ءبىز، ول، "مەرسەدەس" جانە ماحاببات
ءبىز ونى ءبىر كورگەننەن-اق ۇناتىپ، ەس-تۇسسىز عاشىق بولىپ قالعانىمىزدى بىردەن سەزدىك.ءتىپتى ونىڭ جاس مولشەرى، دەنە-پىشىمى، بويى، ارينە، ويى دا وزىمىزدەن الدەقايدا ۇلكەن، الدەقايدا ەرەسەك ەكەندىگىنە دە قارامادىق. ويتكەنى ونداي ءاپپاق، ونداي سۇلۋ، ونداي سىمباتتى قىز ءبىزدىڭ اۋىلدا بۇرىن-سوڭدى بولعان جوق ەدى. ءشول دالانىڭ شاقشيعان كۇنى اياۋسىز قاقتاپ تاستاعان قاراتورى، قىزىلسارى قىزداردىڭ الۋان-الۋان ءتۇرى وپ-وڭاي-اق تابىلادى. ولاردىڭ ىشىندە، ارينە، ادەمىسى دە، سۇيكىمدىسى دە، سۇيكىمسىزى دە تولىپ جاتىر. ءبىراق سولاردىڭ بىردە-بىرەۋى ول سياقتى سۇلۋ، ول سياقتى اپپاق ەمەس-تى.
شىركىن، ادام بالاسىنىڭ ىشكى سەزىمى مەن وي-قيالىنا ەشقانداي شەك قويىلمايتىنى قانداي راقات دەسەڭىزشى. ول ءۇشىن سەنى ەشكىم دە كىنالاپ، كەلەكە ەتىپ كۇلە المايدى. “وي-باي، مىناۋ ءوزى ناعىز كەششە، سۋ مي ەكەن عوي! ءاي، ەسەكباس-اۋ، ول سەنىڭ اپاڭمەن جاستى ەمەس پە!” دەپ كوزىڭە شۇقىپ، ايىپتاي دا المايدى. ويتكەنى سەن ءوز سىرىڭدى جان بالاسىنا سەزدىرمەيسىڭ. جۇرەك تۇكپىرىنە جاسىرىپ، قۇپيا ۇستايسىڭ. تەك قيالىڭدا عانا كەزدەسىپ، قول ۇستاسىپ بىرگە ءجۇرىپ، ماحاببات دەگەن سيقىرلى الەمنىڭ تىلمەن ايتىپ جەتكىزە المايتىن راقاتىنا بولەنەسىڭ.
ءبىراق ونىڭ سول كۇيىنشە قۇر انشەيىن قيال، قول جەتپەيتىن ارمان بولىپ قالا بەرەتىنى وكىنىشتى-اق.
دەگەنمەن توقال تامنىڭ توبەسىن قانشا سىلاپ بەكىتسەڭىز دە، ءبىر ساڭىلاۋ تاۋىپ ىشكە وتەتىن جاڭبىر تامشىلارى سەكىلدى، ءبىزدىڭ بالاڭ ماحابباتىمىز دا بوگەلىپ قالۋ دەگەندى بىلگەن ەمەس. سودان دا بولار، وعان دەگەن ىستىق سەزىمىمىز، عاشىق جۇرەگىمىزدىڭ ءلۇپىلى ءبىر ءسات تە باسەڭدەمەستەن، كۇن سايىن ءورشي ءتۇستى.
ال ول، دۇنيەدەگى ەڭ تەڭدەسى جوق سۇلۋ، ەڭ ءاپپاق قىز، ءتۇ-ۋ سوناۋ استاناداعى ءمۇعالىم قىزدار دايارلايتىن ينستيتۋتتىڭ مۋزىكا فاكۋلتەتىنىڭ ستۋدەنتى ەدى.
ءبىز ونى العاش رەت قۇدىق باسىندا مال سۋعارىپ ءجۇرىپ كوردىك. قايسى قۇدىقتىڭ باسىندا دەپ سۇراماي-اق قويىڭىز. ويتكەنى شاۋلىدە ءبىر-اق قۇدىق بار.
ءتۇس كەزىندە كۇن وتتاي ىسىپ، شولەيتتەگى قىبىرلاعان تىرشىلىك يەسىنىڭ ءبارىن “تاباعا سالىپ” تىرىدەي ۇيىتە باستاعاندا وسى اۋىلدىڭ مىڭعىرعان مالى سول جەرگە قاراي شۇبىرادى. ونسىز دا بورپىلداپ جاتقان تاقىردىڭ شاڭىن اسپانعا كوتەرىپ، پىسقىرىپ، تۇشكىرىپ، كۇركىلدەپ جوتەلىپ كەلىپ، سالقىن سۋعا باس قويعىسى كەلەدى. ءبىراق سەمەنتتەن قۇيىلعان ۇزىن ناۋاعا ءبارىنىڭ باسى بىردەي سىيمايتىن بولعاندىقتان، قىپ-قىزىل سويقان باستالادى. قويى ماڭىراپ، سيىرى موڭىرەپ، جىلقىسى كىسىنەپ كەپ جانتالاسقاندا بۇل اۋىلدى تاپا-تال تۇستە جاۋ شاپقان ەكەن-اۋ دەپ قالاسىز.
اركىم ءوزىنىڭ مالىن تەزىرەك سۋعارىپ العىسى كەلەدى. كەيدە قۇدىقتاعى سۋ تاقىر-تاقۇر تاۋسىلىپ، جارتىسى سۋ ىشە الماي قالسا، ودان جامان نارسە جوق. يەسى دە، مالى دا قۇتىرىپ كەتە جازدايدى.
— وي، اتاڭانالەت ءيتتىڭ مالى!
— وڭمەڭدەمەي جوعالشى-ەي، جالماۋىز!
— تارت ءارى شەلەگىڭدى قاڭعىرلاتپاي!
— تارتساڭ تارت ءوزىڭ! وسى شەلەكپەن باسىڭا ءبىر قويايىن با؟!
— نەمەنە، سەنىڭ مالىڭ سۋ ءىشۋى كەرەك تە، مەنىكى توپىراق جالاپ جۇرە بەرۋى كەرەك پە؟ — دەگەن سەكىلدى ۇرسىپ، جەكىرگەن ۇندەرگە ءبىزدىڭ ەتىمىز ابدەن ۇيرەنىپ كەتكەن. ونداي-وندايعا قىڭق دەمەيمىز. مۇرىندى ءبىر تارتىپ قويىپ، ءوز بىلگەن شارۋامىزدى ىستەي بەرەمىز.
تاپ ءوستىپ قاربالاستاپ جاتقان ساتتە قۇدىق باسىنا ۇلبىرەگەن سۇلۋ قىزدىڭ كەلە قالعانى ءبىز ءۇشىن ۇلكەن جاڭالىق بولدى. تۇس-تۇستان ۇرسىپ، جەكىرگەن داۋىستار كەنەت ساپ تيىلىپ، الاق-جۇلاق ەتكەن كوزدەر عانا وعان اڭ-تاڭ بولا قارايدى. ۇلبىرەگەن اق كويلەك كيگەن، اققۋ مويىن، سۇڭعاق بويلى قىز قولىنا قاۋعا شەلەك ۇستاپ جىميىپ تۇر. اسپاننان تۇسكەن پەرىشتەدەي جاننىڭ الدىندا ءا دەگەننەن-اق ابىرويىمىز ايرانداي توگىلىپ، ءوزىمىزدىڭ مالمەن بىرگە مال بولىپ كەتە جازداعانىمىزعا ءبىرتۇرلى قىسىلىپ قالدىق. ول قولىنداعى شەلەگىن بۇلعاڭداتىپ تۇرىپ:
— مەن ساعيرا شەشەيدىڭ قويلارىن سۋعارۋعا كەلدىم. وشىرەتتىڭ سوڭى كىم ەكەن؟ — دەپ سۇرادى.
ءبىز ءبىر-بىرىمىزدى جاڭا كورگەندەي بولدىق. “سەن ايت، سەن ايت” دەگەندەي، جانىمىزداعىلارعا قاراپ جالتاقتايمىز. ءبىراق ەشكىم دە ايتا المادى. ويتكەنى “وشىرەتتىڭ” سوڭى تۇرماق، ءوزى دە جوق ەدى.
— نەمەنە، ءبارىڭ دە بىرىنشىسىڭدەر مە؟ — دەدى ول كۇمىس قوڭىراۋداي سىڭعىر ەتە ءتۇسىپ.
ءبىز جىمىڭ-جىمىڭ ەتە باستادىق.
— ءيا-ا، — دەدى ول داۋسىن سوزىپ. — تۇسىنىكتى بولدى. دەمەك، مەن دە ءبىرىنشى بولىپ تۇرامىن عوي!
ءسويتتى دە، ارامىزدان ەمىن-ەركىن كيمەلەپ ءوتىپ كەلىپ، قۇدىقتىڭ ەرنەۋىنە شىقتى. ءبارىمىز وعان ءۇن-تۇنسىز جول بەرىپ، قاراپ تۇردىق.
قۇدىق باسىندا ءبىر ۇلكەن وزگەرىس بولعانىن مال ەكەش مال دا سەزىپ، جىڭىشكە سەمەنت ناۋادان باستارىن كەگجيتە كوتەرىپ، تاڭدانا قاراپ قالىپتى.
الگى سۇلۋ قىز ءسامبى تالداي مايىسىپ ءبىر شەلەك سۋدى تارتىپ شىعارعانى سول ەكەن، كەنەت اياعى تايىپ كەتىپ، قۇدىقتىڭ ىشىنە قۇلاپ كەتە جازداعانى. ەكى قولىن ەربەڭدەتىپ، قالت-قۇلت ەتتى دە قالدى. ەگەر ارتىقباي كۇس-كۇس قولىمەن ونىڭ اپپاق بىلەگىنەن شاپ بەرىپ ۇستاي الماعاندا بار عوي، وڭباي قالار ەدى. ال ونداي-ونداي وقيعالار ءبىزدىڭ اۋىلدا ءجيى بولىپ تۇراتىن-دى. بيىل كوكتەمدە ارتىقبايدىڭ ءوزى دە قۇلاپ ءتۇسىپ، وڭ جاق شەكەسىن ىرسيتىپ تاس ءتىلىپ كەتكەن.
ءبىراق جەرگە لىپ ەتىپ سەكىرىپ تۇسكەن سۇلۋ قىزدىڭ وڭىندە قورقىنىشتىڭ ءىزى دە جوق ەدى. قايتا، ءبىر كەرەمەت قىزىق كورگەندەي، سىقىلىقتاپ كۇلە بەرەدى.
— ال ەندى مىناۋ ءولىپ-تالىپ ءجۇرىپ جەتكەن ءبىر شەلەك سۋدى نە ىستەيمىن؟ — دەدى ءبىر كەزدە كۇلكىسىن تيىپ، كادىمگىدەي ابدىراپ. — ساعيرا شەشەيدىڭ قويلارى قايسىسى؟! مەن ولاردى تانىمايمىن عوي...
ارتىقباي وعان قۋلانا قاراپ:
— وسىنىڭ ءبارى دە ساعيرا شەشەيدىڭ قويلارى، — دەدى ىرجيىپ.
— ۋجاس! — الگى قىزدىڭ كوزدەرى دوپ-دوڭگەلەك بولدى. — ماعان ۇشەۋ-اق دەگەن ەدى.
ءبىز دۋ كۇلدىك. قۇدىقتىڭ جانىنا توگىلگەن شالشىق سۋعا قونىپ وتىرعان ءبىر توپ شىمشىق ءدۇر-ر ەتىپ ۇشا جونەلدى.
— شەلەگىڭىزدى ماعان بەرىڭىز، — دەدى ارتىقباي قولىن سوزىپ. — ساعيرا شەشەيدىڭ قويلارىن مەن-اق سۋعارايىن...
بۇل كۇنى ءبىز قورا-قورا مالدى ءتاتۋ-تاتتى سۋعارىپ تارادىق. كۇندەگىدەي اركىم ءوزىنىڭ مالىن قاقپايلاپ اۋرە بولعان جوق. ارتىقبايدىڭ قولى تالعان كەزدە باسقا بالالار دا كەزەكتەسىپ، ناۋانى دەمدە-اق تولتىرىپ تۇردىق.
مالدى سۋعارىپ بولا بەرگەن كەزدە بۇگىن ءبىزدىڭ قاتارىمىزعا كەلىپ قوسىلعان سۇلۋ قىز ءبىر شەلەك سۋدى ارتىقبايدىڭ ۇستىنە توڭكەرىپ قۇيا سالدى دا، سىقىلىقتاپ قاشا جونەلدى. ءبىز وعان ءماز بولدىق. ناۋانىڭ تومەنگى جاعىنا كەلىپ قونىپ وتىرعان ءبىر توپ شىمشىق “ءتۇۋ، وسىلاردى-اي، قايتا-قايتا مازامىزدى الا بەردى عوي” دەگەندەي، تاعى دا ءدۇر-ر ەتىپ ۇشىپ كەتتى.
ارتىقباي بولسا، ءۇستى-باسىنان سۋ سورعالاپ، سۇمىرەيىپ قالا بەردى. بۇل ونىڭ باعانا قۋلانىپ، قىلجاقتاعانىنا وراي العان سىباعاسى ەدى. سۇلۋ قىز ۇزاپ بارا جاتتى دا، كەنەت ارتىنا بۇرىلىپ، ارتىقبايعا قاراپ قولىن بۇلعاپ:
— چاو! — دەپ كەتتى.
ءبىز سالدەن سوڭ ەسىمىزدى جيىپ، بىر-بىرىمىزدەن:
— بۇ كىم-ەي ءوزى؟
— قايدان كەلگەن؟
— ساعيرا شەشەيدىڭ تۋىسقانى ما؟ — دەپ سۇراي باستادىق.
ءاسانالى دەگەن بالا ساعيرا شەشەيدىڭ كورشىسى ەدى. ول ءبىر كوزىن ءسال قىسىپ تۇرىپ، الگى قىزدىڭ اۋىلعا قاشان، قالاي كەلگەنىن بالپىلداپ ايتا باستادى. قوناق قىز كەشە كەشكى اۆتوبۋستان ەكى ۇلكەن سومكە كوتەرىپ ءتۇسىپتى. جول جيەگىندە تۇرىپ ءاپپاق ءجۇزىن كۇننەن كولەگەيلەپ، الاقانىمەن كۇن سالىپ تۇرىپ شاۋلىگە تاڭعالا قاراپتى. سودان سوڭ، قولىنداعى جۇگى اۋىر بولسا دا، بويىن تىپ-تىك ۇستاپ، قازداڭداي باسىپ ساعيرا شەشەيدىڭ ۇيىنە قاراي ءجۇرىپتى. اۋەلى شەشەي ونى تانىماي قالعان كورىنەدى. ەسىگىنىڭ الدىندا ساماۋرىنعا وتىن بۇتاپ جاتىپ، ارت جاعىنان كەلىپ سالەمدەسكەن قىزعا:
— شىراعىم، شكول دەرەكتىردىڭ ءۇيى اناۋ جاقتا، — دەپتى قولىن سىلتەپ. شاماسى، مەكتەپكە كەلگەن پراكتيكانت قىز ەكەن دەپ قالعان بولۋى كەرەك.
— اجە، مەنى شىنىمەن-اق تانىماي قالدىڭىز با؟ — دەيدى الگى قىز تاڭىرقاپ. — مەن ءبيبىاجارمىن عوي.
— ە-ە، ساتبەكتىڭ بالدىزىسىڭ با، اينالايىن. ولار كەشە تورتكولگە بارامىز دەپ ءجۇر ەدى. ۇيلەرى جابىق پا؟
— اجە-اۋ، بەرى قاراساڭىزشى! مەن مارجانكۇلدىڭ...
— ا-ا، نە دەيت... — دەپ ساعيرا شەشەي قالادا تۇراتىن جالعىز قىزىنىڭ اتى اتالعان كەزدە بارىپ ابدىراپ قالادى. سالدەن كەيىن قولىنداعى شاپاشوتى ءتۇسىپ كەتىپ، قوناق قىزدى باس سالادى. — ءۇيباي-اۋ، ءوزىمنىڭ ءبيبىشىم ەكەن عوي كەلىپ تۇرعان!.. قارا باسىپ تانىماي قاپپىن. كۇنىم اشەيىن، سەنىڭ دە مەنى ىزدەپ كەلەتىن كۇنىڭ بار ەكەن عوي! الجىعان اجەڭدى تاۋىپ كەلەدى ەكەنسىڭ عوي سەن دە.
ءسويتىپ ساعيرا شەشەي بىرەسە جىلاپ، بىرەسە كۇلىپ، قالادان كەلگەن نەمەرە قىزىن اينالىپ-تولعانا بەرىپتى.
ءبيبىاجار كەلگەن كۇننەن باستاپ ءبىزدىڭ ومىرىمىزگە ۇلكەن وزگەرىس ەندى. ءبىز بۇرىن مال سۋعارۋعا كەجەگەمىز كەيىن تارتىپ، بىرەۋ ارقامىزدان يتەرىپ اپاراتىنداي ارەڭ بارۋشى ەدىك. ەندى قۇدىق جاققا قاراي الىپ-ۇشامىز دا تۇرامىز.
ءبىزدىڭ اۋىل اۋىز سۋدى قاتتى قادىرلەۋشى ەدى. ونىڭ ءاربىر تامشىسىنا شەيىن ۇنەمدەپ، بەتى-قول جۋعانىڭا دەيىن (اسىرەسە بالا-شاعانى) قاداعالاپ وتىراتىن. ءبىر ۋىس سۋ ارتىق قۇيىپ الساڭ بولعانى:
— ءاي، سۋدى بوسقا ءراسۋا قىلما!
— بولدى ەندى، قايىن جۇرتىڭا بۇگىن بارايىن دەپ جاتقان جوقسىڭ؟
— مەنىڭ ءۇيىمنىڭ قىشىن قۇيىپ كەلگەندەي، سۋدى سونشا سارىلداتىپ توككەنىن قاراشى-ەي! — دەپ قاتاڭ ەسكەرتۋلەر جاساپ جاتادى.
ءبيبىاجار كەلگەلى بەرى ءبىز قۇدىق باسىندا بىر-بىرىمىزگە سۋ شاشىسىپ، قۋالاسىپ وينايتىن بولدىق. سايداعى جالعىز قۇدىقتىڭ سۋى دا كوبەيىپ كەتكەن سەكىلدى. بۇرىنعىداي ەمەس، ءوزىمىزدى ءبىرتۇرلى ەركىن سەزىنىپ، جارىق دۇنيەگە شىر ەتىپ تۇسكەلى بەرى جانىمىزعا باتىپ، ءيىنىمىزدى باسىپ كەلگەن ءبىر اۋىر جۇكتەن قۇتىلعانداي جەڭىلدەپ قالدىق.
ءبيبىاجار مال سۋعارۋعا كۇندە كەلسە ەكەن دەپ تىلەيمىز ىشتەي. مەيلى، ول ءسامبى تالداي مايىسىپ قۇدىقتان سۋ تارتپاي-اق قويسىن. ساعيرا شەشەيدىڭ قويلارىن ءوزىمىز-اق تومپاڭداپ ءجۇرىپ سۋعارىپ بەرەمىز. تەك ءبىزدىڭ ورتامىزدا سىقىلىقتاپ كۇلىپ، ماز-مەيرام بولىپ جۇرە بەرسە — بولعانى. شىنىندا دا، ونىڭ مىنەزى بالا سياقتى ەدى. ول ءبىزدىڭ اۋىلدىڭ بارلىق قىزىنان سۇلۋ بولسا دا، تاكاپپارلىق، پاڭدىق دەگەندى بىلمەيتىن. ەكى بەتى بال-بۇل جايناپ، بىزبەن بىرگە اسىر سالىپ ويناپ جۇرەتىن-دى.
بىردە تۇس-تۇستان ونى مالمانداي ەتىپ سۋعا شومىلدىردىق. سول كەزدە جۇقا جازدىق كويلەكتىڭ استىنان ونىڭ قۇلىن مۇشەسى، كەۋدەسىندەگى تومپيعان قوس انارى اپ-انىق بوپ كورىنىپ قالدى. ول بىزدەن ءبىرتۇرلى قىسىلىپ، ءاپپاق ءجۇزى دۋىلداپ قىزارىپ كەتتى. سوندا دا، ۇيالىپ قالعانىن بىلدىرمەۋگە تىرىسىپ، سىقىلىقتاپ كۇلە بەردى. ءبىز تۇڭعىش رەت سۇلۋلىقتى سول ساتتە كورىپ، سول ساتتەن باستاپ ۇعىنا باستاعان سياقتىمىز. تارىداي ءمىنى جوق سۇلۋ ءمۇسىن ءبىزدىڭ باسىمىزدى اينالدىرعانداي بولدى. ەرىكسىز كوزىمىزدى تومەن سالدىق. سودان كەيىن ءبىز ونى قانشاما رەت قۋىپ جەتسەك تە، سۋ شاشپايتىن بولدىق.
كۇندىزگى اپتاپتىڭ ىپ-ىسسى دەمى قايتىپ، بىرتە-بىرتە توڭىرەكتى تۇمشالاي باستاعان، قويۋ ءتۇننىڭ سالقىنى سەزىلە باستايتىن قىزىل ءىڭىر شولەيت دالانىڭ ەڭ ءبىر تاماشا، جانعا جايلى جاعى ەدى. تابيعاتتىڭ دا، ادامنىڭ دا، جان-جانۋارلاردىڭ دا تىنىسى كەڭىپ، سارايى اشىلىپ سالا بەرەتىن. بويىڭدى ءبىر سەرگەك كۇي بيلەيدى. مۇنداي ساتتە ءبىزدىڭ اۋىلدىڭ ۇرىسقاق كەمپىرلەرىنە شەيىن كەشىرىمشىل، جومارت ءارى مەيىرىمدى بولا قالادى.
— ە-ە، انە بىرەۋ قاراڭداعاندار نەمەنە دەسەم، ويناپ جۇرگەن بالالار ما؟
— قويا بەر، كەمپىر، ويناي بەرسىن! بالا بولعان سوڭ وينايدى دا...
— ي-ي، ءتايىرى، ولارعا بىردەمە دەپ جاتقان كىم بار؟! ويناسىن. قوراداعى مال تۇگەل. كەشە سۇعاناق سارى شىبىشتىڭ بىلتىر تۋعان لاعى كەلمەي قالىپ ەدى. بۇگىن بارىنەن بۇرىن سول كەلدى، — دەپ جاتقاندارى ارقا-باستارىن كەڭگە سالىپ.
ءبىزدىڭ اۋىلدىڭ ءبىر جامان ادەتى وتە مالجاندى بولىپ كەلەتىنى. ەكى ءسوزىنىڭ اراسىنا قوراداعى مالىنىڭ كۇندەلىكتى جاي-كۇيىن قىستىرىپ وتىرماسا، ىشكەن اسى باتپايدى. ولاردىڭ وسى ءبىر قاڭسىعان شولەيتتى ماڭگىلىك مەكەن ەتىپ قالۋىنىڭ ءوزى دە سول شەكتەن تىس مالجاندىلىعىنىڭ كەسىرىنەن. باياعىدا-ا ماڭعىرعان مال ايداعان اتا-بابالارىمىز ءبىر كۇنى ەل ىشىنە “كامپەسكە” دەگەن بالە شىقتى دەگەندى ەستىپتى دە، قىسى جىلى بولادى دەپ، قىستاپ شىعۋ ءۇشىن عانا كەلگەن شولەيتتەن قونىس اۋدارماي، قورقىپ، بۇعىپ قالىپتى. مىنە، ءسويتىپ، كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ ۇزىن قۇرىعىنان قۇتىلعان دا، قاڭسىعان ءشولدىڭ قاقپانىنا مىقتاپ تۇتىلعان.
ءيا-ا، سودان بەرى بۇل اۋىل جاسىل جايلاۋ، كوكوراي شالعىندى ساعىنىپ، قانشاما رەت كوزى جاۋدىرەپ اڭسادى ەكەن دەسەڭىزشى... ءبىراق ەندى كەڭەس وكىمەتىنىڭ كۇنى ءبىتىپ، ءىزى وشسە دە، باياعىداي كوكتەم تۋا كوك مۇنارعا ورانعان تاۋعا كوشىپ جۇرە بەرەتىن كەڭشىلىك زامان قايدا...
شولەيتتىڭ قارا ماقپال جۇمساق كەشىندە ءبىزدىڭ اۋىلدا قالىقتاپ ءبىر ءان ەستىلدى. گيتارانىڭ نازىك ۇنىنە قوسىلعان سيقىرلى قوڭىر داۋىس ءبارىمىزدى بىردەن ەلەڭ ەتكىزدى. ءان ساعيرا شەشەيدىڭ ءۇيى جاقتان شىعىپ جاتىر ەكەن.
اشىلعانداي ايدىن كولدە
ۇلكەن ءومىر ەسىگى.
سۋ بەتىندە قايىق بەينە
ماحابباتتىڭ بەسىگى.
بۇل، ارينە، ءبيبىاجار عوي! ءسوز جوق، سونىڭ داۋىسى. ودان باسقا كىم بولۋى مۇمكىن. ءبىز قۇلاعىمىزدى ءتۇرىپ ءسال تىڭداپ تۇردىق تا، ساعيرا شەشەيدىڭ ۇيىنە قاراي زىمىرادىق.
ءبىرازدان سوڭ ءبارىمىز ءبيبىاجاردىڭ جانىنا جينالىپ تا قالدىق. ول، قىستا وتىن بولسىن دەپ، تراكتورمەن سۇيرەپ اكەلىپ تاستاعان دوڭبەكتىڭ ۇستىندە وتىر ەكەن. ءبىزدى كورسە دە، ءانىن ۇزگەن جوق. گيتارانىڭ نازىك ءۇنى مەن ونىڭ سازدى قوڭىر داۋىسى ءشاۋلىنىڭ قارا ماقپال كەشىندە، تۇپ-تۇنىق اۋادا دىرىلدەپ الىسقا كەتىپ جاتتى.
ءبىزدىڭ اۋىل توي-تومالاقتا، شىلدەحانالاردا، ءار ءتۇرلى وتىرىستاردا عانا ءان سالۋشى ەدى. وندا دا باستاماسى ءتاپ-تاۋىر باستالىپ، سوڭىنا تامان تۇس-تۇستان بارقىراپ قوسىلعان بەيبەرەكەت ماساڭ داۋىستار باسىم ءتۇسىپ، قۇتىن قاشىرىپ جىبەرەتىن.
جاي كۇندەرى ءشاۋلىنىڭ ادامدارى ءان سالا قويماۋشى ەدى. كەي-كەيدە ءبىر وڭاشادا، كوڭىل حوشى سوققاندا ىڭىلداپ ايتاتىندارى بولسا، جانىنا بىرەۋ-مىرەۋ كەلە قالعاندا كىلت تيىلىپ، تۇك كورمەگەندەي، باسقا جاققا قاراپ تەسىلە قالاتىن.
ال تاپ وسىلايشا وزىمەن-وزى بولىپ، الاقانداي اۋىلدىڭ قاراپايىم ادامدارىنان قىسىلىپ-قىمتىرىلماي-اق قارا ماقپال ادەمى كەشتىڭ قۇشاعىندا وتىرىپ ءان سالۋ ەشكىمنىڭ دە ويىنا كەلمەگەن سياقتى.
ءان اۋەلەگەن سايىن ءبىزدىڭ بالا كوڭىلدەرىمىزدەگى قيال قۇسىمىز دا الىسقا سامعاپ، بيىكتەپ بارادى. ءبىز ءوزىمىز ءومىرى كورمەگەن ايدىن كولدى، ەكى عاشىق وتىرعان قايىقتى كوز الدىمىزعا اپ-انىق ەلەستەتەمىز.
ەسكەگىڭدى بەرشى ماعان،
مەن ەسەيىن، سەن ەسپە.
سۋ كۇلكىسى سىلدىرلاعان
سەنىڭ كۇلكىڭ ەمەس پە.
شىركىن، كوگىلدىر ايدىنى كۇن ساۋلەسىمەن قۇبىلىپ ويناپ جاتاتىن اينا كول بولسا، سۋ بەتىندە بىلىنەر-بىلىنبەس ءىز قالدىرىپ جەپ-جەڭىل سىرعي جونەلەتىن قايىق بولسا... ءبىزدىڭ دە ماحاببات ءانىن ايتىپ جۇزە بەرگىمىز كەلەدى-اق. جانە كىممەن دەيسىز عوي؟ ءبيبىاجاردىڭ ناق وزىمەن.
ەندى بىردە ول بيىل قىستان امان قالعان دوڭبەكتىڭ ۇستىندە وتىرىپ:
اڭساعان باقىتىم سياقتانىپ،
اي تۋىپ كەلەدى قياقتانىپ.
جول جاققا قارايمىن،
سەن جوقسىڭ، ارايلىم.
كەشىكپەي كەلەم دەپ ەڭ،
مەن تۇرمىن ەلەڭدەۋمەن، —
دەپ اندەتەدى داۋسىنا مۇڭ ارالاسىپ.
ول الىستان ءوزىن ىزدەپ كەلەتىن الدەبىرەۋدى كۇتەتىن سەكىلدى. كىمدى كۇتەدى ەكەن؟ ول قاشان كەلەر ەكەن؟ كىم دە بولسا باقىتتى جان-اۋ ءوزى!.. ءبىراق ءبىز ونىڭ الىستان كۇتكەن كىسىسى كەلمەسە ەكەن دەپ تىلەدىك. شولەيت دالانىڭ تۇيە شولدەپ ولەتىن تۇكپىرىنە جاسىرىنعان الاقانداي اۋىلدى تابا الماي اداسىپ، ماڭعۇلا بولىپ قاڭعىپ كەتسە ەكەن دەدىك. ونىڭ سالعان اندەرى سىپىراداي تىپ-تىقىر شولەيتتىڭ شاعىرماق ىستىق كۇنىن- دە قورا-قورا قويمەن بىرگە ءورىپ، قويمەن بىرگە تىنىستايتىن كۇيبىڭ-كۇيبىڭ كوڭىلسىز تىرشىلىگىن دە مۇلدە ۇمىتتىرىپ، ەسىمىزدەن شىعارىپ جۇرەتىن-دى. الىستاعى ايدىن كولدەرگە، اق قايىڭدى توعايلارعا قاراي الىپ ۇشىپ، سالقىن سامال بولىپ ايمالاپ ەسىپ، اق جاڭبىر بولىپ نوسەرلەپ توگىپ وتەر ەدى.
ول ءان سالعان كەشتەردە ءبىزدىڭ اۋىلدىڭ جۇمىستان قايتقان جىگىتتەرى دە جينالىپ قالاتىن. كوبىسى ماي ساسىعان كيىمدەرىن ۇيلەرىنە تاستاپ، شىتتاي بولىپ شىعادى. اسىرەسە اناۋ مەحانيك جىگىت ابەن ۇستىنە بۇرقىراتىپ ءاتىر سەۋىپ، شاشىن جىميتا تاراپ، ءبيبىاجاردىڭ كوزىنە تۇسۋگە تىرىسىپ-اق ءجۇر.
— قارىنداس، ءسىز ءاندى وتە جاقسى سالاسىز، — دەيدى ول ءان اياقتالا بەرگەندە، تاپ ءبىر تەلەديداردان سويلەپ وتىرعان ديكتورداي سىزىلا قالىپ. ساعىنىشقا تولى سازدى اۋەننەن سوڭ ءوزى دە قالىڭ ويعا شوماتىن ءبيبىاجار بىردەن جاۋاپ قاتا قويمايدى.
ونىڭ ويلاعانى دا قىزىق ەدى. قاراقاتتاي مولدىرەگەن قارا كوزدەرى تۇنجىراپ، شىنىندا دا، الىس جاقتان، بەيمالىم ۋاقىتتا، ايتەۋىر ءبىر كۇنى ىزدەپ كەلەتىن الدەكىمدى كۇتەتىندەي مۇڭايىپ قالاتىن. ءبىراق سول كىسىنىڭ قاشان، قاي كۇنى كەلەتىنى، شولەيت ادىردىڭ قيان تۇكپىرىندەگى شوشالاداي عانا ءبىزدىڭ اۋىلدى ءقايتىپ ىزدەپ تاباتىنى بەلگىسىز ەدى...
— قارىنداس، بايقايمىن، ءسىز تەك ءشامشىنىڭ اندەرىن عانا ورىندايدى ەكەنسىز، — دەيدى ابەن تاعى دا قاراپ وتىرماي قىستىرىلىپ.
— ءيا، — دەيدى ءبيبىاجار ويلانعان قالپى.
— بايقايمىن، ءسىز ءشامشى قالداياقوۆتىڭ تۆورچەستۆوسىن قاتتى ۇناتاسىز-اۋ؟! — دەيدى ابەن وتە-موتە مادەنيەتتى سويلەۋگە تىرىسىپ.
— مەن وعان عاشىقپىن، — دەيدى ءبيبىاجار.
— قا-قالايشا؟ و-ول كىسى ءولىپ قالدى عوي.
— مەن ءۇشىن ولگەن جوق.
— بايقايمىن، قارىنداس، ءسىز كومپوزيتوردىڭ وزىنە ەمەس، اندەرىنە عاشىق بولۋىڭىز كەرەك.
— جوق. مەن ونىڭ اندەرىن عانا ەمەس، ءوزىن دە ۇناتامىن. كەش تۋىلعانىما وكىنەم.
— مەن دە كەش تۋىلعانىما وكىنەم. وسى كەزدە امانباي دەگەن ەسەرسوقتاۋ جىگىت كيىپ كەتەدى. — اتاسىنالەت، باياعىدا تۋىلۋىم كەرەك ەدى! تىم قۇرىسا تويىپ اراق ءىشىپ قالار ەم. مەنىڭشە، ناعىز راقات ءومىر سول كەزدە بولعان. القاشتار تويىپ اراق ىشكەن، ال كومپوزيتورلار جاقسى ءان شىعارعان. قىسقاسى، اركىم ءوز شارۋاسىمەن اينالىسقان!
— سەن قاتتى قاتەلەسەسىڭ، امانباي، — دەدى ابەن وعان بۇگىن ادەتتەگىدەن بولەك سىپايى ءتىل قاتىپ. — اراق پەن ونەردى قاتار قويۋعا، ءبۇيتىپ شاتاستىرۋعا بولمايدى.
— نەگە بولمايدى؟ — دەدى امانباي، توبەلەسۋگە دايىندالعانداي، ابەنگە ەجىرەيە قاراپ. — بىلە بىلسەڭ، جاقسىلاپ ىشە ءبىلۋدىڭ ءوزى دە — ونەر!
ارينە، امانبايمەن داۋلاسىپ، امانبايدى سوزبەن جەڭۋ قيىن. ول مۇلدە مۇمكىن ەمەس. ونى ابەننىڭ ءوزى دە جاقسى بىلەدى. ءبىراق بۇگىن ءتىلى قىشىپ، ءبيبىاجارعا جاقسى كورىنگىسى كەلىپ-اق وتىر. ءبىراق وسى ساتتە امانبايدىڭ سوزىنە سىقىلىقتاي كۇلىپ جىبەرگەن ءبيبىاجاردىڭ:
— براۆو، براۆو! — دەگەن كوڭىلدى ءۇنى ەندى عانا تۇتانىپ كەلە جاتقان داۋدىڭ شوعىن سول جەردە-اق تاپتاپ ءوشىرىپ تاستادى. — مەن وسىنداي وريگينالنو ويلاناتىن كىسىلەردى ۇناتامىن! — دەدى امانبايعا كۇلىمسىرەي قاراپ.
قوڭقاق مۇرىن، سالپى ەرىن امانباي كۇرەك تىستەرىن كورسەتە ىرجيىپ، ءماز بولىپ قالدى. نەگە ەكەنى، قولىنداعى جارتىلاي شەگىلگەن شىلىمىن جەرگە تاستاي سالىپ، تابانىمەن ەزگىلەپ وشىرە باستادى.
— مەنىڭشە، اراق ىشە ءبىلۋ دە ونەر دەپ ويلاعان قازاق — ناعىز مادەنيەتسىز قازاق! — دەدى ابەن قىزىپ كەتىپ.
— ال، مە-نىڭشە، — دەدى ءبيبىاجار داۋسىن ويناقىلانا سوزىپ، — ءار ادامنىڭ وزىنە ءتان مادەنيەتى بولادى. ول — اركىمنىڭ جان دۇنيەسىندەگى بۇكپەسىز شىندىعى. جالپى ادامزاتقا بىردەي، ءبىر عانا تۇسكە بويالعان، بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدەگى مادەنيەت بولادى دەپ ويلاۋ — قاتە!
— سوندا قالاي، وسى وتىرعانداردىڭ ءبارى دە مادەنيەتتى مە؟ — دەدى ابەن، وڭشەڭ ءبىر مادەنيەتسىز ادامداردىڭ ورتاسىنا ويدا جوقتا ءتۇسىپ قالعانداي، بىزگە مەنسىنبەي قاراپ.
— مەنىڭشە، مادەنيەتتى دەپ تەك شىندىقتى سۇيەتىن ادامداردى ايتۋعا بولادى. جۇرتتىڭ كوزىنشە مادەنيەتتى بولىپ كورىنۋگە تىرىسۋ دا مادەنيەتسىزدىكتىڭ ءبىر ءتۇرى.
— بايقايمىن...
وسى كەزدە ەسىك الدىنا شىققان ساعيرا شەشەيدىڭ:
— ءاي، قۋ قىز، توپىرلاعان جىن-شايتانىڭدى تارات تا، تەز ۇيگە قايت، — دەگەن وكتەم ءۇنى ەستىلدى. — و نەسى-اي تۇگە، تۇنىمەن تۇشتاڭداپ ءان ساپ، جىرتىڭداپ وتىرا بەرەيىن دەپ پە ەڭ؟
— انە، دۇنيەدەگى ەڭ مادەنيەتتى ادام — مەنىڭ اجەم، — دەدى ءبيبىاجار ورنىنان ۇشىپ تۇرەگەلىپ. — ويتكەنى ول ءوزىنىڭ شىن ويىن ەشقاشان جاسىرمايدى. ال مەن كەتتىم!
ول ۇيىنە قاراي جۇگىرە جونەلدى. ءبىز دە جىلى ورنىمىزدى قيماعانداي ەنجار قوزعالىپ، بىرتىندەپ ۇيدى-ۇيىمىزگە تاراي باستادىق.
اركىم ىشتەي بۇل ومىرگە ءوزىنىڭ كومپوزيتور بولىپ كەلمەگەنىنە، ءبيبىاجاردىڭ جۇرەگىن ادەمى انمەن جاۋلاپ الا الماعانىنا، تىم قۇرىسا ساعيرا شەشەي سەكىلدى وعان وكتەم ءۇن قاتۋعا دا حاقىسى جوق ەكەندىگىنە وكىنىپ كەتتى...
ول ءبىزدىڭ اۋىلدا ءبىر ايعا جۋىق ۋاقىت ءجۇردى. بىرتە-بىرتە ونىڭ قوناق قىز ەكەندىگى دە ۇمىتىلا باستادى. ءتىپتى ءوز اۋىلىمىزدىڭ ادامى سياقتى بولىپ كەتتى. “قالاداعى ءبىر جاقسى كورەتىن ادامىنا كوڭىلى قالىپ كەلگەنگە ۇقسايدى. ساعيرانىڭ قولىندا تۇرا بەرەمىن دەيتىن كورىنەدى” دەسىپ ءجۇردى ءبىزدىڭ اپالارىمىز. “ءاي، قايدام، ونداي قىز اۋىلعا سىيىسا قويار ما ەكەن. كەتەدى عوي ءبىر كۇنى... ” دەپ ارتىنشا كۇمان كەلتىرىپ تە قويادى.
ايتەۋىر، ءبيبىاجاردىڭ ءبىزدىڭ اۋىلدا ۇزاق تۇرىپ قالۋىندا ءبىر جۇمباق سىر بار ەكەنى ايدان انىق ەدى.
ءبىر كۇنى قۇدىق باسىندا مال سۋعارىپ ءجۇر ەدىك، كەنەت، قايدان شىققانى بەلگىسىز، جانىمىزعا كەلىپ سۋ جاڭا “مەرسەدەس” توقتاي قالعانى. ونىڭ ىشىنەن كوزىنە قارا كوزىلدىرىك تاققان، وتە ءساندى كيىنگەن ءبىر جىگىت ءتۇستى. سارعىش جەيدەسىنىڭ ومىراۋىن اشىڭقىراپ تاستاپ، ەكى قولىمەن ءبۇيىرىن تايانىپ، ءبىزدى مەنسىنبەگەندەي سىناي قاراپ ءبىراز تۇردى. ونى كورگەن ساتتە ءبيبىاجار ءبىرتۇرلى ابدىراپ، ساسقالاقتاپ قالدى.
الگى جىگىت كەرىلە باسىپ ءبيبىاجاردىڭ جانىنا كەلدى دە، قولتىقتاپ الىپ ۇزاي بەردى. ەكەۋى ءبىراز جەر الىستاپ كەتىپ بارىپ سويلەستى. نە ايتقاندارىن ءبىز ەستىگەنىمىز جوق. ايتەۋىر، ءبيبىاجار كىنالى ادامداي باسىن تومەن سالىپ، كوپكە دەيىن ءۇنسىز تۇردى. قاتتى تولقىپ تۇر ما الدە ودان قورقىپ تۇر ما — بىلمەيمىز، اياعىنىڭ ۇشىمەن جەر شۇقىپ، اندا-ساندا عانا باسىن يزەپ قويادى. ال اناۋ بولسا، اۋىز جاپپاي ءالى دە سويلەپ جاتىر.
ءاربىر قالت ەتكەن قيمىلىنان دۇنيە-بايلىقتىڭ بۋى بۇرقىراپ تۇرعان باي جىگىتكە ءبىز العاشقىدا قىزىعا دا، قىزعانا دا قارادىق. ارتىنان مۇلدە جەك كورىپ كەتتىك.
ويتكەنى ول ءبىرازدان سوڭ ءبيبىاجاردى بەلىنەن قۇشاقتاپ، “مەرسەدەسكە” قاراي الىپ ءجۇردى. ەسىگىن ءوزى اشىپ، اۋەلى قىزدى وتىرعىزدى، ودان كەيىن ءوزى دە ورنىنا جايعاستى. تەمەكىسىن ەرنىنىڭ ۇشىنا عانا قىستىرىپ، ادەمى وتتىعىمەن تۇتاتىپ الدى. كوزىنەن كوزىلدىرىگىن الىپ، ءبيبىاجارعا قاراپ جىميىپ قويدى. سودان سوڭ ونىڭ موينىنان قۇشاقتاپ، بەتىنەن ءسۇيدى...
سالدەن كەيىن سۋ جاڭا “مەرسەدەس” ۇستىنەن سۋ توگىلمەس جورعاداي لىپ ەتىپ قوزعالىپ، ءجۇرىپ كەتتى.
ءبىز ولاردىڭ سوڭىنان تەلمىرە قاراپ، قاۋعا-شەلەكتەرىمىزدى ۇستاپ قۇدىق باسىندا قالا بەردىك. بىرەۋ الىمجەتتىك قىلىپ، باياعىدان بەرى ەشكىمگە كورسەتپەي ساقتاپ جۇرگەن اسىل زاتىمىزدى الىپ بارا جاتقانداي، ءىشىمىز ۋداي اشىدى.
كەشكە ءبىز تاعى دا بورەنەنىڭ ۇستىندە شوقيىپ-شوقيىپ وتىرىپ ءبيبىاجاردى كۇتتىك. ءبىراق ول بۇگىن سىرتقا شىقپادى. سۋ جاڭا “مەرسەدەس” ساعيرا شەشەيدىڭ ءۇيىنىڭ الدىندا باتار كۇننىڭ قىزىل شۇعىلاسىنا شاعىلىسىپ، جالت-جۇلت ەتىپ تۇردى. ول ءبيبىاجار مەن ءبىزدىڭ ارامىزعا قويىلعان توسقاۋىل سياقتى، كوزىمىزگە ءبىرتۇرلى جەكسۇرىن بوپ كورىنەدى. جانىنا بارىپ، تەرەزەسىنەن ىشىنە ءۇڭىلىپ، قىزىقتاپ تۇرعىمىز كەلسە دە، ادەيى قاسارىسىپ جولاماي قويدىق.
ءبىر كەزدە ونىڭ يەسى سىرتقا شىقتى. بەت-اۋىزى سيىر جالاعانداي جىپ-جىلتىر، بىلشيعان بىرەۋ. ماڭداي شاشى جىمىسقىلانا قارايتىن ويسىز كوزدەرىنەن ۇرىككەندەي توبەسىنە قاراي قاشىپ، الدەن-اق قاسقا بولا باستاپتى. ىڭىرانىپ سويلەيدى، ىرس-ىرس ەتىپ كۇلە بەرەدى. ايتەۋىر، بىزگە ۇنامايدى-اق.
— ءيا، بالالار، سەندەر نەگە جينالا قالدىڭدار؟ — دەپ سۇرادى ول جانىمىزعا تاياپ كەلگەندە. ءبىر اياعىن دوڭبەككە قويىپ، ەكى قولىن توسىنە ايقاستىرا ۇستاپ، شالقايىڭقىراپ تۇردى.
— كومسومول جينالىسىن وتكىزىپ جاتىرمىز، — دەدى ارتىقباي قىرسىعىپ جاۋاپ بەرىپ.
— تيۋ-تيۋ! — دەدى قوناق جىگىت ەرنىن ءشۇرشيتىپ. — سەندەر ءالى دە كومسومول ما ەدىڭدەر؟!
— جاي انشەيىن... — دەدى وسى كەزدە ورتامىزدا وتىرعان جارامساق شەرالى شىداي الماستان. — ءان تىڭداۋعا كەلدىك.
— ءان تىڭداۋعا؟ — قوناق جىگىت، جۋنگليدەگى جاڭا تابىلعان تايپانىڭ ادامدارىن كورىپ تۇرعانداي، كوزىن سىعىرايتىپ بىزگە ۇڭىلە قارادى. — كىمنىڭ ءانىن تىڭداۋعا؟
— ءشامشىنىڭ.
— كىمنىڭ... كىمنىڭ دەيسىڭدەر؟ — ول كومپوزيتور ءشامشى قالداياقوۆتى ەسىنە تۇسىرمەك بولعانداي، از-كەم ويلانىپ قالدى.
— ول اندەردى كىم ايتىپ ءجۇر سەندەرگە؟
ءبىز ونىڭ كوزىنشە ءبيبىاجاردىڭ اتىن ايتۋعا قيماعانداي، ساعيرا شەشەيدىڭ ءۇيى جاققا ءۇنسىز جاۋتاڭداپ قاراي بەردىك.
— ا-ا، — دەدى ول كەنەت ءبارىن دە ءتۇسىنىپ قويعانداي. قوزى قارىنى بۇلكىلدەپ ىرس-ىرس ەتىپ كۇلىپ الدى. — ءبىزدىڭ بيكا ەكەن عوي سەندەرگە ءان ايتىپ بەرىپ جۇرگەن! ۆو، داەش! ءسويتىپ، تەگىن كونسەرت كورۋگە كەلدىك دەڭدەر! قىزىق ەكەن.
ءبىز ءۇنسىز قالدىق. ول جەيدەسىنىڭ ءتوس قالتاسىنداعى قوراپتان تەمەكى الىپ، ەرنىنىڭ ۇشىنا قىستىرىپ، ادەمى وتتىعىمەن تۇتاتتى.
— بوسقا ۋاقىت وتكىزىپ وتىرسىڭدار، — دەدى تەمەكىسىنىڭ ءتۇتىنىن اۋەلەتە ۇرلەپ قويىپ. — ودان دا پايدالى ءبىر ىسپەن اينالىسپايسىڭدار ما؟ نە كوپ، قورا-قورا قوي كوپ بۇل اۋىلدا. ال قوي دەگەنىڭىز — ءوز اياعىمەن جۇرەتىن توۆار. قىسقاسى، بيزنەسپەن شۇعىلدانۋ كەرەك. ساتۋ كەرەك، ساتىپ الۋ كەرەك جانە قايتالاپ ساتۋ كەرەك. بيزنەستىڭ ەڭ باستى زاڭى — سول!
شەرالى ورنىنان قوزعالاقتاپ قويىپ:
— ايتىڭىزشى، كوكە، بيزنەستى قالاي باستاۋ كەرەك؟ — دەپ سۇرادى ىنتىعىپ.
قوزى قارىن بيزنەسمەن جىگىت وعان قاراپ اقىرىن عانا باسىن يزەپ ماقۇلداپ، ىرس-ىرس ەتىپ كۇلدى.
— اۋىلدا جوق توۆارلاردى اكەلىپ ساتۋ كەرەك، — دەدى. — شەتەلدىك اراق-شاراپتاردى، شىرىن-سۋسىنداردى، تەمەكىلەردى ارتىق باعاسىنا وتكىزۋگە بولادى.
— ءاي، — دەدى اۋىلداعى دۇكەنشىنىڭ بالاسى اجىبەك قولىن سىلتەپ. — شەتەلدىك اراق-شاراپ پەن تەمەكىنى ءبىزدىڭ شاۋلىدە ەشكىم دە المايدى.
— ءۇندى شايىن الادى! — دەدى شەرالى.
— وћو، مىنە ناعىز بيزنەسمەن! — دەدى قوناق جىگىت وعان قاراپ ساۋساعىن شوشايتىپ. — زناچيت، ءۇندى شايىن اكەلۋ كەرەك. تاعى دا قانداي توۆارلار قات ەدى اۋىلدا؟
— كوك شاي... كەمپىر-شالدارعا كوك شاي دا كەرەك. توقسان بەسىنشى ءنومىرلىسى!
— تاقيا كەرەك. شاپان دا كەرەك. ءبىزدىڭ اتام قۇدابايدىڭ قۇدالىعىنا كيىپ باراتىن شاپان تابا الماي ءجۇر.
— رەزىڭكە ەتىك!
— كەندىر ارقان! — دەپ تۇس-تۇستان جارىسا شۋلاپ كەپ بەردىك. قوناق جىگىت ميىعىنان كۇلىپ، باسىن شايقاي بەردى.
— ونىڭ ءبارى دە ۇساق-تۇيەك توۆارلار عوي، — دەدى كوڭىلى تولماي.
— ەندى نە ساتۋعا بولادى؟..
— ويلانىپ كورىڭدەر. تەك، ايتەۋىر، ءان تىڭدايمىز دەپ بوسقا ۋاقىت وتكىزبەڭدەر! ءاندى ساتا المايسىڭدار، ونى ەشكىم دە المايدى.
ءبىز، شىنىندا دا، سول ءتۇنى كوزىمىز باقىرايىپ، كوپكە دەيىن ويلانىپ جاتتىق. كىرپىگىمىز ايقاسپاي، ولاي-بىلاي دوڭبەكشي بەردىك. ءبيبىاجار تۋرالى، ونىڭ سالعان اندەرى تۋرالى، سۋ جاڭا “مەرسەدەستىڭ” يەسى تۋرالى جانە قاپ-قاپ اقشا تۋرالى ويلادىق. شىم-شىتىرىق ءتۇس كورىپ، ۇيقىمىز مازاسىز بولدى. ءبارىمىز جامىراپ، بىرەۋىمىز شاپان، بىرەۋىمىز تاقيا، ەندى بىرەۋلەرىمىز رەزىڭكە ەتىك پەن كەندىر ارقان ساتىپ ءجۇر ەكەنبىز-اۋ دەيمىز. ءبىراق ولاردى ەشكىم دە المايدى. ءبارى دە باسىن شايقاپ: “بۇلار ۇساق-تۇيەك تاۋارلار عوي. ونى قايتەمىز” دەپ كۇلىپ كەتەدى. تەك شەرالىنىڭ قولىنداعى ءۇندى شايىن عانا تالاسىپ-تارماسىپ ساتىپ الاتىن سياقتى...
تاڭ الدىندا سۇلىكتەي جالتىراعان “مەرسەدەس” ءبىزدىڭ اۋىلدان ۇزاپ كەتىپ بارا جاتتى. ونىڭ ىشىندە ءبيبىاجار بار ەدى. قاپ، اتتەگەن-اي، قوشتاسىپ تا قالمادىق. ول دا ءبىزدى قيماي-قيماي بارا جاتقان شىعار. مۇمكىن، ونىمەن قوشتاسپاعانىمىزدىڭ ءوزى دە دۇرىس بولدى ما ەكەن. ويتكەنى ول ءبىزدىڭ شاۋلىگە تاعى دا كەلىپ، قارا ماقپال كەشتى قۇپيا ءبىر سىرعا بولەپ تاعى دا ءان سالىپ بەرەتىن شىعار...
سالدەن كەيىن سىپىراداي تاپ-تاقىر شولەيت دالاداعى شوشالاداي عانا شاعىن اۋىلدىڭ “ءوز اياعىمەن جۇرەتىن تاۋارلارى” تۇياقتارىن سىرتىلداتىپ ورىسكە قاراي بەتتەدى.