بايعىز جىلاعان ءتۇن
ۇلكەنى دە بيتتەيى دە قىم-قۋىت قۇجىناعان، كەيبىرىنىڭ ءۇستى-باستارى ءجۇن-جۇن، الدەبەر سۇرىقسىز ماقۇلىقتى ەلەستەتىن، شىن-شايتانعا شاتىسى بار — جىندىكوبەلەكتەر اپساتتە، ونسىز دا ساتالا-ساتالا شامدالدى قورشاپ الدى.
— اكەسىنىڭ باستارى قالعان با جارىقتا؟ ءسوندىرشى!
— كىشكەنە كىتاپ وقيىن دەپ ەم…
— كۇندىز وقيسىڭ. كۇنىڭ ءوتىپ بارا ما؟
— نەگە ولاي دەدىڭىز، اكە؟
— بۇيىرتسا، تالاي ەرتەڭ بار شىعار، بالام…
اياداي بولمە كۇندىزگى اپتاپتان سوڭ ءبىراز ۋاقىت تۇنشىقتىرا قاپىرىق تارتىپ، ءتىپتى كەيدە، تاڭ اتقانشا ەسىگى ايقارا اشىق تۇرادى. ۇرى-قارى، بۇزىقتاردان جاسقاناتىنداي بۇل ەكەۋىندە كورنەۋ دۇنيە دە جوق-تىن. ۇيشىكتىڭ تورىندە اكەنىڭ تەمىر توسەگى، ونىڭ اياعىن الا بالاسىنىڭ شيقىلداعى كولدەنەڭ كىرىككەن. قالعان جيحازى: داستارقانى جىرىم-جىرىم قالاقتاي ءستول مەن قولدان جاسالعان قوس تابىرەتكى. ءۇش قۇدىقتى پەشتىڭ قازاندىعى بەتىنە ەسكى گازەت توسەلىپ، ازىن-اۋلاق ىدىس-اياقتارى جينالىپتى. بۇلاردىڭ بەتتەرىنە قان جۇگىرەتىن كۇن — ءار ايدىڭ باسى. سول كەزدە قاريا ماندىمسىز زەينەتاقىسىن الادى. كيىم-كەشەك، وزە كاكۇر-شۇكىرگە شىعىنداماسا، ەكى باسقا تام-تۇمداپ ءبىر ايعا جەتەرلىك قاراجات. ءبار وكىنىشتىسى بالادان قايران بولماي تۇر. كۇنى كەشە عانا قاتارىنىڭ الدى بولعان، ەرتەڭىنە سەنىمدى جىگىتتىڭ اياق-استى ماڭدايىنداعى باعى ءوشىپ، سور جاعىلادى دەپ كىم ويلاعان…
قورازداردىڭ العاشقى ايعايى مەن ورىسكە بەت العان ساۋىن مالدىڭ تۇياق سارتىلى، ولاردى قاقپايلاعان يەلەرىنىڭ بوقتىق ارالاس قاڭقىلى، ەنەلەرىنەن قالىپ بارا جاتقان بۇزاۋلاردىڭ ۇزدىككەن موڭىرەسى جاڭا تاڭنىڭ كەلگەنىن اڭعارتادى. سول تاڭعا جەتكەنشە اكە مەن بالا تالاي رەت ويانىپ، سان مارتە تۇزگە شىعادى. ىرگەدەگى اعاشتىڭ باسىنان تۇلا-بويدى تۇرشىكتىرە سۇڭقىلداعان بايعىزدىڭ جىلاۋىن جاماندىققا جورىپ، ونسىز دا جەتىسپەگەن تاعدىرلارىن قورىعانداي ۇلى سىرتقا شىعىپ، قۇستى ۇركىتەدى. سونىڭ ارا-اراسىندا ەكەۋارا كۇڭگىرلەسىپ، ءبىراز اڭگىمە شەرتكەن بولادى. ءتاپ-تاۋىر باستالعان شۇيىركە سوڭى امىسە كوڭىلسىز كۇرسىنگە ۇلاسىپ، ەكەۋى ەكى جاققا تەرىس قارايدى. بۇلار قانداي عاجاپ اڭگىمە باستاعانىمەن ونىڭ سۇرىقسىز اقىرى — بىرەۋدىڭ تاۋىق قورا سەكىلدى جالعىز بولمەلى اس ءۇيىن پانالاپ جاتقان ەكەۋىن، جازباي ىزدەپ تابادى.
— اكە، وسى ەكەۋمىزگە قاراعاندا توبەنىڭ ۇستىندە جاتقان شەشەم مەن كەلىنىڭىز باقىتتى ما دەيمىن؟ ون ەكى دە ءبىر گ ۇلى اشىلماعان نەمەرەڭىز دە بۇل جالعاننىڭ بەينەتىنەن ەرتە قۇتىلدى عوي!
— جوقتان وزگەنى ايتپا! ءبارى وتپەلى… ءبىز نە كورمەدىك؟! ولگەندەرگە ىلەسپەي، وسى كۇنگە دە جەتتىك…
— وسىنى دا باقىت دەپ جاتىرسىز با؟ كوز الدىڭىزدا قانشا قىمبات ادامداردى جوعالتتىڭىز. «ايىرىلىپ قالدىق!» دەپ نەشە قابات بوزدادىڭىز! ءبىزدى جاراتقان قۇداي بولسا، ول نەگە مەيىرىمسىز وسىنشا؟! اكە، تۇسىنبەيمىن، كورگەنىڭىز كوپ قوي، ءتۇسىندىرشى!..
— كۇپىر ءسوزدى اۋزىڭا الما! مەن قايدان بىلەيىن… جاراتتى ەكەن، ءجۇرۋ كەرەك كەسىكتى ۋاقىتىڭ بىتكەنشە!..
— كەيدە، انا كىشكەنتايىمدى اياپ كەتەم! سوسىن ەشتەڭەنى ءتۇسىنىپ ۇلگەرمەي جاتىپ، كەتىپ قالعانىنا جۇبانام… ءبىر ەلدىڭ بىزگە تۇرپايى سانالاتىن سالتى بار ەكەن. بالا دۇنيەگە كەلگەندە ولار اڭىراپ تۇرىپ جىلايتىن كورىنەدى. «مىنا جالعانعا تاعى ءبىر بەيباق كەلدى، ولە-ولگەنشە بەينەت شەگۋگە!» دەپ، ال قايتىس بولعاندا «بەينەتتەن قۇتىلدى، بەيباق!» دەپ قۋانىپ، توي جاسايدى-مىس.
— وتتايدى ەكەنسىڭ، سەندە؟ ولگەنگە توي جاساعاندى قايدان كوردىڭ؟
— راس ايتام، اكە!
— !!!…؟؟؟
ءبىرازدان سوڭ ۇلكەن كىسىنىڭ الىستان ۇدەگەن قورىلى باستالدى. تاڭ ابدەن اتتى. بولمە ءىشى ءالى قوڭىر سالقىن. نەشە قاۋىم ەل مەكەندەيتىن كولەمدى اۋىل كۇندەلىكتى تىنىسىن قايتا باستاپ كەتتى. ەرتەڭىنەن ءۇمىتى بارلار تىربانىپ، تىرلىكتەرىنە كىرىستى. بىرەۋى قاريا، ءبىرى مۇگەدەك مىنا ەكەۋىنىڭ كوكەيىن جەگەن ويلار ولاردىڭ قاپەرىنە دە كەلمەيدى. بۇل ەكەۋىنىڭ باستارىنا تۇسكەن قايعى ولاردى امىسە وراعىتىپ وتەتىندەي جانە ەل قاتارىنان قالعاندىعى ولاردىڭ ماڭدايىنا جازىلعان جازۋ. مىنا كوز الدىداعى قوعام مەن بۇل ەكەۋىنىڭ اراسىن بوتەندەتكەن ءبىر جاتباۋىر شىمىلدىق تارتىلعانداي. ءبىر كەزدە ارا-جىگى اجىراماستاي بولعان اعايىن-جۇراعاتتىق قيماستىقتارى مايى تاۋسىلعان شىراقتاي تۇتىندەپ، قوڭىرسىپ بارادى…
ەگەر كولىكتەگى كىشكەنتاي ۇلدىڭ دارەتكە وتىرام دەپ جىلامسىراي وتىنگەنىنە قۇلاق اسسا، ەگەر ءوزىنىڭ دە نەشە قابات سىرتقا شىققىسى كەلگەنىن ەلەسە، ەگەر ىشتەگى پەرىشتە ۇنگە امىسە قۇلاق اسىپ، سايتانداي ازعىرعان قىڭىرلىقتى جەڭە بىلسە — ءبارى وزگەشە بولار ما ەدى… قاس-قاعىم ءساتتى قيماي، اۋزىن ارانداي اشقان اجالدىڭ قۇرساعىنا سۇڭگىدى دە كەتتى. ەكى جاقتان دا شىعىن بولدى. انا كولىك تە ۇزاق جولدان كەلە جاتقان ءتارىزدى. ونىڭ جۇرگىزۋشىسى دە قاس-قاعىم التىن ۋاقىتىن جول-جونەكەي كوز ءىلىپ الۋعا قيماعان بىرەۋ بولدى. قارسى باعىتقا ويداڭ ەتىپ شىقتى دا ماڭگىلىك توسقاۋىلعا كەپ سوعىلدى…
«جولدى كوتەرە المايمىن» دەپ ۇيىندە قالعان وسى قاريا مەن مىلجا-مىلجاسى شىقسا دا جانى قالعان ونىڭ جالعىز ۇلى عانا ءتىرى قالدى. قاريا ۇلدىڭ دەنساۋلىعى ءۇشىن ۇيلەرىن ساتىپ، كورشى اۋىلعا قونىس اۋدارعان-دى. باستى سەبەپ، ىرگەدەگى توبە ەسىك الدىنان دا تەرەزەدەن دە مەن مۇندالاپ، جاندارىن اۋىرتتى. زيرات باسىنا كۇن قۇرعاتپاي بارىپ، بىلگەن دۇعالارىن قانشا وقىسا دا ولار جاقتان ەش حابار بولمادى. قوس بالداققا ارتىلىپ، تاڭبوزىنان كەتكەن ۇلدى مەلشيىپ مولا باسىندا وتىرعان جەرىنەن اكەسى سان قابات: «ولگەنمەن بىرگە ءولۋ جوق! بۇ نە سۇمدىق!؟» دەپ ۇرسىپ، ارەڭ اكەلگەن-دى.
سىنعان سۇيەكتەرى مەن جىرتىلعان ەتتەرى قايتا ءبىتتى. ءبىراق ول كەۋدەسىن كوتەرە المادى. ءىشتىڭ سونوۋ ءبىر تۇكپىرىندە قوزداعان ۋىتتى وت — ونى تەرەڭنەن ۇگىتىپ، كۇلگە اينالدىرىپ جاتقانداي. ەكى كوزى ىركىلدەگەن جاسقا تولادى دا تۇرادى. قۇداي الدىندا ولاردىڭ ءومىرىن العان ازىرەيىل ءوزى دەپ سانادى. ونىڭ باستى جەگىسى — وسى ايىپتاۋ ەدى. بۇدان كەيىن ول ءۇشىن — تاعى ءبىر تاڭدى كۇتۋ، ماڭىزىنان ايىرىلدى. جاس ورگانيزمى قۇلشىنىپ، قايتا قالپىنا كەلۋگە تىرىسسا — كوكىرەك تولى كۇيىك قاپ-قارا ىستاي وزەگىن بىتەپ بارادى.
قاريا ۇلىنىڭ كوپە-كورنەۋ ولىمگە مويىنسۇنعانىن انىق بايقادى. بۇگىنگىنىڭ ادامدارى نەگە وسىنشا بوركەمىك بولدى ەكەن دەپ تە قايران قالدى. ءوزى نەدەن وتپەدى… قانشاما اجالدى بەتپە-بەت كورىپ، قانشاما جاندى سول اجالدىڭ العانىن كوردى. ۇلى راس ايتادى. «ايىرىلىپ قالدىق!» دەپ قانشاما رەت قارا جەردى توبەلەدى. ءبىراق، ءالى ءتىرى كەلەدى. ياعني، سوڭعى ءساتى كەلگەن جوق. اپىراۋ، ەگەر مىنا ۇلدان ايىرىلىپ قالسا دا قاريا اجال كەلمەيىنشە جۇرە بەرمەك پە؟!. قاريا تاڭنىڭ ءتاتتى ۇيقىسىندا الاڭسىز جاتىر.
ۇلى اۋىل سىرتىنداعى ءوزىنىڭ جانتۋىستارى تىنشىعان سول ءبىر توبەنى اڭسايدى. جۇرەك داۋالامايتىن كەدەرگىدەن ءوتىپ كەتكەن توبە ۇستىندەگىلەرگە قىزىعادى. بۇل جارىقتى قانشا شارلاسا دا ولاردى ەندى قايتىپ تابا المايتىنىن تۇيسىنگەن كەزدە شەكسىزدىكتەن دە تەرەڭ قۇلازۋعا قۇلدىراپ، سولارعا جاقىنداي تۇسەتىندەي. ومىرىندەگى ەڭ قىمبات ادامدارىمەن تەك قالىڭ قايعىنىڭ جەتەگىنە ەرسە عانا جولىعا الاتىن ءتارىزدى. ول ءوزىنىڭ وزگە ءبىر كەڭىستىككە اۋىپ بارا جاتقانىن ىشتەي اڭعارادى. بۇرىنعى قۇندىلىقتار وزگەردى. ءتىپتى، مىنا جالعاننىڭ بىردە-بىر باعالىسى بۇنى ەندى ەلىتە الماس. ونىڭ باستى وكىنىشى: وسى دۇنيەگە كەلگەنى جانە وسى دۇنيەدە جۇرەكسۇيدى جاندارعا ۇشىراسىپ، ەندى ولارمەن ەشقاشان قاۋىشا المايتىن حالگە دۋشار بولعانى. بۇنداي ادىلەتسىزدىكتى ول كۇتپەپ ەدى. ءوز باسىنا وسىنداي تۇسەر دەپ ويلامادى. وزگەنىڭ قايعىسى وزگەنىكى. ونى ءبولىسۋ مۇمكىن ەمەس. ول قالاي سۇيە السا، سونشالىقتى قايعىرا الاتىنىنا تاڭ قالدى… ەگەر جاراتۋشىنىڭ بارى راس بولسا، ونىڭ الدىنا بارعان كەزدە قاسقايا قاراي الاتىنىنا كۇمانسىز بولدى. ەگەر وسى قالاۋلى جاندارى و دۇنيەدەن دە تابىلماسا، وندا ونى دا تارىك ەتۋدەن تايىنباستاي سەزىندى. ءبىر كورىنىپ، ماڭگى كوز جازدىراتىن نە دەگەن قاتىگەز جالعان؟!
بايعىز سوڭعى رەت شاقىردى دا ءۇنى ءوشتى.
You Might Also Like
-
ەلباسى ن.ءا.نازاربايەۆ كورسەتكەندەي، قازاقستاننىڭ بولاشاعى قازاق ءتىلىنىڭ دامۋىنا، تاعدىرىنا تىكەلەي بايلانىستى. سوندىقتان دا مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ وقىتىلۋ جاعدايىنا كوپ كوڭىل ءبولىنىپ وتىر. قازىرگى كەزدە...
-
جەكسەمبييەۆا انيدا دانياروۆنا پروفەسسور رۋزۋددينوۆتىڭ مەديسينالىق ستوماتولوگيالىق كوللەدجى تاربيە جۇمىسى بويىنشا ديرەكتوردىڭ ورىنباسارى
