ءبىلىم كوزى كىتاپتا (4 سىنىپتارعا ارنالعان كىتاپحانالىق ساباق)
ساباقتىڭ ماقساتى مەن مىندەتتەرى:
- وقۋشىلاردىڭ انىقتامالىق قۇرالدارمەن، سوزدىكتەرمەن جۇمىس ىستەۋ بىلىگىن دامىتۋعا ىقپال ەتۋ؛
- وقۋشىلاردىڭ كىتاپقا ۇقىپتىلىقپەن، قۇرمەتپەن قاراۋىنا اسەر ەتۋ؛
- بىلىمگە جانە كىتاپ وقۋعا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋعا سەبەپ بولۋ؛
- وقۋشىلاردىڭ تەز شەشىم قابىلداۋ قابىلەتىن، ءتىل بايلىعىن دامىتۋ.
ساباق ءتۇرى: سايىس - ساباق.
كورنەكىلىگى: كىتاپحانانىڭ ءىشى شارلارمەن، كىتاپ تۋرالى ناقىل سوزدەرمەن اسەم بەزەندىرىلگەن.
«تەك كىتاپ قانا العا جىلجۋدى، ادامدىق شىڭىنا شىعۋدى ۇيرەتەدى»
ن. ءا. نازاربايەۆ
ناقىل سوزدەر:
«كىتاپ - جان ايناسى»،
«كىتاپ - تاۋسىلمايتىن ازىق»،
«كىتاپ – وقۋ جابدىعى، ءبىلىم ساندىعى»،
«كىتاپ – ايدىڭ تالماس قاناتى».
ساباق - سايىس كەزەڭدەرى:
1 كەزەڭ. «كىتاپحانا – كىتاپ ءۇيى» سۇراق - جاۋاپ.
2 كەزەڭ. كىتاپتى ۇستاۋ بويىنشا كورىنىستەر.
3 كەزەڭ. «كىتاپ - ءبىزدىڭ دوسىمىز» تاقىرىبىندا شىعارما.
4 كەزەڭ. كىتاپ تاريحىنا بايلانىستى ساۋالنامالىق سۇراقتار.
بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
كىتاپحاناشى: سالەمەتسىزدەر مە، قۇرمەتتى قوناقتار، وقۋشىلار! بۇگىنگى «ءبىلىم كوزى كىتاپتا» اتتى كىتاپحانالىق اشىق ساباققا قوش كەلىپسىزدەر.
تالاپ قىل ارتىق بىلۋگە،
ارتىق ءبىلىم كىتاپ،-
دەپ اباي اتامىز ايتقانداي ءىلىم - ءبىلىمنىڭ سارقىلماس قازىناسىن كىتاپتان الامىز. ادامزات بالاسىنىڭ جەر باسىپ ءومىر سۇرگەن ۋاقىتىنان، بۇگىنگى كۇنگە دەيىنگى باستى ءۇش قۇندىلىعى: ءبىلىم، عىلىم جانە ونەر. ال وسى قۇندىلىقتاردىڭ قىر - سىرىن تۇسىنۋگە قول ۇشىن بەرەتىن الۋان ءتۇرلى جاڭالىقتاردى اشۋعا اپاراتىن بىردەن - ءبىر جولدىڭ ورداسى – كىتاپحانا.
كىتاپحانا ساباعى ويىن تۇرىندە وتەدى. ءقازىر الدارىڭىزعا ەكى توپ «تاپقىرلار» مەن «بىلگىرلەر» شىعادى. ءار توپتىڭ ۇرانى بولادى.
ءىى. توپتاردى تانىستىرۋ.
1 توپ - «تاپقىرلار» توبىنىڭ ۇرانى: « تالاپ قىل ارتىق بىلۋگە،
ارتىق ءبىلىم عىلىمدا».
اباي.
2 توپ - «بىلگىرلەر» توبىنىڭ ۇرانى:
«وقۋ – ءبىلىم قازىعى،
ادامنىڭ ازىعى.
وقۋ ءومىردىڭ ءسانى
تىرشىلىكتىڭ شامى».
س. سەيفۋللين.
ءىىى. ءادىلقازىلار القاسىمەن تانىستىرۋ.
1 - كەزەڭ. «كىتاپحانا – كىتاپ ءۇيى» سۇراق - جاۋاپ.
ەكى توپقا كەزەكپەن سۇراقتار قويىلادى. ءبىرىنشى توپ جاۋابىن بىلمەسە، ەكىنشى توپ جاۋاپ بەرەدى. تولىق جاۋاپقا - 2 ۇپاي، تولىق ەمەس جاۋاپقا – 1 ۇپاي.
1. تاۋسىلماس بايلىق، سارقىلماس قازىنا (كىتاپ).
2. كىتاپ ءۇيى -... (كىتاپحانا).
3. كىتاپ قۇرىلىسى (كىتاپ سىرتى، مۇقاباسى، تيتۋلدىق بەت، فورزاس)
4. تيتۋلدىق بەتىندە قانداي مالىمەتتەر بار؟ (اۆتورى، اتى، باسپانىڭ اتى، شىققان جىلى).
5. اننوتاسيا دەگەن نە؟ (كىتاپ تۋرالى قىسقاشا مالىمەت).
6. اننوتاسيادان باسقا تاعى قانداي كىتاپ تۋرالى مالىمەتتەر بار؟ (العى ءسوز، بەزەندىرىلۋى، مازمۇنى).
7. انىقتاما ادەبيەتتەرىنىڭ قانداي تۇرلەرىن بىلەسىزدەر؟ (سوزدىكتەر، انىقتاما، ەنسيكلوپەديا).
8. ءبىزدىڭ كىتاپحانامىزدا قانداي انىقتاما ادەبيەتتەرى بار؟ (بارلىق ءپان بويىنشا).
2 كەزەڭ. كىتاپتى ۇستاۋ بويىنشا كورىنىستەر.
«تاپقىرلار» توبىنىڭ كورىنىسى
«كىتاپ كۇنتىزبە ەمەس»
اعاسى ءۇشىنشى سىنىپتا وقيتىن ءىنىسىنىڭ انا ءتىلى كىتابىن كورىپ تاڭداندى.
- بەرىك، بەرى كەلشى
- نە، اعا؟
- انا ءتىلى كىتابىڭنىڭ باس جاعىنداعى الپىس بەتىن كىم جىرتىپ تاستاعان؟
- مەن
- نەگە؟
- كەرەگى جوق قوي. ءوتىپ كەتكەن ساباقتار.
- ە، سوندا كىتاپ كۇنتىزبە بولعانى ما؟
- يا، - دەدى بەرىك
- كۇندە وتكەن ساباقتى كۇندە جىرتىپ تاستايمىن. ايتپەسە، كەيىن قاي تاقىرىپتى وتتىك، قاي تاقىرىپتى وتپەدىك بىلمەي شاتىسىپ كەتەمىن.
اعاسى قاباعىن ءتۇيىپ:
- بۇلاي ەتۋگە بولمايدى، - دەدى.
ال بەرىك نىق تۇردە:
- بولادى، - دەدى. - ءبىزدىڭ سىنىپتا بالالاردىڭ ءبارى سويتەدى.
اعاسىنىڭ كوزى اتىزداي بولىپ كەتتى.
- كىتاپتى جىرتۋعا بولمايدى. «كىتاپ - ءبىزدىڭ دوسىمىز» دەگەندى بىلەسىڭ بە؟
- بىلەمىن
- سوندىقتان كىتاپتى كۇتىپ، ۇقىپتى ۇستاۋ كەرەك.
بەرىك وسىدان كەيىن كىتاپتارىن جىرتپايتىن بولدى.
«بىلگىرلەر» توبىنىڭ كورىنىسى
«ەسكى كىتاپ»
جالپى دەمالىس اياقتالىپ، جاڭا وقۋ جىلى باستالعان كەز بولاتىن. وقۋشىلار مەكتەپ كىتاپحاناسىنان وقۋلىق الا باستادى. ءلايلا ءۇشىنشى سىنىپقا كوشكەن. ول مەكتەپتەن وقۋلىقتارىن الىپ ۇيىنە ورالدى. اناسى ونىڭ قاباعىنداعى كىربىڭدى بايقاپ:
- قىزىم نە بولدى؟ بىرەۋ رەنجىتتى مە؟
- جوق
- ەندى نە بولدى؟
- ماعان مۇقاباسىن مىج - مىج ەسكى كىتاپتار بەردى. وسىنداي كىتاپتى وقىعىم كەلمەيدى،- دەپ كوزىنە جاس الدى.
اناسى ءلايلانىڭ قىلىعىنا كۇلىپ بىلاي دەدى:
- قىزىم، وعان نەگە رەنجيسىڭ، اقىلى بار بالا، جىرتىلعان جەرىن جەلىمدەپ، تىسىن قاپتاپ، جاڭارتىپ الدى. كىتاپتىڭ سىرتىنا ەمەس، ىشىنە ءۇڭىلۋ كەرەك. ول - ءار ادامنىڭ سىرلاس دوسى. سوندىقتان ونى كۇتىپ ۇستاپ، كەيىنگى ءىنى - سىڭلىلەرىڭە بەرگەن ءجون.
اناسىنىڭ ءسوزىن مۇقيات تىڭداعان ءلايلا كىتاپتارىن جەلىمدەپ رەتكە كەلتىرە باستادى.
3 كەزەڭ. «كىتاپ - ءبىزدىڭ دوسىمىز» تاقىرىبىندا شىعارما. توپتىق جۇمىس. ەكى توپقا تازا پاراق بەرىلەدى. ءبىرىنشى بالا ءبىر سويلەم جازىپ باستايدى، سوسىن كەلەسى بالا ەكىنشى سويلەمدى جازادى. بارلىعى ءبىر - ءبىر سويلەمنەن جازىپ شىعۋى كەرەك. اياعىندا بايلانىسقان ءماتىن شىعادى.
4 كەزەڭ. كىتاپ تاريحىنا بايلانىستى ساۋالنامالىق سۇراقتار. ەكى توپقا كەزەك – كەزەك سۇراقتار قويىلادى. سۇراقتىڭ جاۋابىن تاپپاسا، كەلەسى توپ جاۋاپ بەرۋگە بولادى.
1. پاپيرۋس دەگەن نە؟ (جاپىراق پاراق).
2. ەرتە زاماننان بەرى ادامدار جازۋعا قانداي ماتەريالداردى قولدانعان؟ (تاس، بالشىق، قاعاز، پاپيرۋس، پەرگامەنت).
3. باسپا ستانوگىن ەڭ العاش ويلاپ تاپقان كىم، قاشان، قايدا؟ (15 عاسىردا، گەرمانيادا، يوگانن گۋتەنبەرگ).
4. ەڭ العاش رۋستە كىتاپ باسۋدى ويلاپ تاپقان كىم؟ (يۆان فەدوروۆ).
5. قازاقستاندا قانداي كىتاپ باسپالارى بار؟ (اتامۇرا، راۋان، مەكتەپ، ارۋنا، شاكۋرا، الماتىكىتاپ، ت. ب).
6. ەجەلگى ەگيپەتتەگى ەڭ ۇلكەن كىتاپحانا قاي قالادا ورنالاسقان؟ (الەكساندريا قالاسىندا. وندا 70 مىڭنان استام تۇتىككە ورالعان لەنتالار ساقتالعان. ول پاپيرۋسقا (جاپىراق پاراق) جازىلعان).
كىتاپحاناشى: وسىمەن بۇگىنگى ءبىزدىڭ «ءبىلىم كوزى كىتاپتا» اتتى ساباعىمىز اياقتالدى. سايىستاردىڭ قورىتىندىسىن شىعارۋ ءۇشىن ءسوزدى ءادىلقازىلارعا بەرەمىز. (قورتىندىنى ايتۋ جانە ماراپاتتاۋ).
كىتاپحاناشى: ساباققا بەلسەنە قاتىسقاندارىڭىز ءۇشىن راحمەت. كەلەسى كەزدەسكەنشە قوش ساۋ بولىڭىزدار!
- وقۋشىلاردىڭ انىقتامالىق قۇرالدارمەن، سوزدىكتەرمەن جۇمىس ىستەۋ بىلىگىن دامىتۋعا ىقپال ەتۋ؛
- وقۋشىلاردىڭ كىتاپقا ۇقىپتىلىقپەن، قۇرمەتپەن قاراۋىنا اسەر ەتۋ؛
- بىلىمگە جانە كىتاپ وقۋعا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋعا سەبەپ بولۋ؛
- وقۋشىلاردىڭ تەز شەشىم قابىلداۋ قابىلەتىن، ءتىل بايلىعىن دامىتۋ.
ساباق ءتۇرى: سايىس - ساباق.
كورنەكىلىگى: كىتاپحانانىڭ ءىشى شارلارمەن، كىتاپ تۋرالى ناقىل سوزدەرمەن اسەم بەزەندىرىلگەن.
«تەك كىتاپ قانا العا جىلجۋدى، ادامدىق شىڭىنا شىعۋدى ۇيرەتەدى»
ن. ءا. نازاربايەۆ
ناقىل سوزدەر:
«كىتاپ - جان ايناسى»،
«كىتاپ - تاۋسىلمايتىن ازىق»،
«كىتاپ – وقۋ جابدىعى، ءبىلىم ساندىعى»،
«كىتاپ – ايدىڭ تالماس قاناتى».
ساباق - سايىس كەزەڭدەرى:
1 كەزەڭ. «كىتاپحانا – كىتاپ ءۇيى» سۇراق - جاۋاپ.
2 كەزەڭ. كىتاپتى ۇستاۋ بويىنشا كورىنىستەر.
3 كەزەڭ. «كىتاپ - ءبىزدىڭ دوسىمىز» تاقىرىبىندا شىعارما.
4 كەزەڭ. كىتاپ تاريحىنا بايلانىستى ساۋالنامالىق سۇراقتار.
بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
كىتاپحاناشى: سالەمەتسىزدەر مە، قۇرمەتتى قوناقتار، وقۋشىلار! بۇگىنگى «ءبىلىم كوزى كىتاپتا» اتتى كىتاپحانالىق اشىق ساباققا قوش كەلىپسىزدەر.
تالاپ قىل ارتىق بىلۋگە،
ارتىق ءبىلىم كىتاپ،-
دەپ اباي اتامىز ايتقانداي ءىلىم - ءبىلىمنىڭ سارقىلماس قازىناسىن كىتاپتان الامىز. ادامزات بالاسىنىڭ جەر باسىپ ءومىر سۇرگەن ۋاقىتىنان، بۇگىنگى كۇنگە دەيىنگى باستى ءۇش قۇندىلىعى: ءبىلىم، عىلىم جانە ونەر. ال وسى قۇندىلىقتاردىڭ قىر - سىرىن تۇسىنۋگە قول ۇشىن بەرەتىن الۋان ءتۇرلى جاڭالىقتاردى اشۋعا اپاراتىن بىردەن - ءبىر جولدىڭ ورداسى – كىتاپحانا.
كىتاپحانا ساباعى ويىن تۇرىندە وتەدى. ءقازىر الدارىڭىزعا ەكى توپ «تاپقىرلار» مەن «بىلگىرلەر» شىعادى. ءار توپتىڭ ۇرانى بولادى.
ءىى. توپتاردى تانىستىرۋ.
1 توپ - «تاپقىرلار» توبىنىڭ ۇرانى: « تالاپ قىل ارتىق بىلۋگە،
ارتىق ءبىلىم عىلىمدا».
اباي.
2 توپ - «بىلگىرلەر» توبىنىڭ ۇرانى:
«وقۋ – ءبىلىم قازىعى،
ادامنىڭ ازىعى.
وقۋ ءومىردىڭ ءسانى
تىرشىلىكتىڭ شامى».
س. سەيفۋللين.
ءىىى. ءادىلقازىلار القاسىمەن تانىستىرۋ.
1 - كەزەڭ. «كىتاپحانا – كىتاپ ءۇيى» سۇراق - جاۋاپ.
ەكى توپقا كەزەكپەن سۇراقتار قويىلادى. ءبىرىنشى توپ جاۋابىن بىلمەسە، ەكىنشى توپ جاۋاپ بەرەدى. تولىق جاۋاپقا - 2 ۇپاي، تولىق ەمەس جاۋاپقا – 1 ۇپاي.
1. تاۋسىلماس بايلىق، سارقىلماس قازىنا (كىتاپ).
2. كىتاپ ءۇيى -... (كىتاپحانا).
3. كىتاپ قۇرىلىسى (كىتاپ سىرتى، مۇقاباسى، تيتۋلدىق بەت، فورزاس)
4. تيتۋلدىق بەتىندە قانداي مالىمەتتەر بار؟ (اۆتورى، اتى، باسپانىڭ اتى، شىققان جىلى).
5. اننوتاسيا دەگەن نە؟ (كىتاپ تۋرالى قىسقاشا مالىمەت).
6. اننوتاسيادان باسقا تاعى قانداي كىتاپ تۋرالى مالىمەتتەر بار؟ (العى ءسوز، بەزەندىرىلۋى، مازمۇنى).
7. انىقتاما ادەبيەتتەرىنىڭ قانداي تۇرلەرىن بىلەسىزدەر؟ (سوزدىكتەر، انىقتاما، ەنسيكلوپەديا).
8. ءبىزدىڭ كىتاپحانامىزدا قانداي انىقتاما ادەبيەتتەرى بار؟ (بارلىق ءپان بويىنشا).
2 كەزەڭ. كىتاپتى ۇستاۋ بويىنشا كورىنىستەر.
«تاپقىرلار» توبىنىڭ كورىنىسى
«كىتاپ كۇنتىزبە ەمەس»
اعاسى ءۇشىنشى سىنىپتا وقيتىن ءىنىسىنىڭ انا ءتىلى كىتابىن كورىپ تاڭداندى.
- بەرىك، بەرى كەلشى
- نە، اعا؟
- انا ءتىلى كىتابىڭنىڭ باس جاعىنداعى الپىس بەتىن كىم جىرتىپ تاستاعان؟
- مەن
- نەگە؟
- كەرەگى جوق قوي. ءوتىپ كەتكەن ساباقتار.
- ە، سوندا كىتاپ كۇنتىزبە بولعانى ما؟
- يا، - دەدى بەرىك
- كۇندە وتكەن ساباقتى كۇندە جىرتىپ تاستايمىن. ايتپەسە، كەيىن قاي تاقىرىپتى وتتىك، قاي تاقىرىپتى وتپەدىك بىلمەي شاتىسىپ كەتەمىن.
اعاسى قاباعىن ءتۇيىپ:
- بۇلاي ەتۋگە بولمايدى، - دەدى.
ال بەرىك نىق تۇردە:
- بولادى، - دەدى. - ءبىزدىڭ سىنىپتا بالالاردىڭ ءبارى سويتەدى.
اعاسىنىڭ كوزى اتىزداي بولىپ كەتتى.
- كىتاپتى جىرتۋعا بولمايدى. «كىتاپ - ءبىزدىڭ دوسىمىز» دەگەندى بىلەسىڭ بە؟
- بىلەمىن
- سوندىقتان كىتاپتى كۇتىپ، ۇقىپتى ۇستاۋ كەرەك.
بەرىك وسىدان كەيىن كىتاپتارىن جىرتپايتىن بولدى.
«بىلگىرلەر» توبىنىڭ كورىنىسى
«ەسكى كىتاپ»
جالپى دەمالىس اياقتالىپ، جاڭا وقۋ جىلى باستالعان كەز بولاتىن. وقۋشىلار مەكتەپ كىتاپحاناسىنان وقۋلىق الا باستادى. ءلايلا ءۇشىنشى سىنىپقا كوشكەن. ول مەكتەپتەن وقۋلىقتارىن الىپ ۇيىنە ورالدى. اناسى ونىڭ قاباعىنداعى كىربىڭدى بايقاپ:
- قىزىم نە بولدى؟ بىرەۋ رەنجىتتى مە؟
- جوق
- ەندى نە بولدى؟
- ماعان مۇقاباسىن مىج - مىج ەسكى كىتاپتار بەردى. وسىنداي كىتاپتى وقىعىم كەلمەيدى،- دەپ كوزىنە جاس الدى.
اناسى ءلايلانىڭ قىلىعىنا كۇلىپ بىلاي دەدى:
- قىزىم، وعان نەگە رەنجيسىڭ، اقىلى بار بالا، جىرتىلعان جەرىن جەلىمدەپ، تىسىن قاپتاپ، جاڭارتىپ الدى. كىتاپتىڭ سىرتىنا ەمەس، ىشىنە ءۇڭىلۋ كەرەك. ول - ءار ادامنىڭ سىرلاس دوسى. سوندىقتان ونى كۇتىپ ۇستاپ، كەيىنگى ءىنى - سىڭلىلەرىڭە بەرگەن ءجون.
اناسىنىڭ ءسوزىن مۇقيات تىڭداعان ءلايلا كىتاپتارىن جەلىمدەپ رەتكە كەلتىرە باستادى.
3 كەزەڭ. «كىتاپ - ءبىزدىڭ دوسىمىز» تاقىرىبىندا شىعارما. توپتىق جۇمىس. ەكى توپقا تازا پاراق بەرىلەدى. ءبىرىنشى بالا ءبىر سويلەم جازىپ باستايدى، سوسىن كەلەسى بالا ەكىنشى سويلەمدى جازادى. بارلىعى ءبىر - ءبىر سويلەمنەن جازىپ شىعۋى كەرەك. اياعىندا بايلانىسقان ءماتىن شىعادى.
4 كەزەڭ. كىتاپ تاريحىنا بايلانىستى ساۋالنامالىق سۇراقتار. ەكى توپقا كەزەك – كەزەك سۇراقتار قويىلادى. سۇراقتىڭ جاۋابىن تاپپاسا، كەلەسى توپ جاۋاپ بەرۋگە بولادى.
1. پاپيرۋس دەگەن نە؟ (جاپىراق پاراق).
2. ەرتە زاماننان بەرى ادامدار جازۋعا قانداي ماتەريالداردى قولدانعان؟ (تاس، بالشىق، قاعاز، پاپيرۋس، پەرگامەنت).
3. باسپا ستانوگىن ەڭ العاش ويلاپ تاپقان كىم، قاشان، قايدا؟ (15 عاسىردا، گەرمانيادا، يوگانن گۋتەنبەرگ).
4. ەڭ العاش رۋستە كىتاپ باسۋدى ويلاپ تاپقان كىم؟ (يۆان فەدوروۆ).
5. قازاقستاندا قانداي كىتاپ باسپالارى بار؟ (اتامۇرا، راۋان، مەكتەپ، ارۋنا، شاكۋرا، الماتىكىتاپ، ت. ب).
6. ەجەلگى ەگيپەتتەگى ەڭ ۇلكەن كىتاپحانا قاي قالادا ورنالاسقان؟ (الەكساندريا قالاسىندا. وندا 70 مىڭنان استام تۇتىككە ورالعان لەنتالار ساقتالعان. ول پاپيرۋسقا (جاپىراق پاراق) جازىلعان).
كىتاپحاناشى: وسىمەن بۇگىنگى ءبىزدىڭ «ءبىلىم كوزى كىتاپتا» اتتى ساباعىمىز اياقتالدى. سايىستاردىڭ قورىتىندىسىن شىعارۋ ءۇشىن ءسوزدى ءادىلقازىلارعا بەرەمىز. (قورتىندىنى ايتۋ جانە ماراپاتتاۋ).
كىتاپحاناشى: ساباققا بەلسەنە قاتىسقاندارىڭىز ءۇشىن راحمەت. كەلەسى كەزدەسكەنشە قوش ساۋ بولىڭىزدار!
You Might Also Like
