InfoHub Logo

كايروۆا اقەركە تلەۋنيازوۆنا جاراتىلىستانۋ عىلىمدارىنىڭ ماگيسترى، وقىتۋشى
يشانبەرگەن اقبايان عابيت قىزى
قوجۋوۆا اعلەن نۇرتازا قىزى
جاراس نازەركە قونارباي قىزى
بيولوگيا ماماندىعىنىڭ، 4 كۋرس ستۋدەنتتەرى
ق. جۇبانوۆ اتىنداعى اقتوبە وڭىرلىك ۋنيۆەرسيتەتى
اقتوبە ق.، قازاقستان

اننوتاسيا: بۇل ماقالادا بيولوگيا ساباعىندا ساندىق ءبىلىم بەرۋ رەسۋرستارىنىڭ تيىمدىلىگى، مۇمكىندىكتەرى جانە ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندەگى الاتىن ورنى تۋرالى باياندالادى. ساندىق ءبىلىم بەرۋ رەسۋستارى -  ءبىلىم بەرۋ ساپاسىن جاقسارتۋ، جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى دامىتۋ، زاماناۋي قاعاز پروسەستەرىن جەڭىلدەتۋ ارقىلى، ءبىلىم بەرۋ ۇدەرىسىنە كوپ كومەگىن تيگىزەدى.

اننوتاسيا: ۆ ەتوي ستاتە راسسكازىۆاەتسيا وب ەففەكتيۆنوستي، ۆوزموجنوستياح ي مەستە سيفروۆىح وبرازوۆاتەلنىح رەسۋرسوۆ ۆ سيستەمە وبرازوۆانيا نا ۋروكە بيولوگيي. سيفروۆىە وبرازوۆاتەلنىە رەسۋرسى-ەتو ۋلۋچشەنيە كاچەستۆا وبرازوۆانيا، رازۆيتيە نوۆىح ينفورماسيوننىح تەحنولوگيي، ۋپروششەنيە سوۆرەمەننىح بۋماجنىح پروسەسسوۆ.

Annotation: This article describes the effectiveness، opportunities and place of digital educational resources in the education system in the biology lesson. Digital educational resources are about improving the quality of education، developing new information technologies، and simplifying modern paper processes.

كىلت-سوزدەر: ساندىق ءبىلىم بەرۋ رەسۋرستارى، پلاتفورما، ينتەرفەيس، سەرۆيس، كوممۋنيكاتيۆتى، براۋزەر

كليۋچيەۆوە سلوۆو: سيفروۆىە وبرازوۆاتەلنىە رەسۋرسى، پلاتفورما، ينتەرفەيس، سەرۆيس، كوممۋنيكاتيۆنىە، براۋزەر

Keyword: digital educational resources، platform، interface، service، communication، browser

ءححى عاسىر ادامىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن، قازىرگى قوعامنىڭ دامۋى ءۇشىن اقپاراتتىڭ ماڭىزدىلىعىن، سونىمەن قاتار يدەيالار مەن ادام قىزمەتىنىڭ ونىمدەرىنىڭ تەز وزگەرۋىن ەسكەرە وتىرىپ، ادامدارعا ۇزدىكسىز ءبىلىم بەرۋدىڭ وبەكتيۆتى قاجەتتىلىگى تۋرالى ايتۋعا بولادى. بۇگىنگى كۇنى ءبىلىم بەرۋ اشىق بولا تۇسۋدە، ونىڭ الەمدىك جەتىستىكتەرىن بىرىكتىرۋ تەندەنسياسى بايقالادى. كيبەركەڭىستىكتىڭ دامۋىنا بايلانىستى ءبىلىم كوزدەرى مەن ءبىلىم بەرۋ تەحنولوگيالارىنىڭ سانى كوبەيىپ كەلەدى، سونىڭ ءبىرى – ساندىق ءبىلىم بەرۋ [1].

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى ءبىلىم بەرۋ سالاسىنىڭ قازىرگى زامانعى جۇيەسىن قالىپتاستىرۋدىڭ نەگىزگى العى شارتتارى - «وقىتۋدان» «ءبىلىم بەرۋگە» كوشۋ، جەكە تۇلعانىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتتىلىكتەرىن دامىتۋ جەكە تۇلعاعا باعىتتالعان، اشىق ءبىلىم بەرۋگە كوشۋ؛ ءبىلىمدى جيناقتاۋ مەن جۇيەلەۋدە، وقۋشىلارعا ءبىلىمدى بەرۋ ۇدەرىسىندە ساندىق ءبىلىم رەسۋرستارىن پايدالانۋ [2]. الەمدىك تاجىريبەدە ساندىق ءبىلىم بەرۋ قازiرگi بiلiمنiڭ اجىراماس ءبولiكتەرىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى.

ساندىق ءبىلىم بەرۋ – ول قازىرگى زامان تالابى. ساندىق ءبىلىم بەرۋ رەسۋرستارىن قولدانۋ ارقىلى – ساباقتىڭ ماقسات-مىندەتتەرىن جۇزەگە اسىرۋدا گرافيكالىق، ساندىق، تىلدىك، مۋزىكالىق، ۆيدەو، سۋرەت جانە باسقا دا اقپاراتتان تۇراتىن اقپارات كوزىن ءتيىمدى پايدالانۋ.  ساندىق ءبىلىم بەرۋ رەسۋرستارى - بۇل ساندىق فورمادا ۇسىنىلعان فوتوسۋرەتتەر، بەينەفراگمەنتتەر، ديناميكالىق ۇلگىلەر، ۆيرتۋالدى شىنايى جانە ينتەراكتيۆتى ۇلگىلەۋ وبەكتىلەرى، كارتوگرافيالىق ماتەريالدار، دىبىس جازبالارى، سيمۆولدىق وبەكتىلەر جانە ىسكەرلىك گرافيكا، ماتىندىك قۇجاتتار جانە وقۋ پروسەسىندە رەسۋرستار بولىپ تابىلاتىن وزگە دە وقۋ ماتەريالدارى [3].

ساندىق ءبىلىم بەرۋ رەسۋرستارى:

— وقىتۋدىڭ زاماناۋي تۇرلەرىنە باعىتتالعان ،ءبىلىم بەرۋدىڭ جاڭا ساپاسىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن، كورنەكى قۇرالداردىڭ كەڭ اۋقىمىن قولدانۋ ارقىلى جوعارى ينتەراكتيۆتىلىكتى جانە وقۋشىنىڭ وزىندىك جۇمىسىنا ارنالعان تاپسىرمالاردىڭ جاڭا تۇرلەرى ءۇشىن؛

— وقۋشىلاردىڭ ءار ءتۇرلى قىزمەت سالالارىندا (كوممۋنيكاتيۆتى، تانىمدىق، باعالىق، تاجىريبەلىك) ماسەلەلەردى دەربەس شەشۋگە قابىلەتتىلىگىمەن سيپاتتالاتىن قۇزىرەتتىلىگى - جاڭا ءبىلىم بەرۋ ناتيجەلەرىنە قول جەتكىزۋگە باعىتتانۋ ءۇشىن؛

— دەڭگەيلى سارالاۋ مەن وقىتۋدى دارالاۋ مۇمكىندىگىن (بۇل پاندىك داعدىلاردى قالىپتاستىرۋ دەڭگەيىنە دە، زياتكەرلىك جانە جالپى داعدىلارعا دا قاتىستى) قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن؛

— وقۋشىلاردىڭ جاس ەرەكشەلىگىنە بايلانىستى پسيحولوگيالىق-پەداگوگيكالىق سيپاتتامالارىن جانە وقۋشىلاردىڭ مادەني تاجىريبەسىندەگى ايىرماشىلىقتاردى ەسكەرۋ ءۇشىن؛

— ءارتۇرلى فورمادا (گرافيكتەر، كەستەلەر، ءارتۇرلى جانرلاردىڭ كومپوزيتيۆتى جانە ءتۇپنۇسقالىق ماتىندەرى) بەرىلگەن اقپاراتپەن جۇمىس جاسالۋىنا باعىتتالۋ ءۇشىن جانە ەڭ الدىمەن ستاندارتتى ەمەس شەشىمدەردى تالاپ ەتەتىن جۇمىستارىنا باعىتتالۋ ءۇشىن؛

— وقۋشىلاردىڭ ءوز ىس-ارەكەتتەرىنە ستراتەگيالاردى تاڭداۋدى تالاپ ەتەتىن تاپسىرمالاردى (ەڭ الدىمەن، تەستىلىك تاپسىرمالاردى) ورىنداۋعا تاجىريبە جيناقتاۋ ۋشىنەنگىزىلگەن [4، 8].

ساندىق ءبىلىمدى بيولوگيا ساباعىندا ءتيىمدى قولدانۋداعى نەگىزگى ماقسات: - وقۋشىلاردىڭ مالىمەتتەرمەن جۇمىس جاساۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ ارقىلى كوممۋنيكاتيۆتىك قابىلەتتەرىن، اقىل-ويىن، تانىمدىق جانە شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ ىقپال جاساۋ [5، 7]. ساندىق ءبىلىمدى قولدانۋ بارىسىندا ءار جەكە تۇلعانىڭ بيولوگيا ءپانى بويىنشا بىلىم-بىلىك ساپاسى مەن ساۋاتتىلىعىن كەڭەيتۋگە جاردەمدەسەدى. مىسالى: بيولوگيا ساباعىندا ساندىق ءبىلىمدى قولدانۋداعى نەگىزگى باعىتتار: ەلەكتروندىق وقىتۋ، ۆيرتۋالدى تاجىريبەلەر، تاقىرىپقا ساي اقپارات ىزدەۋ، ءتۇرلى سايتتار ارقىلى جوعارى دەڭگەيدەگى كورنەكىلىكتەردى پايدالانۋعا بولادى. زاماناۋي ۇلگىگە ساي تاقىرىپقا ساي بەينە، اۋديو جازبالاردى قولدانۋ وقۋشىنىڭ دۇنيەتانىمىن كەڭەيتەدى. اسىرەسە، تاراۋلاردى قورىتىندىلاۋ كەزىندە وقۋشىلار قوسىمشا ماتەريالدار جيناقتاپ، بىلىمدەرىن كەڭەيتىپ، تانىمدىق بەلسەندىلىگىن ارتتىرىپ قانا قويماي، قيسىندى ويلاۋ جۇيەسىن قالىپتاستىرىپ، شىعارماشىلىعىن دامىتادى [8].

وسىعان وراي ساباقتىڭ كەز كەلگەن بولىمىندە «Wordwoll» پلاتفورماسىن قولداندىق. Wordwall - ءبىلىم بەرۋ پروسەسىنىڭ باستى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى-وقۋشىلاردىڭ ىنتاسىن ارتتىرۋعا كومەكتەسەتىن امبەباپ وقۋ رەسۋرسى!

Wordwall ينتەراكتيۆتى تاپسىرما قۇرۋ سەرۆيسىن قولدانۋ تومەندەگىدەي ماقساتتى كوزدەيدى:

— وقۋشىلاردىڭ اقپاراتپەن جۇمىس جاساۋ ىسكەرلىگىن قالىپتاستىرۋ ارقىلى كوممۋنيكاتيۆتىك قابىلەتتەرىن، اقىل-ويىن، تانىمدىق جانە شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ

— العان بىلىمدەرىن پراكتيكالىق ىس-ارەكەتتە قولدانۋعا ۇيرەتۋ.

— وقۋ موتيۆاسياسىن ارتتىرۋ؛

— وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق بەلسەندىلىگىن دامىتۋ؛

— ساباققا دايىندىق كەزىندە وقۋشىلاردىڭ دەربەستىگىن ىنتالاندىرۋ؛

— ءبىلىم بەرۋ ساپاسىن ارتتىرۋ؛

— وقۋ پروسەسىن ۇيىمداستىرۋدىڭ فورمالارى مەن ادىستەرىن جەتىلدىرۋ.

وسى رەسۋرستىڭ كومەگىمەن ءار بالانىڭ مۇمكىندىكتەرىن ەسكەرە وتىرىپ، ينتەراكتيۆتى نەمەسە باسپا جاتتىعۋلارىن جاساۋ ارقىلى وقۋدى سارالاۋ مەن جەكەلەندىرۋدى ۇيىمداستىرۋعا بولادى. Wordwall - ينتەراكتيۆتى جانە باسپا ماتەريالدارىن جاساۋعا ارنالعان كوپ فۋنكسيالى قۇرال. كوپتەگەن شابلوندار ينتەراكتيۆتى جانە باسپا تۇرىندە قول جەتىمدى. ينتەراكتيۆتى جاتتىعۋلار ينتەرنەتكە قول جەتىمدى كەز-كەلگەن قۇرىلعىدا ويناتىلادى: كومپيۋتەردە، پلانشەتتە، تەلەفوندا نەمەسە ينتەراكتيۆتى تاقتادا. WordWall قىزمەتىنىڭ ارتىقشىلىقتارىنىڭ ءبىرى- باعدارلامادا كوپتەگەن تىلدەردە تۇسىنىكتى پايدالانۋشى ينتەرفەيسى بار. ەڭ ءجيى پايدالانىلاتىن شابلوندار، مىسالى، جاتتىعۋلار، لەكسيكالىق داعدىلارىن جاتقىزۋعا بولادى. سونىمەن قاتار ويىن ۇلگىلەرى: "سالىستىرۋ"، "تولىق جازۋ"، "دياگرامما مەن ەتيكەتكالا"، "كەزدەيسوق كارتاسى"، "كەزدەيسوق كولەسو"، "اناگرامما"، "قۇراستىرۋ" جۇپ، "ۆيسەليسا"، "ءسوزجۇمباق" ت.ب. بار. ءۇي تاپسىرماسىن جاساۋ ءۇشىن Wordwall قىزمەتى مۇعالىمگە بۇرىننان جاسالعان مازمۇندى قول جەتىمدى باسپا فورماسىنا جەدەل تۇرلەندىرۋدى قولدانۋدى ۇسىنادى. بۇل وتە ىڭعايلى، ويتكەنى ول ءمۇعالىمنىڭ ۋاقىتىن ايتارلىقتاي ۇنەمدەيدى.

سۋرەت 1.ساباق بەرۋ ساتىنەن

Flippity-بۇل كەستە نەگىزىندە وقىتۋ ءۇشىن ءارتۇرلى ينتەراكتيۆتى تاپسىرمالاردى جاساۋعا بولاتىن ونلاين قىزمەت. فۋنكسيونالدىعى بويىنشا Flippity LearningApps سياقتى تانىمال قىزمەتتەرگە ۇقساس. Flippity ينتەراكتيۆتى جۇمىستارىنىڭ ەڭ تانىمال تۇرلەرى: ءماتىندى ەنگىزۋ جاتتىعۋى؛ ەملەنى تەكسەرۋ؛ كروسسۆورد؛ تۋرنير كەستەسى؛ ۋاقىت شكالاسى؛ سوزدەردى ىزدەۋ؛ بينگو. ءار تاپسىرما ءۇشىن قۇرۋ نۇسقاۋلارى، سونداي-اق شابلون مەن دەمو نۇسقاسى بار. Flippity ينتەرفەيسى اعىلشىن تىلىندە، ءبىراق ءينتۋيتيۆتى ينتەرفەيسى بار. سونداي-اق، سەرۆيسپەن جۇمىس ىستەۋ كەزىندە براۋزەرگە سالىنعان اۆتوماتتى اۋدارماشىنى پايدالانۋعا بولادى، مىسالى، مۇنداي مۇمكىندىك Google Chrome براۋزەرىندە بار.

ءوز وقىتۋ  تاجىريبەمىزدە وسى پلاتفورمانى پايدالانۋدىڭ كەلەسى ارتىقشىلىقتارىن اتاپ وتسەك:

1. ويىن تۇرىندە ىنتالاندىرۋشى تاپسىرمالاردى قۇرۋ.

2. وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن ۇزدىكسىز باقىلاۋ ءۇشىن قاراپايىم جانە جىلدام قولدانۋ.

3. بارلىق پاندەر ءۇشىن قولايلى.

4. ينتەرفەيس ءتىلىن وزگەرتۋ مۇمكىندىگى.

5. ۇلگىلەردى جىلدام وزگەرتۋگە جانە وسىلايشا جاڭا تاپسىرمالار جاساۋعا بولادى.

6. ءسىز باسقا پلاتفورمالاردا كەزدەسپەيتىن بىرەگەي ۇلگىلەردى پايدالانا الاسىز.

7. تاپسىرمالاردى تەكسەرۋ ءۇشىن مۇعالىمنەن قوسىمشا ۋاقىت قاجەت ەمەس، ويتكەنى جۇيە باللدى اۆتوماتتى تۇردە ەسەپتەيدى

قورىتىندىلاي كەلە، ەلەكتروندىق وقىتۋ جۇيەسى اقپاراتتىق ورتانى قۇرۋدا، ەلەكتروندىق مەملەكەتتىك قىزمەتتەردى اۆتوماتتاندىرۋدا جانە تۇرعىنداردىڭ كومپيۋتەرلىك ساۋاتتىلىعىنا بايلانىستى ماسەلەلەردى شەشۋدە  باستى رولگە يە. كومپيۋتەردىڭ مۇعالىمدەردىڭ وقۋ پروسەسىن، سىنىپتان تىس جۇمىستاردى، ءارتۇرلى شىعارماشىلىق جۇمىستاردى ۇيىمداستىرۋدا بەرەر كومەگى كوپ ەكەنى از ايتىلىپ، از جازىلىپ جۇرگەن جوق. مەكتەپ ومىرىنە كومپيۋتەردىڭ كەلگەنىنە ءبىراز جىل ءوتتى، وسى جىلداردا وقۋ پروسەسىندە ەسەپتەۋىش تەحنيكالاردى قولدانۋدىڭ تۇجىرىمدامالارى ءبىرىنىڭ ورنىن ءبىرى الماستىرۋدا. كومپيۋتەرلىك باعدارلامالار عانا، ەمەس، كومپيۋتەرلىك تەحنيكانىڭ جاڭا تۇرلەرى قولدانىسقا ەنۋدە.

ال، بۇگىندە بىزگە ساندىق ءبىلىم بەرۋ رەسۋرستارىن جاساۋ جانە پايدالانۋ قاجەتتىگى تۋىندادى. بيولوگيا ساباقتارىندا ءتىرى اعزالارداعى بيولوگيالىق پروسەستەردى كورنەكى قۇرالدارسىز، ساۋساق قيمىلىمەن ءتۇسىندىرۋ مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان ءمۇعالىم وقۋ پروسەسىن ۇيىمداستىرۋدا ءتيىمدى وقىتۋدىڭ تەحنيكالىق قۇرالدارىن تاڭداۋى ءتيىس. ەلەكتروندى رەسۋرستاردى قولدانىپ ءبىلىم بەرۋ بارىسىندا ءداستۇرلى ساباقتىڭ اۋقىمىن كەڭەيتىپ، اقپاراتتىق ورتانى ەداۋىر جوعارىلاتىپ، ءبىلىم بەرۋ ءۇردىسىن كورۋ ارقىلى قابىلداۋىن قامتاماسىز ەتەدى. جاڭا  تەحنولوگيانى مەڭگەرۋ وقىتۋشىنىڭ وقۋ –تاربيە ءۇردىسىن جۇيەلى ۇيىمداستىرۋىنا كومەكتەسەدى. وقىتۋدىڭ وزىق تەحنولوگياسىن مەڭگەرۋ وقىتۋشىنىڭ كاسىپتىك شەبەرلىگىنە بايلانىستى. بۇل ءاربىر ۇستازدى ويلاندىرىپ، جاڭاشا جۇمىس ىستەۋگە،جاڭا ىزدەنىستەرگە جەتەلەيدى. وسى ورايدا جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ «ساباق بەرۋ ۇيرەنشىكتى ءجاي عانا ەمەس، ول جاڭادان جاڭانى تاباتىن ونەر» - دەپ تۇجىرىم جاسايدى. سوندىقتان وقىتۋشى ءوز پانىنە پسيحولوگيالىق تۇرعىدان قاراپ،ادىستەمەلىك شەبەرلىكپەن كەلۋ كەرەك. ساباق بارىسىندا ينتەراكتيۆتى تەحنولوگيالاردى قولدانۋ وقىتۋشى جۇمىسىن ءونىمدى، ناتيجەلى، ال وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم الۋ ارەكەتىن ءماندى، قىزىقتى، پايدالى ەتەدى.

پايدالانىلعان ادەبيەتتەر:

1. ا.عابيت قىزى. كاسىبي قۇزىرەتتىلىك جانە جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيالار.// قازاقستان مەكتەبى، №11،2012،-5-بەت.

2. ب.يبرايموۆا.اقپاراتتىق تەحنولوگيا -ناتيجەلى ءبىلىم بەرۋدىڭ كوزى.// قازاقستان مەكتەبى،№6،2012،-3- بەت.

3. قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋدىڭ 2021-2025 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلاماسى.

4. ءبىلىم تەحنولوگيالارى -2010.-№ 2 https://youtu.be/wrlYNXehJWg

5. نازاربايەۆ ن.ا. پوسلانيە پرەزيدەنتا رك نارودۋ كازاحستانا «سوسيالنو-ەكونوميچەسكايا مودەرنيزاسيا - گلاۆنىي ۆەكتور رازۆيتيا كازاحستانا» وت 27 يانۆاريا 2012 گ.

6. وب وسوبەننوستياح پرەپوداۆانيا وسنوۆ ناۋك ۆ وبششەوبرازوۆاتەلنىح ورگانيزاسياح رەسپۋبليكي كازاحستان ۆ 2015 -2016 ۋچەبنوم گودۋ. ينسترۋكتيۆنو-مەتوديچەسكوە پيسمو. – استانا: ناسيونالنايا اكادەميا وبرازوۆانيا يم. ي. التىنسارينا، 2015. – 232 س.

7. احمەتوۆا گ.ك.، سەمچەنكو ا.ا.، مۋحامبەتجانوۆا س.ت. ي در. مەتوديكا ۆنەدرەنيا سيستەمى ەلەكتروننوگو وبۋچەنيا ۆ ورگانيزاسياح وبرازوۆانيا.مەتوديچەسكوە پوسوبيە، الماتى: ريپك سو، 2012. -76 س.

8. ءا.م.نۇرماعامبەتوۆا. اقپاراتتىق-كوممۋنيكاتيۆتىك تەحنولوگيانى وقۋ ۇردىسىندە پايدالانۋ.// پەداگوگيكالىق الماناح،№3-4،2010،-64-بەت.

---