InfoHub Logo

راحماتۋللينا ايتان راحماتۋللايەۆنا
«تۇران» ۋنيۆەرسيتەتى كوللەدجىنىڭ ەكونوميكا ءپانىنىڭ وقىتۋشىسى

ەلباسى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» ماقالاسى شىققالى بەرى بارلىق جاعىنان رۋحاني جاڭعىرۋ جۇيەسى قولعا الىنعانى بەلگىلى. ءبىلىم سالاىنا دا رۋحاني جاڭعىرۋ كەرەك. ول دەگەنىمىز وقىتۋشىنىڭ بىلىكتىلىگى مەن ءبىلىمىنىڭ ارقاسىندا كورىنەتىن دۇنيە. ءوزى جاڭعىرىپ، ءوزى وزگەرىپ، ءوزىنىڭ كاسىبي شەبەرلىگىن ارتتىرىپ وتىرعان وقىتۋشى عانا رۋحاني جاڭعىرۋعا ساي ءبىلىم ءنارىن قۇيا الادى.

حح عاسىردىڭ ءىرى وكىلى،بەلگىلى اعارتۋشى ج.ايماۋىتوۆ ۇستاز قىزمەتىن بىلاي سيپاتتايدى: «بالالارعا ءبىلىم بەرۋمەن، تاربيەلەۋمەن ءمۇعالىمنىڭ قىزمەتى ءتامام بولمايدى. ول بالالاردى تاربيەلەۋگە، ۇگىتتەۋگە مىندەتتى، باسقاشا ايتقاندا، ءمۇعالىم قاراپايىم قىزمەتكەر ەمەس، ول شاكىرتىنىڭ الداعى ءومىرىن ءوز باسىنان كەشىرگەن تاجىريبەسىنە تايانىپ، ولارعا كەلەشەكتە ومىردە اياعىن شالىس باسىپ، سوققى جەپ وكىنبەسكە كۇنى بۇرىن ساقتاندىراتىن قورعاۋشىسى، قامقورى». وقۋ-تاربيە ءۇردىسىن ۇيىمشىلدىقپەن جۇرگىزۋدە-وقىتۋشى باستى تۇلعا بولىپ تابىلاتىنى ءسوزسىز. وسىنداي تالاپقا ساي قىزمەت ىستەۋ ءۇشىن الدىمەن وقىتۋشى ءوزىنىڭ تەوريالىق جانە ادىستەمەلىك ءبىلىمىن ۇدايى تولىقتىرىپ، ۇزدىكسىز ىزدەنۋى، ءوز ماماندىعىن بارىنشا جەتىلدىرۋ جانە قىزمەتى سالاسىنداعى جاڭالىقتار مەن ءوز تاجىريبەنى ۇنەمى پايدالانۋى ءتيىس. سوندا عانا وقىتۋشى قىزمەتى بۇگىنگى كۇننىڭ تالابىنا ساي بولادى. ۇزدىكسىز ىزدەنۋ - بۇگىندە وقىتۋشىلارعا قويىلىپ وتىرعان باستى تالاپتاردىڭ ءبىرى. وقىتۋشى شەبەرلىگىنىڭ نەگىزگى كورسەتكىشتەرىنىڭ ءبىرى – ادىستەمە سالاسىنداعى عىلىمي جاڭالىقتار مەن وزىق تاجىريبەنى جەتىك يگەرۋ. ولاردى ءوزىنىڭ كۇندەلىكتى قىزمەتىندە پايدالانا ءبىلۋ، وسى ورايداعى ءمۇعالىمنىڭ شىعارماشىلىق ەڭبەگى، ەڭ الدىمەن، ساباقپەن بايلانىستى. دەمەك ساپالى، ءتيىمدى ءارى ناتيجەلى جۇرگىزگەن ءاربىر ساباق – ۇستازدىڭ تىنىمسىز ەڭبەگىنىڭ ايعاعى.

قازىرگى كەزدەگى عىلىم مەن تەحنيكانىڭ دامۋ دەڭگەيى ءاربىر بىلىمگەردىڭ ساپالى جانە تەرەڭ ءبىلىم مەن ىسكەرلىكتىڭ بولۋىن، ولاردىڭ شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەۋىن، ويلاۋعا قابىلەتتى بولۋىن تالاپ ەتەدى. وقىتۋ تەحنولوگياسى وقىتۋ ۇردىسىنە قاجەتتى ءادىس، ءتاسىل، امال، ديداكتيكالىق تالاپ سەكىلدى پسيحولوگيالىق ىس-ارەكەتتەردىڭ جۇيەلى كەشەنى رەتىندە پايدالانىلادى. قازىرگى كەزدەگى ءبىلىم بەرۋ ساپاسى بىلىمگەردىڭ ءارتۇرلى ارەكەت سالاسىندا ءوز بەتىنشە شەشىم قابىلداۋعا مۇمكىندىكتى قامتاماسىز ەتەتىن قالىپتاسقان نەگىزگى قۇزىرەتتىلىك تۇرىندەگى ءبىلىم ناتيجەلەرىمەن تۇسىندىرىلەدى.

سوندىقتان، بۇگىنگى تاڭدا ۇستازداردىڭ الدىندا تۇرعان مىندەت: تابىستى جانە ءتيىمدى ارەكەتكە دايىن، ءوزىنىڭ پىكىرىن بىلدىرۋگە جانە ءوزىنىڭ ىس-ارەكەتى مەن ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان قوعام ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىگىن تۇسىنۋگە قابىلەتتى، وتباسىنداعى، قوعامداعى، ەڭبەك ۇجىمىنداعى الەۋمەتتىك ءرولىن سەزىنەتىن قۇزىرلى تۇلعانى قالىپتاستىرۋ. جالپى قۇزىرەتتىلىكتىڭ سيپاتى قانداي ەكەندىگىنە توقتالىپ وتسەك، كەيبىر سوزدىكتەردە قۇزىرەتتىلىككە بەلگىلى ءبىر زات، قۇبىلىس جونىندە پايىمداۋعا، سالماقتى دا بەدەلدى پىكىر ايتۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ءبىلىمدى يگەرۋ رەتىندە تۇسىندىرمە بەرىلگەن. تۇلعا قۇزىرەتتىلىگىن دامىتۋ ءۇشىن ۇستازدىڭ قۇزىرەتتىلىكتى تاسىلدەردى مەڭگەرۋى، ءبىلىم بەرۋ مازمۇنىن جەتىلدىرۋى قاجەت جانە جاڭا يننوۆاسيالىق ءادىس – تاسىلدەردىڭ ەڭ ءتيىمدىسىن پايدالانۋدا جوعارى ناتيجە بەرەدى دەگەن سەنىمدەمىز.

جاڭعىرتىلعان بىلىمگە ساي جاڭا سارىنداعى، جاڭا سيپاتتاعى مامنداردى دايارلاۋ ءۇشىن وقىتۋشى تومەندەگى ارەكەت – قادامداردى ورىنداۋى كەرەك:
1-قادام: بەرىلگەن تاراۋ، بلوك نەمەسە تاقىرىپ بويىنشا باعدارلامادا مەڭگەرىلۋى ءتيىس دەپ كورسەتىلگەن مىندەتتى ءبىلىم، بىلىك جانە داعدىلاردى، سونداي-اق وقىتۋ ماقساتتارى مەن مىندەتتەرىن ايقىنداۋ؛
2-قادام: بەرىلگەن مودۋل بويىنشا وقۋ ماتەريالىنىڭ تۇتاس مازمۇنىن وقىپ – زەرتتەۋ؛
3-قادام:بەرىلگەن مودۋل بويىنشا نەگىزگى ماعىنانى بىلدىرەتىن ءتۇيىندى ۇعىمداردى، تاقىرىپ بويىنشا نەگىزگى اقپارات بەرەتىن رەلەفتىك (كود سياقتى) سوزدەردى تابۋ. ولاردىڭ ءوزارا بايلانىسى مەن ءوزارا باعىنىشتىلىعىن انىقتاۋ؛
4-قادام: تۇتاس تاقىرىپ بويىنشا تىرەك سىزبالارىن قۇراستىرۋ؛
5-قادام: بەرىلگەن مودۋلدەگى وقۋ ماتەريالىن تۇتاس مازمۇنى بويىنشا سىناققا قاجەتتى سۇراقتار مەن تاپسىرمالار بلوگىن قۇراستىرۋ؛
6-قادام: وقۋ ماتەريالىنىڭ مازمۇنى بويىنشا ءاربىر بىلىمگەرگە  ارناپ ءبىرىنشى كۇردەلىلىك دارەجەسىندەگى، ورتاشا كۇردەلىلىك دارەجەسىندەگى تاپسىرمالار جانە وقىتۋدىع ىزدەنۋشىلىك (زەرتتەۋشىلىك) ەلەمەنتتەرى بار اسا كۇردەلى دارەجەدەگى تاپسىرمالار ازىرلەۋ.
قازىرگى ۋاقىتتا پەداگوگيكا عىلىمنىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى- بىلىمگەرلەردىڭ تۇلعالىق دامۋىنا باعىتتالعان جاڭ وقىتۋ تەحنولوگيالارىن شىعارۋعا ۇمتىلۋى.جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالارعا ىنتىماقتاستىق پەداگوگيكاسى، ءبىلىم بەرۋدى ىزگىلەندىرۋ تەحنولوگياسى، ماسەلەلىك وقىتۋ تەحنولوگياسى، تىرەك بەلگىلەرى ارقىلى وقىتۋ تەحنولوگياسى، تۇسىندىرە باسقارىپ وزات وقىتۋ تەحنولوگياسى، دەڭگەيلىك سارالاپ وقىتۋ تەحنولوگياسى، مىندەتتى ناتيجەلەرگە نەگىزدەلگەن سارالاپ وقىتۋ تەحنولوگياسى، مودۋلدىك وقىتۋ تەحنولوگياسى جانە جوبالاپ وقىتۋ تەحنولوگياسى كىرەدى.

جاڭا وقىتۋ تەحنولوگياسىنىڭ نەگىزگى ماقساتى – بىلىمگەردى ءوز بەتىمەن ىزدەنۋگە ۇيرەتۋ، ولاردىڭ تانىمدىق جانە شىعارماشىلىق يكەمدىلىكتەرىن دامىتۋ. قازىرگى كەزدە،تىرەك بەلگىلەرى ارقىلى  وقىتۋ تەحنولوگياسى جيىرەك پايدالانىلىپ ءجۇر. مۇنىڭ ماقساتتى ءبىلىم، بىلىك، داعدىنى قالىپتاستىرۋ، وقىتۋدى جەجەلدەتۋ. تىرەك بەلگىلەرى ارقىلى وقىتۋ تەحنولوگياسىنىڭ  ەرەكشەلىكتەرىنە توقتالساق:
-    ۇنەمى قايتالاۋ، مىندەتتى كەزەڭدىك باقىلاۋ، جوعارى دەڭگەيدەگى قيىنشىلىق، بلوكپەن وقىتۋ، تىرەكتى قولدانۋ؛
-    جەكە باعدارلى قارىم-قاتىناس، ىقپال؛
-    ىزگىلىك،ەركىمەن وقىتۋ؛
-    ءار بىلىمگەردىڭ جوباسىنىڭ جاريالىلىعى، تۇزەتۋگە، وسۋگە، تابىسقا جەتۋگە جاعداي جاساۋ؛

قورىتا ايتقاندا، قازىرگى تاڭدا قوعام سۇرانىسىن قاناعاتتاندىرۋ ءۇشىن ءبىلىمدى عانا ەمەس، تانىمدىق ىزدەنىسى جوعارى دەڭگەيدەگى مامنداردى دايارلاۋ قاجەت. مۇنداي مامانداردى دايارلاۋ ءۇشىن،جاڭا وقىتۋ تەحنولوگيالارىن كەڭىنەن پايدالانا وتىرىپ،جاڭاشىلدىق  دەڭگەيدەگى تانىمدىق،عىلىمي زەرتتەۋ جۇمىستارىن جولعا قويا وتىرىپ، وقىتۋشى ءوزىنىڭ تانىمدىق، قۇزىرەتتىلىك ءبىلىم مەن بىلىكتىلىگىن ارتتىرعاندا عانا جاڭعىرتىلعان بىلىمگە ساي ماماندار دايىندايدى.

پايدالانىلعان ادەبيەتتەر:
1. http://www.akorda.kz/
2. كەنجەبەكوۆ ب. ماماننىڭ كاسىبي قۇزىرەتتىلىگىنىڭ تەوريالىق نەگىزى. باستاۋىش مەكتەپ 2006 ج،. № 7.
3. پروفەسسيونالنوە رازۆيتيە يز وپىتا ۋچيتەلەي، الماتى، 2005ج.
4. ءابىلقاسىموۆا ا.ە.، وماروۆا ر.س. مۇعالىمدەردىڭ تانىمدىق ىزدەمپازدىعىن قالىپتاستىرۋ نەگىزدەرى. المات6ى، 2003ج.

---