InfoHub Logo

ءبىر جولاۋشى ۇزاق ساپار شەگىپ، الدەن ۋاقىتتا يەن دالاعا شىعىپتى. كۇن توبەدەن اۋىپ، بەسىن شاماسى بولعان كەزدە، سوڭىنان ءبىر قاسقىر ىلەسىپتى. كەش باتىپ، كۇن ۇياسىنا تاقاي باستاعاندا، الگى قاسقىر بىر-ەكى رەت بوزداي ۇلىپ، دىبىس بەرگەن ەكەن، اپ-ساتتە جان-جاقتان ءبىر ءۇيىر قاسقىر جينالىپ قالىپتى.

         جولاۋشى قاتەردىڭ تونگەنىن سەزەدى دە اينالاسىنا كوز تاستايدى. قاراسا، كوز ۇشىنان قارايعان اعاشتىڭ سۇلباسى كورىنەدى. قايتسە دە سوعان جەتىپ الۋ ءۇشىن اتىنا قامشى باسادى. اتى دا قۇستاي ۇشادى. سول ارىندى شابىسپەن قاسقىرلارعا جەتكىزبەي، اعاشقا بارادى دا اتتان قارعىپ ءتۇسىپ، شىبىن جانىن ساقتاۋ ءۇشىن ءوزى اعاشتىڭ باسىنا ورمەلەپ شىعىپ الادى.

         ارسىلداي انتالاپ جەتكەن قاسقىرلار اعاش تۇبىندە تۇرعان اتتى تارپا باس سالىپ، تۇتە-تۇتەسىن شىعارىپ، جەپ قويادى. سودان كەيىن ءبىر ءنان قاسقىر اعاشتى ءالسىن-السىن كەۋدەسىمەن سوققىلاپ، ۇلىپ-ۇلىپ جىبەرەدى دە ءارى تامان بارىپ جاتىپ الادى. ءبىرازدان كەيىن قايتا كەلىپ، اعاشتى ومىراۋىمەن سىلكە سوققىلايدى. سول كەزدە باسقا قاسقىرلار اعاشتىڭ ءتۇبىن تىرنالاپ، قازا باستايدى. ارى-بەرىدەن سوڭ اعاش تامىرلارى ىرسيىپ-ىرسيىپ كورىنىپ قالادى.

         اعاش ءتۇبىنىڭ بوساعانىن كورىپ وتىرعان جولاۋشى جانىنان ءۇمىت ءۇزىپ: «ەندى ولمەگەندە نەم قالدى. ايدالادا قاسقىرعا جەم بولدىم-اۋ. سۇيەگىم جاپاندا شاشىلىپ جاتادى-اۋ. اعايىن-تۋىسقانىمدى دا كورە الماي، ەڭ بولماسا، قوشتاسا دا الماي، ارماندا كەتكەنىم بە؟ ايدالادا ءتىلسىز ماقۇلىقتىڭ قىسىمىنا ءتۇسىپ، اقىرى اجالىم قاسقىردان بولعانى ما؟» – دەپ قايعىعا باتادى. جۇرەگى مۇڭعا تولىپ، تىرشىلىگىنەن كۇدەر ۇزسە دە اعاشتىڭ باسىندا وتىرا بەرەدى.

         ايدالادا زارلاعان جولاۋشىنىڭ داۋسى الىسقا كەتەدى. كۇنشىلىك جەردە مال باعىپ وتىرعان بىرەۋدىڭ سىرتتان ءيتى بار ەكەن. سول يت ءتۇن ىشىندە يەسى يتاياعىنا قۇيعان تاماققا قاراماي، قۇلاعىن الىسقا تۇرەدى. بىر-ەكى رەت شالپ-شالپ ەتكىزىپ جالايدى دا باسىن قايتا كوتەرىپ، قۇلاعىن ەدىرەيتە تىڭ تىڭدايدى. تۇنگە قادالىپ تۇرا قالادى. ىزىڭداعان داۋىستى ەستىپ، ءبىر ادامدى ايدالادا قاسقىرلاردىڭ قورشاپ تۇرعان دىبىسىن سەزەدى. تاماعىن دا ىشپەي، دالاعا جورتا جونەلەدى. سىرتتاننىڭ ءدۇبىرى جەر جاڭعىرتادى ەكەن.

         قارا ءتۇندى قاق جارىپ، سىرتتان ءيتتىڭ اڭىراتا ۇمتىلىپ كەلە جاتقانىن، جەر سولقىلداتقان ءدۇبىرىن ەستىگەن قاسقىرلار بەت-بەتىمەن بىتىراپ، جان-جاققا قاشا باستايدى. جالعىز ارلان قاسقىر عانا جولاۋشى وتىرعان اعاشتىڭ تۇبىنەن جىلجىماي، جاتا بەرەدى.

         تاڭ سارعايىپ اتىپ كەلە جاتقان مەزگىلدە سىرتتان يت تە ارىنداي جۇگىرىپ، اعاشتىڭ قاسىنا جەتەدى.

         سىرتتان يت ءتۇن ىشىندە اۋلىنان شىققاندا، ءبىر قاتەردى سەزگەن مالشىنىڭ بالاسى ءبىر اتتى ەرتتەپ مىنە سالىپ، ءبىر اتتى جەتەككە الىپ، ءيتتىڭ سوڭىنان شاپقان ەكەن.

         سول مەزەتتە ەكى سىرتتان بىرىنە-بىرى باتا الماي، ەكى جەردە اڭدىسىپ، ارباسىپ جاتا بەرەدى. ءبىر كەزدە اعاشتىڭ باسىنداعى جولاۋشى: «نە دە بولسا، جەرگە تۇسەيىن، يت قاسقىرعا شاپسا، بولىسايىن» – دەپ، اعاشتىڭ باسىنان تومەن سىرعىپ، جىلجي باستايدى. جولاۋشىنىڭ ءتۇسىپ كەلە جاتقان سىبدىرىن ەستىپ، يت بۇرىلىپ، وعان قارايدى. سول كەزدە اڭدىپ جاتقان ارلان قاسقىر اتىپ كەپ، ءيتتىڭ موينىن بۇراپ تاستايدى. سودان كەيىن ادامعا دا قاراماي، ءوز جونىنە كەتە بارادى. استىنداعى اتىنان، ونىڭ ۇستىنە جانىنىڭ امان قالۋىنا سەبەپكەر بولعان يتتەن دە ايىرىلىپ، مۇڭعا باتقان جولاۋشى قاتتى ۋايىم شەگەدى. ايدالادا مىنەتىن كولىگى جوق. ىشەتىن اسى جوق، جاقىن ماڭدا ەل دە جوق. ەندى ولگەن جەرىم وسى شىعار دەپ قامىعادى.

         وسىلايشا قاپالانىپ وتىرعاندا، كۇن ساسكەلىككە كوتەرىلگەندە، كوز ۇشىنان ءبىر اتتى جەتەكتەپ، ءبىر اتقا مىنگەن كىسى شاپقىلاپ كەلە جاتادى. ونى كورىپ جولاۋشى: «جالعىز ەدىم، ەندى ماعان دا سەرىك تابىلدى-اۋ»، – دەپ قۋانادى.

         الگى كىسى جولاۋشىنىڭ قاسىنا جەتىپ كەلەدى دە ءيتتىڭ ءولىپ جاتقانىن كورىپ، ءاي-شاي جوق جولاۋشىنى قامشىنىڭ استىنا الادى. ازدان كەيىن اشۋىن باسىپ:

         – سەن يتكە نەگە «ايت!» دەمەدىڭ. «ايت!» دەسەڭ، بۇل قاسقىردى تارپا باس سالىپ، دودا-دوداسىن شىعاراتىن ەدى، – دەپ وكىنەدى. ءيتتىڭ سىرىن ەندى ۇققان جولاۋشى:

         –مەنىڭ «ايت!» دەمەگەنىم راس، – دەيدى شىنىن ايتىپ.

         – بولار ءىس بولدى، ءجۇر ەندى، – دەيدى الگى كىسى.

         – ساسقاندا ادامدا ەس قالا ما؟ – دەيدى جولاۋشى كىناسىن مويىنداپ.

         سودان كەيىن ەكەۋى ءبىراز دەمالىپ، اڭگىمەلەسىپ وتىرادى. ءبىر كەزدە:

         – نە دە بولسا، وتكەن ءىس ءوتتى، ەندى اۋىلعا قايتايىق، – دەيدى، الگى ات جەتەكتەپ كەلگەن كىسى.

         جولاۋشىنى جەتەگىندەگى اتقا مىنگىزەدى. ءوزى ءيتتىڭ ولىگىن دالاعا تاستاماي، الدىنا وڭگەرىپ الادى. اراعا ءبىر تۇنەپ، كەلەسى كۇنى اۋلىنا جەتەدى.      ۇيدە وتىرعان ءيتتىڭ يەسى:

         – سىرتتان امان با؟ – دەپ سۇرايدى. ەسىكتەن قاراپ، ءيتىنىڭ ولگەنىن كورەدى دە ىشكە قايتا كىرىپ كەتەدى.

         جولاۋشى ۇيگە كىرگەن سوڭ، ءۇي يەسى جاي-جاپسارىن سۇرايدى. جولاۋشى بولعان وقيعانى ايتادى. تىڭداپ بولعان سوڭ: – مەنىڭ سىرتتانىم ءوزى ولسە دە سەنىڭ جانىڭدى الىپ قالدى. ەندى سەن قايدان تاپساڭ دا ماعان ءوز يتىمدەي ءبىر سىرتتان تاۋىپ اكەپ بەر، – دەيدى ءۇي يەسى. جولاۋشى ۋادەسىن بەرەدى:

         – قايتسەم دە تابامىن ونداي سىرتتاندى!

         – ونى تابۋ وڭاي ەمەس.

         – اۋىل-اۋىلدى كەزىپ ءجۇرىپ ىزدەيمىن.

         جولاۋشىنىڭ شىن نيەتپەن قۇلشىنىسىن سەزگەن ءۇي يەسى ونىڭ قولىنا ارلان قاسقىردىڭ قۇيرىعىن ۇستاتادى.

         – قاي اۋىلعا بارساڭ دا وسى قۇيرىقتى قولىڭنان تاستاما، – دەپ ەسكەرتەدى. – قارا بايىر يت قاشا جونەلەدى. سىرتتان يت بولسا، ءوزى ۇمتىلىپ كەلىپ، تىستەپ الادى. سودان ايىرا بىلەرسىڭ.

         سونىمەن جولاۋشىنىڭ استىنا ات بەرىپ، سىرتتان ىزدەۋگە شىعارىپ سالادى. جولاۋشى ساي-سالا مەن جالپاق دالاداعى اۋىل-اۋىلدى قىدىرادى. قاي اۋىلعا بارسا دا يتتەرىنىڭ ءبارى ارلان قاسقىردىڭ قۇيرىعىن كورە سالا، بەت-بەتىمەن بەزىپ كەتەدى.

         ءسويتىپ ءجۇرىپ، ءبىر اۋىلعا بارسا، ارلاننىڭ قۇيرىعىن كورگەن يتتەردىڭ ءبارى قاشا جونەلگەندە، ءبىر جۇدىرىقتاي كۇشىك شاۋىلدەپ ۇمتىلىپ كەلىپ، جولاۋشىنىڭ قولىنداعى قاسقىردىڭ قۇيرىعىن تىستەلەي باستايدى. ىرىلداپ، ورشەلەنە جۇلقىلايدى.

         سىرتتان تۇقىمىن تاپقانىنا قۋانعان جولاۋشى سول جەردە الگى كۇشىكتىڭ يەسىمەن دوستاسىپ، استىنداعى اتىن بەرەدى دە كۇشىكتى الىپ كەرى قايتادى.

         بىرنەشە كۇن جول ءجۇرىپ، باياعى مالشىنىڭ اۋلىنا ورالادى. كۇشىكتى كورگەن مالشى دا قۋانىپ، جولاۋشىنىڭ ۋادەسىن ورىنداعانىنا رازى بولادى.

         – مىنا كۇشىكتىڭ قاسيەتى مەنىڭ ولگەن يتىمنەن ون ەسە ارتىق ەكەن، راقمەت ساعان! – دەپ، جولاۋشىعا العىس ايتادى.

         بىرنەشە كۇن سىي-سىياپات كورسەتەدى. سونان سوڭ استىنا ات مىنگىزىپ، ۇستىنە شاپان جاۋىپ، قۇرمەتتەپ شىعارىپ سالعان ەكەن.

---