بورانباي بارون - تەرىس اعاش
بiز اڭگiمە ەتiپ وتىرعان بورانباي بارون ءوزىنىڭ بۇل پانيدەگi ەڭ العاشقى الىس ساپارىن اۋىلداعى سەگiز جىلدىق مەكتەپتi ءولدiم-تالدىم دەپ ءجۇرiپ بiتiرiپ شىققان جىلى باستاعان ەكەن. ءيا، ايتپاقشى، ونىڭ ءولدiم-تالدىم دەيتiن سەبەبi، بەسiنشi سىنىپقا دەيiن وزگە بالالار سەكiلدi بiرسىدىرعى ءتاپ-تاۋiر وقىپ كەلە جاتقان دا، التىنشىعا جەتە بەرە اياق استىنان نiلدەي بۇزىلعان. ال ەندى، نiلدەي بۇزىلعاندىعىنىڭ سەبەبi — سوناۋ ءبىر كەزدiڭ ءوزiندە-اق بۇيرا شاش، بادىراق كوز قارا بالا بورانبايدىڭ بويىنان باسقالاردا جوق بiر قىزىق قاسيەتتەر بايقالا باستاعان.
سونان كەيiن-اق ونىڭ وقۋى وڭباپتى. ويتكەنi مەكتەپ دەگەن نارسەنi مۇلدە ۇمىتىپ، اپتالاپ-ايلاپ ات iزiن سالماي كەتەتiن بولعان. قازىعۇرت تاۋىنداعى جىلقىشىلارعا، قۇمسايداعى قويشىلارعا، شوشقابۇلاقتاعى تاۋىقشىلارعا كەتiپ قالا بەرەتiن ادەت تاپقان.
قىسقاسى، بورانباي بالا قىپ-قىزىل قاڭعىباس بولدى دا شىقتى. ارينە، تاۋداعى جىلقىشىعا دا، شولدەگi قويشىعا دا، ساسىق بۇلاقتىڭ باسىندا وتىراتىن تاۋىقشىلارعا دا قاي كەزدە بولماسىن كومەكشi اۋاداي قاجەت-اق. ءاسiرەسە شاش-ەتەك شارۋا جاعادان الىپ، مويىن بۇرۋعا شاماڭ كەلمەي قاربالاسىپ جاتقان شاقتا، قۇدايدىڭ ءوزi جاردەمگە جiبەرە سالعانداي قىر جاقتان سالپاقتاپ كەلە قالاتىن قولقانات بالاعا ولار قۋانباسا، رەنجي قويمايدى. شالا-شارپى شاي دەمدەپ بەرiپ، اۋىل-ايماقتىڭ جاڭالىعىن اسىعىپ-اپتىعىپ ءجۇرiپ سۇراپ العاننان كەيىن ونىڭ شاماسىنا شاقتاپ شارۋا تاپسىرا سالادى. بۇل جاققا نەعىپ كەلدiڭ، مەكتەپتەرiڭ جابىلىپ قالعان جوق پا، ساباعىڭنان قالىپ قويمايسىڭ با دەپ ونى ەشكiم دە تەرگەپ جاتپايدى. جول-جونەكەي كەزىككەن كولiككە جارماسىپ، ارا-اراسىندا بiراز جەر جاياۋ ءجۇرiپ، اجەپتاۋiر ماشاقات كورiپ جەتكەن بورانبايعا دا كەرەگi سول — سۇراماعانى عوي. تiپتi ودان بiرەۋ سونىڭ ءبارىن ءتاپتiشتەپ سۇراي قالعان كۇننiڭ ءوزiندە دە تابان استىنان بەرە قويار جاۋابى دا جوق. ويتكەنi بۇل جاققا نەعىپ كەلگەنiن، قانداي قۇدiرەت ايداپ اكەلگەنiن ءبىز تۇگىلى، ونىڭ ءوزi دە بiلمەيدى. ايتەۋiر، وسىلاي قاراي كوڭiلi تارتتى دا تۇردى، بار بولعانى سول عانا...
ونىڭ ەسەسiنە بورانباي قوناق ەكەنمiن عوي دەپ كۇي تاڭداپ جاتاتىن كiسi ەمەس، قولدى-اياققا تۇرماي كەز كەلگەن iستiڭ بiر ۇشىنا جارماسا كەتەتiن ەلگەزەك بالا. ال اۋىلدا اپاسى: “جۇگiرمەكتiڭ اكەسi دە تاپ وسىنداي جۇرتتان وتكەن قاڭعىباس ەدi. مەن العاش كەلiن بوپ تۇسكەن جىلى اياق استىنان ەكi اي جوعالىپ كەتiپ، ازەر تاۋىپ العانبىز. بۇل دا قانىنا تارتايىن دەگەن ەكەن!” — دەپ كۇيiپ-پiسiپ وتىرادى.
كەيiنگi بiر جىلدارى استىق تاسىمالداۋ پۋنكتiنە ەسەپشiلiك جۇمىسقا اۋىسىپ كەتكەن سىنىپ جەتەكشiسi باعىسباي اعاي دا: “ءاي، وسى كورەسiنi التايەۆتان-اق كوردiم-اۋ!” دەپ جۇرەدى شىج-بىج بولىپ.
ارينە، مەكتەپتەگiلەردiڭ ساباقتان كوپ قالعان بالانىڭ باسىنان سيپاي قويمايتىنى بەسەنەدەن بەلگiلi ەمەس پە. بورانباي التايەۆ تا التىنشى كلاستا بiر جىل، جەتiنشi كلاستا ەكi جىل قالىپ قويىپ، قايتا-قايتا وقىپ سەگiزiنشiگە ارەڭ ءوتتi. ال سوڭعى جىلى ودان مۇعالiمدەردiڭ وزدەرi-اق قۇتىلۋعا اسىققان بولار، ايتەۋiر كوپ بوگەۋگە تىرىسپاپتى. دەگەنمەن، پiكiر پليۋراليزمi دەگەنiڭiز مەكتەپتە دە جوق ەمەس، قۇدايعا شۇكiر، بارشىلىق. سوندىقتان ولاردىڭ iشiندە دە: “جالپى، التايەۆ جامان بالا ەمەس. مىسالى، ادەبيەتكە بەيiمi بار...” دەۋشiلەر تابىلعان كورىنەدى.
بiراق بورانبايدىڭ ءوزi دە بۇدان ارى قاراي باس قاتىرىپ وقىپ جاتۋدى مۇلدە قاجەتسiز، قول ارباعا قوسىمشا دوڭعالاق ورناتقانداي ارتىق ءتاش-پىش دەپ ەسەپتەدى. نەسi بار! سەگiز جىلدىق بiلiم دە قادiرiنە جەتە بiلگەن كiسiگە از دۇنيە ەمەس. جانە وعان كلاستان-كلاسقا كوشە الماي قالىپ قويىپ، قايتا-قايتا قايتالاپ وقىعان قوسىمشا وقۋدى قوسىڭىز!.. جالپى، وسى دا جەتەدi. سەگىز جىلدىق بiلiممەن-اق ءالi تالاي-تالاي سەرگەلدەڭى مول سەرiلiك داۋرەندi باستان وتكiزۋگە شاما كەلەدi.
بورانباي بالا سەگiزiنشi سىنىپتى بiتiرگەن جىلى جازدا بiزدiڭ اۋىلدىڭ شەتiنە سىگاندار تابورى كەلiپ قوندى. ءۇستiنە شاتىر تiككەن ات-اربالارىن كiشi كەلەس وزەنiنiڭ جاعاسىنا قاز-قاتار تiزiپ قويىپ، ءتۇنiمەن وت جاعىپ، ءان سالىپ، بي بيلەدi. بەرگi بەتتەگi قازاق اۋلىنىڭ ۇيقىسى بۇزىلىپ، تاڭ اتقانشا وقتىن-وقتىن جاستىقتان باستارىن كوتەرiپ قاراپ، ءار ءتۇرلi ويعا شومىپ جاتتى. كوپ ەتەكتi قىزىل-جاسىل كويلەك كيگەن سىگان قىزدارى قانداي سۇلۋ، قانداي ەركە، قانداي ەركiن دەسەڭiزشi...
تابوردى كورگەن بويدا قاڭعىباس بورانباي، ءوز ءۇيiرiن تاپقان قۇس سياقتى، بەرگi جاعادا تىپىرشىپ وتىرا المادى. تۇپ-تۇنىق سۋى توبىقتان عانا كەلiپ، سىلدىراي كۇلiپ اعىپ جاتقان كiشi كەلەس وزەنiن يت سياقتى شالپىلداتىپ كەشiپ ءوتتى دە، سىگانداردىڭ جانىنا جەتiپ باردى. تiمiسكiلەنiپ ءجۇرiپ ولارمەن نە دەپ تۇسىنىسكەنىن كiم بiلسiن، ايتەۋiر، قاس پەن كوزدىڭ اراسىندا تەز-اق تiل تابىسىپ كەتتi.
ال سول كۇننiڭ ەرتەڭiنە بiزدiڭ اۋىلدا بiر قوي، ەكiء-ۇش كۇركە تاۋىق، بەس-التى جاي تاۋىق جانە بورانباي بالا ۇشتى-كۇيلi جوق بولىپ شىقتى. كەشە كەشكiلiك كiشi كەلەستiڭ جاعاسىنا كەلiپ قونعان سىگان تابورىنىڭ ورنىندا بۇگiن اربالاردىڭ ايقىش-ۇيقىش iزi مەن ءالi تولىق ءسونiپ بiتپەگەن قولامتا عانا بىقسىپ جاتتى...
سول كەتكەننەن بورانباي بالا مول كەتتi.
* * *
كەلەسi جىلى بiزدiڭ بەيعام اۋىلدى شىرت ۇيقىدا جاتقان جەرiنەن ءتۇن جامىلىپ كەلiپ توناپ كەتەتiن قاي-قايداعى بiر ۇرى-قارىلار پايدا بولا باستادى. العاشقى كەزدە ولار قازىعۇرتتاعى جىلقىشىلاردى، قۇمسايداعى قويشىلاردى قان قاقساتتى. سونان سوڭعى كەزەك بiزدiڭ اۋىلعا جەتتi.
ۇرلىقتىڭ “بiسمiءللاسi” بايقازاقتىڭ ەرتەڭ شورا-بازارعا اپارىپ ساتايىن دەپ وتىرعان قىزىل تايىنشاسىنان باستالدى. شiركiن، بىلق-بىلق ەتكەن سەمىز كۇيiندە بازارعا امان-ەسەن جەتكەنiندە، بەس ءجۇز مىڭ تەڭگەنi ويلانباي-اق ساناپ الۋعا بولاتىن بiتiمi بولەك مال ەدi. بۇيىرماعان ەكەن. بايقازاقتىڭ iشi ۋداي اشىپ، بارماعىن تiستەپ قالا بەردi. بiر-ەكi اپتاعا دەيiن بالا-شاعاسىنا ايقايلاپ، ايەلiمەن شاڭقىلداسىپ ۇرسىپ، ءۇي-iشiنiڭ بەرەكەسiن الىپ ءجۇردi.
قىزىل تايىنشانىڭ قولدى بولعانىنا كۇمان جوق ەدi. ويتكەنi باس جiبiن بiرەۋ مۇقيات وراپ، ماڭدايشاعا iلiپ كەتiپتi. سوعان قاراعاندا، تiپتi ناعاشىسىنا جيەندiك جاساعانداي، اسىقپاي-اپتىقپاي ءجۇرiپ العانعا ۇقسايدى.
سودان كەيiن دە اۋىلدىڭ ءار تۇسىنان قورامىزعا تۇندە ۇرى ءتۇستi دەگەن اڭگiمەلەر جيi-جيi ەستiلiپ قالىپ جاتتى. تiپتi بiرەۋدiڭ دالادا iلۋلi تۇرعان كويلەك-دامبالىنا شەيىن سىپىرىپ الىپ كەتكەن كورiنەدi.
بۇدان سوڭ بiزدiڭ اۋىل دا قاشانعى بەيعام جاتا بەرسiن، تۇندە جاتاردا قورالارىنا قۇلىپ سالىپ، ەسiگiنiڭ الدىنا يتتەرiن بايلاپ قوياتىن بولدى. بiراق سوندا دا ۇرلىق توقتالمادى. ەڭ قىزىعى، الگi ۇرىلاردىڭ ابدەن اككiلەنiپ العانى سونشا، اۋىلدا ولاردى كورiپ قالدىم، بiلiپ قالدىم، تىم قۇرىسا سەزiپ قالدىم دەۋشiلەر دە جۋىق ارادا تابىلا قويمادى. تiپتi ولار قوراعا تۇسەتiن ءتۇنi اۋىل يتتەرiءنىڭ ۇرمەي قوياتىنىن قايتەرسiز...
بiر كۇنi اۋىلدا مىنانداي بiر قىزىق وقيعا بولدى. بورانبايدىڭ ءۇيiمەن كورشi تۇراتىن بالىمشا جەڭگەي كەشكi اپاق-ساپاقتا مال جايعاپ ءجۇرiپ، قورانىڭ تۇكپiرiنەن الدەقانداي بiر تىقىردى ەستيدi. بۇل نە بولدى ەكەن دەپ ءۇڭiلiپ قاراسا، بiرازدان بەرi بورداقىلاپ سەمiرتiپ وتىرعان قارا تۇساقتى بiرەۋ ارتقى اياعىنان ۇستاپ الىپ، دىرىلداتىپ سۇيرەپ شىعىپ كەلە جاتىر ەكەن.
— كiمسiءڭ-اي؟ — دەپتi ساسىپ قالعان بالىمشا.
— ەسەنسiز بە، جەڭەشە! — دەيدi بiر تانىس داۋىس جايباراقات.
— قۇدايعا شۇكiر...
— ۇيدەگi iنiشەكتەر قالاي، شاۋىپ-شاپقىلاپ ءجۇر مە؟
— راحمەت، قاينىم... ءجۇر عوي...
— ءابدiاكiم كوكەم ۇيدە مە؟
— كوكەڭ مونشاعا كەتكەن...
— ءا-ا، كەلiپ قالار. بىلاي تۇرىڭىزشى، ءوتiپ كەتەيiن.
الگi جەردە اڭقاۋ بالىمشا سەمiز تۇساقتى دىرىلداتىپ سۇيرەپ بارا جاتقان جiگiتتiڭ بەت-جۇزiن اپاق-ساپاقتا ءجوندi بايقاي دا الماي، ەسiك اۋزىندا ىعىسىپ جول بەرiپ قالا بەرiپتi.
ول ابدەن ۇزاپ كەتكەن سوڭ عانا iشi بiردەڭەنi سەزiپ:
— ءاي، سەن ءوزi كiمسiڭ؟! — دەپ داۋىستايدى.
بiراق وعان ەندi ەشكiم جاۋاپ قاتپايدى. سالدەن سوڭ تەرلەپ-تەپشiپ مونشادان كەلگەن كۇيەۋiنە شاي قۇيىپ بەرiپ وتىرىپ بالىمشا الگi وقيعانى باستان-اياق جايىپ سالماي ما، سول كەزدە ءابدiاكiم كوكەمiزدiڭ كوزi الايىپ، ءتۇرi وزگەرiپ بارا جاتادى...
انە، ۇرلىق دەپ وسىنى ايت! كەيiن بالىمشا جەڭگەي قانشا ويلانسا دا، الگi تانىس داۋىستىڭ يەسi كiم ەكەنiن ەسiنە ءتۇسiرە الماي-اق قويدى. ياپىر-اي، قانداي تانىس، قانداي جاقىن داۋىس دەيدi. بiراق... ءارi ويلايدى، بەرi ويلايدى، ءبارiبiر ەسiنە تۇسپەيدi.
* * *
وسى وقيعادان كەيiن بە ەكەن الدە ودان ەرتەرەك پە، ءبىزدىڭ بورانباي قالادا مۋحنيسا دەگەن بiر ادەمi سىگان قىزىمەن كوڭiل قوسىپتى. ەگەر، ونىڭ ءوزi ايتقانداي، بۇل حيكايا اناۋ-مىناۋ ەمەس، ناعىز اقيىق اقىنداردىڭ قۇلاعىنا تيە قالسا، ۇرپاقتان ۇرپاققا مۇرا بوپ قالاتىن عاشىقتىق جايلى ءبىر تاماشا قيسسا بولعالى-اق تۇر!
تەمiرجول بويىن جاعالاپ بiراز جۇرسەڭiز، ۇلكەن ستانسيانىڭ ماڭىنداعى قوسىمشا جولداردا قاڭتارىلىپ تۇرعان ەسiك-تەرەزەسi اڭعال-ساڭعال ەسكi ۆاگونداردىڭ تالايىن بايقايسىز. ولار سiزگە اۋەلدە كوڭiلسiز ءارi سۋىق كورiنۋi مۇمكiن. مۇلدە iسكە جارامسىز بولىپ قالعان ەسكi نارسەلەردi يiن تiرەستiرiپ نەگە قويادى ەكەن وسى؟ كiسi كوزiنە تۇسپەيتiن اۋلاققا اپارىپ تاستاماي ما. نە بولماسا ەسكى مەتالل سىنىقتارىمەن قوسىپ زاۆودقا قايتا بالقىتۋعا وتكiزiپ جiبەرمەي مە دەپ ويلاۋىڭىز دا مۇمكiن.
وعان اسىقپاي-اق قويىڭىز. ايتەۋiر، ءتۇبiندە بiر سول جاققا باراتىنى، تiپتi بولماسا، وسى تۇرعان ورىندارىندا-اق توزىپ، توت باسىپ شiرiپ بiتەتiنi انىق قوي. ونداي-ونداي ۇساق-تۇيەك شارۋانى بiزدiڭ زامانداستارىمىز بولماسا، كەلەر ۇرپاق اتقارا سالۋى ابدەن مۇمكىن.
بiزدiڭ اۋىلدىڭ بورانبايى مەن سىگان قىزى مۋحنيسا سونداي ەسكi ۆاگونداردىڭ بiرiنiڭ iشiندە وڭاشا كەزدەسiپتi. اڭعال-ساڭعال تەرەزەلەردەن ەسكەن جازعى ءتۇننiڭ قوڭىر سالقىن سامالىنا جالاڭاش كەۋدەلەرiن توسىپ، تەمiرجول بويىنىڭ قارا ماي اڭقىعان تانىس يiسiن ەكەۋi قاتار جۇتىپ جاتىپتى.
ولار بiرەۋگە قىسقا، بiرەۋگە ۇزاق بولىپ كورiنەتiن ءومiر جايلى، بiرەۋگە باياندى، بiرەۋگە بايانسىز بولىپ جولىعاتىن ماحاببات تۋرالى، جالپى جارىق دۇنيەدەگi تiرشiلiك حاقىندا بiر-بiرىنە ۇزاق سىر شەرتiپتi.
تاڭعى ساعات توعىزدان قالماۋعا تىرىسىپ، اسىعىپ-اپتىعىپ جۇمىسقا بارىپ، كۇنi بويى كەڭسەدە وتىرىپ ءوزiنiڭ دە، وزگەنiڭ دە جۇيكەسiن قاجاپ، كەشكi ساعات التىنى ارەڭ بولدىرىپ، اۆتوبۋسقا قىسىلىپ-قىمتىرىلىپ مiنiپ ءۇيiنە قايتاتىن، سونان جەتi-سەگiز ساعات ۇيقتاپ الىپ، تاعى دا تاڭعى توعىزدان قالىپ قويماۋعا تىرىسىپ، بۋديلنيكتiڭ شىرىلىنان وۇنىپ جاتاتىن ادامدار جايلى دا تولعانىپتى. ولاردى وزدەرiمەن سالىستىرىپ كۇلiپتi، ولاردى وزدەرiمەن سالىستىرىپ جىلاپتى دا...
سونىڭ ءبارiءن-بارiن تاۋىسقان سوڭ مۋحنيسا:
— سەن بiزدiڭ بارونعا كۇننەن-كۇنگە ۇناپ كەلەسiڭ، — دەپتi قاسىندا جاتقان بورانبايعا.
— ەگەر ەكەۋمiز ۇيلەنەمiز دەسەك، ولار ەندi قارسى بولمايدى. كوك جاسىل ورماننىڭ اراسىندا، كۇن ساۋلەسi قۇيىلىپ تۇراتىن اشىق الاڭقايدا تويىمىز وتەدi. ءتۇنiمەن وت جاعامىز، ءان سالامىز، بي بيلەيمiز...
— جوق، — دەيدi بورانباي. — تويدى بiزدiڭ اۋىلدا وتكiزەمiز.
— اۋىلى نەسi؟.. ول قاي اۋىل ەدi؟ الگi ءوزiڭ توناپ جۇرگەن بە؟
— يا، سول اۋىل. بiراق مەن...
— قۇداي ساقتاي گور! ولار بiزدi تiرiدەي ءتۇتiپ جەيتiن شىعار.
— جوق. بiزگە ەشكiم دە تيiسپەيدi...
— قالايشا؟! حا-حا-حا! سەن ولاردى تونايسىڭ، ال ولار سول ءۇشiن توي جاساي ما؟ قىزىق حالىقسىڭدار قازاقتار! حا-حا-حا! ونىڭ بولا قويماس، بولاشاق بارون! توي ورمان iشiندەگi الاڭقايدا وتەدi.
مۋحنيسانىڭ قازاقتار جايىندا ايتىپ جاتىپ قارقىلداپ كۇلگەنi بورانبايدىڭ ىزاسىن كەلتiرەدi.
— توي اۋىلدا وتەتiن بولادى،— دەيدi ءۇزiلدi-كەسiلدi.
— بiز ەركiندiكتi سۇيەمiز. اسقار تاۋدىڭ بيiگiن، كوك جاسىل ورماننىڭ قالىڭىن ۇناتامىز.
— بiز دە ەركiندiكتi سۇيەمiز، — دەيدi بورانباي. — بiراق توي اۋىلدا وتەتiن بولادى!
— ەندەشە، اكiرەڭدەمەي ءوز ءجونiڭدi تاپ! — دەپ تەز-تەز كيiنە باستايدى سىگان قىز قاراڭعىدا اق ءتانi جارقىراپ.
— تاپساڭ تاپ! — دەپ اتىپ تۇرىپتى بورانباي دا.
سول اشۋلانعان كۇيi ازانعى اۆتوبۋسقا مiنiپتi دە، اۋىل قايداسىڭ دەپ تارتىپ وتىرىپتى.
ول ەكەۋiنiڭ اراسىنداعى بۇل اڭگiمەنi بۇگە-شiگەسiنە دەيiن قايدان بiلەسiڭ دەۋiڭiز مۇمكiن. ءسال سابىر ەتiڭiز. كۇمان كەتiرۋگە اسىقپاڭىز. باسقا ەمەس، بورانباي باروننىڭ ءوز اۋزىنان تالاي رەت تىڭدادىق. جالپى، جەتپiسiنشi جىلداردىڭ ورتا شەنiندە جاس شىبىقتى ات قىلىپ مiنiپ ويناپ جۇرگەن كەز كەلگەن بالانى كوشەدە توقتاتىپ سۇراساڭىز، كوزiن جۇمىپ، تاڭدايىن قاعىپ تۇرىپ ايتىپ بەرەر ەدi. ويتكەنi بورانباي بارون ءوزiنiڭ وسىنداي قىزىق اڭگiمەلەرiمەن بiزدiڭ بالا قيالىمىزدى ەرتە بايىتىپ كەتكەن بولاتىن.
* * *
بiزدiڭ اۋىل قانشاما بەيعام، قانشاما اڭعال بولعانىمەن، اناۋ ايتقانداي اقىماق ەمەس. قاڭعىباس بورانباي قايتىپ كەلگەن كۇننiڭ ەرتەڭiنە-اق بارلىق بالەنiڭ سودان بولىپ جۇرگەنiن اركiمنiڭ-اق iشi سەزدi. بiراق ءوز قولدارىندا بۇلتارتپايتىن دالەلدارi بولماعاندىقتان، قۇر انشەيiن iشتەي ويلاپ قانا جۇرە بەردi. ەڭ اۋەلi ونى بالىمشا جەڭگەي بiلدi. ول بورانبايدى كورە سالا:
— ءولا، بiزدiڭ سەمiز تۇساقتى ۇرلاعان وسى ەكەن عوي! — دەدi جوعالعان قويى قايتا تابىلعانداي قۋانىپ. — باسە، بۇل كiم ەدi دەپ جۇرسەم باسىم قاتىپ. داۋسى ءجۇدا تانىس-تۇعىن. ءاي، قاڭعىباس قاينىم، سەمiز تۇساق قايدا؟!
— قايداعى تۇساق؟ — دەيدi بورانباي تۇككە ءتۇسiنبەگەندەي كەيiپ تانىتىپ. — جەڭەشە-اۋ، نە ايتىپ تۇرسىز ءوزi؟! مەن سiزدەردi كوپتەن بەرi كورمەي، ساعىنىپ كەلسەم...
— و جۇگارمەك! ءسوزiن قارا مۇنىڭ. ساعىندىم دەيدi... سەمiز تۇساقتى بiزدi ساعىنعان سوڭ اكەتiپ پە ەدiڭ؟! سو كۇنگi داۋسىڭدى اينىتپاي تانىپ تۇرمىن.
— ءيا، بiزدiڭ قاتىن سەنiڭ داۋسىڭدى تانىپ تۇر! — دەيدi ەسىگiنiڭ الدىندا كەتپەن شىڭداپ وتىرعان ءابدiاكiم كوكەمiز دە باسىن كوتەرiپ. — داۆاي، ەندi سەمiز تۇساقتى قايتار، ايتپەسە سورىڭدى سورپاداي قايناتىپ سوتقا بەرەمiن، بiلدiڭ بە؟
— نە دەپ بەرەسiز سوتقا؟
— سەمiز تۇساقتى سىعاندارعا قوسىلىپ ءجۇرiپ ۇرلاعانىڭ ءۇشiن!
— وعان دالەلiڭiز بار ما؟
— بار. بiزدiڭ قاتىن سەنiڭ داۋسىڭدى تانىپ تۇر عوي.
— كوكە، ەسiڭiزدە بولسىن، داۋىس دوكازاتەلستۆو ەمەس!
— نە-مە-نە؟! — دەيدi مۇنداي كۇتپەگەن جاۋاپقا قارسى دالەلدi ءسوز تابا الماي قالعان ءابدiاكiم كوكەمiزدiڭ كوزi شەكەسiنە شىعا جازداپ؟ — و سىعان... سىعان-ن..
— كوكە، مەن جاي سىگان ەمەسپiن، بiلدiڭiز بە؟ بارونمىن!!! — دەيدi بورانباي ونى ودان ءارمان تاڭ قالدىرا ءتۇسiپ. سوسىن كوڭiلi كۇرت جابىرقاپ، داۋسى باسەيiپ: — ءاي، وسى سiزدەر دە... — دەيدi تۇنجىراپ. — الىستان اڭساپ، اۋىلدا مەنiڭ ءابدiاكiم كوكەم، بالىمشا جەڭگەم بار عوي دەپ ساعىنىپ كەلگەندە... سونداعى ماعان ايتقان سوزدەرiڭiز وسى ما؟! اۋ، كوكە-اۋ، وسى ما ەدi مەنiڭ سiزدەردەن كۇتكەنiم... مەن بايعۇس، اكەمنەن قالعان جالعىز تۇياق بولعاندىقتان، قايدا جۇرسەم دە مىنا سiزدەردi ارقا تۇتامىن عوي. ءاي، جەڭەشە، كوڭiلiمدi بوساتتىڭىز-اۋ. Iشiم كۇيiپ بارادى تiپتi. سالقىن ايران قۇيىپ اكەپ بەرiڭiزشi... ۋھ!
تابان استىندا وزگەرە قالعان بورانبايدىڭ بۇل قىلىعىنا ءتۇسiنە الماي، بالىمشا جەڭگەي بالپيىپ تۇرا بەرەدi.
— ءاي، قاتىن، ايران اكەپ بەر مىنا بالاعا،— دەيدi ءابدiاكiم كوكەمiز كەتپەنiنiڭ سابىمەن كiمگە ەكەنiن نۇسقاپ كورسەتiپ. — ايران سۇراپ تۇر عوي. قىستالاق، نەعىپ سىرتتا تۇرسىڭ، iشكە كiرسەيشi. ءاي، بالىمشا، ۇيدە الگi ۇزىن مويىن شيشادان قالىپ پا ەدi؟ بورانباي بالا اۋىلعا كەلiپ قالعان ەكەن، سونىڭ قۇرمەتiنە دەپ، كوپ ەمەس، جۇز-جۇزدەن عانا... جۇرسەيشi، ۇيالما. ونىسى نەسi، قىز قۇساپ سىزىلىپ...
وسى وقيعادان كەيiن ول بورانباي بارون اتانىپ كەتتi. تاپ بiر ناعاشى جۇرتىندا جۇرگەندەي، ءار ۇيگە ەركەلەپ كiرiپ، بiراز كۇن الشاڭداي باسىپ قىدىردى. ال سودان كەيiن ونى اۋىلعا ءۇستi جابىق ماشينامەن iزدەپ كەلگەن ەكi ميليسيونەر اۋدان ورتالىعىنا الىپ كەتتi. كەيiن بiلدiك، اسكەري بورىشىن وتەۋدەن قاشقانى ءۇشiن بورانباي بارون ەكi جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلىپ، الىس سiبiرگە اعاش كەسۋگە جiبەرiلiپتi...
* * *
قاراشانىڭ جاڭبىرلى كۇندەرi باستالدى. اۋىل اراسىنداعى قارا جول اياق الىپ جۇرە الماستاي، مي باتپاعى شىعىپ ەزiلiپ جاتىر. كۇن دە سۋىتىپ كەتتi. اسپاننان جاڭبىر بiر تامسا، جاپىراعىن جەل توناعان سيدام تەرەكتەردiڭ بۇتاعىنان ەكi تامشىلايدى. اينالانىڭ ءبارi دە كوڭiلسiز. كۇز اسپانى قانىن iشiنە تارتىپ، سۇرلانا جىلايدى. كوك كۇمبەزi ەندi قايتىپ جادىراپ اشىلمايتىنداي، بۇدان بىلاي كۇن دە جارقىراپ ەشقاشان شىقپايتىنداي كورiنەدi.
كۇز ايىنىڭ وسىنداي كوڭiلسiز كۇندەرiندە ءالi وت جاعىلا قويماعان قوڭىر سالقىن ۇيدە بۇيىعىپ وتىرىپ؛ بايعۇس سىگانداردىڭ كۇنi نە بولدى ەكەن؟ قايدا بارىپ پانا تاپتى؟ جالپى، ولار كۇز بەن قىستا قالاي تiرشiلiك ەتەدi دەپ ويلاۋىڭىز دا مۇمكiن. ارينە، بiز بەن سiز سياقتى قاراپايىم قازاقتارعا ونى بiلۋ دە وڭاي شارۋا ەمەس. ال ەگەر بورانباي بارون بولسا عوي، ءبارiن دە ءتاپتiشتەپ ايتىپ، ءتۇسiندiرiپ بەرەر ەدi. بiراق ول قازiر اۋىلدا جوق. الىس سiبiردە اعاش كەسiپ ءجۇر...
اۋداننان كۇنiنە بiر رەت قاتىنايتىن پۇشىق اۆتوبۋستىڭ ەكi ءبۇيiرi ساتپاق-ساتپاق، ميى شىعىپ ەزiلiپ جاتقان قارا جولمەن قيقالاڭداپ ارەڭ جەتتi. بۇگiن ازاندا بازارعا كەتكەن ازىن-اۋلاق ادام سومكەلەرiن، قاپشىقتارىن كوتەرiپ ءتۇسiپ جاتىر. ولاردىڭ سوڭىنان شوفەرگە الدەنەلەردi اسىعىس ايتىپ، قىزىل قوڭىر پلاشش كيگەن قىز كورiندi. اۇق الىسى بiزدiڭ اۋىلدىڭ ارتىنىپ-تارتىنىپ سومكە كوتەرگەن ادامدارىنداي ەمەس، تiپتi شيراق باسادى. توبەسiنە قىزىل الا قول شاتىر كوتەرiپ العان.
ول ميى شىعىپ جاتقان لايساڭ جولدان سەكەكتەپ تەز-تەز سەكiرiپ ءوتتi دە، بورانباي باروننىڭ ءۇيiنە قاراي ءجۇردi. باسىنا تارتقان جۇقا اق گۇلدi ورامالىنان قويۋ بۇيرا شاشى تولقىندانا شىعىپ تۇر. قول شاتىر كوتەرگەن قولىنىڭ جiڭiشكە بiلەگi تولعان بiلەزiك. قاسى-كوزi قالاممەن سىزعانداي ادەمi سىگان قىزى ەدi. بۇل بiزدiڭ بورانباي-باروندى قالادان ادەيi iزدەپ كەلگەن مۋحنيسا بولاتىن.
ءۇستiنە كۇيەۋiنەن قالعان ەسكi كۇپايكەنi كيiپ الىپ، مال جايعاپ جۇرگەن مالدىقىز شەشەي وعان تاڭىرقاي قاراپ بiراز تۇردى. العاشىندا كورشiنiڭ قالادا وقيتىن قىزى ەكەن دەپ ويلاپ قالعان بولۋى كەرەك:
— ءاي، ءانافياسىڭ با؟ قاشان كەلدiڭ؟ — دەپ سۇرادى.
— زدراستۆۋيتە!
— ا-ا؟
— دوبرىي دەن، اپا!
— كوتەك!
— كاك پوجيۆاەتە؟
— ءۇيباي، قازاق پا دەپ تۇرسام، ورىس پا ءوزi، نەمەنە؟
— بۋرانباي دوما؟
— ا-ا، بۇرىنعىداي ما دەي مە؟..
— اپا، بۋرانباي بار؟ جوك؟
— ءا-ا، بورانباي ما؟ مەنiڭ بالام با سۇراپ تۇرعانىڭ. ول جوق. ول انا جاقتا! دالەكە، تۇرمە پاپال!
— ۆ تيۋرمە؟! كاك جە تاك؟! — دەپ شوشىپ كەتتi مۋحنيسا. — وح، بەدنەنكيي! ۆسە-تاكي كاكوي جە ۆى جەستوكيي نارود! يز-زا كاكيح-تو باراشەك سۆوەگو چەلوۆەكا پوساديلي دا...
— ءيا، ءيا، — دەدi مالدىقىز شەشەي باسىن يزەپ، بەلگiسiز باعىتقا قاراي قولىن سەرمەپ. — سول جاقتا. سوندا... كەتتi...
مۋحنيسا ەكi قولىمەن بەتiن باسىپ كەرi بۇرىلدى دا، اياعىنداعى جەپ-جەڭiل ادەمi تۋفليiمەن قارا جولدىڭ مي باتپاعىن توبىقتان كەشiپ جاياۋ كەتتi. بالكiم، كۇز اسپانى سەكiلدi ەگiلiپ جىلاعان بولار سىگان قىز...
* * *
بورانباي بارون ەكi جىلدان سوڭ اۋىلعا مۇلدە باسقا ادام بولىپ ورالدى. بۇرىنعى سەرiلiگiن سiبiردە اعاش كەسiپ جۇرگەندە ۇمىتىپ قالدىرىپ كەتكەندەي، موجانتومپاي، قاراپايىم قازاققا اينالدى. اۋىلدان ۇزاپ ەشقايدا شىقپاي، اۋلاسىنداعى اعاشتاردى جاس بالاداي ماپەلەپ، كۇتiپ-باپتاپ ءوسiرۋمەن بولدى.
نەگە ەكەنi، سiبiردەن كەلگەننەن كەيiن ونىڭ اعاشتارعا دەگەن ىقىلاس-پەيiلi وزگەشە ەدi. اۋلاسىندا جايقالتىپ باۋ ءوسiردi. مالدىقىز شەشەي ەندi كۇزدە سامساپ پiسكەن المالارىن جاڭابازارعا اپارىپ ساتاتىن بولدى. ەل قاتارلى كەلiن جۇمساپ، قولىمدى جىلى سۋعا مالىپ وتىرسام-اۋ دەگەن ارمان دا كوكەيiنە ۇيالاي باستادى. ءۇي تiرلiگiنە شىنداپ ارالاسقان سوڭ، ءوزiنە بiر اق جاۋلىقتى سەرiك كەرەك ەكەنiن بورانباي باروننىڭ ءوزi دە ءتۇسiنگەن بولۋى كەرەك. ءسويتiپ، قۇداي بiر ءساتiن سالعان كۇنi ول سوزاق جاقتان مايعا پiسكەن توقاشتاي توپ-تومپاق سارى قىزدى الىپ قاشىپ كەلدi. كادiمگi وسى زاماندىق وتىرىقشى قازاقتاردىڭ سالتى بويىنشا “پ” ءارپi سەكiلدi ۇستەل جاساپ، قالىڭدىق پەن كۇيەۋ جiگiتتiڭ تۇسىنا قولكiلەم iلiپ، وعان اق ماقتامەن “بورانباي—بالاعىز” دەپ جازىپ، اراق-شاراپتى ءۇيiپ-توگiپ، تاڭ اتقانشا ءدۇرiلدەتiپ توي وتكiزدi. كەلiن ءتۇسiرگەن مالدىقىز شەشەيدiڭ توبەسi كوككە جەتكەندەي قۋاندى. توي ءۇستiندە ابىسىن-اجىندارىنىڭ اراسىندا شالقىپ وتىرىپ: “قۇداي-اۋ، ءوزiم جاستاي جەسiر قالىپ، ءولدiم-تالدىم دەپ ءجۇرiپ ارەڭ دەگەندە ءادiبۇلاققا جەتكiزگەن جالعىز ۇلىم قاڭعىباس بولىپ كەتە مە دەپ قورقۋشى ەم. ونىڭ دا ەل قاتارلى وتاۋ تiگەتiن كۇنi بار ەكەن. اللاعا مىڭ دا بiر شۇكiر، ول كۇنگە دە جەتتiم، ەندi ءولiپ كەتسەم ارمانىم جوق” دەپ ايتىپ سالىپتى.
كەيدە وسىنداي كول-كوسiر قۋانىش ءۇستiندە وقىستا اۋىزدان شىعىپ كەتكەن مۇنداي تiلەكتەردiڭ نىساناعا ءدوپ تيiپ، ارتىنشا-اق ورىندالىپ جاتاتىنى بار ەمەس پە. مالدىقىز شەشەي دە توي وتكەن سوڭ، بiر اپتادان كەيiن دۇنيە سالدى.
كۇن باتاردا كەلiنi دەمدەپ بەرگەن قويۋ شايدان بiر-ەكi ۇرتتاپتى دا: “بۇگiن باسىمنىڭ ساقيناسى ۇستاپ وتىر. ءسال جاتىپ، مىزعىپ الايىنشى” دەپ جاستىققا باس قويعان ەكەن، سودان قايتىپ ويانباپتى. وسىلايشا ويدا-جوقتا، اۋىرماي-سىرقاماي، ءوزi دە قينالماي، وزگە جۇرتتى دا قيناماي، ماڭگiلiك ساپارىنا ءۇن-تۇنسiز اتتانىپ كەتە بەرiپتi جازعان. ول كiسi قايتىس بولعان كۇن جۇما ەدi. مولدالاردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، جۇما كۇنi جاراتقان يەمiز تەك ءوزiنiڭ سۇيگەن قۇلدارىن عانا الىپ كەتەدi ەكەن...
مiنە، سiزدەرگە ايتقان اڭگiمەمiز وسىمەن ءتامام بولسا جارار ەدi. بiراق وعان قازاق بولىپ ءومiر ءسۇرۋدiڭ ءوزi دە باسقالار ويلاعانداي وپ-وڭاي شارۋا ەمەس...
مايعا پiسكەن توقاشتاي بىلقىلداپ جۇرەتiن بالاعىز جەڭگەمiز بەن بورانباي باروننىڭ ءدام-تۇزى جاراسىپ كەتە قويمادى. باسقاسىن بىلاي قويعاندا، ءتۇن جارىمى سەكiلدi بەيمەزگiل ۋاقىتتا دا ولاردىڭ ءۇي جاعىنان ۇرىس-كەرiس، شاڭقىلداسقان داۋىستار ەستiلiپ قالىپ جاتاتىن. ونىڭ اقىرى نەمەن بiتكەنi بiزدiڭ اۋىلعا تەگiس ايان.
بiر كۇنi بورانباي بارون ەرتە ويانىپ:
— تۇر، ءبايبiشە، كيiن جىلدام! — دەيدi ۇيىقتاپ جاتقان ايەلiنە داۋىستاپ.
— قۇلقىن ءشارiدەن قىلقىلداپ نە كورiندi، شورلى-اۋ، — دەيدi بالاعىز جەڭگەي جىلى توسەكتi قيماي تەرiس قاراپ اۋناپ ءتۇسiپ. ول كiسi ۇنەمi “س”-نىڭ ورنىنا “ش” دەپ سويلەيتiن-دi.
— مازا بەرشi كiشiگە...
— بول جىلدام، قايىن جۇرتقا بارامىز!
— قاي-دا؟..
— سوزاققا.
— نە-مە-نە؟ شوجاققا ما؟
— ءاي، ىڭىرسىماي تۇر دەيمiن! سەنiڭ توركiنiڭە بارامىز.
— ءتۇش كوردiڭ بە، شورلى-اۋ؟!
— ءاي، “شورلى-شورلى” دەپ شالجيىپ جاتا بەرەسiڭ بە؟! بولسايشى، ازانعى اپتاۋىزدان قالاتىن بولدىق قوي!
ءسويتiپ، بورانباي بارون، قوياردا-قويماي ءجۇرiپ، سول كۇنi بالاعىز جەڭگەيدi ەرتiپ، تاڭەرتەڭگi اۆتوبۋسقا وتىرادى. ولار شىمكەنتكە كەلگەن سوڭ قىرعى بازارعا سوعادى. ونى-مۇنى ساۋدا-ساتتىق جاساپ، جەڭگەيدiڭ قولىنداعى قارا سومكەنiڭ قوس ءبۇيiرiن قامپايتىپ تولتىرادى. بازاردان شىعا بەرiستە توقتاپ، ءۇش تيىندىق گازدى سۋ iشەدi. اۆتوستانسياعا كەلiپ، سوزاققا دەيiن ەكi بيلەت ساتىپ الادى.
توركiنiنە قارا سومكەنiڭ قوس ءبۇيiرiن قامپايتىپ بارا جاتقان بالاعىز جەڭگەيدiڭ كوڭiلi توق بولسا كەرەك:
— بالمۇزداق الىپ جەيiكشi، — دەيدi كۇيەۋiنە ەركەلەپ.
انشەيiندە بۇرقىلداپ ۇرىسا جونەلەتiن بورانباي جۇگiرiپ بارىپ بالمۇزداق ساتىپ اكەلەدi. سوسىن ەكەۋi گازەت ساتاتىن كيوسكiنiڭ جانىندا تۇرىپ جەيدi. بالاعىز جەڭگەيدiڭ قولىنداعى بالمۇزداعى ەرiپ كەتiپ، ءۇستiندەگi جاسىل بارقىت كويلەگiن بىلعاپ الادى.
— سيىر سياقتى جالايدى ەكەنسiڭ، — دەيدi وعان بارون.
— وي، شورلى، قاڭعىباش! — دەيدi تiلi اششى جەڭگەي اقىسىن جiبەرمەي.
سول كەزدە سوزاققا باراتىن اۆتوبۋس تا كەلە قالادى. بالاعىز جەڭگەيدi ورنىنا اپارىپ جايعاستىرعان سوڭ:
— مەن قازiر سۋ iشiپ كەلە قويايىن، — دەيدi بورانباي بارون. — بارام دا، كەلەم!
— مەن دە شولدەپ وتىرعان شياقتىمىن، — دەيدi جەڭگەي.
— ەكەۋمiز قوسىلىپ سۋ iزدەپ جۇرگەندە، قارا سومكەدەن ايىرىلىپ قالارمىز. وتىر ورنىڭدا شوشاڭداماي!
— ويباي، قويدىم. قۇرىشىن iشپەيمiن!
— ءسويتiپ، بورانباي بارون اۆتوستانسيادا ءوز ايەلiن ءوزi الداپ سوعىپ، بەلگiسiز بiر جاققا قاراي تايىپ وتىرادى. ارتىنا قاراي-قاراي قاشادى. “ۋھ، قۇتىلدىم با، قۇتىلمادىم با؟!” دەپ ويلايدى. شاماسى، قۇتىلعانى وسى بولار. سوڭىنان قۋىپ كەلە جاتقان ەشكiم كورiنبەيدi.
سوزاققا قاراي جۇرەتiن اۆتوبۋسقا مiنiپ العان بالاعىز جەڭگەي كۇيەۋiن ارى كۇتiپ، بەرi كۇتiپ، اقىرى كەلمەگەن سوڭ بۇرقىلداپ ۇرسىپ، قارعاپ-سiلەپ كەتە بەرەدi.
سوسىن ەكەۋi قايتىپ قوسىلعان جوق...
* * *
مiنە، سودان بەرi دە تالاي جىل زىمىراپ وتە شىقتى. جەتپiسiنشi جىلداردىڭ ورتا شەنiندە جاس شىبىقتى ات قىپ مiنiپ جۇرگەن بالالار — بiز دە ەر جەتتiك. بiردە قامشىنىڭ سابىنداي قىسقا، ال ەندi بiردە تاۋسىلماستاي ۇزاق كورiنەتiن مىناۋ ءومiردە ءارقايسىمىز قال-قادەرiمiز جەتكەنشە ءوز ورنىمىزدى تاۋىپ، تiرشiلiك كوشiن العا قاراي سۇيرەپ كەلەمiز. باۇعى بiزدiڭ بالالىق قيۇلىمىزدى بايىتقان قاڭعىباس بورانباي بارون بۇل جارىق دۇنيەدە ەلۋ توعىز جىل جاساپ، وتكەن كۇزدە كەنەتتەن دۇنيە سالدى. ول دا جۇما كۇنi، اياق استىنان اۋىرماي-سىرقاماي ءجۇرiپ-اق ماڭگiلiك ساپارعا اتتانىپ كەتتi. مولدالاردىڭ ايتۋىنشا، جۇما كۇنi... ءيا ايتپاقشى، ونى وزدەرiڭiز دە بiلەدi ەكەنسiزدەر عوي.
سوڭىنان iز قالمادى باروننىڭ. ءومiردەن ۇرپاقسىز ءوتتi. ودان تۋعان بالا، ارينە، باسقالارعا قاراعاندا وزگەشەلەۋ بولار ەدi. ەركiندiكتi ەس-تۇسسiز قۇلاي سۇيەتiن ەسiل ەر بولار ەدi... وكiنiشتi-اق. بورانباي باروننىڭ iزiن جالعاستىراتىن ونداي بالانىڭ ءوز كiندiگiنەن دۇنيەگە كەلمەي وتكەنi وكiنiشتi-اق. ءبۇتiندەي بiر شاڭىراقتىڭ ءتۇتiنi ءسوندi، بەلگiسi قالمادى...
ءيا، ايتقانداي، بورانباي باروننان قالعان بiر بەلگi بار سەكiلدi. ول بiزدiڭ اۋىلدىڭ شەتiندەگi توعايدا ءوسiپ تۇرعان تەرiس اعاش. جۇرت ونى كوپتەن بەرi سولاي اتايدى. سىرتتاي قاراعاندا اينالاسىنداعى باسقا اعاشتان ەشقانداي ايىرماشىلىعى جوق. بiراق سiز ونىڭ تاريحىن بiلiپ العان سوڭ بارىپ باجايلاپ قاراساڭىز، بiراز وزگەشەلiگi بارىن بايقار ەدiڭiز.
ول وقيعا، قىسقاشا ايتقاندا، بىلاي بولىپ ەدi. بiر كۇنi ەركەباي كوكەمنiڭ بiزدەن بiر-ەكi جاس كiشi بالاسى — ۇرپەك سارى ءانتاي سولقىلداق جاس شىبىقتى ات قىپ مiنiپ، توعايعا قاراي “قۇيىنداتىپ” كەلە جاتىپ بورانباي بارونعا قارسى كەزدەسiپ قالادى. بارون ونى ساۋساعىمەن ىمداپ ءوزiنە قاراي شاقىرادى دا، تاپىراقتاپ جەتiپ بارعان “باتىردىڭ” بۇتىنىڭ اراسىنداعى “اتىن” جۇلىپ الادى.
— ءاي، اقىماق، — دەيدi ءانتايعا قاراپ. — وبال ەمەس پە؟! بۇل دا ءوزiڭدەي بالا عوي...
سوسىن ول سازداۋ جەرگە الگi شىبىقتى تiك شانشىپ قويا سالادى. ءانتاي قۋ ونىڭ شىبىقتى ۇش جاعىنان تەرiس قاداعانىن بايقاپ قالىپ:
— بارون كوكە، بۇل ءبارiبiر وسپەيدi، — دەيدi. — ويتكەنi سiز ونى دۇرىس شانشىعان جوقسىز!
بورانباي بارون ارتىنا بۇرىلىپ قاراسا، شىنىندا دا، جاس شىبىقتى تەرiس قاداپ قويعان ەكەن. بiراق ول ءوزiن مازاق ەتكiسi كەلiپ كوزدەرi ۇشقىن اتىپ تۇرعان ۇرپەك سارى بالاعا قاراپ:
— وسە-دi! — دەيدi داۋسىن سوزىپ. — بارون قاداعان شىبىق وسپەۋi مۇمكiن ەمەس!
راسىندا دا، سول شىبىق كەيiن جەتiلiپ، ءوسiپ كەتتi. باسقا اعاشتارعا قاراعاندا باس جاعى جۋانداۋ، بيiك قارا اعاش بولدى. سول قارا اعاش قازiر جاپىراق جايعان كەزدە توعاي جاقتان كەلە جاتقان بورانباي باروننىڭ بۇيرا شاشىنداي دوڭگەلەنiپ كورiنiپ تۇرادى. جول جيەگiندە وسكەندiكتەن، وتىن كەسۋگە بارعاندار وعان اتىن، ەسەگiن بايلاپ كەتەدi. بالالار دا ونىڭ بۇتاعىنا ورمەلەپ شىعىپ جۇرەدi. ويتكەنi سول بiر قارا اعاشقا قۇستار كوپ ۇيا سالادى.
مۇمكiن، بورانباي باروننان قالعان ءبىر بەلگi سول شىعار...
You Might Also Like
-
يەن تاۋدىڭ قويناۋىنان بۇلدىراپ كورىنەتىن ءتورت ءۇيدى زەر سالىپ، ۇڭىلە قاراپ تاپپاساڭ، اڭداۋسىزدا بايقاماي ءدال تۇسىنان ولەڭدەتىپ وتە شىعۋىڭ دا مۇمكىن ەكەن. ال الدا-جالدا كوزىڭ شالا قالسا، اۋەلگىدە: &l...
-
اياق استىنان اقمىرزانىڭ ىشكىلىكتى قويىپ، ەل قاتارلى ءجىبى ءتۇزۋ جان بولىپ شىعا كەلگەنى — قىدىرىپ بارعان جەردە ايتا جۇرەرلىكتەي اجەپتاۋىر جاڭالىق ەدى.
