InfoHub Logo

بۇرىنعى وتكەن زاماندا ءبىر جالماۋىز پاتشا بولىپتى. ول ۇشقان قۇستى ۇستاپ الىپ، شەتىنەن جەي بەرەدى ەكەن. قۇستاردىڭ كوبىن تۇمسىعىن تەسىپ، جىپكە ءتىزىپ تاستايدى. ءسويتىپ، كوكتەگى قۇستىڭ ءبارىن اۋلاپ، ۇستاپ ءبىتىرىپتى. تەك بايعىز عانا جالماۋىز پاتشانىڭ قولىنا تۇسپەي قويىپتى.

جالماۋىز پاتشا بايعىزدى قالاي قولعا تۇسىرسەم ەكەن دەپ، قيال شەگىپتى. سۇڭقاردى جۇمساعىسى كەلگەن ەكەن، وت شاشقان كوزىن كورىپ، اينىپ قالىپتى. سوندا «مۇنى جىبەرۋگە بولمايدى، ۇستاپ الادى دا جاسىرىپ قويادى، – دەپ، ويلايدى جالماۋىز پاتشا. – ونان دا قارشىعانى جىبەرەيىن. الاڭعاسارلاۋ، ماقتاپ مالدانايىن».

سودان قارشىعانى ماتاۋدان بوساتىپ الادى دا: – سەن قۇستاردىڭ ىشىندەگى ناعىز باتىلىسىڭ. بۇدان بىلاي مەنىڭ شابارمانىم بول. ءقازىر بارىپ، بايعىزدى تاۋىپ كەل! – دەپ بۇيىرادى.

بايلاۋدان بوسانعان قارشىعا جالماۋىزدىڭ سوزىنە ەلىگىپ، سامعاي جونەلەدى. اعاش-اعاشتىڭ اراسىن، تاۋ-تاستى كەزىپ، ىزدەپ ءجۇرىپ، جارتاستىڭ قۋىسىندا تىعىلىپ جاتقان بايعىزدى تاۋىپ الادى.

– بايعىز، بايعىز، نەعىپ جاتىرسىڭ؟ – دەپ سۇرايدى قارشىعا داۋىستاپ.

– سەنى پاتشا شاقىرادى، كۇتىپ وتىر!

بايعىز باسىن قۋىسقا جاسىرا تۇسەدى دە اۋىرعان بولىپ:

– باسىم زىرقىلداپ اۋىرىپ، الىپ بارادى، بارا المايمىن، – دەيدى ىڭقىلداپ. سوندا قارشىعا:

– بەرى تامان شىقشى، سويلەسەيىك، – دەپ وتىنەدى.

بايعىز بۇل دا قولعا تۇسپەي، جالعىز قالعان ەكەن عوي دەپ ويلاپ، باسىن قىلتيتىپ، شىعارا بەرگەندە، قارشىعا ءىلىپ الادى دا قاناتىنىڭ استىنا قىسىپ، ۇشا جونەلەدى. جانىنا باتقان بايعىز:

– ويباي، قابىرعاڭ ءتىپتى قاتتى عوي، ءازىلىڭ جانعا باتتى عوي، – دەپ بەزەكتەيدى. ونىڭ زارىن قارشىعا تىڭدامايدى. سول بەتىمەن بايعىزدى قاناتىنىڭ استىنا جاسىرعان قالپى جالماۋىز پاتشانىڭ قارسى الدىنا كەلىپ قونادى.

– بايعىز قايدا؟ – دەپ سۇرايدى، جالماۋىز پاتشا قارشىعانىڭ ءبىر قۋلىق جاساعىسى كەلىپ تۇرعانىن سەزىپ.

– جوق، تابا المادىم، – دەپ، جاسىرادى قارشىعا قيپاقتاپ. ول وسى ايلامەن بايعىزدى جاسىرىپ، ءوزى جەمەك ەكەن. سونى بايقاعان جالماۋىز پاتشا:

– موينىڭدى بۇراپ جۇلىپ الامىن، شىنىڭدى ايت! – دەپ اقىرادى قاھارلانىپ. قورىققانىنان قارشىعا قاناتىنىڭ استىنداعى بايعىزدى جالماۋىز پاتشاعا شىعارىپ بەرەدى. سوندا بايعىز:

– ەي، پاتشا، مەنىڭ ساعان ايتايىن دەگەن ارىزىم بار، – دەيدى، جالماۋىزدان ساۋعا سۇراپ. ونىڭ ارىزىن تىڭداپ، قىزىقتاعىسى كەلگەن پاتشا:

– ال، سويلە! – دەيدى.

بايعىز ولەڭدەتە، تاقپاقتاي سويلەيدى:

– بارماقتاي عانا باسىم بار،

 تورعايداي عانا جاسىم بار.

ءوسىپ ەدىم جەتىم بوپ،

سەن توياتىن ەتىم جوق!..

 

– وسى ما ايتپاعىڭ؟ – دەيدى، جالماۋىز پاتشا تاڭىرقاپ.

– ءسوزىم بىتكەن جوق، تاقسىر، تىڭداپ ال، – دەيدى، بايعىز ءسوزىن ءارى جالعاپ. – بارلىق قۇستى اۋلاپ، تۇگەل ۇستاپ وتىرسىڭ. تۇمسىعىن تەسىپ، جىپكە ءتىزىپ قويدىڭ. ءبارى دە زار جىلايدى، كوزىنىڭ سوراسى اعادى. جەيتىن تاماعى جوق، اش جاتىر. ارىقتاپ، سۇيەكتەرى سورايىپ قالىپتى. ونان دا كۇن ساۋلەسىنەن ءجىپ ەستىرىپ، تۇمسىعىنا وتكىزسەڭ، جانى دا قينالماس ەدى، ءبۇيتىپ ارىقتاپ ازىپ-توزباس تا ەدى. ءقازىر تەسىلگەن تۇمسىقتارى دا قاقساپ، جانىن جەپ جاتىر. وسىلار سياقتى مەنىڭ دە تۇمسىعىمدى تەسىپ، جىپكە وتكىزگىڭ كەلسە، وتىنەرىم، ساۋلەدەن ءجىپ ەسىپ، سونى وتكىزشى.

– ونداي ءجىپتى كىم ەسە الادى؟ – دەپ سۇرايدى جالماۋىز پاتشا تاڭدانىپ. سوندا بايعىز ايتادى:

– شايتاندى شاقىرتىپ ەستىر!

ساۋلەدەن ءجىپ ەسىپ، سونىمەن ءتىزىپ قويسا، قۇستاردىڭ سەمىز بولاتىنىن ەستىگەن جالماۋىز پاتشا شايتاندى شاقىرتىپ الادى دا كۇن ساۋلەسىنەن ءجىپ ەسىپ بەرۋدى وتىنەدى.

– نە قالاساڭ دا بەرەيىن، – دەپ جالبارىنادى.

ول كەزدە نايزاعاي قىران ساداعىنىڭ وعى ەكەن. سونى قولعا تۇسىرە الماي جۇرگەن شايتان:

– ماعان اناۋ بايلاۋدا جاتقان قىران ساداعىنىڭ جەبەسىن بەر! – دەپ شارت قويىپتى.

جالماۋىز پاتشا قىران قاناتىنىڭ استىنداعى وت شاشقىش نايزاعاي ساداعىنىڭ وعىن الىپ بەرىپتى. شايتان ەندى ساۋلەنى ۇستاماق بوپ، ءارى جۇگىرىپتى، بەرى جۇگىرىپتى، ەشتەڭە تىندىرا الماپتى. سودان كەيىن جالماۋىز پاتشادان قاشىپ، الا بۇلتقا ءمىنىپ، اسپانعا شىعىپ كەتىپتى. قايتىپ كەلمەي قويىپتى. ونى ۇستاپ الاتىن قۇدىرەت جالماۋىز پاتشادا بولماپتى.

ءسويتىپ امالى تاۋسىلعان جالماۋىز پاتشا:

– ەندى نە ىستەيمىن؟ – دەپ سۇراپتى بايعىزدان.

– مىنا قۇستاردىڭ ءبارىن بوساتىپ جىبەر، ەركىن ءجۇرسىن. قارنىڭ اشقاندا، شەتىنەن ۇستاپ جەرسىڭ. ەركىن جۇرگەن قۇس سەمىز بولادى، – دەپتى بايعىز.

جالماۋىز پاتشا، امالسىزدان، بايعىزدىڭ اقىلىنا كونىپتى.

– ءجا، سەن بارماقتاي بولعانىڭمەن، اقىلىڭ تاۋداي ەكەن، – دەيدى دە، قارشىعاعا بۇيىرادى. – بارلىق قۇستى ماتاۋدان بوسات! بايعىزدىڭ ايتقانى بولسىن.

قۇستار اسپانعا سامعاپ كەتەدى. جەرگە قونبايدى. اعاش-اعاشتىڭ باسىنا قوناقتايدى. ەشقانداي قۇس ۇستاي الماعان جالماۋىز پاتشا اشتان ءولىپتى.

سودان بەرى بايعىز قۇستاردىڭ اقىلشىسى بولىپ قالىپتى. سوندىقتان كيەلى قۇس سانالادى، ونى ولتىرگەن وبال. ساياتشىلار قولعا تۇسكەن بايعىزدى سىلاپ-سيپاپ قايتا ۇشىرىپ جىبەرەدى.

بارلىق قۇستاردىڭ تۇمسىعىندا تەسىك بار. ول جالماۋىز پاتشانىڭ قۇستاردى ۇستاپ، تۇمسىعىن تەسىپ، ءجىپ وتكىزگەنىنەن قالىپتى. بايعىزدىڭ تۇمسىعىندا ونداي تەسىك جوق ەكەن دەيدى.

---