باۋىرجان مومىش ۇلى «جاۋىنگەردىڭ تۇلعاسى»
قازاق ادەبيەتى 6 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: باۋىرجان مومىش ۇلى «جاۋىنگەردىڭ تۇلعاسى».
ساباقتىڭ ماقساتى: ا) باۋىرجان مومىش ۇلى ومىرىمەن، ەرلىك جولدارىمەن، كىتاپتارىمەن، ەستەلىكتەرىمەن تانىستىرا وتىرىپ، ەلىن، جەرىن قۇرمەتتەۋ، ۇلتجاندىلىققا تاربيەلەۋ؛
ءا) كوركەم پروزاعا دەگەن قىزىعۋشىلىققا، حالىقتىق سالت - ءداستۇرىن تۇسىنە بىلۋگە تاربيەلەۋ؛
ب) وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باقىلاۋ ارقىلى مانەرلەپ وقۋعا داعدىلاندىرۋ؛
ساباقتىڭ ءتۇرى: ەرلىك ساباعى.
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، ءتۇسىندىرۋ، توپتاۋ، «كارۋسەل»، «ميكروفون» ءادىسى.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: كىتاپتار، «باتىر اتا» بۇكتەمەسى ت. ب.
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح، قازاق ءتىلى، ومىرمەن بايلانىستىرۋ.
ساباقتىڭ بارىسى: ا) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: (5 مينۋت). وقۋشىلارمەن امانداسۋ، تۇگەلدەۋ، وقۋ قۇرالدارىن تەكسەرۋ، سىنىپتىڭ تازالىعىنا كوڭىل ءبولۋ. وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن ساباققا اۋدارۋ.
ءا) ساناۋ بويىنشا 5 توپقا ءبولىپ وتىرعىزۋ.
ب)«كارۋسەل» ءادىسى بويىنشا ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ. (10 مينۋت). وقۋشىلار ءبىر - ءبىرىنىڭ ىشىندە ورنالاسقان ەكى شەڭبەر قۇرادى. ىشكى جانە سىرتقى شەڭبەردەگى ءار وقۋشى ءبىر - بىرىمەن بەتپە - بەت تۇرىپ جۇپ قۇرايدى. بەرىلگەن ۋاقىت ىشىندە (30 سەكۋند) ءبىر - بىرىمەن اقپارات الماسادى. ۋاقىت وتكەن كەزدە جۇرگىزۋشىنىڭ بەلگىسىمەن ىشكى توپ ءبىر قادام ساعات ءتىلى باعىتىمەن جىلجىپ، كەلەسى وقۋشىمەن جۇپ قۇرايدى. تاعى دا ءبىر - بىرىنە تۇسىندىرە باستايدى. وقۋشىلار تاقىرىپ بويىنشا الدىن الا سۇراقتار قۇراستىرىپ، ينتەرۆيۋ الۋعا دا بولادى.
1. ءومىربايانى. باۋىرجان مومىش ۇلى 1910 جىلى 24 - جەلتوقساندا جامبىل وبلىسىنىڭ جۋالى اۋدانىنداعى كولباستاۋ مەكەنىندە دۇنيەگە كەلدى. باۋىرجان مومىش ۇلى – ەكىنشى دۇنيە جۇزىلىك سوعىستىڭ داڭقتى جاۋىنگەرى، حالىق قاھارمانى، قازاقتىڭ كورنەكتى جازۋشىسى. باۋىرجان 7 جىلدىق مەكتەپتى بىتىرگەننەن كەيىن ءبىراز ۋاقىت ءمۇعالىم بولعان. سوندا جۇرگەندە كەزەكتى اسكەري مىندەتىن وتەۋگە شاقىرىلىپ، وندا ءبىر جارىم جىل ءجۇرىپ، زاپاستاعى كوماندير اتاعىن الادى. تۋعان اۋىلىنا ورالعان سوڭ، ول ءبىراز جىل قارجى مەكەمەسىندە قىزمەت ىستەيدى. سودان قايتادان قىزىل ارميا قاتارىنا شاقىرىلىپ، ءتۇرلى اسكەري بولىمدەردە ۆزۆود، روتا كومانديرى بولادى. 1941 جىلى ءىى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس باستالىسىمەن باۋىرجان داڭقتى گەنەرال – مايور ي. ۆ. پانفيلوۆتىڭ باسشىلىعىمەن الماتى ماڭىندا جاڭادان جاساقتالعان 316 اتقىشتار ديۆيزياسىنىڭ قۇرامىندا مايدانعا اتتاندى، باتالون، پولك كومانديرى قىزمەتتەرىن اتقاردى. سوعىستىڭ سوڭعى جىلدارىندا گۆارديالىق ديۆيزيانى باسقارادى. سوعىس كەزىندەگى جەكە باسىنىڭ قاھارماندىق ەرلىگىمەن ەرەكشە كوزگە تۇسەدى. باۋىرجاننىڭ وسىنداي ەرلىگى جونىندە بەلگىلى ورىس جازۋشىسى ا. بەك «ۆولوكالامسكوە شوسسە» پوۆەسىن جازدى. سوعىستان كەيىن باۋىرجان سوۆەت ارمياسى باس شتابىنىڭ جوعارى اسكەري اكادەمياسىندا ساباق بەرەدى. 1956 جىلى پولكوۆنيك اتاعىمەن وتستاۆكاعا شىققان باۋىرجان ءبىرجولا شىعارماشىلىق جۇمىسىمەن اينالىسادى. ول قازاق جانە ورىس تىلدەرىندە بىردەي جازىپ، ءوز ومىرىندە كورگەن بىلگەندەرىن ارقاۋ ەتەدى. باۋىرجان بىرنەشە وردەن، مەدالدارمەن ناگرادتالادى. كەڭەستەر وداعىنىڭ باتىرى اتاعىن الادى. الايدا بۇل اتاق وتان سوعىسى بىتكەننەن كەيىن جارتى عاسىرداي ۋاقىت وتكەندە بارىپ بەرىلگەن بولاتىن. ەل تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن قازاقستان رەسپۋبليكاسى تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ جارلىعىمەن وعان «حالىق قاھارمانى» دەگەن اتاق بەرىلدى. 2. شىعارماشىلىعى. باۋىرجان مومىش ۇلى – كورنەكتى جازۋشى، شىعارمالارىن قازاق جانە ورىس تىلىندە جازعان. العاشقى كىتابى «وفيسەر كۇندەلىگى» دەگەن اتپەن جارىق كوردى. ودان كەيىن «ءبىر ءتۇننىڭ تاريحى»، «ءبىزدىڭ سەميا»، «موسكۆا تۇبىندەگى شايقاس»، «مايدان»، «گەنەرال پانفيلوۆ»، «كۋبا اسكەرلەرى»، «ادام قايراتى» تاعى باسقادا اڭگىمەلەرى مەن پوۆەستەر جيناقتارى شىقتى. باۋىرجان اڭگىمە، پوۆەستەرمەن قاتار ولەڭ تولعاۋلار دا جازعان. باۋىرجاننىڭ بويىنداعى اقىندىق قۋاتتىق بۇرشىگى ەرتە بەلگى بەرگەندىگىن مەكتەپتەگى ۇستازى تاڭىربەرگەن وتاربايەۆ بايقاعان. شاكىرتتەرىنە شىعارما جازدىرىپ قابىلەتتەرىن بايقاۋ ۇستىندە بالا باۋىرجانعا «سەنەن اقىندىقتى ءيىسى شىعادى» دەپ ايتقان ەكەنى اياۋلى ۇستازى.
سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى،
عابيت مۇسىرەپوۆ اتىنداعى اۋدان،
نوۆويشيم اۋىلى، №2 نوۆويشيم ورتا مەكتەبىنىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى:
كالييەۆا جانار كەنجەباي قىزى
باۋىرجان مومىش ۇلى «جاۋىنگەردىڭ تۇلعاسى». جۇكتەۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: باۋىرجان مومىش ۇلى «جاۋىنگەردىڭ تۇلعاسى».
ساباقتىڭ ماقساتى: ا) باۋىرجان مومىش ۇلى ومىرىمەن، ەرلىك جولدارىمەن، كىتاپتارىمەن، ەستەلىكتەرىمەن تانىستىرا وتىرىپ، ەلىن، جەرىن قۇرمەتتەۋ، ۇلتجاندىلىققا تاربيەلەۋ؛
ءا) كوركەم پروزاعا دەگەن قىزىعۋشىلىققا، حالىقتىق سالت - ءداستۇرىن تۇسىنە بىلۋگە تاربيەلەۋ؛
ب) وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باقىلاۋ ارقىلى مانەرلەپ وقۋعا داعدىلاندىرۋ؛
ساباقتىڭ ءتۇرى: ەرلىك ساباعى.
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، ءتۇسىندىرۋ، توپتاۋ، «كارۋسەل»، «ميكروفون» ءادىسى.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: كىتاپتار، «باتىر اتا» بۇكتەمەسى ت. ب.
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح، قازاق ءتىلى، ومىرمەن بايلانىستىرۋ.
ساباقتىڭ بارىسى: ا) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى: (5 مينۋت). وقۋشىلارمەن امانداسۋ، تۇگەلدەۋ، وقۋ قۇرالدارىن تەكسەرۋ، سىنىپتىڭ تازالىعىنا كوڭىل ءبولۋ. وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن ساباققا اۋدارۋ.
ءا) ساناۋ بويىنشا 5 توپقا ءبولىپ وتىرعىزۋ.
ب)«كارۋسەل» ءادىسى بويىنشا ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ. (10 مينۋت). وقۋشىلار ءبىر - ءبىرىنىڭ ىشىندە ورنالاسقان ەكى شەڭبەر قۇرادى. ىشكى جانە سىرتقى شەڭبەردەگى ءار وقۋشى ءبىر - بىرىمەن بەتپە - بەت تۇرىپ جۇپ قۇرايدى. بەرىلگەن ۋاقىت ىشىندە (30 سەكۋند) ءبىر - بىرىمەن اقپارات الماسادى. ۋاقىت وتكەن كەزدە جۇرگىزۋشىنىڭ بەلگىسىمەن ىشكى توپ ءبىر قادام ساعات ءتىلى باعىتىمەن جىلجىپ، كەلەسى وقۋشىمەن جۇپ قۇرايدى. تاعى دا ءبىر - بىرىنە تۇسىندىرە باستايدى. وقۋشىلار تاقىرىپ بويىنشا الدىن الا سۇراقتار قۇراستىرىپ، ينتەرۆيۋ الۋعا دا بولادى.
1. ءومىربايانى. باۋىرجان مومىش ۇلى 1910 جىلى 24 - جەلتوقساندا جامبىل وبلىسىنىڭ جۋالى اۋدانىنداعى كولباستاۋ مەكەنىندە دۇنيەگە كەلدى. باۋىرجان مومىش ۇلى – ەكىنشى دۇنيە جۇزىلىك سوعىستىڭ داڭقتى جاۋىنگەرى، حالىق قاھارمانى، قازاقتىڭ كورنەكتى جازۋشىسى. باۋىرجان 7 جىلدىق مەكتەپتى بىتىرگەننەن كەيىن ءبىراز ۋاقىت ءمۇعالىم بولعان. سوندا جۇرگەندە كەزەكتى اسكەري مىندەتىن وتەۋگە شاقىرىلىپ، وندا ءبىر جارىم جىل ءجۇرىپ، زاپاستاعى كوماندير اتاعىن الادى. تۋعان اۋىلىنا ورالعان سوڭ، ول ءبىراز جىل قارجى مەكەمەسىندە قىزمەت ىستەيدى. سودان قايتادان قىزىل ارميا قاتارىنا شاقىرىلىپ، ءتۇرلى اسكەري بولىمدەردە ۆزۆود، روتا كومانديرى بولادى. 1941 جىلى ءىى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس باستالىسىمەن باۋىرجان داڭقتى گەنەرال – مايور ي. ۆ. پانفيلوۆتىڭ باسشىلىعىمەن الماتى ماڭىندا جاڭادان جاساقتالعان 316 اتقىشتار ديۆيزياسىنىڭ قۇرامىندا مايدانعا اتتاندى، باتالون، پولك كومانديرى قىزمەتتەرىن اتقاردى. سوعىستىڭ سوڭعى جىلدارىندا گۆارديالىق ديۆيزيانى باسقارادى. سوعىس كەزىندەگى جەكە باسىنىڭ قاھارماندىق ەرلىگىمەن ەرەكشە كوزگە تۇسەدى. باۋىرجاننىڭ وسىنداي ەرلىگى جونىندە بەلگىلى ورىس جازۋشىسى ا. بەك «ۆولوكالامسكوە شوسسە» پوۆەسىن جازدى. سوعىستان كەيىن باۋىرجان سوۆەت ارمياسى باس شتابىنىڭ جوعارى اسكەري اكادەمياسىندا ساباق بەرەدى. 1956 جىلى پولكوۆنيك اتاعىمەن وتستاۆكاعا شىققان باۋىرجان ءبىرجولا شىعارماشىلىق جۇمىسىمەن اينالىسادى. ول قازاق جانە ورىس تىلدەرىندە بىردەي جازىپ، ءوز ومىرىندە كورگەن بىلگەندەرىن ارقاۋ ەتەدى. باۋىرجان بىرنەشە وردەن، مەدالدارمەن ناگرادتالادى. كەڭەستەر وداعىنىڭ باتىرى اتاعىن الادى. الايدا بۇل اتاق وتان سوعىسى بىتكەننەن كەيىن جارتى عاسىرداي ۋاقىت وتكەندە بارىپ بەرىلگەن بولاتىن. ەل تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن قازاقستان رەسپۋبليكاسى تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ جارلىعىمەن وعان «حالىق قاھارمانى» دەگەن اتاق بەرىلدى. 2. شىعارماشىلىعى. باۋىرجان مومىش ۇلى – كورنەكتى جازۋشى، شىعارمالارىن قازاق جانە ورىس تىلىندە جازعان. العاشقى كىتابى «وفيسەر كۇندەلىگى» دەگەن اتپەن جارىق كوردى. ودان كەيىن «ءبىر ءتۇننىڭ تاريحى»، «ءبىزدىڭ سەميا»، «موسكۆا تۇبىندەگى شايقاس»، «مايدان»، «گەنەرال پانفيلوۆ»، «كۋبا اسكەرلەرى»، «ادام قايراتى» تاعى باسقادا اڭگىمەلەرى مەن پوۆەستەر جيناقتارى شىقتى. باۋىرجان اڭگىمە، پوۆەستەرمەن قاتار ولەڭ تولعاۋلار دا جازعان. باۋىرجاننىڭ بويىنداعى اقىندىق قۋاتتىق بۇرشىگى ەرتە بەلگى بەرگەندىگىن مەكتەپتەگى ۇستازى تاڭىربەرگەن وتاربايەۆ بايقاعان. شاكىرتتەرىنە شىعارما جازدىرىپ قابىلەتتەرىن بايقاۋ ۇستىندە بالا باۋىرجانعا «سەنەن اقىندىقتى ءيىسى شىعادى» دەپ ايتقان ەكەنى اياۋلى ۇستازى.
سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى،
عابيت مۇسىرەپوۆ اتىنداعى اۋدان،
نوۆويشيم اۋىلى، №2 نوۆويشيم ورتا مەكتەبىنىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى:
كالييەۆا جانار كەنجەباي قىزى
باۋىرجان مومىش ۇلى «جاۋىنگەردىڭ تۇلعاسى». جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: ماسسانى ولشەۋ. ماسسا بىرلىكتەرىنىڭ اراقاتىناسى.
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: باۋىرجان مومىش ۇلى «جاۋىنگەردىڭ تۇلعاسى» (2 - ساعات)
