بولشەك سانداردىڭ وندىق جازىلۋى
اقتوبە وبلىستىق مامانداندىرىلعان
فيزيكا - ماتەماتيكالىق مەكتەپ - ينتەرناتى
ماتەماتيكا ءپانى ءمۇعالىمى
عۇبايدۋللينا ۆەنەرا نۇرتاي قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: بولشەك سانداردىڭ وندىق جازىلۋى.
ساباقتىڭ ماقساتى: كەيبىر ءبولىمى 10، 100، 1000... ت. س. س. بولاتىن جاي بولشەكتەردىڭ ءبولىمسىز جازىلۋى. وندىق بولشەك دەپ اتالاتىن ساندارمەن تانىسۋ. ولاردى وقۋ جانە جازۋدى ۇيرەنۋ. بىرلىكتەن دە كىشى رازريادتار، ولاردىڭ اتاۋلارى، وندىق بولشەكتەردى وقۋ جانە جازۋداعى ماڭىزدىلىعىن مەڭگەرتۋ.
ساباق ءتۇرى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا.
ساباق بارىسى:
قايتالاۋ سۇراقتارى:
1. قانداي سان جاي بولشەك دەپ اتالادى؟ مىسال كەلتىر.
2. ارالاس سان دەگەنىمىز نە؟ مىسال كەلتىر.
3. جاي بولشەكتىڭ قاسيەتتەرى؟
مىنا سانداردى وقى، ءبۇتىن جانە بولشەك بولىكتەرىن اجىرات:
وندىق بولشەكتەردى جازۋ
جاي بولشەكتەردى ءبولىمسىز جازۋ
------------------------------
ءۇتىر ارقىلى جازىلعان بولشەك ساندار وندىق بولشەكتەر دەپ اتالادى.
وندىق بولشەكتەردىڭ جازىلۋىندا ءۇتىردىڭ سول جاعىندا - وندىق بولشەكتىڭ ءبۇتىن بولىگى جازىلادى، ال وڭ جاعىندا وندىق بولشەكتىڭ بولشەك بولىگى جازىلادى.
مىسالى: 1) 2، 3 سانىندا 2 - ءبۇتىن بولىگى، 3 - بولشەك بولىگى
2) 5، 03 سانىندا 5 - ءبۇتىن بولىگى، 03 - بولشەك بولىگى
3) 0، 51 سانىندا 0 - ءبۇتىن بولىگى، 51 - بولشەك بولىگى
4) 0، 219 سانىندا 0 - ءبۇتىن بولىگى، 219 - بولشەك بولىگى
بولىمدەرى 10؛ 100؛ 1000 ت. س. س بولاتىن جاي بولشەكتىڭ بولىمىندە قانشا ءنول بار بولسا، وندىق بولشەك تۇرىندە جازعاندا ۇتىردەن كەيىن سونشا تاڭبا بولۋى ءتيىس.
قاجەت جاعدايدا بولشەك بولىگىنە ۇتىردەن سوڭ كەرەگىنشە ءنول تىركەيمىز
مىسالى: --------------------------
تەڭ وندىق بولشەكتەردى جازۋ
وندىق بولشەكتەردىڭ جازىلۋىندا بولشەك بولىگىنىڭ سوڭىنا ءنولدى نەمەسە بىرنەشە ءنولدى تىركەپ جازساق، نەمەسە سوڭعى نولدەردى الىپ تاستاساق وندىق بولشەك وزگەرمەيدى.
مىسالى: 1) 5، 7= 5، 70= 5، 70000 2) 0، 09 =0، 090= 0، 09000
3) 1، 090000 =1، 0900= 1، 09
وندىق بولشەكتەردىڭ رازريادتارى
وندىق بولشەكتەر دە ناتۋرال ساندار سەكىلدى رازريادتارعا بولىنەدى. وندىق بولشەكتەردىڭ بىرلىكتەن كىشى رازريادتارى بولادى. ول مىنا كەستەدە كورسەتىلگەن:
وندىق بولشەكتەردى وقۋ
وندىق بولشەكتەردى وقىعاندا الدىمەن ءبۇتىن بولىگى وقىلادى، سودان كەيىن ءبولىمى رەتىندە ەڭ كىشى رازريادى شىعىس سەپتىگىندە وقىلادى.
102، 00243 - ءجۇز ەكى ءبۇتىن ءجۇز مىڭنان ەكى ءجۇز قىرىق ءۇش
بەكىتۋ سۇراقتارى:
1. بىرلىكتەن كىشى رازريادتار قالاي اتالادى؟
2. ءبولىمى 10؛ 100؛ 1000؛... بولاتىن جاي بولشەكتەر قالاي جازىلادى؟
3. ساننىڭ وندىق بولشەكپەن جازىلۋىندا ءۇتىر قايدا قويىلادى؟
4. وندىق بولشەكتەگى ۇتىردەن كەيىنگى وندىق تاڭبالار سانى قالاي انىقتالادى؟
5. ءۇش ءبۇتىن مىڭنان ون جەتى سانى وندىق بولشەكپەن قالاي جازىلادى؟ ءتۇسىندىرىپ بەر.
6. بەرىلگەن وندىق بولشەككە تەڭ بولشەكتى قالاي انىقتاۋعا بولادى؟ 10، 23 سانىنا تەڭ بولشەككە مىسال كەلتىر.
ماتەماتيكالىق ديكتانت
1. وندىق بولشەكتەردى جازىڭدار:
ا) جيىرما بەس ءبۇتىن وننان ءۇش؛
جاۋابى: _____________________
ءا) ءۇش ءبۇتىن جۇزدەن ون التى؛
جاۋابى: _____________________
ب) ءنول ءبۇتىن مىڭنان ون ءۇش؛
جاۋابى: ______________________
ۆ) ءنول ءبۇتىن مىڭنان بەس
جاۋابى: _______________________
2. وندىق بولشەكتى جازىڭدار:
ا) جەتى ءبۇتىن مىڭنان ون توعىز؛
جاۋابى: _____________، _________
ءا) بەس ءبۇتىن جۇزدەن جيىرما جەتى.
جاۋابى: _____________، _________
ولاردى ارالاس سان تۇرىندە جاز.
3. سانداردى وقىڭدار:
ا) 0، 4؛ ______________
ءا) 2، 04؛ _______________
ب) 0، 41؛ ________________
ۆ) 2، 004 ______________
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
فيزيكا - ماتەماتيكالىق مەكتەپ - ينتەرناتى
ماتەماتيكا ءپانى ءمۇعالىمى
عۇبايدۋللينا ۆەنەرا نۇرتاي قىزى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: بولشەك سانداردىڭ وندىق جازىلۋى.
ساباقتىڭ ماقساتى: كەيبىر ءبولىمى 10، 100، 1000... ت. س. س. بولاتىن جاي بولشەكتەردىڭ ءبولىمسىز جازىلۋى. وندىق بولشەك دەپ اتالاتىن ساندارمەن تانىسۋ. ولاردى وقۋ جانە جازۋدى ۇيرەنۋ. بىرلىكتەن دە كىشى رازريادتار، ولاردىڭ اتاۋلارى، وندىق بولشەكتەردى وقۋ جانە جازۋداعى ماڭىزدىلىعىن مەڭگەرتۋ.
ساباق ءتۇرى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا.
ساباق بارىسى:
قايتالاۋ سۇراقتارى:
1. قانداي سان جاي بولشەك دەپ اتالادى؟ مىسال كەلتىر.
2. ارالاس سان دەگەنىمىز نە؟ مىسال كەلتىر.
3. جاي بولشەكتىڭ قاسيەتتەرى؟
مىنا سانداردى وقى، ءبۇتىن جانە بولشەك بولىكتەرىن اجىرات:
وندىق بولشەكتەردى جازۋ
جاي بولشەكتەردى ءبولىمسىز جازۋ
------------------------------
ءۇتىر ارقىلى جازىلعان بولشەك ساندار وندىق بولشەكتەر دەپ اتالادى.
وندىق بولشەكتەردىڭ جازىلۋىندا ءۇتىردىڭ سول جاعىندا - وندىق بولشەكتىڭ ءبۇتىن بولىگى جازىلادى، ال وڭ جاعىندا وندىق بولشەكتىڭ بولشەك بولىگى جازىلادى.
مىسالى: 1) 2، 3 سانىندا 2 - ءبۇتىن بولىگى، 3 - بولشەك بولىگى
2) 5، 03 سانىندا 5 - ءبۇتىن بولىگى، 03 - بولشەك بولىگى
3) 0، 51 سانىندا 0 - ءبۇتىن بولىگى، 51 - بولشەك بولىگى
4) 0، 219 سانىندا 0 - ءبۇتىن بولىگى، 219 - بولشەك بولىگى
بولىمدەرى 10؛ 100؛ 1000 ت. س. س بولاتىن جاي بولشەكتىڭ بولىمىندە قانشا ءنول بار بولسا، وندىق بولشەك تۇرىندە جازعاندا ۇتىردەن كەيىن سونشا تاڭبا بولۋى ءتيىس.
قاجەت جاعدايدا بولشەك بولىگىنە ۇتىردەن سوڭ كەرەگىنشە ءنول تىركەيمىز
مىسالى: --------------------------
تەڭ وندىق بولشەكتەردى جازۋ
وندىق بولشەكتەردىڭ جازىلۋىندا بولشەك بولىگىنىڭ سوڭىنا ءنولدى نەمەسە بىرنەشە ءنولدى تىركەپ جازساق، نەمەسە سوڭعى نولدەردى الىپ تاستاساق وندىق بولشەك وزگەرمەيدى.
مىسالى: 1) 5، 7= 5، 70= 5، 70000 2) 0، 09 =0، 090= 0، 09000
3) 1، 090000 =1، 0900= 1، 09
وندىق بولشەكتەردىڭ رازريادتارى
وندىق بولشەكتەر دە ناتۋرال ساندار سەكىلدى رازريادتارعا بولىنەدى. وندىق بولشەكتەردىڭ بىرلىكتەن كىشى رازريادتارى بولادى. ول مىنا كەستەدە كورسەتىلگەن:
وندىق بولشەكتەردى وقۋ
وندىق بولشەكتەردى وقىعاندا الدىمەن ءبۇتىن بولىگى وقىلادى، سودان كەيىن ءبولىمى رەتىندە ەڭ كىشى رازريادى شىعىس سەپتىگىندە وقىلادى.
102، 00243 - ءجۇز ەكى ءبۇتىن ءجۇز مىڭنان ەكى ءجۇز قىرىق ءۇش
بەكىتۋ سۇراقتارى:
1. بىرلىكتەن كىشى رازريادتار قالاي اتالادى؟
2. ءبولىمى 10؛ 100؛ 1000؛... بولاتىن جاي بولشەكتەر قالاي جازىلادى؟
3. ساننىڭ وندىق بولشەكپەن جازىلۋىندا ءۇتىر قايدا قويىلادى؟
4. وندىق بولشەكتەگى ۇتىردەن كەيىنگى وندىق تاڭبالار سانى قالاي انىقتالادى؟
5. ءۇش ءبۇتىن مىڭنان ون جەتى سانى وندىق بولشەكپەن قالاي جازىلادى؟ ءتۇسىندىرىپ بەر.
6. بەرىلگەن وندىق بولشەككە تەڭ بولشەكتى قالاي انىقتاۋعا بولادى؟ 10، 23 سانىنا تەڭ بولشەككە مىسال كەلتىر.
ماتەماتيكالىق ديكتانت
1. وندىق بولشەكتەردى جازىڭدار:
ا) جيىرما بەس ءبۇتىن وننان ءۇش؛
جاۋابى: _____________________
ءا) ءۇش ءبۇتىن جۇزدەن ون التى؛
جاۋابى: _____________________
ب) ءنول ءبۇتىن مىڭنان ون ءۇش؛
جاۋابى: ______________________
ۆ) ءنول ءبۇتىن مىڭنان بەس
جاۋابى: _______________________
2. وندىق بولشەكتى جازىڭدار:
ا) جەتى ءبۇتىن مىڭنان ون توعىز؛
جاۋابى: _____________، _________
ءا) بەس ءبۇتىن جۇزدەن جيىرما جەتى.
جاۋابى: _____________، _________
ولاردى ارالاس سان تۇرىندە جاز.
3. سانداردى وقىڭدار:
ا) 0، 4؛ ______________
ءا) 2، 04؛ _______________
ب) 0، 41؛ ________________
ۆ) 2، 004 ______________
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
