باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ ينتەللەكتۋالدىق جانە شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن جەتىلدىرۋ جولدارى
بوكەي ورداسى اۋدانى، حان ورداسى اۋىلى،
جاڭگىر حان اتىنداعى جببوم
I ساناتتى مەكتەپ پسيحولوگى،
II ساناتتى باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
اكسەنوۆا الفيا ريناتوۆنا
بايانداما
«باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ ينتەللەكتۋالدىق جانە شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن جەتىلدىرۋ جولدارى»
«بالا دامۋىنىڭ ەڭ شارىقتاۋ شەگى -
بۇل ءتىل مەن ويدىڭ شىعارماشىلىعى»
ل. س. ۆىگوتسكيي
ينتەللەكت (لات. ءىntellectus — تانىم، ۇعىنۋ، تاڭداۋ) — جەكە تۇلعانىڭ اقىل - وي قابىلەتى. اقىل - وي سەزىمى ادامنىڭ تانىم ارەكەتىمەن بايلانىستى. ينتەللەكتۋالدىق قابىلەت - اقىل - پاراسات، ويلاۋ، راسيونالدى تانىم قابىلەتتەرى؛ جەكە تۇلعانىڭ اقىل قابىلەتىنىڭ تۇراقتى قۇرىلىمى.
العاشىندا بۇل تەرمين ادام پسيحيكاسىنىڭ ورىندى ويلاۋ فۋنكسيالارىن بەلگىلەسە، كازىرگى كەزدە وعان بارلىق تانىمدىق ۇردىستەر كىرەدى. ينتەللەكت - ادامنىڭ بولمىستى تانۋىنىڭ نەگىزگى نىسانى. ينتەللەكت - اقپاراتتى ماقساتتى باعىتتا قايتا وڭدەۋگە، رەتتەۋگە، وقۋعا قابىلەتتىلىكتىڭ كۇردەلى جۇيەلەرىنىڭ تانىمدىق ءىس - ارەكەتى. ينتەللەكت فۋنكسيالارى:
• وقۋعا دەگەن قابىلەتتىلىك؛
• قورشاعان بولمىسىنىڭ زاڭدىلىقتارىن بەلسەندى مەڭگەرۋگە قابىلەتتىلىك.
ينتەللەكت ءوزى لوگيكا ارقىلى داميدى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءبىلىم بەرۋ ستاندارتىندا ءبىلىم بەرۋدىڭ باستى مىندەتى لوگيكالىق ويلاۋدى دامىتۋ بولىپ تابىلاتىندىعى اتاپ ايتىلعان.[2]
باستاۋىش سىنىپ – وقۋشىلاردىڭ لوگيكالىق ويلاۋىن دامىتۋدىڭ نەگىزگى كەزەڭى. باستاۋىش سىنىپتا بالالاردىڭ ويلارى ناقتى - بەينەلىدەن ابستراكتىلى - لوگيكالىق ويلاۋعا قاراي داميدى. مەكتەپتىڭ العاشقى ساتىسىنىڭ مىندەتى – بالا ينتەللەكتىسىن سەبەپ – سالدارلى بايلانىستاردى ءتۇسىنۋ دەڭگەيىنە دەيىن دامىتۋ.
وي ارەكەتى بارىسىندا ادام قورشاعان دۇنيەنى تانىپ، ءبىلۋ ءۇشىن ەرەكشە اقىن قىزمەتىن ورىندايدى. بۇل ناقتى قىزمەتىنە تالداۋ، بىرىكتىرۋ، سالىستىرۋ، دەرەكسىزدەندىرۋ ناقتىلاۋ جانە قورىتىندىلاۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى.[3]
تالداۋ – بۇل ويمەن ءبۇتىندى جىكتەۋ نەمەسە بۇتىننەن ونىڭ قىرلارىن، ارەكەت نە قاتىناس بىرلىكتەرىن ءبولىپ الۋ، قاراپايىم فورماداعى تالداۋ ءارقانداي زاتتى پراكتيكالىق قاجەتتىلىككە وراي قۇراما بولشەكتەرگە اجىراتۋ.
تالداۋ تاجىريبەلىك جانە تەوريالىق بولىپ بولىنەدى. ەگەر تالداۋ جوعارىدا ايتىلعان وي وپەراسيالارىنا ۇشتاسپاسا، وندا قاتە، مەحانيكالىق سيپات الادى. مۇنداي تالداۋ ەلەمەنتتەرى جاس بالالاردا كوپتەپ كەزدەسەدى.
بىرىكتىرۋ – بۇل ءارقيلى بولشەكتەر، قاسيەتتەرمەن ارەكەت قيمىلداردى تۇتاس بىرلىككە توپتاستىرۋ. بىرىكتىرۋ وپەراسياسى تالداۋ ادىستەرىنە قاراما - قارسى. بۇل قىزمەت بارىسىندا جەكە زاتتار مەن قۇبىلىستار كۇردەلى، ءبۇتىن قۇبىلىسقا قاتىسى بار بولشەك، ەلەمەنتتەر توبى رەتىندە قاراستىرىلادى.
وي پروسەسىندەگى تالداۋ مەن بىرىكتىرۋ ارەكەتتەرى وقۋ جۇمىسىندا اسا ۇلكەن ماڭىزعا يە. بالا جەكەلەپ تالداۋ مەن ارىپتەردى تانۋعا قول جەتكىزەدى، ال كەيىن سول يگەرگەن ارىپتەردىڭ باسىن بىرىكتىرىپ بۋىن قۇرايدى، بۋىننان ءسوز، سوزدەن - سويلەم، سويلەمدەردى بىرىكتىرىپ ءماتىن مازمۇنىن شىعارادى.
سالىستىرۋ - ءارقانداي زاتتار مەن قۇبىلىستاردىڭ، نە ويلاردىڭ بولىكتەرى اراسىنداعى ۇقساستىقتار مەن ايىرماشىلىقتاردى بىلۋگە باعىشتالعان وي ارەكەتى. كۇندەلىكتى تۇرمىستىق سالىستىرۋلار.[1]
نە سەبەپتەن باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ لوگيكالىق ويلاۋ دەڭگەيلەرى تومەن بولادى؟ نەگە ولار ءبىر لوگيكالىق تاپسىرمانىڭ جاۋابىن بىرنەشە كۇن ءجۇرىپ تابا المايدى؟ سەبەبى ولاردىڭ ينتەللەكتۋالدى دەڭگەيلەرى تومەن، نەمەسە ىلگەرى دامىماعان. ەگەر ءبىز باستاۋىش سىنىپتا ينتەللەكتۋالدى جانە شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن ۇشتاستىرا جەتىلدىرسەك، وقۋ پروسەسىندەگى ماتەريالدى بالا ءوز ومىرىندە قولدانىپ قانا قويماي، باعدارلامانى دا تەز يگەرەدى. ميدىڭ تالداۋ وپەراسياسىن جەتىلدىرۋ ماقساتىندا مىنا ءادىستى پايدالانعان ءتيىمدى. ءبىز سانداردىڭ: جۇپ، تاق، ءبۇتىن، بولشەك، اتاۋلى، دوڭگەلەك، ءبىرتاڭبالى، كوپتاڭبالى ەكەنىن مەڭگەرتۋ كەرەكپىز. وسىعان وراي، ويىن ءادىسىن پايدالانا وتىرىپ «- ورماندا سان ەسىمدى قويان مەكەندەيدى. ول وتە دوسشىل بولدى. ونىڭ جۇپ، تاق اتتى قاسقىر، ءبۇتىن، بولشەك – اتتى كىرپى، اتاۋلى، دوڭگەلەك – اتتى مەشىن، ءبىرتاڭبالى، كوپتاڭبالى – اتتى زەبرا دوستارى بولىپتى...» ءارى قاراي ول ۇستاز شىعارماشىلىعىنا بايلانىستى. ياعني بالا ويمەن ءبۇتىندى جىكتەۋ نەمەسە بۇتىننەن ونىڭ قىرلارىن، ارەكەت نە قاتىناس بىرلىكتەرىن ءبولىپ الۋ، قاراپايىم فورماداعى تالداۋ جاساپ ۇيرەنەدى.
بالانىڭ ميىنداعى بىرىكتىرۋ وپەراسياسىن دامىتۋ ماقساتىندا قولداناتىن قاراپايىم ءتاسىلىم - ول ماتەماتيكالىق امالداردى توپتاستىرىپ بىرىكتىرۋ. مىسالى: ماتەماتيكالىق امالداردى تەرىپ تابۋ جولىندا وقۋشىعا قوسۋ، الۋ، ءبولۋ، كوبەيتۋ امالدارىن ءبىر سوزبەن قالاي اتاۋعا بولادى دەگەن ساۋال قويامىز. قوسۋ، الۋ، ءبولۋ، كوبەيتۋ - بۇل ماتەماتيكا عانا پانىندە قولداناتىن ماتەماتيكالىق امالدار ەكەنىن ايتۋعا يتەرمەلەيمىز.
ال ميدىڭ زاتتار مەن قۇبىلىستاردىڭ اراسىنداعى ۇقساستىقتار مەن ايىرماشىلىقتاردى تابا ءبىلۋ وپەراسياسىن جەتىلدىرۋ جولىندا سالىستىرۋ تاپسىرمالارىنىڭ ءرولى ەرەكشە. مىسالى: 10 كگ بالىق پەن 1000 گر بالىق اراسىنداعى ايىرماشىلىق پەن ۇقساستىقتى تابۋ. 1كگ=1000 گر، 10 كگ=10000گر، ياعني 1كگ>1000گر.
ەندى مىناداي سۇراق تۋىندايدى. جالپى باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ ساباق ۇستىندە ينتەللەكتۋالدى جانە شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن ارتتىرۋعا بولا ما؟ مەن ءوز تاجىريبەمە سۇيەنە وتىرىپ، «ءيا!» دەپ ايتار ەدىم. ول ءۇشىن مەن مىنا «شەبەرلىك باسپالارىن» ۇسىنامىن:
1. ساباقتىڭ ءتۇرىن، فورماسىن وزگەرتۋ
2. وقۋشىلاردىڭ سىنىپتا وتىرۋ ەرەجەسىن، پارتالاردىڭ ورىندارىن وزگەرتۋ كەرەك.
3. ساباققا جاڭا تەحنولوگيالار مەن ادىستەردى شەبەرلىكپەن، ساۋاتتى ەڭگىزە ءبىلۋ كەرەك.
4. ءۇي تاپسىرماسىن تۇرلەندىرۋ كەرەك، نەمەسە مۇلدەم بەرمەۋ كەرەك.
جوعارىدا اتالعان «شەبەرلىك باسپالاردى» ساۋاتتى ءارى شەبەر ورىنداۋ ءۇشىن ۇستاز بويىندا وقۋشىلاردى وزىنە تارتۋ پەداگوگيكالىق كۇشى بولۋ كەرەك، پەداگوگيكالىق شەبەرلىك دەگەن نە ەكەنىن ۇعىنۋ كەرەك، پەداگوگيكالىق ەتيكا نورمالارىن ساقتاۋ كەرەك، تولەرانتتىلىق بولۋ كەرەك.
1. ساباقتىڭ ءتۇرىن، فورماسىن وزگەرتۋ باسپاسى - ول ءار ساباعىمىز، كۇندەلىكتى بەرىپ جۇرگەن ساباعىمىزدى قاراپايىم فورماسىن اسىرىپ، وزگەشە وتكىزۋىمىز كەرەك دەگەنىم. ول ساباق تەك سىنىپتا عانا ەمەس، سىرتتا، ورماندا، مۇراجايدا، مەكتەپ اۋلاسىندا بولۋى مۇمكىن. نەگە؟ بالانىڭ قابىلداۋ ورتاسى وزگەرگەن سايىن ونىڭ تەك قىزىعۋشىلىعى عانا ارتپاي، شىعارماشىلىق جانە ينتەللەكتۋالدى تۇردە ورتانى تانۋ مي وپەراسيالارى جەتىلەدى. ءبىز تەك پەداگوگيكامەن شەكتەلىپ قانا قويماي، پسيحولوگيانى دا ءوز قىزمەتىمىزدە شەبەر قولدانا ءبىلۋىمىز كەرەك. ول زەرتتەۋلەر، ينتەرۆيۋ ساباقتار، مەكتەپ اۋلاسىندا انا ءتىلى ساباعى.
2. وقۋشىلاردىڭ سىنىپتا وتىرۋ ەرەجەسىن، پارتالاردىڭ ورىندارىن وزگەرتۋ. ءبىز سوناۋ سوۆەت زامانىنداعى وتىرۋ ەرەجەسىنە «ءپىسىپ» قالعان نورمادان شىقپاي ءجۇرمىز دەپ ويلايمىن. ەگەر سىنىپتاعى پارتالار مەن ورىندىقتاردىڭ ورنالاسۋ ەرەجەسىن جاڭارتساق، بالانىڭ ساباقتى قابىلداۋ ستراتەگياسىنىڭ وزگەرگەنىن بايقايمىز. تاعى دا ءوز تاجىريبەمنەن: «پ»، «گ»، «و»، «ن»، «س» ارىپتەر فورماسىندا ورنالاسقان پارتالاردا وتىرعان وقۋشى بەلسەندىلىگى ارتقانىن بايقادىم. ال بەلسەندى وتىرعان بالانىڭ مي جۇمىسى جەتىلەتىنىن پسيحولوگيادان بىلەمىز.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
جاڭگىر حان اتىنداعى جببوم
I ساناتتى مەكتەپ پسيحولوگى،
II ساناتتى باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
اكسەنوۆا الفيا ريناتوۆنا
بايانداما
«باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ ينتەللەكتۋالدىق جانە شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن جەتىلدىرۋ جولدارى»
«بالا دامۋىنىڭ ەڭ شارىقتاۋ شەگى -
بۇل ءتىل مەن ويدىڭ شىعارماشىلىعى»
ل. س. ۆىگوتسكيي
ينتەللەكت (لات. ءىntellectus — تانىم، ۇعىنۋ، تاڭداۋ) — جەكە تۇلعانىڭ اقىل - وي قابىلەتى. اقىل - وي سەزىمى ادامنىڭ تانىم ارەكەتىمەن بايلانىستى. ينتەللەكتۋالدىق قابىلەت - اقىل - پاراسات، ويلاۋ، راسيونالدى تانىم قابىلەتتەرى؛ جەكە تۇلعانىڭ اقىل قابىلەتىنىڭ تۇراقتى قۇرىلىمى.
العاشىندا بۇل تەرمين ادام پسيحيكاسىنىڭ ورىندى ويلاۋ فۋنكسيالارىن بەلگىلەسە، كازىرگى كەزدە وعان بارلىق تانىمدىق ۇردىستەر كىرەدى. ينتەللەكت - ادامنىڭ بولمىستى تانۋىنىڭ نەگىزگى نىسانى. ينتەللەكت - اقپاراتتى ماقساتتى باعىتتا قايتا وڭدەۋگە، رەتتەۋگە، وقۋعا قابىلەتتىلىكتىڭ كۇردەلى جۇيەلەرىنىڭ تانىمدىق ءىس - ارەكەتى. ينتەللەكت فۋنكسيالارى:
• وقۋعا دەگەن قابىلەتتىلىك؛
• قورشاعان بولمىسىنىڭ زاڭدىلىقتارىن بەلسەندى مەڭگەرۋگە قابىلەتتىلىك.
ينتەللەكت ءوزى لوگيكا ارقىلى داميدى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءبىلىم بەرۋ ستاندارتىندا ءبىلىم بەرۋدىڭ باستى مىندەتى لوگيكالىق ويلاۋدى دامىتۋ بولىپ تابىلاتىندىعى اتاپ ايتىلعان.[2]
باستاۋىش سىنىپ – وقۋشىلاردىڭ لوگيكالىق ويلاۋىن دامىتۋدىڭ نەگىزگى كەزەڭى. باستاۋىش سىنىپتا بالالاردىڭ ويلارى ناقتى - بەينەلىدەن ابستراكتىلى - لوگيكالىق ويلاۋعا قاراي داميدى. مەكتەپتىڭ العاشقى ساتىسىنىڭ مىندەتى – بالا ينتەللەكتىسىن سەبەپ – سالدارلى بايلانىستاردى ءتۇسىنۋ دەڭگەيىنە دەيىن دامىتۋ.
وي ارەكەتى بارىسىندا ادام قورشاعان دۇنيەنى تانىپ، ءبىلۋ ءۇشىن ەرەكشە اقىن قىزمەتىن ورىندايدى. بۇل ناقتى قىزمەتىنە تالداۋ، بىرىكتىرۋ، سالىستىرۋ، دەرەكسىزدەندىرۋ ناقتىلاۋ جانە قورىتىندىلاۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى.[3]
تالداۋ – بۇل ويمەن ءبۇتىندى جىكتەۋ نەمەسە بۇتىننەن ونىڭ قىرلارىن، ارەكەت نە قاتىناس بىرلىكتەرىن ءبولىپ الۋ، قاراپايىم فورماداعى تالداۋ ءارقانداي زاتتى پراكتيكالىق قاجەتتىلىككە وراي قۇراما بولشەكتەرگە اجىراتۋ.
تالداۋ تاجىريبەلىك جانە تەوريالىق بولىپ بولىنەدى. ەگەر تالداۋ جوعارىدا ايتىلعان وي وپەراسيالارىنا ۇشتاسپاسا، وندا قاتە، مەحانيكالىق سيپات الادى. مۇنداي تالداۋ ەلەمەنتتەرى جاس بالالاردا كوپتەپ كەزدەسەدى.
بىرىكتىرۋ – بۇل ءارقيلى بولشەكتەر، قاسيەتتەرمەن ارەكەت قيمىلداردى تۇتاس بىرلىككە توپتاستىرۋ. بىرىكتىرۋ وپەراسياسى تالداۋ ادىستەرىنە قاراما - قارسى. بۇل قىزمەت بارىسىندا جەكە زاتتار مەن قۇبىلىستار كۇردەلى، ءبۇتىن قۇبىلىسقا قاتىسى بار بولشەك، ەلەمەنتتەر توبى رەتىندە قاراستىرىلادى.
وي پروسەسىندەگى تالداۋ مەن بىرىكتىرۋ ارەكەتتەرى وقۋ جۇمىسىندا اسا ۇلكەن ماڭىزعا يە. بالا جەكەلەپ تالداۋ مەن ارىپتەردى تانۋعا قول جەتكىزەدى، ال كەيىن سول يگەرگەن ارىپتەردىڭ باسىن بىرىكتىرىپ بۋىن قۇرايدى، بۋىننان ءسوز، سوزدەن - سويلەم، سويلەمدەردى بىرىكتىرىپ ءماتىن مازمۇنىن شىعارادى.
سالىستىرۋ - ءارقانداي زاتتار مەن قۇبىلىستاردىڭ، نە ويلاردىڭ بولىكتەرى اراسىنداعى ۇقساستىقتار مەن ايىرماشىلىقتاردى بىلۋگە باعىشتالعان وي ارەكەتى. كۇندەلىكتى تۇرمىستىق سالىستىرۋلار.[1]
نە سەبەپتەن باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ لوگيكالىق ويلاۋ دەڭگەيلەرى تومەن بولادى؟ نەگە ولار ءبىر لوگيكالىق تاپسىرمانىڭ جاۋابىن بىرنەشە كۇن ءجۇرىپ تابا المايدى؟ سەبەبى ولاردىڭ ينتەللەكتۋالدى دەڭگەيلەرى تومەن، نەمەسە ىلگەرى دامىماعان. ەگەر ءبىز باستاۋىش سىنىپتا ينتەللەكتۋالدى جانە شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن ۇشتاستىرا جەتىلدىرسەك، وقۋ پروسەسىندەگى ماتەريالدى بالا ءوز ومىرىندە قولدانىپ قانا قويماي، باعدارلامانى دا تەز يگەرەدى. ميدىڭ تالداۋ وپەراسياسىن جەتىلدىرۋ ماقساتىندا مىنا ءادىستى پايدالانعان ءتيىمدى. ءبىز سانداردىڭ: جۇپ، تاق، ءبۇتىن، بولشەك، اتاۋلى، دوڭگەلەك، ءبىرتاڭبالى، كوپتاڭبالى ەكەنىن مەڭگەرتۋ كەرەكپىز. وسىعان وراي، ويىن ءادىسىن پايدالانا وتىرىپ «- ورماندا سان ەسىمدى قويان مەكەندەيدى. ول وتە دوسشىل بولدى. ونىڭ جۇپ، تاق اتتى قاسقىر، ءبۇتىن، بولشەك – اتتى كىرپى، اتاۋلى، دوڭگەلەك – اتتى مەشىن، ءبىرتاڭبالى، كوپتاڭبالى – اتتى زەبرا دوستارى بولىپتى...» ءارى قاراي ول ۇستاز شىعارماشىلىعىنا بايلانىستى. ياعني بالا ويمەن ءبۇتىندى جىكتەۋ نەمەسە بۇتىننەن ونىڭ قىرلارىن، ارەكەت نە قاتىناس بىرلىكتەرىن ءبولىپ الۋ، قاراپايىم فورماداعى تالداۋ جاساپ ۇيرەنەدى.
بالانىڭ ميىنداعى بىرىكتىرۋ وپەراسياسىن دامىتۋ ماقساتىندا قولداناتىن قاراپايىم ءتاسىلىم - ول ماتەماتيكالىق امالداردى توپتاستىرىپ بىرىكتىرۋ. مىسالى: ماتەماتيكالىق امالداردى تەرىپ تابۋ جولىندا وقۋشىعا قوسۋ، الۋ، ءبولۋ، كوبەيتۋ امالدارىن ءبىر سوزبەن قالاي اتاۋعا بولادى دەگەن ساۋال قويامىز. قوسۋ، الۋ، ءبولۋ، كوبەيتۋ - بۇل ماتەماتيكا عانا پانىندە قولداناتىن ماتەماتيكالىق امالدار ەكەنىن ايتۋعا يتەرمەلەيمىز.
ال ميدىڭ زاتتار مەن قۇبىلىستاردىڭ اراسىنداعى ۇقساستىقتار مەن ايىرماشىلىقتاردى تابا ءبىلۋ وپەراسياسىن جەتىلدىرۋ جولىندا سالىستىرۋ تاپسىرمالارىنىڭ ءرولى ەرەكشە. مىسالى: 10 كگ بالىق پەن 1000 گر بالىق اراسىنداعى ايىرماشىلىق پەن ۇقساستىقتى تابۋ. 1كگ=1000 گر، 10 كگ=10000گر، ياعني 1كگ>1000گر.
ەندى مىناداي سۇراق تۋىندايدى. جالپى باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ ساباق ۇستىندە ينتەللەكتۋالدى جانە شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن ارتتىرۋعا بولا ما؟ مەن ءوز تاجىريبەمە سۇيەنە وتىرىپ، «ءيا!» دەپ ايتار ەدىم. ول ءۇشىن مەن مىنا «شەبەرلىك باسپالارىن» ۇسىنامىن:
1. ساباقتىڭ ءتۇرىن، فورماسىن وزگەرتۋ
2. وقۋشىلاردىڭ سىنىپتا وتىرۋ ەرەجەسىن، پارتالاردىڭ ورىندارىن وزگەرتۋ كەرەك.
3. ساباققا جاڭا تەحنولوگيالار مەن ادىستەردى شەبەرلىكپەن، ساۋاتتى ەڭگىزە ءبىلۋ كەرەك.
4. ءۇي تاپسىرماسىن تۇرلەندىرۋ كەرەك، نەمەسە مۇلدەم بەرمەۋ كەرەك.
جوعارىدا اتالعان «شەبەرلىك باسپالاردى» ساۋاتتى ءارى شەبەر ورىنداۋ ءۇشىن ۇستاز بويىندا وقۋشىلاردى وزىنە تارتۋ پەداگوگيكالىق كۇشى بولۋ كەرەك، پەداگوگيكالىق شەبەرلىك دەگەن نە ەكەنىن ۇعىنۋ كەرەك، پەداگوگيكالىق ەتيكا نورمالارىن ساقتاۋ كەرەك، تولەرانتتىلىق بولۋ كەرەك.
1. ساباقتىڭ ءتۇرىن، فورماسىن وزگەرتۋ باسپاسى - ول ءار ساباعىمىز، كۇندەلىكتى بەرىپ جۇرگەن ساباعىمىزدى قاراپايىم فورماسىن اسىرىپ، وزگەشە وتكىزۋىمىز كەرەك دەگەنىم. ول ساباق تەك سىنىپتا عانا ەمەس، سىرتتا، ورماندا، مۇراجايدا، مەكتەپ اۋلاسىندا بولۋى مۇمكىن. نەگە؟ بالانىڭ قابىلداۋ ورتاسى وزگەرگەن سايىن ونىڭ تەك قىزىعۋشىلىعى عانا ارتپاي، شىعارماشىلىق جانە ينتەللەكتۋالدى تۇردە ورتانى تانۋ مي وپەراسيالارى جەتىلەدى. ءبىز تەك پەداگوگيكامەن شەكتەلىپ قانا قويماي، پسيحولوگيانى دا ءوز قىزمەتىمىزدە شەبەر قولدانا ءبىلۋىمىز كەرەك. ول زەرتتەۋلەر، ينتەرۆيۋ ساباقتار، مەكتەپ اۋلاسىندا انا ءتىلى ساباعى.
2. وقۋشىلاردىڭ سىنىپتا وتىرۋ ەرەجەسىن، پارتالاردىڭ ورىندارىن وزگەرتۋ. ءبىز سوناۋ سوۆەت زامانىنداعى وتىرۋ ەرەجەسىنە «ءپىسىپ» قالعان نورمادان شىقپاي ءجۇرمىز دەپ ويلايمىن. ەگەر سىنىپتاعى پارتالار مەن ورىندىقتاردىڭ ورنالاسۋ ەرەجەسىن جاڭارتساق، بالانىڭ ساباقتى قابىلداۋ ستراتەگياسىنىڭ وزگەرگەنىن بايقايمىز. تاعى دا ءوز تاجىريبەمنەن: «پ»، «گ»، «و»، «ن»، «س» ارىپتەر فورماسىندا ورنالاسقان پارتالاردا وتىرعان وقۋشى بەلسەندىلىگى ارتقانىن بايقادىم. ال بەلسەندى وتىرعان بالانىڭ مي جۇمىسى جەتىلەتىنىن پسيحولوگيادان بىلەمىز.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
بيولوگيا ءپانى ءمۇعالىمى: باقىت قىزى اسەل
