ءبىلىم بەرۋ مەن ءبىلىم الۋداعى جاڭا تاسىلدەر
وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى،
ارىس اۋدانى، م. شاحانوۆ اتىنداعى جالپى ورتا مەكتەبى
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
پولاتوۆا اينۇر مۇسلىمبەك قىزى
ءبىلىم بەرۋ مەن ءبىلىم الۋداعى جاڭا تاسىلدەر.
جاڭا تەحنولوگيالاردى كۇندەلىكتى ساباق ۇستىندە پايدالانۋ ءۇشىن، ءار ءبىر ءمۇعالىم ءوزىنىڭ الدىندا وتىرعان وقۋشىلارىنىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرە وتىرىپ، پەداگوگتىڭ ماقسات - مۇدەسىنە بايلانىستى، ءوزىنىڭ شەبەرلىگىنە بايلانىستى تاڭداپ الادى. جاڭا ادىستەردى جۇزەگە اسىرۋدا ءمۇعالىم بەلسەندىلىگى، شىعارماشىلىق ىزدەنىسى، ءوز ماماندىعىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى، الدىنداعى شاكىرتتەرىن باعالاۋ ەرەكشە ورىن الادى.
تەحنولوگيا - ادىستەمە.
ءادىس دەگەنىمىز - ءبىلىم بەرۋدىڭ تەورياسى
ءتاسىل دەگەنىمىز - ءىس، مەنشىكتى ءىس. تاسىلدەردىڭ ەلەمەنتتەرى امال جولدارى.
وقىتۋ ءادىسى دەگەنىمىز - ءمۇعالىمنىڭ ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ جولىنداعى ءتاسىل. ءادىس وقۋشىنىڭ ءوز ىنتاسىن ىشكى قوزعاۋشى كۇشىن جۇمىسقا باعىتتاۋدى ۇسىنادى. ءادىس تەك ارەكەتتىڭ نەگىزگى ماقساتى بولۋى شارت. ءار ءتۇرلى قۇرالداردى قولدانۋ ادىسكە باعىنىشتى. قۇرالداردىڭ ءار ءتۇرلى بولۋى ءادىستىڭ قۇرىلىمىن وزگەرتۋگە ىقپال ەتەدى. ادىستەر ارقىلى ءبىلىم مازمۇنىن مەڭگەرەمىز. ءمۇعالىم وقۋشىلاردى وقىتۋدا تۇپكى ناتيجەگە جەتكىزەر دەگەن ءادىس - تاسىلدەردى تاڭداپ الىپ قاراستىرعالى وتىرمىن.
1. باعدارلامالاپ وقىتۋ تەحنولوگياسى.
2. ويىن ارقىلى وقىتۋ تەحنولوگياسى.
3. دامىتا وقىتۋ تەحنولوگياسى.
4. تۇسىندىرە وزا وقىتۋ تەحنولوگياسى.
5. مودۋلدىك وقىتۋ تەحنولوگياسى.
6. وزدىگىنەن دامۋ تەحنولوگياسى.
7. سارالاپ (دەڭگەيلەپ) وقىتۋ تەحنولوگياسى.
باعدارلامالاپ وقىتۋ تەحنولوگياسى
(ب. سكيپەر، ن: كراۋەر، ۆ. پ بەسپالكو)
عىلىمي نەگىزدە تۇزىلگەن باعدارلاما نەگىزىندە وقىتۋدىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ، بالانىڭ جەكە قاسيەتتەرىن ەسكەرە وتىرىپ وقىتۋ. وقىتۋ قۇرالدارىنىڭ كومەگىمەن باعدارلاما وقۋ ماتەريالدارىن كادر، فايل سياقتى وقىتۋ بولىگى ارقىلى لوگيكالىق بىرىزدىلىكپەن بەرىلگەن.
ويىن ارقىلى وقىتۋ تەحنولوگياسى
• ديداكتيكالىق، تاربيەلىك، دامىتۋشىلىق، الەۋمەتتەندىرۋ ماقساتقا جەتۋ. ويىندىق ءىس - ارەكەتتىڭ پسيحولوگيالىق مەحانيزمى جەكە باستىڭ وزىندىك تالاپ - تالعامدارىنا سۇيەنەدى. بالانىڭ بويىنداعى بىلىمدىك، تانىمدىق، شىعارماشىلىق قاسيەتتەرىن اشا ءتۇسۋدى كوزدەيدى
• دامىتا وقىتۋ تەحنولوگياسى.
(د. س. ۆىگوتسكيي، ل. ۆ. زانكوۆ، د. ب. ەلكونين، ۆ. ۆ. داۆىدوۆ)
بالانى وقىتا وتىرىپ جالپى دامىتۋ. دامۋ ناتيجەسىندە ءار وقۋشى ءوزىن - ءوزى ۇيرەنۋشى سۋبەكت دارەجەسىنە كوتەرىلۋى كوزدەلەدى. وقىتۋ دامىتۋدىڭ الدىندا ءجۇرۋى كەرەك، ديداكتيكالىق قۇرالدىڭ دامۋعا اسەرى زور. دامىتۋدىڭ تيىمدىلىگى ءۇشىن، كەشەندى دامۋ جۇيەسى نەگىزىندە ماقساتتى دامۋ، مازمۇننىڭ جۇيەلىلىگى مەن تۇتاستىعى، تەوريالىق ءبىلىمنىڭ جەتەكشى ءرولى، جوعارى قيىندىق دەڭگەيىندە وقىتۋ، ماتەريالدى مەڭگەرۋدە جەدەل ىلگەرىلەۋ، وقۋ ۇدەرىسىن بالانىڭ سەزىنۋ، وقىتۋ ءۇردىسىنىڭ ارتۇرلىلىگى، جەكەلەپ وقىتۋ، بارلىق بالانىڭ دامۋى جولىنداعى جۇمىستارى بولۋى كەرەك.
تۇسىندىرە وزا وقىتۋ تەحنولوگياسى
(س. ن. لىسەنكوۆا)
بارلىق بالانى تابىستى وقىتۋ. وقۋ ماتەريالداردىڭ بىرىزدىلىگى، جۇيەلىلىگى، سارالاۋ، ءار وقۋشىعا بەرىلەتىن تاپسىرمانىڭ قولايلىلىعى، باعدارلامانىڭ كەيبىر تاقىرىپتاردا بىرتىندەپ ويناتۋ ءادىسىن قولدانۋ. ساباقتى پىسىقتاۋعا اۋەلى وزاتتار، ەكىنشى ورتا وقيتىندار، ەڭ سوڭىنان ناشار وقۋشىلار قاتىستىرىلادى. بىرتە - بىرتە تولىق دەربەستىككە جەتۋ، سىنىپتا قالىپتى جاعداي قالىپتاستىرۋ، تۇسىنىستىك ءوزارا كومەك ىنتىماقتاستىق قارىم - قاتىناس، وقۋشىنىڭ قاتەلىگىن ەسكەرتۋ، ءبىراق جازعىرماۋ. ءۇي تاپسىرماسى تەك وقۋشىنىڭ مۇمكىندىگىنە قاراي بەرىلەدى. ءبىلىم، بىلىك داعدىنى دامىتا مەڭگەرتۋ، ءتۇسىندىرۋدى قابىلداۋ.
مودۋلدىك وقىتۋ تەحنولوگياسى
(ۆ. م. موناحوۆ)
وقىتۋدىڭ تۇتاس تەحنولوگياسىن جوبالاۋ، العا قويعان ماقساتقا جەتۋدى كوزدەيتىن پەداگوگيكالىق ءۇردىس ءتۇزۋ، مۇعالىمگە ناتيجەنى تالداپ، ءتۇسىندىرىپ بەرە الاتىنداي جۇيەنى تاڭداۋ جانە قۇرۋ. جوبالانعان تەحنولوگيانى ىسكە اسىراتىن جاڭا ءتاسىل قالىپتاستىرۋ. تەحنولوگيا جوباسىنداعى نەگىزگى وبەكت – وقۋ تاقىرىپتارى، ديداكتيكالىق مودۋل.
وقۋشىلار ءار ساتىعا جوعارىلاعان سايىن ولاردىڭ ءبىلىمدى قابىلداۋى وزگەرىپ، وتىلەتىن پاندەر جۇيەسى كۇردەلەنە تۇسەدى. وقۋشىلاردىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىن، ءار ساتىداعى قابىلداۋ مۇمكىندىكتەرىن ەسكەرە وتىرىپ، تاپسىرمالار بەرىلەدى. وزدىگىنەن دامۋ تەحنولوگياسى
(م (م. مونتوسورري).
بالانى جان - جاقتى دامىتۋ، دەربەستىككە تاربيەلەۋ، بالا ساناسىندا نارسەلەر الەمى مەن ويلاۋ ارەكەتىنىڭ بىرىگۋى. وقىتۋ بالانىڭ دامۋىنا سايكەس تابيعي (جاساندى ەمەس) بولۋى كەرەك.
سوندا بالا ءوزىن - ءوزى دامىتادى. مونتەسسوري پەداگوگيكانىڭ ۇرانى بالانىڭ مۇعالىمگە:
“مىنانى مەنىڭ ءوزىمنىڭ جاساۋىما كومەكتەسىپ جىبەر” دەۋىنە جەتۋ.
سارالاپ (دەڭگەيلەپ) وقىتۋ تەحنولوگياسىنىڭ پسيحولوگيالىق نەگىزى بولىپ تابىلاتىن تەوريا – ل. س. ۆىگوتسكييدىڭ “وقىتۋ پروسەسىندە ءبىلىم الۋشىنىڭ اقىل - ويىنىڭ دامۋى “اكتۋالدى دامۋ” ايماعىنان “جاقىن اراداعى دامۋ” ايماعىنا اۋىسۋ “ تەورياسى. بۇل اۋىسۋ تاپسىرمالاردى قايتالاپ ورىنداۋعا ارنالعان 1 - دەڭگەيدەن ءونىمدى ءىس - ارەكەتتى قاجەت ەتەتىن جوعارى دەڭگەيلەرگە اۋىسۋ نەگىزىندەگى ءىس - ارەكەت ارقىلى جۇزەگە اسادى. وسىنداي ءىس - ارەكەت دەڭگەيلەرى ارقىلى ءبىلىم الۋشىلار وقۋ ماتەريالدارىن ءار ءتۇرلى دەڭگەيدە قابىلدايدى. ۆ. پ. بەسپالكو بۇل دەڭگەيلەردى تورتكە بولەدى:
ءبىرىنشى دەڭگەي -“مىندەتتى، ءبىلىم الۋشىلىق”،
ەكىنشى – الگوريتمدىك،
ءۇشىنشى – ەۆريستيكالىق جانە
ءتورتىنشى – شىعارماشىلىق دەڭگەيلەردەگى قابىلداۋ
1 – دەڭگەي
بۇل دەڭگەي ءاربىر تاقىرىپتىڭ ەڭ نەگىزگى دە، باستى قاراپايىم مازمۇنىن اشىپ، سول تاقىرىپتىڭ بىلۋگە مىندەتتى تۇتاس بەينەسىن بەرەدى.
1 – دەڭگەي بازالىق دەڭگەي رەتىندە قابىلدانعان. بۇل مىندەتتى دەڭگەي بولعاندىقتان بارلىق ءبىلىم الۋشى تاپسىرمانى تولىق ورىنداۋى ءتيىس.
2 – دەڭگەي
قوسىمشا مالىمەتتەر العاشقى دەڭگەيدە العان ءبىلىمدى ودان ءارى كەڭەيتىپ، تياناقتايدى، نەگىزگى مازمۇنىن ناقتىلايدى، ۇعىمداردىڭ نە ءۇشىن، قالاي قولدانىلاتىنىن كورسەتەدى. بۇل دەڭگەيدە ءوتىپ كەتكەن ماتەريالدى ءبىلىم الۋشى تالداپ، بۇرىنعى تاپسىرمالارعا ۇقساس ورىندايدى. ءبىراق بۇلاردى ورىنداۋ ءۇشىن العان بىلىمدەرىن تۇرلەندىرىپ پايدالانۋ كەرەك.
3 – دەڭگەي
ءوز بەتىنشە جۇمىستى قالىپتاستىرۋ ماقساتىندا ءبىلىم الۋشىلار جاڭا تاقىرىپ بويىنشا مەڭگەرگەن قاراپايىم بىلىمدەرىن جەتىلدىرىپ تەرەڭدەتەدى. جاڭا ءبىلىمدى تالداۋ، جيناقتاۋ، سالىستىرۋ ارقىلى مەڭگەرۋىنە، قورىتىندىلاي بىلۋىنە جول اشىلادى. بۇل دەڭگەيدە رەبۋس، ءسوزجۇمباق، اناگرامما قۇراستىرادى.
4 – دەڭگەي
بۇل دەڭگەيدە بەرىلگەن تاقىرىپ بويىنشا ءوز بەتىمەن جۇمىس ىستەۋگە داعدىلانادى. رەفەرات، بايانداما، ولەڭ، جۇمباق، جاڭىلتپاش قۇراستىرۋ تاپسىرمالارى بەرىلەدى. دەڭگەيلەپ وقىتۋ، بىرىنشىدەن، ءبىلىم الۋشىنىڭ جەكە قابىلەتىن انىقتاۋعا، ەكىنشىدەن، ءبىلىم الۋشىلاردىڭ ءبىر - بىرىنەن
قالماۋىنا مۇمكىندىك بەرسە، ۇشىنشىدەن، ءار ءبىلىم الۋشى وزدىگىنەن جۇمىس ىستەۋگە داعدىلانادى، تورتىنشىدەن، ءار ءبىلىم الۋشى ءوز دەڭگەيىمەن باعالانادى.
• جەكە تۇلعاعا باعدارلانعان تەحنولوگيادا (حۋتورسكوي ا. ۆ.) وقۋ - تاربيە پروسەسىندە بالالاردىڭ جەكە ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرۋ، ءار ءبىلىم الۋشىنىڭ وقۋ تاپسىرمالارىن ورىنداۋىنا قولايلى جاعداي جاساۋ كوزدەلەدى. اتالعان تەحنولوگيانىڭ نەگىزگى ۇستانىمدارى تومەندەگىدەي:
• - جەكە تۇلعانىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگىن ەسكەرۋ ۇستانىمى (ءاربىر شاكىرتتى وزىندىك ەرەكشەلىكتەرى مەن قابىلداۋ مۇمكىندىكتەرىنە ساي وقىتۋ)؛
• - ءبىلىم بەرۋ تراەكتورياسىن تاڭداۋ ەركىندىگى ۇستانىمى (مىندەتتى ءبىلىم بەرۋ دەڭگەيىنەن تومەن بولماۋى ءتيىس)؛
• - وقىتۋدىڭ جاعداياتتىعى ۇستانىمى (قۇزىرەتتىلىك باعدارلانعان تاپسىرمالاردى ورىنداۋعا تىلدىك جاعداي تۋعىزۋ).
• جەكە تۇلعاعا باعدارلانعان تەحنولوگيا بويىنشا وقىتۋ مازمۇنىنىڭ ادىستەرى مەن تاسىلدەرىن تاڭداۋعا تومەندەگىدەي تالاپتار قويىلادى:
• قارىم - قاتىناستىق ارەكەت؛
• شىعارماشىلىق ارەكەت؛
• بالانىڭ جەكە دامۋىن قولداۋ؛
• بالانىڭ وزىندىك جانە شىعارماشىلىق ارەكەتىن دامىتۋ.
• بۇل تەحنولوگيانى ىسكە اسىرۋ ەكى جولمەن جۇزەگە اسىرىلادى: 1)
• سىنىپتى ديففەرەنسياسيالار ارقىلى «جوعارى - ورتاشا - تومەن» توپتارعا ءبولۋ جانە وقۋ ماتەريالىن كۇردەلىلىك دەڭگەيىنە بايلانىستى ىرىكتەۋ؛ 2) ءبىلىم تراەكتورياسىن وزىندىك مۇمكىندىكتەرىنە ىڭعايلاۋ. مۇنى جۇزەگە اسىرۋ وقىتۋدىڭ ەرەكشە شارتتارىن قاجەت ەتەدى: ءار ءتۇرلى مازمۇن مەن كولەمدەگى ءبىلىم ناتيجەلەرىن اكەلەتىن ءاربىر ءبىلىم الۋشىنىڭ جەكە ءبىلىم تراەكتوريالارىن تاڭداۋ.
1. سىني تۇرعىدان ويلاۋعا ۇيرەتۋ
ماتەماتيكا ءپانى - وقۋشىنىڭ ابستراكتىلى ويلاۋىن، وي - ءورىسىن دامىتاتىن ناقتى عىلىم. وقۋشىنىڭ ينتەللەكتۋالدى قابىلەتىن، دارىندىلىعىن دامىتۋدا ماتەماتيكانىڭ ۇلەسى ۇلكەن. اقپاراتتار اعىمىنىڭ تارالۋ سيپاتىنا قاراي ساباق وقىتۋ رەجيمدەرىنە بولىنەدى. ەگەر اقپاراتتار اعىمى ەكى جاقتىلى بولسا، ۆ. گۋزەيەۆ ونداي رەجيمدەگى ساباقتى ينتەراكتيۆتى دەپ اتاعان. وقىتۋ ۇردىسىندە دامىتا وقىتۋ تەحنولوگيالارىن قولدانۋ، ياعني ينتەراكتيۆتى رەجيمدەگى ساباقتاردى ۇيىمداستىرۋ وقۋشىنىڭ شىعارماشىلىق جانە ينتەلەكتۋالدىق بەلسەندىلىگىن دامىتۋدىڭ ءبىر فاكتورى بولىپ تابىلادى. سول سەبەپتەن ماتەماتيكا ساباقتارىن جوسپارلاۋدا وقۋ باعدارلاماسىنداعى اقپاراتتار(تۇسىنىكتەر، ۇعىمدار، ەرەجەلەر، ت. ب) اعىمىن كوممۋنيكاتيۆتى جوسپارلاپ، سىني ويلاۋدىڭ جوبالارىن پايدالانعان ءجون.
ال وقىتۋداعى سىني ويلاۋ ستراتەگيالارىنا وقۋ ۇردىسىنە قاتىسۋشىلار اراسىنداعى وي ءبولىسۋ، اقپاراتتار الماسۋ قاتىناستارى( لينگۆيستيكالىق، پارالينگۆيستيكالىق) جۇيەسىنە اڭگىمەلەسۋ، پىكىرتالاس، دەبات، وي جەكپە - جەگى تۇرلەرىن جاتقىزۋعا بولادى. سوندىقتان ءمۇعالىم مەن وقۋشىنىڭ بىرلەسكەن ارەكەتىندە وقىپ ۇيرەنۋدىڭ ءتيىمدى، وڭتايلى جولدارىن انىقتاۋ، وقۋشى ءۇشىن ماڭىزدى جاعدايلاردى شەبەرلىكپەن ۇيىمداستىرۋ وقۋشىنىڭ ءوز ءىس - ارەكەتىنە سىني ويلاۋىن، لوگيكالىق ويلاۋىن، ىسكەرلىگىن قالىپتاستىرادى. ءمۇعالىم وقۋشىنىڭ بەلسەندىلىگى مەن تانىمدىق ءىس - ارەكەتى ارقىلى شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋدا توپپەن جۇمىس ىستەۋ جانە جۇپپەن جۇمىس كەزىندە وقۋشى ءوز پىكىرىنىڭ دۇرىستىعىن دالەلدەپ، نە قاتەلىگىن مويىنداۋعا، نە قاتەلىگىن كورسەتە بىلۋگە، ونىمەنەن پىكىرلەسە وتىرىپ، ۇجىمدىق شەشىم قابىلداۋعا ۇيرەنەدى. سول ارقىلى وقۋشىدا ءوز ءبىلىمىن باعالاۋ جانە باقىلاۋ داعدىسى مەڭگەرىلەدى.
3. بۇل باعالاۋلاردى مىنا باعالاۋ بەلگىلەرى ارقىلى ىسكە اسىرۋعا بولادى. وزىندىك باعالاۋ.( بۇل باعالاۋدى جۇپتىڭ ءوزارا باقىلاۋىنا دا جاراتۋعا بولادى). بۇل باقىلاۋ مەن باعالاۋ بالانىڭ بويىندا مىنا قاسيەتتەردى قالىپتاستىرادى: ەرىكتىلىك، ەڭبەكسۇيگىشتىك، ءوز كۇشىنە سەنۋى، قابىلەتتىلىگى، جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنۋى، ادالدىق، جولداستىق قاسيەتتەر، ءسوز قورى، عىلىمي اقپاراتتاردى اقتارۋى، وزىنشە ءتۇيىن جاساۋى، سويلەۋ مادەنيەتى.
4. ۇستىمىزدەگى عاسىر - جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ، ىزگىلەندىرۋ، دامىتۋ عاسىرى. وسى تۇرعىدان وقىتۋدىڭ ينتەراكتيۆتى ءادىسى وتە ءتيىمدى. سەبەبى، بۇل ءادىس وقۋشىنىڭ جەكە ومىرلىك تاجىريبەسىنە سۇيەنە وتىرىپ، ونىڭ بويىندا ءبىلىم، داعدى جانە قۇندىلىق جۇيەسىن قالىپتاستىرادى. ءبىلىم بەرۋدىڭ وزىق تەحنولوگيالارىن مەڭگەرمەيىنشە ساۋاتتى دا جان - جاقتى بولۋ مۇمكىن ەمەس. سونىڭ ءبارى كومپيۋتەر، ينتەرنەت، مۋلتيمەديالىق قۇرالدار جانە ينتەراكتيۆتى تاقتا كومەگىمەن بولماق. جاڭا تەحنولوگيالاردى قولدانا كەلە ساباق بويى ءبىز بۇكىل توپتىڭ جۇمىس ىستەۋىن تالاپ ەتەمىز، سوندىقتان وتكىزگەن ساباعىمىز مازمۇندى، ينتەنسيۆتى بولادى. اقپاراتتىق ساباقتا بۇرىن ادام ويىندا بولماعان وقىتۋدىڭ جاڭا ادىستەرىن ۇيىمداستىرۋعا بولادى. ماتەماتيكا ساباعىندا كومپيۋتەردى قولدانۋ ەرەجەلەر مەن اقپاراتتى بىلۋگە جول اشادى. ءتىپتى ناشار وقيتىن وقۋشىلاردىڭ ءوزى كومپيۋتەرمەن جۇمىس ىستەۋگە قىزىعادى، ويتكەنى كەيبىر جاعدايلاردا كومپيۋتەر بىلمەگەن جەرىن كورسەتىپ، كومەككە كەلەدى.
ساباقتاردى جاڭا تەحنولوگيالار ارقىلى وقىتۋ ءىسى كۇننەن - كۇنگە وزەكتى بولىپ كەلەدى. وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ جانە ءوز بەتىنشە بىلىمدەرىن ءبىر جۇيەگە كەلتىرۋ ماقساتىندا اقپاراتتىق وقىتۋ جۇيەسىندەگى جوبالاۋ تەحنولوگياسىن باستادىق. جوبالاۋ تەحنولوگيانىڭ ماڭىزدىلىعى - وقۋشىلاردىڭ ءار سالادا العان بىلىمدەرى ۇلكەن ماسەلەنى شەشۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ج
5. نىشاننىڭ ىقپالىمەن قالىپتاسقان قابىلەتتىڭ ءتۇرىن دارىندىلىق دەپ اتايدى. دارىندى بالالار مەكتەپ باعدارلاماسىن جىلدام مەڭگەرەدى. زەرەكتىك، بايقاعىشتىق قاسيەتتەرى جوعارى بولادى. ولاردىڭ كوپشىلىگى ءوز ۋاقىتتارىن شىعارماشىلىق جۇمىسقا ارنايدى. سۋرەت سالادى، ولەڭ جازادى. مىسالى، چ. دارۆين كوپ ۋاقىتىن كوبەلەك قۋىپ، كوللەكسيا جيناۋعا بولەدى ەكەن. دارىن وكىلدەرىنىڭ قۋات - قابىلەتىنىڭ شارىقتايتىن شەگى بولادى. مۇندايدا ولاردىڭ ساناسى بارىنشا وتكىرلەنىپ، مەيلىنشە ايقىندالادى، باقىلامپازدىعى ونان سايىن ارتا تۇسەدى. ال بالانىڭ بويىنداعى تۋا بىتكەن قاسيەتتەردى دامىتاتىن - وقىتۋ مەن تاربيە.
دارىندىلىق تومەندەگىدەي توپتارعا جىكتەلەدى.
1. وي - ءورىستىڭ جوعارىلىعى.
2. اكادەميالىق تابىس.
3. شىعارماشىلىق جانە ءتيىمدى ويلاۋ، پىكىر ايتۋ.
4. كوركەمدىك ارەكەت
5. قاتىناس جانە بەلسەندىلىك.
6. قوزعالعىشتىق.
ءمۇعالىمنىڭ ءبىلىمدى يگەرتۋى. تۇپكى ناتيجەگە جەتۋ جولىندا ءبىلىم مەن تاجىريبەنى ۇشتاستىرا ءبىلۋى كەرەك. جالپى مەكتەپ ءۇشىن قازىرگى بالالاردى دارالاپ سارالاپ وقىتۋ ادىستەرى قويىلۋدا. ج. قارايەۆتىڭ «دەڭگەيلەپ وقىتۋ» ءادىسى بويىنشا 4 - ءشى دەڭگەي تاپسىرمالارىن بەرگەن ۋاقىتتا ءمۇعالىم بالا ەرەكشەلىگىنە ساي قۇرۋعا بولادى. سول كەزدە شارتتى دارالاۋ قولدانىلادى دا، ەرەكشەلىگىنە ساي قۇرۋعا بولادى. سول كەزدە شارتتى دارالاۋ قولدانىلادى دا، بالانىڭ ءبولىپ الىنعانى باسقالارعا ەلەۋسىز بولىپ قالادى. وسى جەردە مۇعالىمگە ۇلكەن مىندەت جۇكتەلەدى: ءمۇعالىم تاپسىرمانى العان ءبىلىمدى جاڭعىرتاتىن، ەۆريستيكالىق ىزدەنىس تاسىلدەرىن قاجەت ەتەتىن، زەرتتەۋ ەلەمەنتتەرىن پايدالاناتىنداي ەتىپ قۇرۋ كەرەك. تەستىك فورمادا تاپسىرما بەرۋدە دە زەرتتەلۋشى بويىنداعى قابىلەتتى باستى نازاردا ۇستاۋ قاجەت.
6. وقۋشىلاردىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىنە سايكەس ءبىلىم بەرۋ جانە وقىتۋ.
ارىس اۋدانى، م. شاحانوۆ اتىنداعى جالپى ورتا مەكتەبى
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
پولاتوۆا اينۇر مۇسلىمبەك قىزى
ءبىلىم بەرۋ مەن ءبىلىم الۋداعى جاڭا تاسىلدەر.
جاڭا تەحنولوگيالاردى كۇندەلىكتى ساباق ۇستىندە پايدالانۋ ءۇشىن، ءار ءبىر ءمۇعالىم ءوزىنىڭ الدىندا وتىرعان وقۋشىلارىنىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرە وتىرىپ، پەداگوگتىڭ ماقسات - مۇدەسىنە بايلانىستى، ءوزىنىڭ شەبەرلىگىنە بايلانىستى تاڭداپ الادى. جاڭا ادىستەردى جۇزەگە اسىرۋدا ءمۇعالىم بەلسەندىلىگى، شىعارماشىلىق ىزدەنىسى، ءوز ماماندىعىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى، الدىنداعى شاكىرتتەرىن باعالاۋ ەرەكشە ورىن الادى.
تەحنولوگيا - ادىستەمە.
ءادىس دەگەنىمىز - ءبىلىم بەرۋدىڭ تەورياسى
ءتاسىل دەگەنىمىز - ءىس، مەنشىكتى ءىس. تاسىلدەردىڭ ەلەمەنتتەرى امال جولدارى.
وقىتۋ ءادىسى دەگەنىمىز - ءمۇعالىمنىڭ ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ جولىنداعى ءتاسىل. ءادىس وقۋشىنىڭ ءوز ىنتاسىن ىشكى قوزعاۋشى كۇشىن جۇمىسقا باعىتتاۋدى ۇسىنادى. ءادىس تەك ارەكەتتىڭ نەگىزگى ماقساتى بولۋى شارت. ءار ءتۇرلى قۇرالداردى قولدانۋ ادىسكە باعىنىشتى. قۇرالداردىڭ ءار ءتۇرلى بولۋى ءادىستىڭ قۇرىلىمىن وزگەرتۋگە ىقپال ەتەدى. ادىستەر ارقىلى ءبىلىم مازمۇنىن مەڭگەرەمىز. ءمۇعالىم وقۋشىلاردى وقىتۋدا تۇپكى ناتيجەگە جەتكىزەر دەگەن ءادىس - تاسىلدەردى تاڭداپ الىپ قاراستىرعالى وتىرمىن.
1. باعدارلامالاپ وقىتۋ تەحنولوگياسى.
2. ويىن ارقىلى وقىتۋ تەحنولوگياسى.
3. دامىتا وقىتۋ تەحنولوگياسى.
4. تۇسىندىرە وزا وقىتۋ تەحنولوگياسى.
5. مودۋلدىك وقىتۋ تەحنولوگياسى.
6. وزدىگىنەن دامۋ تەحنولوگياسى.
7. سارالاپ (دەڭگەيلەپ) وقىتۋ تەحنولوگياسى.
باعدارلامالاپ وقىتۋ تەحنولوگياسى
(ب. سكيپەر، ن: كراۋەر، ۆ. پ بەسپالكو)
عىلىمي نەگىزدە تۇزىلگەن باعدارلاما نەگىزىندە وقىتۋدىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ، بالانىڭ جەكە قاسيەتتەرىن ەسكەرە وتىرىپ وقىتۋ. وقىتۋ قۇرالدارىنىڭ كومەگىمەن باعدارلاما وقۋ ماتەريالدارىن كادر، فايل سياقتى وقىتۋ بولىگى ارقىلى لوگيكالىق بىرىزدىلىكپەن بەرىلگەن.
ويىن ارقىلى وقىتۋ تەحنولوگياسى
• ديداكتيكالىق، تاربيەلىك، دامىتۋشىلىق، الەۋمەتتەندىرۋ ماقساتقا جەتۋ. ويىندىق ءىس - ارەكەتتىڭ پسيحولوگيالىق مەحانيزمى جەكە باستىڭ وزىندىك تالاپ - تالعامدارىنا سۇيەنەدى. بالانىڭ بويىنداعى بىلىمدىك، تانىمدىق، شىعارماشىلىق قاسيەتتەرىن اشا ءتۇسۋدى كوزدەيدى
• دامىتا وقىتۋ تەحنولوگياسى.
(د. س. ۆىگوتسكيي، ل. ۆ. زانكوۆ، د. ب. ەلكونين، ۆ. ۆ. داۆىدوۆ)
بالانى وقىتا وتىرىپ جالپى دامىتۋ. دامۋ ناتيجەسىندە ءار وقۋشى ءوزىن - ءوزى ۇيرەنۋشى سۋبەكت دارەجەسىنە كوتەرىلۋى كوزدەلەدى. وقىتۋ دامىتۋدىڭ الدىندا ءجۇرۋى كەرەك، ديداكتيكالىق قۇرالدىڭ دامۋعا اسەرى زور. دامىتۋدىڭ تيىمدىلىگى ءۇشىن، كەشەندى دامۋ جۇيەسى نەگىزىندە ماقساتتى دامۋ، مازمۇننىڭ جۇيەلىلىگى مەن تۇتاستىعى، تەوريالىق ءبىلىمنىڭ جەتەكشى ءرولى، جوعارى قيىندىق دەڭگەيىندە وقىتۋ، ماتەريالدى مەڭگەرۋدە جەدەل ىلگەرىلەۋ، وقۋ ۇدەرىسىن بالانىڭ سەزىنۋ، وقىتۋ ءۇردىسىنىڭ ارتۇرلىلىگى، جەكەلەپ وقىتۋ، بارلىق بالانىڭ دامۋى جولىنداعى جۇمىستارى بولۋى كەرەك.
تۇسىندىرە وزا وقىتۋ تەحنولوگياسى
(س. ن. لىسەنكوۆا)
بارلىق بالانى تابىستى وقىتۋ. وقۋ ماتەريالداردىڭ بىرىزدىلىگى، جۇيەلىلىگى، سارالاۋ، ءار وقۋشىعا بەرىلەتىن تاپسىرمانىڭ قولايلىلىعى، باعدارلامانىڭ كەيبىر تاقىرىپتاردا بىرتىندەپ ويناتۋ ءادىسىن قولدانۋ. ساباقتى پىسىقتاۋعا اۋەلى وزاتتار، ەكىنشى ورتا وقيتىندار، ەڭ سوڭىنان ناشار وقۋشىلار قاتىستىرىلادى. بىرتە - بىرتە تولىق دەربەستىككە جەتۋ، سىنىپتا قالىپتى جاعداي قالىپتاستىرۋ، تۇسىنىستىك ءوزارا كومەك ىنتىماقتاستىق قارىم - قاتىناس، وقۋشىنىڭ قاتەلىگىن ەسكەرتۋ، ءبىراق جازعىرماۋ. ءۇي تاپسىرماسى تەك وقۋشىنىڭ مۇمكىندىگىنە قاراي بەرىلەدى. ءبىلىم، بىلىك داعدىنى دامىتا مەڭگەرتۋ، ءتۇسىندىرۋدى قابىلداۋ.
مودۋلدىك وقىتۋ تەحنولوگياسى
(ۆ. م. موناحوۆ)
وقىتۋدىڭ تۇتاس تەحنولوگياسىن جوبالاۋ، العا قويعان ماقساتقا جەتۋدى كوزدەيتىن پەداگوگيكالىق ءۇردىس ءتۇزۋ، مۇعالىمگە ناتيجەنى تالداپ، ءتۇسىندىرىپ بەرە الاتىنداي جۇيەنى تاڭداۋ جانە قۇرۋ. جوبالانعان تەحنولوگيانى ىسكە اسىراتىن جاڭا ءتاسىل قالىپتاستىرۋ. تەحنولوگيا جوباسىنداعى نەگىزگى وبەكت – وقۋ تاقىرىپتارى، ديداكتيكالىق مودۋل.
وقۋشىلار ءار ساتىعا جوعارىلاعان سايىن ولاردىڭ ءبىلىمدى قابىلداۋى وزگەرىپ، وتىلەتىن پاندەر جۇيەسى كۇردەلەنە تۇسەدى. وقۋشىلاردىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىن، ءار ساتىداعى قابىلداۋ مۇمكىندىكتەرىن ەسكەرە وتىرىپ، تاپسىرمالار بەرىلەدى. وزدىگىنەن دامۋ تەحنولوگياسى
(م (م. مونتوسورري).
بالانى جان - جاقتى دامىتۋ، دەربەستىككە تاربيەلەۋ، بالا ساناسىندا نارسەلەر الەمى مەن ويلاۋ ارەكەتىنىڭ بىرىگۋى. وقىتۋ بالانىڭ دامۋىنا سايكەس تابيعي (جاساندى ەمەس) بولۋى كەرەك.
سوندا بالا ءوزىن - ءوزى دامىتادى. مونتەسسوري پەداگوگيكانىڭ ۇرانى بالانىڭ مۇعالىمگە:
“مىنانى مەنىڭ ءوزىمنىڭ جاساۋىما كومەكتەسىپ جىبەر” دەۋىنە جەتۋ.
سارالاپ (دەڭگەيلەپ) وقىتۋ تەحنولوگياسىنىڭ پسيحولوگيالىق نەگىزى بولىپ تابىلاتىن تەوريا – ل. س. ۆىگوتسكييدىڭ “وقىتۋ پروسەسىندە ءبىلىم الۋشىنىڭ اقىل - ويىنىڭ دامۋى “اكتۋالدى دامۋ” ايماعىنان “جاقىن اراداعى دامۋ” ايماعىنا اۋىسۋ “ تەورياسى. بۇل اۋىسۋ تاپسىرمالاردى قايتالاپ ورىنداۋعا ارنالعان 1 - دەڭگەيدەن ءونىمدى ءىس - ارەكەتتى قاجەت ەتەتىن جوعارى دەڭگەيلەرگە اۋىسۋ نەگىزىندەگى ءىس - ارەكەت ارقىلى جۇزەگە اسادى. وسىنداي ءىس - ارەكەت دەڭگەيلەرى ارقىلى ءبىلىم الۋشىلار وقۋ ماتەريالدارىن ءار ءتۇرلى دەڭگەيدە قابىلدايدى. ۆ. پ. بەسپالكو بۇل دەڭگەيلەردى تورتكە بولەدى:
ءبىرىنشى دەڭگەي -“مىندەتتى، ءبىلىم الۋشىلىق”،
ەكىنشى – الگوريتمدىك،
ءۇشىنشى – ەۆريستيكالىق جانە
ءتورتىنشى – شىعارماشىلىق دەڭگەيلەردەگى قابىلداۋ
1 – دەڭگەي
بۇل دەڭگەي ءاربىر تاقىرىپتىڭ ەڭ نەگىزگى دە، باستى قاراپايىم مازمۇنىن اشىپ، سول تاقىرىپتىڭ بىلۋگە مىندەتتى تۇتاس بەينەسىن بەرەدى.
1 – دەڭگەي بازالىق دەڭگەي رەتىندە قابىلدانعان. بۇل مىندەتتى دەڭگەي بولعاندىقتان بارلىق ءبىلىم الۋشى تاپسىرمانى تولىق ورىنداۋى ءتيىس.
2 – دەڭگەي
قوسىمشا مالىمەتتەر العاشقى دەڭگەيدە العان ءبىلىمدى ودان ءارى كەڭەيتىپ، تياناقتايدى، نەگىزگى مازمۇنىن ناقتىلايدى، ۇعىمداردىڭ نە ءۇشىن، قالاي قولدانىلاتىنىن كورسەتەدى. بۇل دەڭگەيدە ءوتىپ كەتكەن ماتەريالدى ءبىلىم الۋشى تالداپ، بۇرىنعى تاپسىرمالارعا ۇقساس ورىندايدى. ءبىراق بۇلاردى ورىنداۋ ءۇشىن العان بىلىمدەرىن تۇرلەندىرىپ پايدالانۋ كەرەك.
3 – دەڭگەي
ءوز بەتىنشە جۇمىستى قالىپتاستىرۋ ماقساتىندا ءبىلىم الۋشىلار جاڭا تاقىرىپ بويىنشا مەڭگەرگەن قاراپايىم بىلىمدەرىن جەتىلدىرىپ تەرەڭدەتەدى. جاڭا ءبىلىمدى تالداۋ، جيناقتاۋ، سالىستىرۋ ارقىلى مەڭگەرۋىنە، قورىتىندىلاي بىلۋىنە جول اشىلادى. بۇل دەڭگەيدە رەبۋس، ءسوزجۇمباق، اناگرامما قۇراستىرادى.
4 – دەڭگەي
بۇل دەڭگەيدە بەرىلگەن تاقىرىپ بويىنشا ءوز بەتىمەن جۇمىس ىستەۋگە داعدىلانادى. رەفەرات، بايانداما، ولەڭ، جۇمباق، جاڭىلتپاش قۇراستىرۋ تاپسىرمالارى بەرىلەدى. دەڭگەيلەپ وقىتۋ، بىرىنشىدەن، ءبىلىم الۋشىنىڭ جەكە قابىلەتىن انىقتاۋعا، ەكىنشىدەن، ءبىلىم الۋشىلاردىڭ ءبىر - بىرىنەن
قالماۋىنا مۇمكىندىك بەرسە، ۇشىنشىدەن، ءار ءبىلىم الۋشى وزدىگىنەن جۇمىس ىستەۋگە داعدىلانادى، تورتىنشىدەن، ءار ءبىلىم الۋشى ءوز دەڭگەيىمەن باعالانادى.
• جەكە تۇلعاعا باعدارلانعان تەحنولوگيادا (حۋتورسكوي ا. ۆ.) وقۋ - تاربيە پروسەسىندە بالالاردىڭ جەكە ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرۋ، ءار ءبىلىم الۋشىنىڭ وقۋ تاپسىرمالارىن ورىنداۋىنا قولايلى جاعداي جاساۋ كوزدەلەدى. اتالعان تەحنولوگيانىڭ نەگىزگى ۇستانىمدارى تومەندەگىدەي:
• - جەكە تۇلعانىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگىن ەسكەرۋ ۇستانىمى (ءاربىر شاكىرتتى وزىندىك ەرەكشەلىكتەرى مەن قابىلداۋ مۇمكىندىكتەرىنە ساي وقىتۋ)؛
• - ءبىلىم بەرۋ تراەكتورياسىن تاڭداۋ ەركىندىگى ۇستانىمى (مىندەتتى ءبىلىم بەرۋ دەڭگەيىنەن تومەن بولماۋى ءتيىس)؛
• - وقىتۋدىڭ جاعداياتتىعى ۇستانىمى (قۇزىرەتتىلىك باعدارلانعان تاپسىرمالاردى ورىنداۋعا تىلدىك جاعداي تۋعىزۋ).
• جەكە تۇلعاعا باعدارلانعان تەحنولوگيا بويىنشا وقىتۋ مازمۇنىنىڭ ادىستەرى مەن تاسىلدەرىن تاڭداۋعا تومەندەگىدەي تالاپتار قويىلادى:
• قارىم - قاتىناستىق ارەكەت؛
• شىعارماشىلىق ارەكەت؛
• بالانىڭ جەكە دامۋىن قولداۋ؛
• بالانىڭ وزىندىك جانە شىعارماشىلىق ارەكەتىن دامىتۋ.
• بۇل تەحنولوگيانى ىسكە اسىرۋ ەكى جولمەن جۇزەگە اسىرىلادى: 1)
• سىنىپتى ديففەرەنسياسيالار ارقىلى «جوعارى - ورتاشا - تومەن» توپتارعا ءبولۋ جانە وقۋ ماتەريالىن كۇردەلىلىك دەڭگەيىنە بايلانىستى ىرىكتەۋ؛ 2) ءبىلىم تراەكتورياسىن وزىندىك مۇمكىندىكتەرىنە ىڭعايلاۋ. مۇنى جۇزەگە اسىرۋ وقىتۋدىڭ ەرەكشە شارتتارىن قاجەت ەتەدى: ءار ءتۇرلى مازمۇن مەن كولەمدەگى ءبىلىم ناتيجەلەرىن اكەلەتىن ءاربىر ءبىلىم الۋشىنىڭ جەكە ءبىلىم تراەكتوريالارىن تاڭداۋ.
1. سىني تۇرعىدان ويلاۋعا ۇيرەتۋ
ماتەماتيكا ءپانى - وقۋشىنىڭ ابستراكتىلى ويلاۋىن، وي - ءورىسىن دامىتاتىن ناقتى عىلىم. وقۋشىنىڭ ينتەللەكتۋالدى قابىلەتىن، دارىندىلىعىن دامىتۋدا ماتەماتيكانىڭ ۇلەسى ۇلكەن. اقپاراتتار اعىمىنىڭ تارالۋ سيپاتىنا قاراي ساباق وقىتۋ رەجيمدەرىنە بولىنەدى. ەگەر اقپاراتتار اعىمى ەكى جاقتىلى بولسا، ۆ. گۋزەيەۆ ونداي رەجيمدەگى ساباقتى ينتەراكتيۆتى دەپ اتاعان. وقىتۋ ۇردىسىندە دامىتا وقىتۋ تەحنولوگيالارىن قولدانۋ، ياعني ينتەراكتيۆتى رەجيمدەگى ساباقتاردى ۇيىمداستىرۋ وقۋشىنىڭ شىعارماشىلىق جانە ينتەلەكتۋالدىق بەلسەندىلىگىن دامىتۋدىڭ ءبىر فاكتورى بولىپ تابىلادى. سول سەبەپتەن ماتەماتيكا ساباقتارىن جوسپارلاۋدا وقۋ باعدارلاماسىنداعى اقپاراتتار(تۇسىنىكتەر، ۇعىمدار، ەرەجەلەر، ت. ب) اعىمىن كوممۋنيكاتيۆتى جوسپارلاپ، سىني ويلاۋدىڭ جوبالارىن پايدالانعان ءجون.
ال وقىتۋداعى سىني ويلاۋ ستراتەگيالارىنا وقۋ ۇردىسىنە قاتىسۋشىلار اراسىنداعى وي ءبولىسۋ، اقپاراتتار الماسۋ قاتىناستارى( لينگۆيستيكالىق، پارالينگۆيستيكالىق) جۇيەسىنە اڭگىمەلەسۋ، پىكىرتالاس، دەبات، وي جەكپە - جەگى تۇرلەرىن جاتقىزۋعا بولادى. سوندىقتان ءمۇعالىم مەن وقۋشىنىڭ بىرلەسكەن ارەكەتىندە وقىپ ۇيرەنۋدىڭ ءتيىمدى، وڭتايلى جولدارىن انىقتاۋ، وقۋشى ءۇشىن ماڭىزدى جاعدايلاردى شەبەرلىكپەن ۇيىمداستىرۋ وقۋشىنىڭ ءوز ءىس - ارەكەتىنە سىني ويلاۋىن، لوگيكالىق ويلاۋىن، ىسكەرلىگىن قالىپتاستىرادى. ءمۇعالىم وقۋشىنىڭ بەلسەندىلىگى مەن تانىمدىق ءىس - ارەكەتى ارقىلى شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋدا توپپەن جۇمىس ىستەۋ جانە جۇپپەن جۇمىس كەزىندە وقۋشى ءوز پىكىرىنىڭ دۇرىستىعىن دالەلدەپ، نە قاتەلىگىن مويىنداۋعا، نە قاتەلىگىن كورسەتە بىلۋگە، ونىمەنەن پىكىرلەسە وتىرىپ، ۇجىمدىق شەشىم قابىلداۋعا ۇيرەنەدى. سول ارقىلى وقۋشىدا ءوز ءبىلىمىن باعالاۋ جانە باقىلاۋ داعدىسى مەڭگەرىلەدى.
3. بۇل باعالاۋلاردى مىنا باعالاۋ بەلگىلەرى ارقىلى ىسكە اسىرۋعا بولادى. وزىندىك باعالاۋ.( بۇل باعالاۋدى جۇپتىڭ ءوزارا باقىلاۋىنا دا جاراتۋعا بولادى). بۇل باقىلاۋ مەن باعالاۋ بالانىڭ بويىندا مىنا قاسيەتتەردى قالىپتاستىرادى: ەرىكتىلىك، ەڭبەكسۇيگىشتىك، ءوز كۇشىنە سەنۋى، قابىلەتتىلىگى، جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنۋى، ادالدىق، جولداستىق قاسيەتتەر، ءسوز قورى، عىلىمي اقپاراتتاردى اقتارۋى، وزىنشە ءتۇيىن جاساۋى، سويلەۋ مادەنيەتى.
4. ۇستىمىزدەگى عاسىر - جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ، ىزگىلەندىرۋ، دامىتۋ عاسىرى. وسى تۇرعىدان وقىتۋدىڭ ينتەراكتيۆتى ءادىسى وتە ءتيىمدى. سەبەبى، بۇل ءادىس وقۋشىنىڭ جەكە ومىرلىك تاجىريبەسىنە سۇيەنە وتىرىپ، ونىڭ بويىندا ءبىلىم، داعدى جانە قۇندىلىق جۇيەسىن قالىپتاستىرادى. ءبىلىم بەرۋدىڭ وزىق تەحنولوگيالارىن مەڭگەرمەيىنشە ساۋاتتى دا جان - جاقتى بولۋ مۇمكىن ەمەس. سونىڭ ءبارى كومپيۋتەر، ينتەرنەت، مۋلتيمەديالىق قۇرالدار جانە ينتەراكتيۆتى تاقتا كومەگىمەن بولماق. جاڭا تەحنولوگيالاردى قولدانا كەلە ساباق بويى ءبىز بۇكىل توپتىڭ جۇمىس ىستەۋىن تالاپ ەتەمىز، سوندىقتان وتكىزگەن ساباعىمىز مازمۇندى، ينتەنسيۆتى بولادى. اقپاراتتىق ساباقتا بۇرىن ادام ويىندا بولماعان وقىتۋدىڭ جاڭا ادىستەرىن ۇيىمداستىرۋعا بولادى. ماتەماتيكا ساباعىندا كومپيۋتەردى قولدانۋ ەرەجەلەر مەن اقپاراتتى بىلۋگە جول اشادى. ءتىپتى ناشار وقيتىن وقۋشىلاردىڭ ءوزى كومپيۋتەرمەن جۇمىس ىستەۋگە قىزىعادى، ويتكەنى كەيبىر جاعدايلاردا كومپيۋتەر بىلمەگەن جەرىن كورسەتىپ، كومەككە كەلەدى.
ساباقتاردى جاڭا تەحنولوگيالار ارقىلى وقىتۋ ءىسى كۇننەن - كۇنگە وزەكتى بولىپ كەلەدى. وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ جانە ءوز بەتىنشە بىلىمدەرىن ءبىر جۇيەگە كەلتىرۋ ماقساتىندا اقپاراتتىق وقىتۋ جۇيەسىندەگى جوبالاۋ تەحنولوگياسىن باستادىق. جوبالاۋ تەحنولوگيانىڭ ماڭىزدىلىعى - وقۋشىلاردىڭ ءار سالادا العان بىلىمدەرى ۇلكەن ماسەلەنى شەشۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ج
5. نىشاننىڭ ىقپالىمەن قالىپتاسقان قابىلەتتىڭ ءتۇرىن دارىندىلىق دەپ اتايدى. دارىندى بالالار مەكتەپ باعدارلاماسىن جىلدام مەڭگەرەدى. زەرەكتىك، بايقاعىشتىق قاسيەتتەرى جوعارى بولادى. ولاردىڭ كوپشىلىگى ءوز ۋاقىتتارىن شىعارماشىلىق جۇمىسقا ارنايدى. سۋرەت سالادى، ولەڭ جازادى. مىسالى، چ. دارۆين كوپ ۋاقىتىن كوبەلەك قۋىپ، كوللەكسيا جيناۋعا بولەدى ەكەن. دارىن وكىلدەرىنىڭ قۋات - قابىلەتىنىڭ شارىقتايتىن شەگى بولادى. مۇندايدا ولاردىڭ ساناسى بارىنشا وتكىرلەنىپ، مەيلىنشە ايقىندالادى، باقىلامپازدىعى ونان سايىن ارتا تۇسەدى. ال بالانىڭ بويىنداعى تۋا بىتكەن قاسيەتتەردى دامىتاتىن - وقىتۋ مەن تاربيە.
دارىندىلىق تومەندەگىدەي توپتارعا جىكتەلەدى.
1. وي - ءورىستىڭ جوعارىلىعى.
2. اكادەميالىق تابىس.
3. شىعارماشىلىق جانە ءتيىمدى ويلاۋ، پىكىر ايتۋ.
4. كوركەمدىك ارەكەت
5. قاتىناس جانە بەلسەندىلىك.
6. قوزعالعىشتىق.
ءمۇعالىمنىڭ ءبىلىمدى يگەرتۋى. تۇپكى ناتيجەگە جەتۋ جولىندا ءبىلىم مەن تاجىريبەنى ۇشتاستىرا ءبىلۋى كەرەك. جالپى مەكتەپ ءۇشىن قازىرگى بالالاردى دارالاپ سارالاپ وقىتۋ ادىستەرى قويىلۋدا. ج. قارايەۆتىڭ «دەڭگەيلەپ وقىتۋ» ءادىسى بويىنشا 4 - ءشى دەڭگەي تاپسىرمالارىن بەرگەن ۋاقىتتا ءمۇعالىم بالا ەرەكشەلىگىنە ساي قۇرۋعا بولادى. سول كەزدە شارتتى دارالاۋ قولدانىلادى دا، ەرەكشەلىگىنە ساي قۇرۋعا بولادى. سول كەزدە شارتتى دارالاۋ قولدانىلادى دا، بالانىڭ ءبولىپ الىنعانى باسقالارعا ەلەۋسىز بولىپ قالادى. وسى جەردە مۇعالىمگە ۇلكەن مىندەت جۇكتەلەدى: ءمۇعالىم تاپسىرمانى العان ءبىلىمدى جاڭعىرتاتىن، ەۆريستيكالىق ىزدەنىس تاسىلدەرىن قاجەت ەتەتىن، زەرتتەۋ ەلەمەنتتەرىن پايدالاناتىنداي ەتىپ قۇرۋ كەرەك. تەستىك فورمادا تاپسىرما بەرۋدە دە زەرتتەلۋشى بويىنداعى قابىلەتتى باستى نازاردا ۇستاۋ قاجەت.
6. وقۋشىلاردىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىنە سايكەس ءبىلىم بەرۋ جانە وقىتۋ.
You Might Also Like
