قاڭلىلار تۋرالى دەرەكتەر. ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىشتەر
باتىس قازاقستان وبلىسى،
بوكەي ورداسى اۋدانى، حان ورداسى اۋىلى
جاڭگىر حان اتىنداعى جالپى ءبىلىم بەرەتىن ورتا مەكتەبىنىڭ
تاريح ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى المۋرزينا گۋلميرا جولديبايەۆنا
تاقىرىبى: قاڭلىلار تۋرالى دەرەكتەر. ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىشتەر
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا قاڭلىلاردىڭ ەجەلدەن كەلە جاتقان قازاق تايپالارىنىڭ ءبىرى ەكەنىن، قازاق حالقىنىڭ قالىپتاسۋىنا ۇلەس قوسقانىن، ءوز كەزىندە بەلگىلى مەملەكەت بولىپ، كوپتەگەن ەلدەرمەن ديپلوماتيالىق، ساۋدا، مادەني قاتىناستار جاساعانىن، ءوزىنىڭ ۇزاق تاريحىندا ءوز زامانىنا لايىق جەتىلىپ، دامىعانىن اشىپ كورسەتۋ. جانە تىرەك - سىزبا ارقىلى تۇسىندىرە وتىرىپ بەرىك ءبىلىم قالىپتاستىرۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ وزدەرىن قالىپتاستىرا وتىرىپ، وتكەن ساباقتارداعى وقيعالاردى
بۇگىنگى ساباقتاردا كەزدەسكەن وقيعالارمەن سالىستىرۋ، ۇقساستىقتارى مەن ايىرماشىلىعىن ۆەنن دياگرامماسى بويىنشا تاپقىزۋ، وقۋشىلاردى سۇراقتار مەن تاپسىرمالاردى شەشۋگە قاتىستىرا وتىرىپ، وزدىگىنەن قورىتىندى جاساۋعا ۇيرەتۋ ارقىلى وي - ءورىسىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلارعا قاڭلىلاردىڭ ەجەلدەن بەرى ادامزات جيناعان تاجىريبەگە وزىندىك ۇلەس قوسقانىن اشىپ كورسەتە وتىرىپ، ەلىمىزدىڭ وتكەن تاريحىنا قۇرمەتپەن قاراۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: وزدىگىمەن جۇمىس ۇيىمداستىرۋ، تىرەك سىزبا ارقىلى ءتۇسىندىرۋ، توپپەن جۇمىس جۇرگىزۋ ءادىسى.
كورنەكىلىگى: ق ر كارتاسى، «قاڭلىلار» كارتاسى، ءسوزجۇمباقتار، سلايد، ينتەراكتيۆتى كارتا
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى ۇيىمداستىرۋ
ءىى. جاڭا وقۋ ماتەريالىن مەڭگەرۋ
ءىىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
ءىV. قورىتىندىلاۋ.
جاڭا ساباق جوسپارى.
1. قاڭلىلار تۋرالى دەرەكتەر
2. ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىشتەر
3. قاڭلىلاردىڭ جەرلەۋ ءداستۇرى
ساباقتىڭ ماقساتى مەن تۇرىمەن وقۋشىلاردى تانىستىرىپ وتكەننەن كەيىن، قازاق دالاسىندا مەكەن ەتكەن تايپالاردى ەسكە ءتۇسىرۋ ءۇشىن ساياحات جاسايمىز
• قاڭلىلار ب. ز. ب. ءىىى - ءىى عاسىرلار ب. ز - دىڭ V عاسىرى ارالىعىندا ءومىر سۇرگەن.
• ب. ز. ب. ءىى مىڭجىلدىق جۇڭگو بيلەۋشىسى باتىس ەلدەرگە ەلشىلەر جىبەرەدى، ماقساتى - ەل مەن تانىسۋ، ساۋدا بايلانىسىن جاساۋ. سول ەلدەردىڭ ءبىرى قاڭلىلار. قاڭلىلار تۋرالى تەك جۇڭگو دەرەكتەرىنەن كەزدەسەدى.
• جۇڭگو تاريحشىسى سىما سيان «تاريح جازبالارىندا» كوشپەلىلەردىڭ ءومىرى مەن تۇرمىسىن سيپاتتاپ جازعان.
• ب. ز. ب 46 - 36 جىلدارى قاڭلىلاردىڭ قىتايعا قارسى تۇرعان عۇندارعا كومەكتەسكەن عالىمدار انىقتاپ وتىر.
• جۇڭگو دەرەكتەرى بويىنشا، قاڭلى تايپالار وداعىنىڭ 120 مىڭ ءتۇتىنى (وتباسى) نەمەسە شامامەن 600 مىڭ ادامى، 120 مىڭعا دەيىن جاۋىنگەرلەر بولعان.
• قاڭلى مەملەكەتىنىڭ شەكارالارى وسى كۇنگە وزبەكستان رەسپۋبليكاسىنىڭ استاناسى تاشكەنت قالاسى تۇرعان جەردەن اسىپ، ءبىر شەتى قاراتاۋ بوكتەرلەرىنەن باستالىپ، تالاس وزەنىنە دەيىن سوزىلعان.
قاڭلىلار مىنا ەلدەر مەن ەكونوميكالىق، مادەني، ساياسي بايلانىس جاساعان
1. جۇڭگو
2. سىرتقى بايلانىسى ريم
3. كۋشان مەملەكەت
• قاڭلى تايپالارىنىڭ ەڭ نەگىزگى اتامەكەنى سىرداريا وزەنىنىڭ ورتا اعىسى، استاناسى
بيتيان. جازبا دەرەكتەرى بويىنشا قاڭلى ەلىن حان بيلەگەن.
• قاڭلى ەلى ءوز ىشىنەن بەس بولىككە ءبولىنىپ، ءار يەلىكتى كىشى حاندار باسقارعان.
• كىشى حاندار ۇلى حانعا باعىنعان.
• كىشى حاندارعا باعىناتىن رۋ، تايپالاردى كوسەمدەر باسقارعان.
• كوسەمدەردىڭ لاۋازىمى مۇراگەرلىك جول مەن اكەدەن بالاعا بەرىلگەن.
ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىشتەر
• قاۋىنشى تاشكەنت توڭىرەگى
• وتىرار - قاراتاۋ سىرداريا وزەنىنىڭ ورتا اعىسىندا قاراتاۋ بەتكەيلەرىندە
• جەتىاسار ارال تەڭىزىنىڭ شىعىس جاعى، قۋاڭداريا بويى
وقۋلىقتاعى سۋرەتتەر بويىنشا اڭگىمە قۇراستىرۋ:
1. كوك – ماردان قالاسىنىڭ ورنى.
2. قىش ىدىستار، قولا بۇيىمدار.
جاڭا ساباقتى بەكىتۋ تاپسىرمالارى:
ءى تاپسىرما ۇيسىندەردىڭ شارۋاشىلىعى
............................................
ءىى تاپسىرما ۇيسىندەردىڭ اينالىسقان كاسىپ تۇرلەرى
•....................................................
ءىىى تاپسىرما تولىقتىر
ۇيسىندەردىڭ تۇرمىسىندا.................................. ماڭىزى زور بولدى. جەتىسۋدىڭ تابيعاتى ولارعا كوپ........... ۇستاۋعا مۇمكىندىك بەردى. ولاردىڭ........... مەن............. ارالارى ونشا قاشىق ەمەس ەدى.....-....... شاقىرىم شاماسىندا بولدى.
جۇڭگو جازبالارىندا ۇيسىندەر “........................... دە،.............................. دە، اينالىسپايدى، تەك وتى مول، سۋى مول جەرلەرگە................... بىرگە كوشەدى دە، جۇرەدى دەلىنگەن. ۇيسىندەردىڭ ءبىر بولىگى كوشپەلى ءومىر ءسۇردى ءارى............................ دە شۇعىلداندى.
ۇيسىندەردە تەرى وڭدەۋ كاسىبى جاقسى دامىعان. ودان كۇندەلىكتى تۇرمىسقا قاجەتتى بۇيىمدار،................... جاساپ،...............،.....................،....................،...........................، تىكتى. ىدىستاردى ايەلدەر........................... جاساعان.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
سلايدىن جۇكتەۋ
بوكەي ورداسى اۋدانى، حان ورداسى اۋىلى
جاڭگىر حان اتىنداعى جالپى ءبىلىم بەرەتىن ورتا مەكتەبىنىڭ
تاريح ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى المۋرزينا گۋلميرا جولديبايەۆنا
تاقىرىبى: قاڭلىلار تۋرالى دەرەكتەر. ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىشتەر
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا قاڭلىلاردىڭ ەجەلدەن كەلە جاتقان قازاق تايپالارىنىڭ ءبىرى ەكەنىن، قازاق حالقىنىڭ قالىپتاسۋىنا ۇلەس قوسقانىن، ءوز كەزىندە بەلگىلى مەملەكەت بولىپ، كوپتەگەن ەلدەرمەن ديپلوماتيالىق، ساۋدا، مادەني قاتىناستار جاساعانىن، ءوزىنىڭ ۇزاق تاريحىندا ءوز زامانىنا لايىق جەتىلىپ، دامىعانىن اشىپ كورسەتۋ. جانە تىرەك - سىزبا ارقىلى تۇسىندىرە وتىرىپ بەرىك ءبىلىم قالىپتاستىرۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ وزدەرىن قالىپتاستىرا وتىرىپ، وتكەن ساباقتارداعى وقيعالاردى
بۇگىنگى ساباقتاردا كەزدەسكەن وقيعالارمەن سالىستىرۋ، ۇقساستىقتارى مەن ايىرماشىلىعىن ۆەنن دياگرامماسى بويىنشا تاپقىزۋ، وقۋشىلاردى سۇراقتار مەن تاپسىرمالاردى شەشۋگە قاتىستىرا وتىرىپ، وزدىگىنەن قورىتىندى جاساۋعا ۇيرەتۋ ارقىلى وي - ءورىسىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلارعا قاڭلىلاردىڭ ەجەلدەن بەرى ادامزات جيناعان تاجىريبەگە وزىندىك ۇلەس قوسقانىن اشىپ كورسەتە وتىرىپ، ەلىمىزدىڭ وتكەن تاريحىنا قۇرمەتپەن قاراۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: وزدىگىمەن جۇمىس ۇيىمداستىرۋ، تىرەك سىزبا ارقىلى ءتۇسىندىرۋ، توپپەن جۇمىس جۇرگىزۋ ءادىسى.
كورنەكىلىگى: ق ر كارتاسى، «قاڭلىلار» كارتاسى، ءسوزجۇمباقتار، سلايد، ينتەراكتيۆتى كارتا
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى ۇيىمداستىرۋ
ءىى. جاڭا وقۋ ماتەريالىن مەڭگەرۋ
ءىىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
ءىV. قورىتىندىلاۋ.
جاڭا ساباق جوسپارى.
1. قاڭلىلار تۋرالى دەرەكتەر
2. ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىشتەر
3. قاڭلىلاردىڭ جەرلەۋ ءداستۇرى
ساباقتىڭ ماقساتى مەن تۇرىمەن وقۋشىلاردى تانىستىرىپ وتكەننەن كەيىن، قازاق دالاسىندا مەكەن ەتكەن تايپالاردى ەسكە ءتۇسىرۋ ءۇشىن ساياحات جاسايمىز
• قاڭلىلار ب. ز. ب. ءىىى - ءىى عاسىرلار ب. ز - دىڭ V عاسىرى ارالىعىندا ءومىر سۇرگەن.
• ب. ز. ب. ءىى مىڭجىلدىق جۇڭگو بيلەۋشىسى باتىس ەلدەرگە ەلشىلەر جىبەرەدى، ماقساتى - ەل مەن تانىسۋ، ساۋدا بايلانىسىن جاساۋ. سول ەلدەردىڭ ءبىرى قاڭلىلار. قاڭلىلار تۋرالى تەك جۇڭگو دەرەكتەرىنەن كەزدەسەدى.
• جۇڭگو تاريحشىسى سىما سيان «تاريح جازبالارىندا» كوشپەلىلەردىڭ ءومىرى مەن تۇرمىسىن سيپاتتاپ جازعان.
• ب. ز. ب 46 - 36 جىلدارى قاڭلىلاردىڭ قىتايعا قارسى تۇرعان عۇندارعا كومەكتەسكەن عالىمدار انىقتاپ وتىر.
• جۇڭگو دەرەكتەرى بويىنشا، قاڭلى تايپالار وداعىنىڭ 120 مىڭ ءتۇتىنى (وتباسى) نەمەسە شامامەن 600 مىڭ ادامى، 120 مىڭعا دەيىن جاۋىنگەرلەر بولعان.
• قاڭلى مەملەكەتىنىڭ شەكارالارى وسى كۇنگە وزبەكستان رەسپۋبليكاسىنىڭ استاناسى تاشكەنت قالاسى تۇرعان جەردەن اسىپ، ءبىر شەتى قاراتاۋ بوكتەرلەرىنەن باستالىپ، تالاس وزەنىنە دەيىن سوزىلعان.
قاڭلىلار مىنا ەلدەر مەن ەكونوميكالىق، مادەني، ساياسي بايلانىس جاساعان
1. جۇڭگو
2. سىرتقى بايلانىسى ريم
3. كۋشان مەملەكەت
• قاڭلى تايپالارىنىڭ ەڭ نەگىزگى اتامەكەنى سىرداريا وزەنىنىڭ ورتا اعىسى، استاناسى
بيتيان. جازبا دەرەكتەرى بويىنشا قاڭلى ەلىن حان بيلەگەن.
• قاڭلى ەلى ءوز ىشىنەن بەس بولىككە ءبولىنىپ، ءار يەلىكتى كىشى حاندار باسقارعان.
• كىشى حاندار ۇلى حانعا باعىنعان.
• كىشى حاندارعا باعىناتىن رۋ، تايپالاردى كوسەمدەر باسقارعان.
• كوسەمدەردىڭ لاۋازىمى مۇراگەرلىك جول مەن اكەدەن بالاعا بەرىلگەن.
ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىشتەر
• قاۋىنشى تاشكەنت توڭىرەگى
• وتىرار - قاراتاۋ سىرداريا وزەنىنىڭ ورتا اعىسىندا قاراتاۋ بەتكەيلەرىندە
• جەتىاسار ارال تەڭىزىنىڭ شىعىس جاعى، قۋاڭداريا بويى
وقۋلىقتاعى سۋرەتتەر بويىنشا اڭگىمە قۇراستىرۋ:
1. كوك – ماردان قالاسىنىڭ ورنى.
2. قىش ىدىستار، قولا بۇيىمدار.
جاڭا ساباقتى بەكىتۋ تاپسىرمالارى:
ءى تاپسىرما ۇيسىندەردىڭ شارۋاشىلىعى
............................................
ءىى تاپسىرما ۇيسىندەردىڭ اينالىسقان كاسىپ تۇرلەرى
•....................................................
ءىىى تاپسىرما تولىقتىر
ۇيسىندەردىڭ تۇرمىسىندا.................................. ماڭىزى زور بولدى. جەتىسۋدىڭ تابيعاتى ولارعا كوپ........... ۇستاۋعا مۇمكىندىك بەردى. ولاردىڭ........... مەن............. ارالارى ونشا قاشىق ەمەس ەدى.....-....... شاقىرىم شاماسىندا بولدى.
جۇڭگو جازبالارىندا ۇيسىندەر “........................... دە،.............................. دە، اينالىسپايدى، تەك وتى مول، سۋى مول جەرلەرگە................... بىرگە كوشەدى دە، جۇرەدى دەلىنگەن. ۇيسىندەردىڭ ءبىر بولىگى كوشپەلى ءومىر ءسۇردى ءارى............................ دە شۇعىلداندى.
ۇيسىندەردە تەرى وڭدەۋ كاسىبى جاقسى دامىعان. ودان كۇندەلىكتى تۇرمىسقا قاجەتتى بۇيىمدار،................... جاساپ،...............،.....................،....................،...........................، تىكتى. ىدىستاردى ايەلدەر........................... جاساعان.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
سلايدىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
