بايانداما: ديداكتيكالىق ويىندار ارقىلى بالالاردىڭ لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
بايانداما: ديداكتيكالىق ويىندار ارقىلى بالالاردىڭ لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
ديداكتيكالىق ويىندار ارقىلى بالالاردىڭ لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ. «بالانىڭ قيالى، اسىرەسە، ويىندا جارىققا شىعادى. ويىن بالاعا كادىمگىدەي ءبىر جۇمىس. ويناعاندا بالا جانىنداعى اسەرلەرمەن پايدالانادى. اينالاسىنداعى تۇرمىستا نەنى كورسە، سونى ىستەيدى.» م. جۇمابايەۆ. لوگيكا دەگەنىمىز ويلاۋدى دۇرىس قۇرۋدىڭ زاڭدارى مەن فورمالارى، ەرەجەلەرى ءجايلى فيلوسوفيالىق عىلىم. لوگيكا ءپانى نەگىزىنەن ادامنىڭ ويلاۋ ءۇردىسىن زەرتتەيدى. ال ويلاۋ دەگەنىمىز الۋان ءتۇرلى استارى بار اسا كۇردەلى پروسەسس. لوگيكا ويلاۋ ءۇردىسىن ەڭ الدىمەن دۇنيەنى تانىپ ءبىلۋدىڭ ناتيجەسى، سىرتقى دۇنيەدەگى زاتتار مەن قۇبىلىستاردىڭ وي - سانادا بەينەلەنۋى دەپ قاراپ، سول بەينەلەنۋدىڭ دۇرىس فورمالارى مەن زاڭدارىن، ەرەجەلەرىن قاراستىرادى. لوگيكالىق ويلاۋ ەرەكشەلىگى - قورىتىندىلاردىڭ قيسىندىلىعىنا، ولاردىڭ شىندىققا ساي كەلۋىندە. لوگيكاعا تۇسكەن قۇبىلىس تۇسىندىرىلەدى، سەبەپتەردى مەن سالدارلارى قاتەسىز انىقتالادى. ۇعىمدار اراسىنداعى بايلانىستار مەن قاتىناستار لوگيكالىق جولمەن اشىلادى. بۇل بايلانىستار مەن قاتىناستاردىڭ دۇرىستىعىن تەرىسكە شىعارۋعا بولمايتىنى پىكىرلەردە كورسەتىلەدى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك جالپىعا مىندەتتى ءبىلىم بەرۋ ستاندارتىندا « جالپى ەرەجەلەر» بولىمىندە: مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە مەن وقىتۋ ۇيىمدارىنا ارنالعان ديداكتيكالىق وقۋ قۇرالدارى مەن ادىستەمەلىك نۇسقاۋلاردى ازىرلەۋ دەپ ايتىلعان. تاربيەشىنىڭ الدىندا ءتۇرلى ويىنداردى قولدانۋ، شىعارماشىلىقتى، دەربەستىكتى، ەرىك ساپالارىن دامىتۋ مىندەتتەرى تۇر. ويىن ۇستىندە بالالار جاڭا زاتتاردىڭ قولدانىلۋىن، ولارمەن ارەكەت جاساۋ تۇرلەرىن، ادامدارمەن قارىم - قاتىناسقا ءتۇسۋ جولدارىن مەڭگەرەدى. ويلاۋ دەگەنىمىز، ەڭ الدىمەن شىندىق دۇنيەنىڭ ادام ميىندا بەينەلەنۋى بولىپ تابىلادى. Cەبەبى، زاتتار مەن قۇبىلىستاردىڭ سەزىم مۇشەلەرى ارقىلى تانىپ بىلۋگە بولمايتىن ىشكى قاسيەتتەرىن، مانىمەن سىرىن تەك اقىل - وي ارقىلى، وي قورىتىندىلار جاساۋ ارقىلى عانا تانىپ بىلە الامىز. سوندىقتان مەكتەپالدى دايارلىق توپتارىندا، ەرەسەكتەر توپتارىندا بالانىڭ كورنەكى - ارەكەتتىك جانە كورنەكى - بەينەلىلىك ويلاۋ تۇرلەرىن بەرىك قالىپتاستىرىپ، سوزدىك لوگيكالىق ويلاۋ تۇرلەرىن بىرتىندەپ دامىتۋعا بايلانىستى جۇمىستار جۇرگىزىلۋى قاجەت. كورنەكى - ارەكەتتىك ويلاۋ - ناقتى زاتتاردى پايدالانىپ، بەلگىلى ءبىر ماقساتتى شەشۋدى كوزدەيدى. ويلاۋدىڭ بۇل ءتۇرىن قالىپتاستىرۋ ارقىلى بالانىڭ بويىندا ءوزىنىڭ ءىس – ارەكەتىن سانالى باسقارۋ جانە باقىلاۋ، باعىتتاپ، ويلاستىرىپ ارەكەت ەتۋ قابىلەتى دامىتىلادى. كورنەكى - ارەكەتتى ويلاۋدى جەتىلدىرۋدىڭ نەگىزگى جولدارىنىڭ ءبىرى، بالالاردىڭ الدىنا ءبىر بەلگىلى ماقسات قويا وتىرىپ، ويىنشىقتارمەن، قۇرىلىس زاتتارىمەن جۇمىس جۇرگىزۋ كوزدەلەدى. مىسالى: «نەسى ۇقسايدى، قانداي ايىرماشىلىعى بار؟»، «قايسىسى ارتىق؟» ويىنى ارقىلى بالالار ەكى زاتتى سالىستىرىپ، ايىرماشىلىعىن ايتا الادى. نەمەسە «ءبىر سوزبەن اتا» ويىنى ارقىلى بالالاردىڭ زاتتاردى جيناي ءبىلۋ قابىلەتى داميدى. كورنەكى - بەينەلىلىك ويلاۋ - زاتتاردىڭ بەينەلەرىمەن ويدا ارەكەت ەتە وتىرىپ، بەلگىلى ءبىر ماقساتتى شەشۋدى كوزدەيدى. ويلاۋدىڭ بۇل ءتۇرىن قالىپتاستىرۋ ارقىلى بالانىڭ بويىندا ماقساتقا جەتۋدىڭ ءارتۇرلى جولدارىن، ءارتۇرلى باعىتتارىن، ءارتۇرلى ءادىس - تاسىلدەرىن تابۋ قابىلەتى داميدى. جەتىلدىرۋ جولدارى: سىزبالارمەن جۇمىس، تىزبەك قۇرۋ، ۇستەلگە قويىپ وينالاتىن ارنايى ويىندار (شاحمات، تەكشەنى لاقتىرۋ ارقىلى وينالاتىن ويىندار). سوزدىك - لوگيكالىق ويلاۋ - ءسوز نەمەسە بەلگى ارقىلى بەينەلەنگەن ۇعىمدارمەن ناقتى ەرەجەلەرگە باعىنا ارەكەت ەتە وتىرىپ، بەلگىلى ءبىر ماقساتتى شەشۋدى كوزدەيدى. ويلاۋدىڭ بۇل ءتۇرىن قالىپتاستىرۋ ارقىلى بالانىڭ بويىندا پايىمداۋ جانە سول پايىمداۋ ارقىلى بەرىلگەن شارتتان اۋىتقىماي ناقتى قورىتىندى شىعارا ءبىلۋ قابىلەتى داميدى. مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالاردىڭ سوزدىك - لوگيكالىق ويلاۋىن دامىتۋ قۇرالى رەتىندە جۇمباقتاردى، قىزىقتى ەسەپتەردى، لوگيكالىق جاتتىعۋلاردى، سان - الۋان ءسوزجۇمباق، رەبۋستاردى، لوگيكالىق ويىنداردى ت. ب پايدالانۋعا بولادى. قورىتىندىلاي كەلە، بالانىڭ جان – جاقتى ۇيلەسىمدى دامۋى - ويلاۋدىڭ ءار ءتۇرىنىڭ وزىندىك ماڭىزدىلىعىن ەسكەرە وتىرىپ ءدارىس بەرۋدە دەپ ايتۋعا بولادى. ولاي بولسا، مەكتەپكە دەيىنگى بالالاردىڭ اقىل - وي تاربيەسى اينالاداعى قۇبىلىستى دۇرىس تانىپ ءبىلۋدىڭ، ولاردىڭ اراسىنداعى سەبەپشى بايلانىستاردى ءدال ءتۇسىنۋدىڭ العاشقى نەگىزىن قالايدى. اقىل - ويدىڭ دامۋى بالانىڭ ءوزىن قورشاعان دۇنيە تۋرالى العاشقى مالىمەتتەردى يگەرۋىنىڭ ناتيجەسىندە ىسكە اسادى.
شقو، اياگوز اۋدانى
№3 اقتوعاي بالا باقشا بوبەك - جايى قمقك
تاربيەشى: رۋزيەۆا گ. ك.
بايانداما: ديداكتيكالىق ويىندار ارقىلى بالالاردىڭ لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ. جۇكتەۋ
ديداكتيكالىق ويىندار ارقىلى بالالاردىڭ لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ. «بالانىڭ قيالى، اسىرەسە، ويىندا جارىققا شىعادى. ويىن بالاعا كادىمگىدەي ءبىر جۇمىس. ويناعاندا بالا جانىنداعى اسەرلەرمەن پايدالانادى. اينالاسىنداعى تۇرمىستا نەنى كورسە، سونى ىستەيدى.» م. جۇمابايەۆ. لوگيكا دەگەنىمىز ويلاۋدى دۇرىس قۇرۋدىڭ زاڭدارى مەن فورمالارى، ەرەجەلەرى ءجايلى فيلوسوفيالىق عىلىم. لوگيكا ءپانى نەگىزىنەن ادامنىڭ ويلاۋ ءۇردىسىن زەرتتەيدى. ال ويلاۋ دەگەنىمىز الۋان ءتۇرلى استارى بار اسا كۇردەلى پروسەسس. لوگيكا ويلاۋ ءۇردىسىن ەڭ الدىمەن دۇنيەنى تانىپ ءبىلۋدىڭ ناتيجەسى، سىرتقى دۇنيەدەگى زاتتار مەن قۇبىلىستاردىڭ وي - سانادا بەينەلەنۋى دەپ قاراپ، سول بەينەلەنۋدىڭ دۇرىس فورمالارى مەن زاڭدارىن، ەرەجەلەرىن قاراستىرادى. لوگيكالىق ويلاۋ ەرەكشەلىگى - قورىتىندىلاردىڭ قيسىندىلىعىنا، ولاردىڭ شىندىققا ساي كەلۋىندە. لوگيكاعا تۇسكەن قۇبىلىس تۇسىندىرىلەدى، سەبەپتەردى مەن سالدارلارى قاتەسىز انىقتالادى. ۇعىمدار اراسىنداعى بايلانىستار مەن قاتىناستار لوگيكالىق جولمەن اشىلادى. بۇل بايلانىستار مەن قاتىناستاردىڭ دۇرىستىعىن تەرىسكە شىعارۋعا بولمايتىنى پىكىرلەردە كورسەتىلەدى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك جالپىعا مىندەتتى ءبىلىم بەرۋ ستاندارتىندا « جالپى ەرەجەلەر» بولىمىندە: مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە مەن وقىتۋ ۇيىمدارىنا ارنالعان ديداكتيكالىق وقۋ قۇرالدارى مەن ادىستەمەلىك نۇسقاۋلاردى ازىرلەۋ دەپ ايتىلعان. تاربيەشىنىڭ الدىندا ءتۇرلى ويىنداردى قولدانۋ، شىعارماشىلىقتى، دەربەستىكتى، ەرىك ساپالارىن دامىتۋ مىندەتتەرى تۇر. ويىن ۇستىندە بالالار جاڭا زاتتاردىڭ قولدانىلۋىن، ولارمەن ارەكەت جاساۋ تۇرلەرىن، ادامدارمەن قارىم - قاتىناسقا ءتۇسۋ جولدارىن مەڭگەرەدى. ويلاۋ دەگەنىمىز، ەڭ الدىمەن شىندىق دۇنيەنىڭ ادام ميىندا بەينەلەنۋى بولىپ تابىلادى. Cەبەبى، زاتتار مەن قۇبىلىستاردىڭ سەزىم مۇشەلەرى ارقىلى تانىپ بىلۋگە بولمايتىن ىشكى قاسيەتتەرىن، مانىمەن سىرىن تەك اقىل - وي ارقىلى، وي قورىتىندىلار جاساۋ ارقىلى عانا تانىپ بىلە الامىز. سوندىقتان مەكتەپالدى دايارلىق توپتارىندا، ەرەسەكتەر توپتارىندا بالانىڭ كورنەكى - ارەكەتتىك جانە كورنەكى - بەينەلىلىك ويلاۋ تۇرلەرىن بەرىك قالىپتاستىرىپ، سوزدىك لوگيكالىق ويلاۋ تۇرلەرىن بىرتىندەپ دامىتۋعا بايلانىستى جۇمىستار جۇرگىزىلۋى قاجەت. كورنەكى - ارەكەتتىك ويلاۋ - ناقتى زاتتاردى پايدالانىپ، بەلگىلى ءبىر ماقساتتى شەشۋدى كوزدەيدى. ويلاۋدىڭ بۇل ءتۇرىن قالىپتاستىرۋ ارقىلى بالانىڭ بويىندا ءوزىنىڭ ءىس – ارەكەتىن سانالى باسقارۋ جانە باقىلاۋ، باعىتتاپ، ويلاستىرىپ ارەكەت ەتۋ قابىلەتى دامىتىلادى. كورنەكى - ارەكەتتى ويلاۋدى جەتىلدىرۋدىڭ نەگىزگى جولدارىنىڭ ءبىرى، بالالاردىڭ الدىنا ءبىر بەلگىلى ماقسات قويا وتىرىپ، ويىنشىقتارمەن، قۇرىلىس زاتتارىمەن جۇمىس جۇرگىزۋ كوزدەلەدى. مىسالى: «نەسى ۇقسايدى، قانداي ايىرماشىلىعى بار؟»، «قايسىسى ارتىق؟» ويىنى ارقىلى بالالار ەكى زاتتى سالىستىرىپ، ايىرماشىلىعىن ايتا الادى. نەمەسە «ءبىر سوزبەن اتا» ويىنى ارقىلى بالالاردىڭ زاتتاردى جيناي ءبىلۋ قابىلەتى داميدى. كورنەكى - بەينەلىلىك ويلاۋ - زاتتاردىڭ بەينەلەرىمەن ويدا ارەكەت ەتە وتىرىپ، بەلگىلى ءبىر ماقساتتى شەشۋدى كوزدەيدى. ويلاۋدىڭ بۇل ءتۇرىن قالىپتاستىرۋ ارقىلى بالانىڭ بويىندا ماقساتقا جەتۋدىڭ ءارتۇرلى جولدارىن، ءارتۇرلى باعىتتارىن، ءارتۇرلى ءادىس - تاسىلدەرىن تابۋ قابىلەتى داميدى. جەتىلدىرۋ جولدارى: سىزبالارمەن جۇمىس، تىزبەك قۇرۋ، ۇستەلگە قويىپ وينالاتىن ارنايى ويىندار (شاحمات، تەكشەنى لاقتىرۋ ارقىلى وينالاتىن ويىندار). سوزدىك - لوگيكالىق ويلاۋ - ءسوز نەمەسە بەلگى ارقىلى بەينەلەنگەن ۇعىمدارمەن ناقتى ەرەجەلەرگە باعىنا ارەكەت ەتە وتىرىپ، بەلگىلى ءبىر ماقساتتى شەشۋدى كوزدەيدى. ويلاۋدىڭ بۇل ءتۇرىن قالىپتاستىرۋ ارقىلى بالانىڭ بويىندا پايىمداۋ جانە سول پايىمداۋ ارقىلى بەرىلگەن شارتتان اۋىتقىماي ناقتى قورىتىندى شىعارا ءبىلۋ قابىلەتى داميدى. مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالاردىڭ سوزدىك - لوگيكالىق ويلاۋىن دامىتۋ قۇرالى رەتىندە جۇمباقتاردى، قىزىقتى ەسەپتەردى، لوگيكالىق جاتتىعۋلاردى، سان - الۋان ءسوزجۇمباق، رەبۋستاردى، لوگيكالىق ويىنداردى ت. ب پايدالانۋعا بولادى. قورىتىندىلاي كەلە، بالانىڭ جان – جاقتى ۇيلەسىمدى دامۋى - ويلاۋدىڭ ءار ءتۇرىنىڭ وزىندىك ماڭىزدىلىعىن ەسكەرە وتىرىپ ءدارىس بەرۋدە دەپ ايتۋعا بولادى. ولاي بولسا، مەكتەپكە دەيىنگى بالالاردىڭ اقىل - وي تاربيەسى اينالاداعى قۇبىلىستى دۇرىس تانىپ ءبىلۋدىڭ، ولاردىڭ اراسىنداعى سەبەپشى بايلانىستاردى ءدال ءتۇسىنۋدىڭ العاشقى نەگىزىن قالايدى. اقىل - ويدىڭ دامۋى بالانىڭ ءوزىن قورشاعان دۇنيە تۋرالى العاشقى مالىمەتتەردى يگەرۋىنىڭ ناتيجەسىندە ىسكە اسادى.
شقو، اياگوز اۋدانى
№3 اقتوعاي بالا باقشا بوبەك - جايى قمقك
تاربيەشى: رۋزيەۆا گ. ك.
بايانداما: ديداكتيكالىق ويىندار ارقىلى بالالاردىڭ لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
«اقپاراتتىق كوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيالاردى پايدالانۋ»
-
بايانداما: قازاق ءتىلى جانە ادەبيەت ساباقتارىندا سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ تەحنولوگياسىن پايدالانۋدىڭ تيىمدىلىگى
