليۋمينيي وتە باعالى قۇيىندىلار بەرەدى. مىسالى، ديۋراليۋمينيي –  بۇل ءاليۋمينييدىڭ ماگنيي، مىس جانە مارگانەسپەن قۇيىندىسى، ول بەرىكتىگى تۋرا سونداي بولاتتان ءۇش ەسە جەڭىل.

ءبىز باسىپ جۇرەتىن توپىراق – بۇل ءالى باعالى مەتالدىڭ تيىسپەلگەن كەنى! ازىرشە، ءاليۋمينييدى بوكسيت جانە كريوليت دەگەن باسقا كەندەردەن الادى. ونى بالشىقتان الۋ ءتيىمسىز. ال ءتيىمدى جولى ازىرگە ويلاپ تابىلمادى..

فارفوردى ءبىزدىڭ اياعىمىزدا جاتقان ەمەس، باسقا بالشىقتان جاسايدى.

ونى كاولين دەگەن ەڭ تازا، اق بالشىقتان جاسايدى. ول وتە سيرەك كەزدەسەدى..

قاراپايىم كىرپىش بالشىعىندا نەشە ءتۇرلى قوسپالار كوپ بولادى. بۇل قوسپالاردىڭ كەيبىرەۋلەرىن بالشىقتان وڭاي اجىراتىپ الۋعا بولادى. بالشىقتىڭ كىشكەنە كەسەگىن ستاقانعا سالىپ، سۋمەن ارالاستىرايىق. بارلىق اۋىر قوسپالار ستاقان تۇبىنە شوگەدى، ال بالشىق بولسا، جەڭىل لاي تۇرىندە سۋدا قالادى. لاي سۋدى باسقا ستاقانعا قۇيايىق. بالشىقتىڭ جەڭىل بولشەكتەرى ستاقان تۇبىنە سۋ ءمولدىر بولعانعا دەيىن باياۋ شوگەدى. ءسويتىپ، ىدىس تۇبىندە بالشىق تۇنباسى پايدا بولادى. ال باسقا ستاقاندا تاس، ءىرى اكتاس جانە قۇمدار قالادى.

بۇل ەكى ستاقاندا بۇرىننان تابيعاتتا بولىپ تۇراتىن قۇبىلىستار بولدى.

قۇممەن ارالاسقان بالشىقتىڭ ورنىنا كوز الدىڭىزعا گرانيتتى جوتانى، ستاقانعا قۇيىلعان سۋدىڭ ورنىنا تاۋدان اققان قاتتى سەلدى ەلەستەتىپ كورىڭىز.

گرانيت قانشا مىقتى بولعانىمەن ول سۋمەن، جەلدەن قورقادى. ۋاقىت وتە كەلە گرانيتتى جوتالار وپىرىلىپ، كۇم مەن بالشىققا اينالادى.

تاۋ وزەندەرى قۇم مەن بالشىقتى وزىمەن بىرگە تومەن الىپ كەتەدى. تاستار مەن ءىرى قۇمدار ەرتە شوكسە، ال بالشىق پەن ۇساق قۇمدار كەيىن، وزەننىڭ باياۋ اعاتىن جەرلەرىندە شوگەدى. وسىلايشا، وزەن تۇبىندە بالشىق قاباتى پايدا بولادى. وزەن كەۋىپ كەتەدى نە باعىتىن وزگەرتەدى، ال بالشىق قاباتى قالادى. تەك سۋمەن ۇشتالعان مالتا تاستار عانا، بۇل جەردەن اققان وزەندەر تۋرالى حابار بەرەدى.

قۇم مەن مالتا تاستاردان بولەك، بالشىقتا وزگەدە قوسپالار بولادى. مىسالى، ونى سارى نە قىزىل تۇسكە بوياتىن تەمىر توتى بولادى. سول سەبەپتى، كىرپىشتەردى ەشكىم بوياماسا دا، ولار قىزىل ءتۇستى بولادى. كەرىسىنشە، بالشىق بوياۋ ازىرلەۋگە قولدانىلادى. مىسالى، جوسا (وحرا) – بۇل سارى نەمەسە قىزىل بالشىق. ونىڭ قۇرامىندا تەمىر توتىعى كوپ بولادى.

---