بىرەۋ
مىلتىقتى كەزەنە بەرگەنى سول ەدى، كەكىلىكتەر ءدۇر ەتىپ سايدىڭ ەكىنشى الاسا قاباعىنا قاراي ۇشتى. سەمىزدىكتەن دوبالداي-دوبالداي بوپ اۋىرلاپ، قيىرشىقتاي جاۋعان قار مەن لەكىتە سوققان جەل وتىنەن قىرىنداپ ارەڭ ۇشادى، قارسى قاباقتا ەداۋىر تومەندە اق قاردىڭ ورتاسىندا قارا قوتىرلانىپ جاتقان جىقپىل تاستارعا ارەڭ جەتتى. ونان ءارى باستارىن قازديتىپ تىراعايلاپ جىقپىل تاستاردىڭ اراسىنا تىعىلىسا باستادى.
بۇل ەندى ەس-تۇسى قالماي دالباقتاپ سولاي قاراي جۇگىرگەن. ابدەن ەتى قىزىپ ەلىگىپ العانى سونشا قاردىڭ قالىڭدىعىن دا، جولىنداعى ەتەك-جەڭىنە ورالا بەرگەن بۇتا-بورگەزدى دە ەلەڭ قىلار ەمەس، ەكى كوزى قارسى بەتتەگى جىقپىل تاستار اراسىندا قىلتىڭ-قىلتىڭ ەتىپ جورعالاپ بايىزداي الماي جۇرگەن كەكىلىكتەردە. ناعىز قىزىق شاق ەندى كەلگەن ءتارىزدى. «كەمىندە ەكەۋىن ءتۇسىرۋىم كەرەك! ەكەۋىن!.. ءيا ءسات!..» ەرتەدەن بەرگى سەندەلگەن ەڭبەگى اقتالايىن دەدى-اۋ، اقىرى. كوڭىلگە العانى ورىندالاتىن بولدى. بۇيىرتسا اليبەك داستەنوۆيچتى: «ور-ري-گي-نالنو!» — دەگىزىپ تاڭدايىن ءبىر قاققىزاتىن بولدى. «كەمىندە ەكەۋىن...» ءدال سول جاق قۇلاعىنىڭ تۇبىنەن مىلتىق گۇرس ەتە تۇسكەن، ءوزى يىعىنان بىرەۋ قاعىپ جىبەرگەندەي توڭقالاڭ اسا جازداپ بارىپ جالپ ەتىپ وتىرا كەتتى، وسى مەزەتتە مىلتىق تاعى دا گۇرس ەتتى. ەسى ءسال اۋىتقىعان كۇيدە نە بولعانىن تۇسىنە الماي ۇمتىلا بەرىپ قايتا شوڭقيدى. اياعى كۇپسەك قارعا قارا ساننان كىرىپ كەتكەن. بىردەڭەگە ءسۇرىنىپ كەتىپ جىعىلدى ما، الدە ەڭىسكە قاراي جۇگىرگەندە ءوز ەكپىنىن ىركە الماي ۇشىپ ءتۇستى مە؟ سول جاق يىعى ىپ-ىستىق بوپ تىز ەتە ءتۇستى، ونان سوڭ قالىڭ سان ەتى تىزىلداي جونەلدى. ءسال ەسىن جيعانداي بوپ، ءبىر مۇلتىكتىڭ كەتكەنىن سەزىپ، ورنىنان بىردەن ۇشىپ تۇرماي اۋەلى توڭىرەگىنە قارادى: اسپان الەمىن تۇمشالاپ سالبىراعان بوز تۇمان، قيىرشىقتاپ جاۋعان قار تۇيىرتپەكتەرى، لەكي سوققان سايابىر جەل — ءبارىن دە ەندى عانا اڭداپ، ەندى عانا كورگەندەي بولدى. قارسى قاباقتاعى جىقپىل تاستارعا كوز سالعان، بەزەكتەي جورعالاعان كەكىلىكتەردىڭ ءبىرى دە كورىنبەيدى. الگىندە گۇرسىلدەپ مىلتىق اتىلعان كەزدە دۇركىرەسە ۇركىپ تومەنگە قۇزعا قاراي الىستاي ۇشقاندارىن كوزى شالىپ قالعان. «تۇگەل ۇشىپ كەتىپتى-اۋ. قاپ! بىر-ەكەۋىن ءتۇسىرىپ العاندا بولىپ ەدى، تىم سەمىز ەكەن وزدەرى»، — دەدى وكىنىپ. — «اليبەك داستەنوۆيچتىڭ تاڭدايىن ءبىر قاققىزام با دەگەندە...» كوڭىلى قۇلازىپ سالا بەردى. سونان كەيىن عانا ءوز جايىن ويلاعان. «الگىندەگى ءوز مىلتىعىم-اۋ اتىلعان. قۇداي ساقتاپ امان قالعانىمدى، قاراشى»، — دەپ قويدى كۇڭكىلدەپ. ورنىنان جايلاپ تۇرا بەرىپ ەدى، سول قولى مەن سول جاق سانى دۋىلداپ ۇيىعانداي بوپ بۇكىل ونە بويىن جايسىز ءبىر ءدىرىل بيلەي جونەلدى. باسى اينالىپ، كوزى قاراۋىتىپ بۇلدىراپ كەتتى. «شىنىمەن-اق ءوزىمدى-وزىم اتىپ الدىم با؟» دەگەن ۇرەي كەلگەندە ەسىنەن تانىپ قايتا قۇلاپ قالا جازدادى. ومىراۋ تۇيمەسىن اعىتىپ وڭ قولىمەن سول جاق يىعىن سيپاعان، الاقانىنا جىلىمشى بىردەڭە ءبىلىندى، قولىن كورىپ ەدى قان ەكەن، ونان سوڭ دۋىلداپ تۇرعان سول اياعىن كوتەرە بەرگەن، قار ۇستىنە شالبارىنىڭ الگىندەگى وق تەسكەن جەرىنەن قان تامشىلاعان ەكەن. «ءماسساعان، ال كەرەك بولسا!» ءتىپتى قورقارىن دا، كۇلەرىن دە بىلمەدى. قورقايىن دەسە جاناپ وتكەن اجالدان امان قالعانى قانداي زور ولجا، ال كۇلەيىن دەسە قاراپتان-قاراپ ايدالادا ءوزىن-وزى جارالاپ العانى مىناۋ. ءوز جۇرەگىنىڭ دۇك-دۇك ەتىپ سوققانى ەستىلەدى. «ايتەۋىر جۇرەگىم امان. ءسىرا، بىتىرا جەڭىل عانا جارالاپ وتكەن بولۋ كەرەك، اۋىر تيسە ءبۇيتىپ وتىرا الماس ەدىم عوي»، — دەپ ويلادى. جاراقاتتارىن تاڭۋدى ويلاستىرعان، ءبىراق ول ارەكەتىنەن ەشتەڭە شىقپايتىنىن سەزدى، بىرىنشىدەن، مىنا سۋىقتا شەشىنۋى قيىن، بەرەزەنتپەن تىستالعان قالىڭ شولاق تون، سىرمالى قالىڭ شالبار شەشىنۋگە دە، قايتا كيىنۋگە دە دوربيىپ وتە قولايسىز؛ ەكىنشىدەن، نەمەن بايلايدى، جەيدەنى جىرتىپ بايلاعانمەن ونىڭ سەبى بولار ما، ءتىپتى قالاي بايلايدى؟ «ءجا، پالەندەي اۋىر جاراقات ەمەس قوي». تەك الگىندەگى دۇركىرەي ۇشقان قالىڭ كەكىلىكتەن قۇر قول كەتۋدىڭ ەش ءجونى جوق سياقتى. قۇزعا سوڭدارىنان قۋا تۇسسەم بە ەكەن؟ جۇرە باستاپ ەدى سايدىڭ تابانىنا قاراي قار ءتىپتى قالىڭ ەكەن. ەگەر ۇزاپ تۇسەر بولسا كەرى قايتىپ شىعۋى قيىنعا سوعاتىن ءتۇرى بار. ونىڭ ۇستىنە بۋىندارى دىرىلدەپ قۇزداعى قالىڭ جىقپىل تاستار اراسىمەن سەكىرىپ جۇرە الماسىنا دا كوزى جەتتى. قوي، ەندى وسى باس اماندىقتا اۋىلعا قايتقان ءجون بولار. دارىگەرگە تەزىرەك جەتۋ كەرەك. جەڭىل جارانىڭ ءوزىن ۋشىقتىرۋعا بولمايدى. الدىڭعى جىلى سۇڭعات دەگەن جىگىت بەتىنە شىققان شيقاننىڭ اۋزىن جۇلامىن دەپ سودان-اق ۋشىعىپ ءولدى عوي.
ول كەرى بۇرىلىپ، بورگەزگە ءىلىنىپ جاتقان قوس اۋىز مىلتىعىن كوتەردى. بۇتاعا ءىلىنىپ اتىلعان ەكەن. مىلتىعىنا سۇيەنىپ تاياق قىپ الگىندەگى ءوزى جۇگىرە تۇسكەن ىزبەن كەيىن قاراي جايلاپ جۇرە باستادى. ونە بويىن تەگىس جايلاعان ءدىرىل باسىلار ەمەس. «ءتۇۋ، قاتتى قورقىپ قالىپپىن عوي»، — دەدى داۋسىن شىعارا كۇڭكىلدەپ. كوڭىلىن ورنىنا تۇسىرمەك بوپ تاعى ءبىراز تىنىستاي توقتادى. يىعى بولماسا اياعىنىڭ جاراقاتى بولىمسىز عانا بولۋ كەرەك، اۋىرعانى باسىلايىن دەدى.
ەندى انىق بايقادى: قار ەداۋىر قالىڭ جاۋىپتى، كەي تۇستاردا قارا ساننان كەلەدى؛ توڭىرەك بۇلىڭعىر، جاياۋ بوراسىن ۇرلەپ تۇر، كەي جەرلەردە الگىندە عانا ءوزى ءجۇرىپ كەلگەن ءىزدى جىپ-جىلماعاي ەتىپ كومىپ تە تاستاپتى؛ سالدەن كەيىن ىزىنەن مۇلدەم اداسىپ قالدى. «ءقازىر بىر-ەكى جوتانى اسقان سوڭ ءشوپ تارتقان شانا جولعا تۇسەم عوي» دەپ ويلادى. ورگە قاراي جۇرگەندىكى مە، ىسسىلاپ، دەنەسى تەرشي باستادى. ءسال توقتاپ ءوزىنىڭ تۇرعان جەرىن مولشەرلەدى: بالا كۇنىنەن قىسى-جازى تالاي شارلاعان ءوڭىرى عوي، اناۋ كەيىندە قالعان كۇركىلدەكتىڭ سايى، ءوزى ءقازىر جوڭىشقالى جامباستى كولدەنەڭ كەسىپ كەلەدى، ال اۋىل بۇل ارادان التى-جەتى شاقىرىم، كوزىن جۇمىپ-اق تاۋىپ بارادى ءالى. تەك قاندى كوپ كەتىرمەي تەزىرەك جەتۋى كەرەك. السىرەۋگە استە بولمايدى. العاشقى ەت قىزۋ كەزىندەگىدەي ەمەس، بىرتىندەپ اۋىرسىنايىن دەدى. سول يىعى تومەن تارتىپ، زىلدەنىپ كەلەدى. سول اياعىنداعى پيماسىنىڭ ءىشى دە سۋلانىپ، ءبىر ءتۇرلى تىتىرەندىرە باستادى. بۇرىن بىلمەگەن ەكەن، مىلتىعى مۇنداي اۋىر بولار ما، كوتەرىپ جۇرۋگە شاماسى كەلمەدى، باۋىن اعىتىپ سۇيرەتىپ ءجۇردى. «ءجا، ەشتەڭە بولا قويعان جوق قوي»، — دەدى ءوزىن-وزى جۇباتىپ. تەك اتتەڭ بىر-ەكى كەكىلىكتى اتىپ الا الماعانى عانا وكىنىشتى-اق. سوناۋ قالادان ارنايى كەلگەندەگى ماقساتىنىڭ ءبىرى سول ەدى. اليبەك داستەنوۆيچتىڭ تاڭدايىن ءبىر قاقتىرىپ، ەسىن شىعارۋ ەدى. وكىنىشتى-اق. ءجا، كەكىلىكتىڭ قايدا ەكەنىن ءبىلىپ الدى عوي، ەرتەڭ كۇن اشىلسا قايىرا كەلەدى. يىعى اقىرىن سىرقىراعانداي بولدى، ءجۇرىسى دە تىم ءونىمسىز بوپ كورىندى وزىنە. ءبىراق مىنا قالىڭ قاردا بۇدان قاتتى ءجۇرۋ مۇمكىن ەمەس. اسىقپاي ءوستىپ جۇرە بەرسە ەكى ساعاتتىڭ شاماسىندا اۋىلعا دا جەتەدى. بالكىم، شانا جولعا تۇسكەن سوڭ، ءشوپ تارتقان كولىك تە كەزدەسىپ قالار. «ءجا، بۇل جاراقاتتى ويلاي بەرۋدىڭ قاجەتى جوق. باسقا بىردەڭەنى ويلاعان ءجون».
ەسىنە، تاڭەرتەڭگى نەمەرە قارىنداسى ءباتىشتىڭ ەكى بالاسى، ونان قاقپانعا ءتۇسىپ جاتقان قارا الا توبەت ورالدى. ءباتىش بۇگىن تاڭەرتەڭگىسىن بۇل اڭعا جينالىپ جاتقاندا قارىزعا اقشا سۇراعان، دۇكەنگە بالالار كيىمى تۇسكەن ەكەن، مەكتەپكە بارىپ جۇرگەن ۇلكەن ۇلىنا پالتو الۋعا اقشاسى جەتپەپتى. سالدەن كەيىن بۇل مىلتىعىن اسىنىپ ۇيدەن شىققان كەزدە، ءباتىش تە بالالارىمەن دۇكەن جاقتان قۋانا قايتىپ كەلەدى ەكەن. ۇلكەن ۇلىنا دەپ العان پالتونى ەتەگىمەن قار سۇيرەتىپ سوبالاڭداتىپ كىشى ۇلى كيىپ اپتى. ۇلكەن ۇلى كوزى جاساۋراپ وزىنە دەپ ارناپ العان كيىمگە ءوزىنىڭ قولى جەتپەي سۇمىرەيىپ ونىڭ سوڭىنان ىلەسىپ كەلەدى. اتتەڭ، باس سالىپ تارتىپ الار-اق ەدى، ءبىراق ءالى اقىل كىرمەگەن تەنتەك ءىنىسىن ايايتىن بولار. ال ءىنىسى بولسا ونى مۇلدە ماڭىنا جۋىتقىسى جوق، ارتىمنان جۇرمە، پالتوعا قولىڭدى تيگىزبە، دەپ شىڭعىرادى. ءسويتىپ كەلە جاتقاندا ۇزىن پالتونىڭ ەتەگىنە ءسۇرىنىپ جىعىلعان، سونىڭ وزىندە يتەرىپ جىبەردى، — دەپ اناداي جەردە سۇمىرەيىپ كەلە جاتقان ۇلكەن اعاسىنان كورىپ ازان-قازان بوپ باقىردى-اۋ. «قۇددى ايتاش ەكەۋىمىز سياقتى ەكەن وزدەرى»، — دەپ ويلادى بۇل. ايتاش — وزىمەن تەتە وسكەن ۇلكەن باۋىرى. مۇنىڭ نەبىر تەنتەكتىگىن، ەركەلىگىن قاباق شىتپاي كوتەرۋشى ەدى. بۇل سالعان قيعىلىقتىڭ بارىنە ول دا ءباتىشتىڭ ۇلكەن ۇلى عۇساپ كوزى جاساۋراي تۇرىپ لاجسىز مويىنسۇنۋشى ەدى-اۋ! قايران ايتاش! قايران باۋىرى!.. كوزى جاساۋراپ، ەنتىگە تىنىستاپ، جىلاعىسى كەلدى. ايتاشتىڭ اتىن اتاپ وكسۋگە شاق قالدى. جوق! جۇيكەسىنىڭ ابدەن بوساعانىن قاراشى، شارشاعاندىكى-اۋ، يت تىرشىلىك يىعىنا مىقتاپ ءمىنىپ العان.ءوزى مىناداي حالدە كەلە جاتقاندا استە جىلاۋعا، بوساڭسۋعا بولمايدى. انە، جاياۋ بوراسىن تۇتەكتەنىپ، ۇدەي تۇسەتىن سياقتى. اسىعۋ كەرەك. ايتپەسە، كەش ءتۇسىپ كەتسە، قيىن بولادى. وسى ءشوپ تارتاتىن شانا جولعا تۇسەتىن كەز بولدى ەمەس پە؟ ول جول نەعىپ الىستاپ كەتكەن. بۇل كەلە جاتقان جەرى قاي تۇس ءوزى؟ توڭىرەك تەگىس اپپاق، كەلە جاتقان باعىتى وي ما، قىر ما؟ ءتىپتى ءبىلىپ بولمايدى. ايدالا، كوز توقتاتار بۇتا كورىنبەيدى. توقتا، جەل قاي تۇستان ەدى، باعانا؟ وڭىنان بولاتىن. ال كۇركىلدەكتىڭ سايىنان شىققاندا جەل ىلعي وڭ جاق قىرىمنان سوعىپ وتىرۋى كەرەك قوي. دۇرىس. باعىتىم دۇرىس. اۋىل وسى تۇستا.
وسىلاي جۇرە بەرسەم ەلدى ءبىر مەكەننەن شىعاتىنىم انىق. ايتپاقشى، باعاناعى قارا الا توبەت ءقايتتى ەكەن، بايعۇس! ايدالاداعى قاقپانعا قالاي تۇسكەن؟ ءوزى تۇسكەنىنە بىر-ەكى كۇن وتكەن بولۋى كەرەك. ويتكەنى ابدەن اشىعىپ قالجىراعان ءتۇرى سونداي، تارتىنا-تارتىنا اياعى دا قيىلۋعا شاق قالعان. وبال-اي، ەگەر مەن كەز بولماسام، بۇگىنگى مىنا بوراندا قاتىپ قالاتىن ەدى عوي. ءوزىن بوساتۋ دا وڭايعا تۇسكەن جوق. ىلىككەنىن جۇلىپ تۇسەردەي. بۇ دۇنيەدە قاقپانعا تۇسكەن يتتەن اشۋلى ەشتەڭە بولماس تا، ونى بوساتۋدان قاتەرلى جانە ەشتەڭە بولماس. ەكەۋى جارتى ساعاتتاي ارپالىسقان بولار: ولاي دا، بۇلاي دا ارەكەت ەتىپ كورگەن، تىستەرىن اقسيتا ساقىلداتىپ مۇنى مۇلدەم ماڭايلاتپادى. ءتىپتى ءبىر ءسات بۇل «ءوز وبالىڭ وزىڭە» دەپ، تاستاپ ءجۇرىپ كەتكىسى دە كەلگەن، ءبىراق كەتە المادى. ازاپپەن ولگەنشە اتىپ تاستاسام با ەكەم دەپ تە ويلاعان، وعان دا ءداتى بارمادى. قانشا ايتقانمەن ادامنىڭ قولىندا وسكەن حايۋان ەمەس پە، كىسىنىڭ كوزى قيمايدى ەكەن، ايايدى ەكەن. اقىرى ۇستىندەگى تونىن شەشىپ، ءيتتى سونىمەن باستىرىپ جاتىپ، قاقپاندى ازەر دەگەندە اشقان. اياعى بوساعان يت قاڭق-قاڭق ەتىپ ۇرە جونەلدى. الدى-ارتىنا قايىرىلماستان بەزدى عوي. كوپكە دەيىن قاڭقىلداعان داۋسى تاۋ-تاسقا جاڭعىرىعىپ زىڭىلداپ ەستىلىپ تۇردى. سول قاقپانى قۇرعىردى قۇرىپ جۇرگەن كىم ەكەن؟ نە تۇسەدى دەپ قۇردى ەكەن، اقىماق.
«وۋ، بۇ مەن قايدا كەتىپ بارا جاتىرمىن بەت الدى؟ توقتا، توقتا!.. جەل وڭىنان، مەن قىرىنداپ ءجۇرىپ كەلەم. باعىتىم دۇرىس دەلىك. ال وندا مىنا كەلە جاتقانىم قاي جەر؟ مىناۋ بۇتالار — نەعىلعان بۇتا؟ سايدىڭ قاباعىنا وسكەن بورگەز عوي، ءوزى. بۇل قانداي ساي؟ مەنىڭ جولىمدا مۇنداي ساي بولماسا كەرەك ەدى عوي؟.. و-و!..» يىعى سىرقىراپ اۋىرا باستادى. سول قولى مۇلدەم سالاقتاپ، مىلتىقتان دا اۋىر تارتىپ كەتتى. اۋەلدە جىلىمشى بوپ ءجوندى بىلىنبەگەن قان ەندى قوينىن دا، قونىشىن دا تولتىرىپ شىلقىلداي باستاعان سياقتى. بويى تىتىركەنىپ، توڭازىعان ءتارىزدى كۇيگە ءتۇستى. شارشاۋ ما، السىرەۋ مە ءبىر نارسە تۇرعان جەرىندە تومەن قاراي ەتەگىنەن تارتاتىنداي. «جو-جوق، ايالداۋعا بولمايدى، تەزىرەك اۋىلعا جەتۋ كەرەك».
اينالا بۇلىڭعىر تارتقان اق تۇتەك، جەل باياۋ عانا بوراي سوعىپ تۇر. قيىرشىق قار ۇنشا ەلەنىپ سەبەلەيدى. «اپىر-اي، شىنىمەن-اق اداسقانىم با؟ مۇمكىن ەمەس». جايلاپ ايقايلاپ كورگەن، داۋسى ونشا شىقپادى. بوران قاعىپ اكەتىپ كومىپ تاستادى. قاتتى داۋىستاپ ايقايلاۋعا يىعى، بۇكىل كەۋدەسى سىرقىراپ اۋىرىپ كەتتى. مىلتىعىن وقتادى دا، وڭ قولىمەن ازەر دەپ كوتەرىپ اسپانداتا اتتى. ءبىراق ونىڭ داۋىسى دا ونشا الىسقا جەتپەيتىن ءتارىزدى كورىندى. «مىناۋ ءبىر قىزىق ءجاي بولدى-اۋ». قوي، نە دە بولسا العا قاراي جۇرە بەرۋ كەرەك. كۇن كەشكىرە باستادى، انە، توڭىرەك كۇڭگىرت تارتىپ كەلەدى. شىركىن-اي، ەڭ بولماسا قاس قاعىم ءبىر ساتكە كۇن اشىلا قالسا، بۇل قاي جەردە تۇرعانىن، توڭىرەكتى ءبىر شولىپ ءبىلىپ الار ەدى-اۋ، ونان سوڭ مەيلى، اسپان اينالىپ جەرگە تۇسكەن بوران سوقسا دا اۋىلدى تاۋىپ بارار ەدى. مىناداي كۇندە قارعا ادىم جەردى انىق كورە الماي قور بولادى ەكەنسىڭ-اۋ. قار دا مۇنشا قالىڭ تۇسەر مە، ءوزى نىعىز، مىنا بوران ونان سايىن ۇستەلەپ جاتىر. ءجۇرۋ قانداي قيىن، اتتەڭ، شاڭعى بولار ما! قور بولدى-اۋ، قور قىلدى-اۋ! اتتەڭ!.. اتتەڭ!.. ءبىر ىقتاسىن تابىلىپ، ءسال دەمالار ما ەدى، شىركىن. ابدەن شارشاعانىن سەزدى ءوزىنىڭ. السىرەي باستاعانى دا انىق. ءبىراق توقتاۋعا بولمايدى. توقتاسا ءبىتتى، جۇرۋدەن قالادى. وسى ەت قىزۋ كۇيدەن، وسى قيمىلدان تانباۋى كەرەك. كۇشى ءالى دە بار. تەك باسى ءسال اينالعانداي، ونە-بويى تومەن تارتا بەرەدى. ءبىراز قان كەتتى، سونىكى بولۋ كەرەك. ءجا، مۇنداي-مۇندايعا الدىرا بەرەتىن، دەنساۋلىعى ونشا وسال ەمەس ەدى عوي. وسى وتكەن جازدا عانا ستۋدەنتتەردىڭ قۇرىلىسشىلار بريگاداسىن مالشىلاردىڭ قۇمداعى قىستاۋلارىن جوندەتۋگە اپارا جاتقاندا، جولدا ماشينالارى بۇزىلىپ، ورتتەي جانعان قۇم شاعىلدىڭ اراسىندا ەلدى مەكەننەن ءجۇز ەلۋ شاقىرىم الىستا بەس تاۋلىك وتىرىپ ەدى. سوندا مۇنان وزگەنىڭ بىردە-بىرى ءشول مەن ىستىققا شىداي الماي ءتورتىنشى تاۋلىكتە مۇلدە قيراپ تۇسكەن، ال بۇل بولسا قولىنا باقىر الىپ، توڭىرەكتەن قۇدىق ىزدەپ ەدى، بەس تاۋلىك دەگەندە زورعا دەپ ءبىر ەسكى قۇدىقتى تاۋىپ، سودان باقىرمەن سۋ تاسىپ، بۇكىل بريگادانى اجالدان الىپ قالعان. جو، دەنساۋلىعى مىقتى... وۋ، بۇ نەعىلعان اعاش؟ مىنا جەر تەرەڭ جىرا بوپ شىقتى عوي! بۇ قاي جىرا؟! وسى مەن جالعىزاعاشتان ءبىر-اق شىققاننان ساۋمىن با؟! ءدال سولاي. مىناۋ سول جىرانىڭ قاق جەلكەسىندەگى دولانا اعاشتىڭ ءوزى عوي. بۇل جىرانىڭ جالعىزاعاش اتالۋى دا وسىدان. ءماسساعان... ونىڭ كوڭىلى مۇلدەم قۇلازىپ، جابىعىپ كەتتى. وتىرا قاپ ۇلۋعا ءسال-اق قالدى. اۋىلعا جەتەم دەپ ەنتەلەپ الاسۇرعانداعى جەتكەن جەرى — جالعىزاعاش. بۇل جىرا اۋىلدان مۇلدە قيعاش، ون شاقتى شاقىرىم جەر. كوزى جاساۋراپ دولانا اعاشقا قارادى، سەلدىرەگەن قيسىق-قيسىق جالاڭاش بۇتاقتار سەلك-سەلك ەتەدى، ءار جەرىندە ءبىر ۇشەۋ-تورتەۋدەن مونشاقشا سالبىراعان دولانالار كورىنەدى. ەندى اۋىلعا قاراي ءجۇرۋ ءۇشىن جەلگە ىلعي سول جاق جاۋىرىنىن توسىپ وتىرۋ كەرەك. ءبىراق اۋىلعا جەتە الا ما، جوق پا؟ كۇن بولسا كەشكىردى، اينالا كۇڭگىرتتەنىپ سەمىپ بارادى. الگىندەگى جاياۋ بوراسىن دا ۇدەي تۇسكەن. سول قولى ءىسىپ كەتكەن سياقتى، قوزعاۋعا بولمايدى. ۇستىندەگى كيىمى دە زىلدەي، تەك ءبىر كورىمى جىلى.
ول اۋىلعا قاراي بەتىن تۇزەپ الدى دا، ىلگەرى جىلجىپ ءجۇرىپ كەتتى. بالا كەزىنەن ءوزىنىڭ اسىر سالىپ وسكەن جەرى. سوعىس جىلدارى اپاسى وسى جالعىزاعاشتان پىشەندە جۇرگەندە تالاي رەت سۋسىن اكەپ بەرىپ ەدى، مىنا جالعىزاعاشتان تالاي رەت دولانا ءۇزىپ جەپ ەدى، كويلەگىن ىشقىرلانىپ اپ، قوينىن تولتىرىپ تەرىپ الاتىن. اكەسىنەن قارا قاعاز كەلگەندە اناسى ەكەۋى وسى دولانا اعاشتىڭ تۇبىندە وتىرىپ كورىسىپ جىلاپ ەدى. بالالىعى عوي، سوندا جىلاپ وتىرىپ دولانا جەگەنى ەسىندە. اپاسىنىڭ كوزىن الا بەرە اۋزىنا ءۇش-تورت دولانادان تىعىپ جىبەرىپ، سۇيەكتەرىن ءبىر جاق ۇرتىنان ىتقىتىپ وتىرىپ جىلاعان. ات تىرمادا جۇرگەن ايتاش بۇلاردىڭ قاسىنا كەيىنىرەك كەلگەن ەدى، ءىنىسىنىڭ قىلىعى ىشىنە سىيماي كەتكەن بولۋ كەرەك، سوندا العاش رەت مۇنى جەلكەدەن قاتتى ءبىر ءتۇيىپ قالىپ ەدى. سونداعى جالعىزاعاش وسى. سونان بەرى قانشاما جىلدار ءوتتى، ال جالعىز اعاش سو ءبىر قالپى. ول كەيىن بۇرىلىپ قاراعان: سەلدىرەگەن جالعىز ءتۇپ دولانا بۇلىڭعىر تارتىپ ەداۋىر كەيىندە قالىپتى. وسىنداي بوراندى كۇندە ونىڭ بۇكىل ەن دالادا جەتىمسىرەپ تۇرعان ايانىشتى كۇيىن كورەمىن دەپ ءسىرا ويلادى ما؟! جازدا جاپىراعىن جايىپ، جەمىسى ماۋەلەگەن كەزدە بۇكىل وسى ءوڭىردىڭ بار كۇش-قۋاتىن بويىنا جيعان قۇدىرەتتەي بوپ تۇرۋشى ەدى، قۇس اتاۋلى سونىڭ بۇتاقتارىنا جينالاتىن، ۇيا سالاتىن، پىشەنشى كولحوزشىلار تۇسكى ىستىقتا سونىڭ سامال سالقىن كولەڭكەسىنە سايالايتىن. جالعىزاعاش!.. قىستا بۇل جاققا ادام ءىزى تۇسپەيدى. ءشوپتى كولحوز كۇزدەن تاسىپ الادى. سوندىقتان بۇل دالادا قالار بولساڭ، ەشكىمنەن كومەك كۇتپە. بۇل جاقتان ەشكىم سەنى ىزدەپ تە شىقپايدى. ىزدەۋ دەمەكشى، ەگەر بۇل دالادا قالار بولسا، بۇگىن تۇندە مۇنى ەشكىم ىزدەمەيدى. ويتكەنى اڭعا شىعىپ، تالاي رەت دالاعا تۇنەپ، ءباتىشتىڭ ەتىن ابدەن ۇيرەتكەن. العاشقى كەزدەردە، بۇل اڭنان مەزگىلىندە قايتپاسا ەسى شىعىپ، قاتتى مازاسىزدانۋشى ەدى، بىر-ەكى رەت بۇكىل اۋىل-ايماقتى اياعىنان تىك تۇرعىزىپ، تەگىس دۇرلىكتىرگەن دە بولاتىن. ال بۇل بولسا اڭنىڭ قىزىعىمەن ءجۇرىپ كەشتىڭ قالاي تۇسكەنىن اڭداماي قاپ، سونان اۋىلعا قايتۋعا ەرىنەتىن دە جاقىن ماڭداعى ەلدى مەكەندەرگە تۇنەي سالاتىن. كەلە-كەلە بۇل كەشىكسە دە، دالادا تۇنەسە دە، قارىنداسى ەش الاڭدامايتىن بوپ الدى.
ءتۇۋ، مىنا مىلتىعى قۇرعىردىڭ اۋىرى-اي! ولىك سۇيرەتكەندەي وڭ قولىن ابدەن تالدىردى-اۋ. تاستاي سالعىسى كەپ ءبىر تۇردى دا، تاستامادى. ءوزى مىناداي حالدە كەلە جاتقاندا كەڭ دالادا يت-قۇس كەزىگىپ قالسا قيىن بولار دەپ ويلادى. بوران كادىمگىدەي ۇدەي تۇسكەن، ءزارلى، سۋىق، تۇتەلەنگەن قار الدى-ارتتى وراپ، كوزدى اشىرمايدى. «ۋ-ۋ» دەپ ۇليدى. شىركىن-اي، ءسال ايالداپ، دەم الار ءبىر ىق بولسا. جاسىراتىنى نە، جاراقاتتار جانىنا باتايىن دەدى، سىزداپ، اۋىرىپ كەلەدى. قاراڭعىلىق دالانى تەز قىمتاپ الدى. توڭىرەك تۇڭعيىق، تەك تۇمسىعىمەن كەپ تىرەلگەندە بولماسا ەشتەڭەنى اڭداپ، كورىپ بولمايدى. ايتەۋىر، بار بىلەتىنى، بار سەنەتىنى — بوران سول جاق جاۋىرىنىنان، وسى باعىتتان جاڭىلماي، ءىلبي بەرۋ. جەل وتەيىن دەدى مە، جارالى يىعى سىرقىراپ اۋىرا باستادى. باسى زىرقىراپ اينالىپ، جۇرەگى اينىعانداي كۇي پايدا بولدى.
«ايتا-ا-ش...» — دەگەن ەرنى قىبىرلاپ. سول-اق ەكەن كوزىنەن ىستىق جاس پارلاپ جونەلدى. ءىشقۇسا بوپ قىستىعىپ كەلە جاتقان ءقۇلادۇز كوڭىل ال كەپ وكسىسىن. «نە جازدىم مەن مىنا دۇنيەگە وسىنشا قورلايتىنداي؟!. ايتاش-اۋ، نەگە مەنى تاستاپ كەتتىڭ، تىرەگىم جالعىز سەن ەدىڭ عوي... اكەڭنىڭ... وسىدان ءتىرى قالسام ءبارىن قۇرتام... ءبارىن قۇرتارمىن-اۋ... يتشىلەگەن وپاسىز دۇنيە-اي...» — بىر-بىرىنە بايلانىسى جوق سوزدەردى ىزالانا، كىجىنە سويلەپ جىلاپ كەلەدى. الدەكىمدەرگە، بۇكىل دۇنيەگە وكسىك ارالاس كىجىنىپ كەلە جاتتى، الدەنەگە اڭداۋسىز سوعىلىپ قاپ كەيىن قاراي شالقاسىنان قۇلاپ ءتۇستى. قالىڭ قارعا كومىلىپ قاپ تۇنشىعا ۇيەلەپ ورنىنان ازەر تۇرعان. ماڭداي الدىندا دۇڭكيگەن بىردەڭە تۇر، ءۇي ەمەس، ءبىراق بيىكتىگى، ۇزىندىعى كىشىگىرىم تامعا ۇقساس. اينالىپ ءوتىپ الگىنىڭ ىق جاعىنا كەلگەن، قالىڭ قار باسقان ءشوپ ەكەن. «ۋ-ۋھ!.. بۇعان دا شۇكىر». ءشوپتىڭ ىعىندا تۇرىپ ءبىراز ەسىن جيعانداي بولدى. «شىركىن، سىرىڭكەم بولسا عوي، ءقازىر وت جاعىپ جىلىنىپ الار ەم»، — دەپ ويلادى. ونان سوڭ، cay قولىمەن جۇلمالاپ تارتىپ ءشوپتىڭ تۇبىنەن قۋىس جاساۋعا كىرىستى. سىعىلىپ جاتقان ءشوپتى تارتۋ مۇنداي قيىن بولار ما؟! ونىڭ ۇستىنە كۇش سالىپ قيمىلداعان سايىن سول يىعى سولقىلداپ ءۇزىلىپ كەتە جازدايدى. دەم الا-دەم الا تۇرىپ ۇزاق ۇڭگىلەدى ءشوپتى، اقىرى بوكسەسىن تىعىپ، كىرىپ وتىراتىنداي قۋىس جاساپ الدى-اۋ؛ بوساعان ءشوپتى قۋىستىڭ اۋىز جاعىنا قوپسىتا ءۇيىپ قىمتانىپ جاۋىپ الدى. ءشوپتىڭ اشقىلتىم كەرمەك ءيىسى تاناۋىن جىبىرلاتىپ ەكى-ۇش رەت تۇشكىرىنىپ قالعان، يىعى دا، قالىڭ سان ەتى دە سولق-سولق ەتىپ سىرقىراپ كەتتى. ەندى شوپتەن تۇشكىرىنبەۋ ءۇشىن تۇمسىعىن جاعاسىنا تىعىپ ءوز دەمىنە ءوزى بۇيىعىپ، راقات ءبىر كۇيگە ەنىپ تىم-تىرىس بوپ قوزعالماي تىنا قالعان. بويى دەل-سال بوپ قالجىراپ ابدەن شارشاعان ەكەن. ەندى سەزىپ جاتىر. مۇلدە قوزعالعىسى كەلمەيدى. اق تۇتەك بوران جايلاعان دۇنيە ءبىر بولەك تە، مىناۋ ءشوپتىڭ قۋىسىندا بۇرىسە ءتۇسىپ ونە بويى ەندى-ەندى جىلىنا باستاعان بۇل ءوزى ءبىر بولەك سياقتى. جالپاق جاتقان ۇلكەن ءبىر دۇنيە بار دا، سول دۇنيەنىڭ ءبىر پۇشپاعىندا قار باسقان جالعىز شوشاق ءشوپتىڭ تۇبىنە كەپ پانالاعان بۇل بار، شارق ۇرعان سانا-سەزىمى، ويى بار. «بۇل ماڭايداعى ءشوپتىڭ ءبارىن كولحوز قارا كۇزدەن تارتىپ الۋشى ەدى، مىناۋ نەعىپ قار استىندا قالعان شوشاق ەكەن، — دەپ ويلادى. — الدە جەكە مەنشىكتىڭ شاپقانى ما ەكەن، ءبىراق ولار كولحوزدان بۇرىن تارتىپ الار ەدى، عوي... مەيلى، نەعىپ قالسا دا، ماعان جاقسى بولدى...» ول ۇيقىلى-وياۋ ماۋجىراعان كۇيدە جاتىپ قالعىپ كەتكەن. از ۇيىقتاعانى دا، كوپ ۇيىقتاعانى دا بەلگىسىز سەلك ەتىپ شوشىپ وياندى. بىرەۋ قۋىس اۋزىنداعى ءشوپتى جۇلقىلاپ شاشىپ، بۇعان قاراي قول سوزعانداي بولعان، ءتىپتى تونىنىڭ ەتەگىنەن تارتقانداي بولدى.
— ءاي، بۇ كىم؟! — دەگەن بۇل داۋسى ىشقىنا شىعا ايعايلاپ. الگى نارسە كەيىن قاراي ىتىپ كەتتى، — بۇل كىم دەيمىن؟! ادامبىسىڭ؟! ءاي!..
ءبىراق ەشكىم ءۇن قاتقان جوق، ءشوپتىڭ سىبدىرى باسىلىپ تىم-تىرىس بولا قالدى. بۇل ەندى ۇيقىسى اشىلىپ، ەسىن جيىپ استىندا جاتقان مىلتىعىن الدى، قاراڭعىدا قولىمەن سىيپالاي وتىرىپ وقتاپ قويدى. «ەندى تاعى ءسويتىپ بىردەڭە مازالايتىنداي بولسا تۋرا باسىپ سالايىن، — دەپ ويلادى. — ال ەگەر ادام بولىپ، مەنى سىناعالى جۇرگەن بىرەۋ بولسا شە؟.. بالكىم اداسىپ كەتكەن مال بولۋى دا كادىك، ءوزىن بىردەن قورقىتا اتايىن».
— كىمسىڭ ەي؟! كانە، كەل!.. — دەگەن تاعى دا داۋىستاپ. داۋسى سونشالىقتى ءالسىز قارلىعىپ شىقتى. قاتتى داۋىستاعاننان يىعى ءبىز سۇعىپ العانداي شانشىپ كەتتى. دالا تىم-تىرىس ەشكىم ءۇن قاتار ەمەس. الگىندەگى اشىلعان ءشوپتىڭ اراسىنان جەلمەنەن ۇيىرىلە سوعىپ قار تۇتەپ كىرىپ تۇر. بۇل تاس قاراڭعى تۇنگە تەسىرەيە قاراپ تىڭ تىڭداپ ءبىراز جاتتى دا، ونان سوڭ قولىن سوزىپ بوس شوپپەن الگى اشىلىپ قالعان جەردى قايتا قىمتاپ قويدى: «ۇيتقىعان جەل بولار»، — دەپ ءتۇيدى. — دەگەنمەن، ۇيىقتاماۋ كەرەك ەكەن». وڭ قولىمەن سول جاق يىعىن سىيپالاعان، قان ءالى تىيىلماعان سياقتى، قولتىعىنىڭ استى، ءبىر جاق بوكسەسى تەگىس شىلانىپ جاتقان سياقتى. سول جاق سانى دا شىلقىلداپ جاتقانىن سەزدى.
«قاپ تاڭ اتقانشا قان كوپ كەتىپ قالاتىن بولدى-اۋ، ءا». ءبىراق قولدان كەلەر امال نە؟! شىداۋعا تۋرا كەلەدى. ونە-بويى ۇيىعانداي، توڭازىعانداي بولادى. «جوق، جاراقات تۋرالى ويلاماۋىم كەرەك، باسقا نارسەنى ويلاۋىم كەرەك». كوز الدىندا اليبەك داستەنوۆيچ كەلە قالدى: التىن تىستەرى جارقىراپ: «وريگينالنو!» — دەيدى، بۇل ءسوزدى سو كىسى قۇساتىپ بىردە-بىر ادام ايتا المايدى. عاجاپ ادام عوي! راس، قىلىعىندا، مىنەزىندە ءبىر سۇيكىمسىزدىك بار... ءاي، نە دەپ بارام مەن...» دەپ ءوز ويىنان ءوزى شوشىنىپ كەتكەندەي بولدى.
قۇداي ساقتاسىن اليبەك داستەنوۆيچكە ءتىل تيگىزىپ كوگەرمەسپىن. ءوڭىم تۇگىلى تۇسىمدە و كىسى تۋرالى قىساس ءسوز ايتارمىن با... مەنى ادام عىپ جۇرگەن سول كىسى عوي... شىركىن، وسى جولى بىر-ەكى كەكىلىك اتىپ اكەتىپ، قوناققا شاقىرىپ قايتكەندە دە تاڭدايىن ءبىر قاقتىرارمىن-اۋ. اناۋ جولى قاپاردىڭ ۇيىندە قوناقتا وتىرعاندا ءوزى: «شىركىن، كەكىلىكتىڭ ەتى دەگەن دارۋ عوي، ەم عوي» دەگەن. «ءدارى عوي دەمەي «دارۋ عوي» دەگەن. قانداي ادەمى ءسوز «دارۋ عوي!» جامان قاپار تىراشتانىپ «ەلدەن كەلگەن ەدى» دەپ بەكىرە بالىعىن، ۋىلدىرىعىن توسىپ باقتى-اۋ. ءيتتىڭ بالاسى، ۇتىپ كەتتى سونىسىمەن، اليبەك داستەنوۆيچ تە باسقالارى دا تۇك كورمەگەندەي ءولىپ-وشىپ جەستى-اۋ سوندا. بىرىنەن كەيىن ءبىرى توست كوتەرىپ ماقتادى-اۋ دەيسىڭ قاپاردى... ءيتتىڭ بالاسى، سول-اق الدىمدى وراپ كەلەدى ىلعي. جاقىندا ءوزىن بولىمگە باستىق بولادى ەكەن دەسىپ گۋىلدەسىپ ءجۇر جۇرت. اتتەڭ، ايتاش ءتىرى بولعاندا عوي كورەر ەدىم الدىمدى وراعانىن... قايران ايتاش، قايران اسىل اعام...
ۇڭگىردىڭ اۋزىنداعى ءشوپتى بىرەۋ كەپ شاشىپ جىبەردى دە، ىشكە قاراي وڭمەڭدەي سۇعىندى. بۇل تاعى دا سەلك ەتىپ شوشىپ كەتكەن.
— ءوي، بۇ كىم؟! اتامىن! — دەدى جان داۋسى شىعا. ساۋساعى ىلىگىپ تۇرعان شۇرىپپەنى باسىپ قالعانىن دا اڭداماي قالعان ءوزى. الگى سۇعىنعان نارسە كەيىن قاراي سەرپىلىپ كەتكەن، بۇ جولى اڭىرايا اشىلعان تەسىكتەن بۇل قاراڭداي سەكىرگەن قاسقىردى شالىپ قالدى. دەرەۋ مىلتىعىن سولاي قاراي كەزەنىپ ەكىنشى وقتى دا اتقان، ءبىراق تيگىزە العان جوق. ەندى جالما-جان وقشانتايىنان تاعى ەكى پاتروندى الىپ مىلتىعىن سيپالانا وتىرىپ وقتاپ قويدى. ونە بويى دىرىلدەپ كەتتى.
— قاراي گور، وڭاي ولجا دەپ كەلگەنىن! — دەدى داۋىستاي سويلەپ. داۋىستاي سويلەپ ەدى، وزىنە-وزى دەم بەرگەندەي بوپ قالدى.
وسى مەزەتتە بوراندى ءتۇندى كۇڭىرەنتىپ قاسقىردىڭ ۇلىعانى ەستىلدى. جوقتاۋ ايتقانداي ال كەپ ۇلىسىن، ءۇزىپ-ۇزىپ تۇرىپ ۇليدى، بىرەسە وڭ جاققا، بىرەسە سول جاققا، ەندى بىردە جەلدىڭ وتىنە شىعىپ ۇليدى. دۇنيەدەگى قاسقىر اتاۋلىنىڭ ءبارىن زار ەڭىرەپ شاقىرعانداي كۇڭىرەنىپ تۇرىپ الدى. كىم بىلگەن، قاسقىردىڭ ۇلىعانى مۇنداي جەكسۇرىن بولار ما؟! توبە قۇيقاسىن شىمىرلاتىپ، زارە يماندى الادى ەكەن. بۇل مىلتىعىن قىسا ءتۇسىپ، وقشانتايداعى وقتارىن سيپالاپ تۇگەلدەپ قويدى، ءالى بەس-التى پاترونى بار ەكەن. «بوسقا اتپاۋىم كەرەك، تەك ۇڭگىر اۋزىنا تاياپ كەلگەندە عانا كوزدەپ اتۋىم كەرەك»، — دەپ قويدى. الدەن ۋاقىتتا ءشوپ تۇبىندەگى قاسقىردىڭ ۇلۋىنا جاۋاپ قاتىپ الىستان ۇلىپ بەلگى بەرىپ باسقا دا قاسقىرلار كەپ قوسىلعانداي بولدى. ەندى ۇلۋ بىرەۋ ەمەس، ەكەۋ، ۇشەۋ بوپ قوسىلا كۇڭىرەنىستى. تىستەرىن ساقىلداتاتىن سياقتى، ءبىرى ءشوپتىڭ وڭ جاعىنا، ءبىرى سول جاعىنا، ءبىرى توبەسىنە شىعىپ العان سياقتى. «بۇلار قايدان كاپتاپ كەتكەن ەي؟!» — دەدى ءوزىنىڭ دە تىستەرى-تىستەرىنە تيمەي دىرىلدەگەن بۇل.
بۇلاڭ ەتىپ بىرەۋى ۇڭگىردىڭ الدىنا سەكىرىپ تۇسكەن، بۇل شۇرىپپەنى باسىپ قالدى. قاڭق ەتكەندەي بولدى دا، الگى ىرشىپ بارىپ ارى قاراي ۇشىپ ءتۇستى. قۇلاعان، قۇلاماعانى بەلگىسىز، كورىنبەدى. ۇلىعاندارى ءبىر ءسات باسىلا قالدى. ىرسىلداعان، ىرىلداعان دىبىستار ەستىلگەندەي. بۇرىن باسقالاردىڭ ايتقاندارىن تالاي ەستىگەن: ءبىر قاسقىر قان شىعىپ جارالانسا، باسقا قاسقىرلار ونى تالاپ جەپ قويادى دەپ. بالكىم، سول ءسوز ەسىنە تۇسكەن سوڭ، بولار بۇعان الگى قاسقىردى باسقالارى تالاپ جەپ جاتقانداي ەستىلدى. قالاي دەگەن كۇندە دە ءبىر ءسات توڭىرەك تىم-تىرىس تىنا قالدى.
بەتىنە جەل ۇيىرگەن ۇساق قار تۇيىرتپەكتەرى بۇركىپ تۇر. اۋزىن اشىپ، ءتىلىن سوزعان، قار تۇيىرتپەكتەرىنەن ەداۋىر سۋسىنداعانداي تاڭدايى ءجىپسىپ قالدى. الگىندەگى اتقان وعىنىڭ ورنىنا تاعى ءبىر پاترون سالىپ قويدى. «ۇڭگىر اۋزىنا كەلگەنىن ءوستىپ بىر-بىرلەپ تۇسىرەيىن دە وتىرايىن... وزدەرىن قۇرىپ كەتتى دەپ ءجۇرۋشى ەدى، قايدان كوبەيىپ كەتكەن؟ «قاسقىر بولماسا، تابيعاتتا ىندەت اۋرۋلار كوبەيەدى ەكەن»، — دەپ سوڭعى جىلدارى قورعاۋشىلار شىعا باستاپ ەدى، سودان بەرى جەتىلگەندەرى-اۋ. ادام دا قىزىق... سوعىس جىلدارى قاسقىر قاپتاپ كەتىپ ەدى، اۋىلدىڭ توڭىرەگىنە وننان-ون بەستەن ءۇيىر-ۇيىر بوپ كەلىپ تورۋىلداپ ءجۇرۋشى ەدى. بىردە تاڭەرتەڭگىسىن بۇدان بۇرىن تۇرىپ، سيىرعا ءشوپ سالىپ جۇرگەن ايتاش قورا ۇستىندە تۇرىپ: «ويپىر-اي، مىنا قاسقىرلاردىڭ كوبىن-اي!» — دەگەن. بۇل قورا ۇستىنە تىرمىسا شىعىپ، اۋىلدىڭ ەتەك جاعىنداعى قۇزعا قاراي ءبىرىنىڭ سوڭىنان ءبىرى بۇلكەكتەي ەرىپ شۇباپ كەتىپ بارا جاتقان ىلعي ءبىر ءتۇستى كوكشۋلان يتتەردى كوردى، ساناپ ەدى: ون توعىز ەكەن. اۋىلدىڭ ادامدارىنىڭ ايقاي-شۋىنا، يتتەردىڭ شابالانا ۇرگەندەرىنە مىڭق دەمەستەن ءبارى جايباراقات بەل اسىپ قۇزعا ءتۇسىپ كەتتى. سول جىلدارى اۋىلدان سەلكەۋ شىققان مالدى دا، ادامداردى دا «قاسقىر تارتىپ كەتىپتى»، «قاسقىر جەپ قويىپتى» — دەپ ءجيى ايتىلاتىن. نەشە ءتۇرلى ۇرەيدى ۇشىراتىن اڭگىمەلەر تارايتىن. «قاسقىر ادامنىڭ الاقانى مەن تابانىن عانا جەمەيدى ەكەن، ويتكەنى ادامنىڭ الاقانى مەن تابانى ۋلى بولاتىن كورىنەدى...»، «قاسقىر ادامدى الىپ جىققاندا، بىردەن ءبۇيىرىن جارىپ جىبەرىپ بۇيرەگىنەن باستاپ ۇڭگىپ جەيدى ەكەن...» سۇمدىق-اي... وسىنداي اڭگىمەلەردى ەستىگەندە توبە قۇيقاسى شىمىرلاپ زارە-قۇتى قالماۋشى ەدى. كەيىن سونىڭ ءبارى ۇمىت بوپ كەتىپتى-اۋ. ەندى، مىنە، ەسىنە ءتۇسىپ وتىر. سوعىستان كەيىن ەر-ازاماتتار قايتىپ ورالعان سوڭ كوپ ادام ءۇشىن قاسقىر قاعۋ، قاسقىر اۋلاۋ سەرىلىك سەيىلگە اينالىپ، ءتىپتى كەيبىرەۋلەر قاسقىر اۋلاپ تەرىسىن وكىمەتكە وتكىزىپ بايگە الۋدى كاسىپكە اينالدىردى. سويتە-سويتە كۇندەردىڭ-كۇنىندە: «قاسقىردىڭ تۇقىمى قۇرىپ بارا جاتىر، ونى استە قۇرتۋعا بولمايدى، ونىڭ تابيعات ءۇشىن پايداسى كوپ جىرتقىش»، — دەگەن ءسوز شىقتى. ەندى ونى بۇرىنعىداي اۋلامايتىن بولدى. ءسويتىپ بۇگىندە، مىنە، كوبەيگەن ءتۇرى بار. ەگەر قارۋى جوق ادام، مىناۋ تۇندە الگىندەگى قاسقىرلارعا تاپ بولسا، ارينە، پارشا-پارشاسى شىعادى... ونە بويى تالاۋراپ اۋىر تارتىپ قينالىس كۇي باستالعانداي. ەرىندەرىن جالاپ ەدى، تىلىنە ەگەۋدەي ءتيدى. باسى زەڭىپ اينالىپ، ولەردەي قاتتى شارشاعانىن سەزدى. «شىركىن، ەشتەڭە ويلاماستان ۇيىقتار ما ەدىم. ءبىراق ۇيىقتاۋعا بولمايدى».
انە، ۇلۋ تاعى دا ەستىلدى: ەكەۋ، ۇشەۋ، تورتەۋ... «وۋ، كوبەيە ءتۇسىپتى عوي». جاقىنداپ كەلەدى. مۇنىڭ دەمى تارىلىپ، ونە بويى قالتىراپ كەتتى. وقشانتايىن ىڭعايلاپ، مىلتىعىن قىسا ءتۇستى. «وقتى تەككە شىعىنداماي، تەك جاقىن كەلگەندەرىندە اتايىن». ءبىراق مۇنىڭ ويىن سەزگەندەي ولار دا جاقىنداي قويمادى. ءشوپتىڭ ىق جاعىنان كەپ اۋدەم جەردە ۇيلىعا تۇرىپ جارىسا ۇليدى. ءبىرى ءتىسى اۋىرعانداي جاعىن قىسىپ سىزىلتا سوزىپ ۇلىسا، ءبىرى تاماعىنان جوتەلگەندەي كۇركىلدەي ۇليدى. قالاي دەگەندە دە قۇلاققا جاعىمسىز، تۇلا بويدى شىمىرلاتاتىن ۇرەيلى ۇندەر. شوپكە جاقىنداماي ارى-بەرى سەندەلىپ جۇرە باستاعاندارى دا كورىنىپ تۇر. الگىندەگى بىرەۋىن اتقاننان كەيىن باتىپ كەلۋگە بەتتەمەي قالعان سياقتى. بىرتىندەپ مۇنىڭ دا قالتىراعانى باسىلىپ، ولاردىڭ ەندىگى ارەكەتتەرىن قالت جىبەرمەي باقىلاپ جاتىر. اماندىق بولسا قالاعا قايتقاننان كەيىن مايىن تامىزىپ اڭگىمەلەيدى عوي. اسىرەسە اليبەك داستەنوۆيچكە جىرداي عىپ ايتار ءالى. «كەكىلىك اتۋعا شىققانىمدا باسىمنان كەشكەنىم» دەيدى عوي. وزىنە ايانىش، مۇسىركەۋ تۋعىزعانداي ەتىپ ايتادى. اليبەك داستەنوۆيچتىڭ كوزىندە ەڭ بولماسا ءبىر ساتكە: «بايعۇس-اي!» دەيتىندەي ايانىش تۋسا بولعانى. ءوزى دە — وسى جولعى اۋىلعا كەلىسى، كەشە ءبىر قويدى ءۇيىتتىرىپ قويعانى، بۇگىنگى كەكىلىك اۋلاي شىققانى — ءبارى سو اليبەك داستەنوۆيچتىڭ كوڭىلىن تابۋ ءۇشىن جاساپ جۇرگەن قاراكەتى عوي. ەگەر ءساتى ءتۇسىپ، سو كىسى تاعى ءبىر دەمەپ جىبەرسە، دوكتورلىعىن قورعاپ السا، وسى قورلىق، وسى ازاپتار ءبىر كۇنگىدەي بولماس ەدى-اۋ. قىرىققا جەتەر-جەتپەستە ەرتەڭ-اق عىلىم دوكتورى اتانىپ شىرەنىپ وتىرار ەدى. «و، شىركىن دەسەڭشى!..» وسى يتشىلىكتىڭ ءبارى دە ايتاشتىڭ جوقتىعى. ايتپەسە، وسىدان ءبىر جىل بۇرىن-اق ول اليبەك داستەنوۆيچتىڭ ءبىر قىستىق سوعىمىن ىڭقيتىپ تۇرىپ، اكەپ بەرىپ، ەكى اياعىن ءبىر ەتىككە تىققانداي تىرپ ەتكىزبەي تاستار ەدى عوي. «سەن، الەكە، قۇرداس، قيبىجىقتاما، كەرەگىڭدى تۋرا ايت» — دەپ گۇج ەتىپ توتەسىنەن كەسە سويلەر ەدى، مارقۇم. اليبەك داستەنوۆيچ وزىنەن تىكسىنىپ وتىرۋشى ەدى. ايتاش گۇجىلدەپ سويلەگەندە اليبەك داستەنوۆيچ وعان تىكتەپ قاراي الماي، قۇر ىرقىلداي كۇلىپ قانا: «وسى دويىر ور-ري-گي-نالنىي قازاق»، — دەپ قوياتىن. ايتاشتى «دويىر» دەپ اتايتىن. «قايران، ايتاش... باۋىرىم...» تاماعىنا تاعى دا وكسىك كەپتەلگەندەي بولدى. قولىنداعى مىلتىقتى ىزالانا باسىپ-باسىپ قالدى. مىلتىقتىڭ تەپكەنىنەن سول يىعى سولق ەتە ءتۇستى. ۇيلىعا ۇلىسىپ تۇرعان قاسقىرلار تىم-تىراعاي بولدى. بۇل جالما-جان مىلتىعىن قايتا وقتاپ ۇلگىردى. «ءا، سولاي ما ەكەن!.. جىرتقىشتاردىڭ دا جانى ءتاتتى بولادى ەكەن-اۋ، — دەپ ىزالانا كۇڭكىلدەپ مىرس ەتتى. — ءبارىن اتار ەدىم، ءقازىر... ءتىپتى سەلت ەتپەس ەدىم»، — دەدى الدەكىمدەرگە كىجىنە ءتۇسىپ، ءبىراق ويشا بولسا دا ءدال سولاردى دەپ انىقتاپ ەشكىمدى ءبولىپ ايتقان جوق.
ايتاشتىڭ ارقاسىندا، ەش جەتىمدىك، جوقشىلىق كورمەي ەركە ءوستى عوي. ءوزى وقي الماي قالعان ايتاش جانىن سالىپ مۇنى وقىتتى. ورتا مەكتەپتى ءبىتىرتىپ اكەپ ينستيتۋتقا ءتۇسىردى، ونان اسپيرانتۋرادا قالدىرتتى. كىم ارقىلى، قالاي تاپقانىن كىم ءبىلسىن، العاشقى كۇننەن-اق وسى اليبەك داستەنوۆيچپەن تانىسىپ، جاقىن بوپ الدى. قىس سوعىمىن، جاز سويىس مالىن اكەپ بەرىپ تۇراتىن. «جاقسى وقى. ەشتەڭەدەن تارىلۋشى بولما. جانىم كەۋدەمدە بولسا، وسى سەنى جەتكەن جەرىڭە دەيىن وقىتام. اناۋ داستەنوۆىڭ اشسام الاقانىمدا، جۇمسام جۇدىرىعىمدا بولادى مەنىڭ. وڭەشتەن جاقىن نە بار دەيسىڭ، ول شىركىندەردە»، — دەيتىن ەدى ايتاش. قايران، باۋىرىم!.. دەگەنىندە تۇرىپ باقتى-اۋ! تەك كەجەگەسى كەيىن كەتىپ تۇساۋلى اتتاي شوقاڭداپ قالعان مۇنىڭ ءوزى عوي. اسپيرانتۋرانى بىتىرگەن سوڭ جاڭالىق اشام، ءبىر كەرەمەت ديسسەرتاسيا جازامىن دەپ ساندالىپ ءجۇرىپ الدى ەمەس پە. انە-مىنەمەن ساندالىپ ءجۇرىپ ۋاقىتىن وتكىزىپ الدى عوي. سونداعى ويى عىلىمعا ادال بولۋ ەدى. سويتسە ايتاشتىڭ ارقاسىندا بايقالماپتى-اۋ، عىلىمدا مىقتى بولا الماساڭ ەپتىلىك كەرەك ەكەن. وسىدان ەكى جىل بۇرىن ايتاش كۇتپەگەن جەردەن جۇرەك اۋرۋىنان كەتتى. قايران ايتاش، ناعىز ەر ەكەن عوي. ورتا ءبىلىمى دە جوق بولا تۇرىپ بۇل ءۇشىن قانشاما ىستەر ىستەگەن. اليبەك داستەنوۆيچ سياقتىلاردىڭ جاندى جەرلەرىنەن تاپ باسىپ تىرپ ەتكىزبەي ۇستاۋشى ەدى. كەزىندە بۇل ايتاشتىڭ نە ىستەپ، نە قويىپ جۇرگەنىنە ەش ءمان بەرمەيتىن، بۇگىندە ويلاپ قاراسا اعاسى كەرەمەت ىسكەر جان ەكەن عوي. سونىڭ ءبارىن قالاي ۇيىمداستىرىپ، قالاي رەتتەگەنىنە بۇل ايران-اسىر قايران قالادى. اتتەڭ دۇنيە، وقيتىن ادام بۇل ەمەس، سول ايتاش ەكەن-اۋ!..
سەلك ەتە ءتۇستى. ءدال توبەسىنەن، ءشوپتىڭ ۇستىنەن قاسقىر ۇلىپ قويا بەردى. مىناۋ تۇندە ۇيىرىنەن اداسىپ قالعانداي كۇڭىرەنە كەپ ۇليدى. «اسا ساق جاتپاسا بولماس. الگىندەگىدەي مىناۋ دا توبەدەن سەكىرىپ ءتۇسۋى مۇمكىن». ءتىسىن شىقىرلاتا قايراعان، اۋزىنا قاننىڭ ءدامى بىلىنەتىن سياقتى. «جوق قورقىنىشتى ەشتەڭەنى ويلاماۋى كەرەك. ءوزىمدى-وزىم ۇيرەيلەندىرمەۋىم كەرەك...» سالدەن كەيىن تاعى بىرەۋى كەلگەن بولۋ كەرەك، قاسقىردىڭ ۇلىعانى ەكەۋ بولدى. ەكەۋى دە ءدال توبەدەن قوسارلانا سۇڭقىلدايدى. «وي، دۇنيە-اي، قور بولعان جەرىم-اي، — دەپ ىڭىرانا ءتۇسىپ، قۇرىسقان اياقتارىن قوزعاپ قويدى. — وسىدان ءتىرى قالار بولسام دۇنيە-اي، يت تىرلىگىڭ قۇرىپ كەتسىن دە سەنىڭ...» ءتىسىن تاعى دا قايراعان، بۇل جولى تىستەرىنىڭ شىقىرلاعانى سونداي، اۋزىندا ۋاتىلىپ كەتكەندەي بوپ كورىندى. ايەلى ءتۇستى ەسىنە. تولىق دەنەلى، كەربەز قيمىلدايتىن كەلىنشەك. العاش قوسىلعان كەزدە سۇڭعاق بويلى تالدىرماش، ءبىر ورىندا تۇرا المايتىن بالا قىلىقتى ەركە ەدى، اندا-ساندا كوزىن ءبىر جالت ەتكىزگەنى بولماسا ادامنىڭ بەتىنە استە قادالىپ تۋرا قارامايتىن. سوڭعى جىلداردا تولىسقان سايىن ءجۇرىس-تۇرىسى سايابىر تارتىپ كەربەزدەنىپ، ەندى جۇرت الدىندا ىلعي كۇلىمسىرەپ، بۇعان سىناعانداي سۇزىلە وتىرىپ ۇزاق قارايتىن ادەت شىعاردى. كەي ءسات ءتىسىنىڭ اراسىنان عانا استار تاستاي سويلەيدى: «سلۋشاي، ەل قاتارىنان قالماۋ ءۇشىن قورعاۋىڭ كەرەك، كەيىن كەش بولادى»، — دەيدى. سويتەدى دە ءوزى اۋىر كۇرسىنىپ قويادى. كوكىرەگىندە كەپتەلگەن وكىنىش بار سياقتى. «سەنىڭ مۇندايىڭدى بىلگەندە الدىمەن ءوزىم قورعايتىن ەدىم عوي»، — دەيدى. ال كەرەك بولسا. اناۋ جولى قاپاردىڭ ۇيىندە بولعاندا اليبەك داستەنوۆيچكە: «اعايدىڭ ءبىزدىڭ ۇيدەن ءدام تاتپاعانىنا دا كوپ بولدى، ءتىپتى ۇيالىپ ءجۇرمىز»، — دەگەن قىلىمسي كۇلىپ. اليبەك داستەنوۆيچتى قوناققا شاقىرۋ يدەياسى دا ءدال وسى سوزدەن كەيىن مىقتاپ قولعا الىندى. «قاپى قالمايىق، تۋىستارىڭا بارىپ ءبىر سەمىز قويدى ءۇيىتىپ اكەل. ەندى ءوزىم قولعا الماسام سەنەن تۇك شىعاتىن ەمەس»، — دەدى. سودان وسى جولى اۋىلعا تۋىستارىنا كەپ قوي ءۇيىتتىردى جانە ءوزى بۇگىنگى كۇنى كەكىلىك اتىپ الۋعا شىقتى. اقىرى ءبۇرىسىپ ءشوپ قۋىسىندا وتىرعان ءتۇرى مىناۋ. «ەگەر مەن ولسەم ايەلىم قايتەر ەدى؟» ءبىراق قانشا ويلانسا دا ايەلىنىڭ ءدال قايتەتىنىن بىلە الماي دال بولدى. بالالارى شە؟ ءۇشىنشى كلاستا وقيتىن ۇلى، ءبىرىنشى كلاستا وقيتىن قىزى قايتەر ەدى؟ ارينە، ولار جىلايدى. بۇل ءوزى اكەسىز وسكەندىكتەن وتە بالاجاندى بولدى، سونىسىن بالالارى سەزەتىن دە شەشەلەرىنە قاراعاندا مۇنى كوبىرەك جاعالايتىن...
«و-و...» — يىعى سولقىلداپ اۋىرىپ كەتتى. تىستەنگەن كەزدە شۇرىپپەنى ساۋساعى باسىپ قالعان بولۋ كەرەك، مىلتىعى گۇرس اتىل- دى. «شىركىن-اي، ءبىر جۇتىم سۋ بولار ما ەدى». قولىن سوزىپ ۇڭگىردىڭ اۋزىنداعى قاردان ۋىستاپ الىپ اۋزىنا سالدى. «ءتۇۋ، راقاتى-اي!..» قولىن سوزىپ قاردان تاعى دا ۋىستاي اسادى. «ەگەر وسىدان ءتىرى قالسام... كوشە سىپىرۋشى بولار ەدىم، شىركىن. قانداي راقات جۇمىس دەسەڭشى! ەشكىمگە جالپاقتامايسىڭ دا، جالتاقتامايسىڭ دا... ەرتەڭگىسىن ەرتە تۇرىپ، جىلى كيىنىپ الىپ، تازا اۋادا ءجۇرىپ وزىڭە قاراستى كوشەنى تازالاپ سىپىرىپ شىعاسىڭ. دەنىڭ ساۋ، تاماعىڭ توق، ويىڭ ەركىن، كيىمىڭ دە قاراپايىم». كوشەدەن ارى-بەرى ءوتىپ جاتقانداردىڭ بىردە-بىرىنە پىسقىرمايسىڭ، وزىڭمەن ءوزىڭ، وزىڭمەن ءوزىڭ... انە، ايتاشتى قارا كۇلىپ كەلە جاتىر. «مۇنىڭ نە؟ وقۋىڭ قايدا؟» — دەيدى، مۇنىڭ قولىنداعى ۇلكەن سىپىرعىشىنا قاراپ. «تاستادىم ءبارىن، ءتىپتى ابدەن شارشادىم»، — دەدى بۇل. — «تەك ۇرىسا كورمەشى، ايتاش». «جو، ۇرىسپايمىن. ءجۇر، ءبىر جەردەن بارىپ سالقىن سىرا ىشەيىكشى»، — دەپ ايتاش قولتىعىنان ۇستادى. «ءجۇر، ءجۇر، مەن دە قاتتى شولدەپ تۇر ەدىم»، — دەدى بۇل. سىپىرعىشى الدەنەگە ءىلىنىپ قالعان، بۇل قاتتى تارتىپ قالدى. گۇرس ەتكەن مىلتىعىنىڭ ۇنىنەن شوشىپ وياندى. ءبىر كورىمى مىلتىعىنىڭ ستۆولى ۇڭگىردەن شىعىپ العا كەزەنىپ جاتىر ەكەن. قولىن سوزىپ قاردان ءىلىپ الدى دا، بەتىن ىسقىلادى، كوزىن ءسۇرتىپ ۋقالادى. دالا سول تاستاي بولعان مەڭىرەۋ، تۇنەك قالپىندا. قار سەبەلەپ تۇر، جەل ازىناي ۇيتقىپ تۇر. «ماعان ەش ۇيىقتاۋعا بولمايدى. ءدال مەن ءۇشىن ۇيقى جاۋ»، — دەپ قويدى. مىلتىعىن سيپالاي وتىرىپ قايىرا وقتادى. «الگى قاسقىرلار مەنەن ۇمىتتەرىن ءۇزىپ جوعالعان-اۋ، ءسىرا». ۇڭگىر اۋزىنان قاراڭعىعا شانشىلا قاراعان، جىلت-جىلت ەتىپ وت كورىنگەندەي بولدى، بىرەۋ ەمەس ەكى وت بوپ كورىندى، سالدەن كەيىن ونىڭ قاسىنان تاعى ەكى وت كورىندى، كوپ ۇزاماي ءۇشىنشى ەكى وت، ءتورتىنشى ەكى وتتار كورىندى. ءبارى تىزىلە قاپتى. «ءا، سايتاندار قۇرىڭدار كانە!» — دەپ اقىرا ايقايلاعان، ءبىراق ءوز داۋسى وزىنە ازەر ەستىلدى. قۇر ءوز كوڭىلىندە ايقايلادىم دەگەنى بولماسا، داۋسى جوق ەدى. قوزعالاقتايمىن دەپ تاناۋىنا ءشوپتىڭ كەرمەك ءيىسى كىرىپ قاتتى تۇشكىرىنگەن، يىعى دا، قارا سانى دا ءبىز سۇعىپ العانداي شانشىپ كەتتى، ونىڭ ەسەسىنە بىتەلگەندەي بوپ تۇرعان قۇلاعى اشىلدى. ەندى عانا ەستىدى، توڭىرەك تەگىس ازىناپ ۇلىپ تۇر ەكەن: بوراندى دالا، انتالاعان قاسقىرلار ءبارى قوسىلىپ العان سياقتى. «قور بولعانىم-اي، ءا! ەڭ بولماسا، ادام سياقتى ءولىپ، قولدان جەرلەنەتىندەر دە باقىتتى ەكەن-اۋ. ەگەر وسىدان ولەر بولسام، مىنالار مەنىڭ تۇگىمدى دە قالدىرمايدى عوي. سۇمدىق-اي!.. ەندىگى جەردە مەن ءتىرى قالمايمىن، ولەمىن، ول انىق. تەك مىنا قاسقىرلارعا جەم بولماسام ەكەن. قالايدا تاڭ اتقانشا شىداۋىم كەرەك. ونان سوڭ سۇيرەتىلىپ بولسا دا العا جىلجيمىن، ەلدى مەكەنگە جەتىپ ولۋگە ءتيىسپىن. باسقا ارمانىم جوق. تەزىرەك تاڭ اتسا ەكەن. ويپىر-اي، نەتكەن ۇزاق ءتۇن...»
كەنەت ۇڭگىر اۋزىنا كوزدى اشىرماستاي قار بوراي جونەلدى. ءبىر الاپات كۇش مۇنى ءبىرجولا قارمەن كومىپ تاستارداي بۇرقىراتىپ جىبەردى. جان دارمەن مىلتىعىن العا كەزەنىپ، شۇرىپپەنى باسىپ قالعان. قىڭق ەتكەندەي دىبىس شىقتى دا، بوران ساپ باسىلدى. الگىندەگى وتتار جانعان تۇستا ارپالىسقان قاراڭ-قۇراڭ كورىندى، قاڭقىلداعانداي، ارسىلداعانداي دىبىستار ەستىلدى دە، ءبىر ساتتە ءبارى كوزدەن ءىزىم-عايىم جوعالدى.
ەندىگى جەردە مۇنىڭ بويىندا بۇرىنعىداي قورقىنىش تا، ۇرەي دە جوق ەدى. دەنەسىن زىلدەي عىپ اۋىر تارتقان قورعاسىن سالماق بار. بۋىندارىن ۇيىتقان ۇيقىلى-وياۋ مەڭ-زەڭ كۇي بار. ەسىنە جاماۋ-جاماۋ كويلەك كيگەن، ەتەگىنە ماساق تەرگەن اناسى تۇسەدى، ەڭگەزەردەي الىپ دەنەلى اعاسى ايتاش تۇسەدى، ۇيگە كەلگەنىندە «پاپالاپ» قاسىنان شىقپايتىن ۇلى مەن قىزى تۇسەدى. «قايران مەنىڭ ەتجۇرەكتەرىم...» ۇيىقتاپ وتىر ما، وياۋ وتىر ما وزىنە دە بەلگىسىز، ءوڭ مەن تۇستەي ءبىر حال.
تاڭ الدىندا جاياۋ بوراننىڭ باسىلعانىن دا، اسپاننىڭ بىرتىندەپ اشىلعانىن دا اڭعارعان جوق. شاڭقان اپپاق قار باسقان دالاعا ەرتەڭگى كۇن وتكىر ساۋلەسىن شاشقاندا دا بىردەن سەلت ەتە قويمادى. كۇن ساۋلەسى اۋەلى ءشوپتىڭ توبەسىنە قونىپ، ونان جىلىستاپ تومەندەي كەپ ۇڭگىردىڭ اۋزىنان سۇعىنعاندا عانا ول كوزىن اشتى. ەشبىر قۋانا دا، سەرىگە دە المادى. ازەر دەپ سۇيرەتىلىپ تىسقا شىقتى. ەڭ سوڭعى كۇشىن جيىپ شوپكە سۇيەنە تۇرىپ توڭىرەككە كوز جىبەردى. الىستا تراكتور سۇيرەتكەن شانا ما، بىردەڭە قاراۋىتادى. ءبىراق وعان انىقتاپ قاراۋعا باسى اينالىپ كوز جانارى جەتپەدى. مىلتىعىن شوپكە سۇيەپ كوتەرە تۇرىپ ءبىر اتتى دا، ءبىر جاعىنا قاراي قيسايىپ قۇلاي بەردى.
You Might Also Like
-
قانات — اتاسىنىڭ بالاسى. اتاسى ءبىر اۋىلدىڭ ەڭ جاسى ۇلكەن قارتى. انادا «ءاي، كەرپۇشىق! ءبىر ماشينا ءشوپ ءتۇسىرىپ بەرسەڭ، قۇل بولىپ كەتەسىڭ بە؟» دەپ كەڭسەدە اتاسى اكىمگە قامشىسىن الا ءجۇ...
