InfoHub Logo

اعىم، سەكتا دەگەندە قازىرگى كەزدە ءبىز كوبىنەسە يسلامنىڭ اتىڭ جامىلىپ جۇرگەن جاڭا ءدىني اعىمداردى ەسكە الامىز، نەمەسە سولاردان باسقا ءدىني اعىمداردى  بىلمەي، ەسكەرمەي جاتىرمىز، ال وسى ورايدى پايدالانىپ،ءوز ماقساتتارىن ىسكە اسىرۋ ءۇشىن باسقا مەملەكەتتەردەن قازاق جەرىنە اعىمدار كەلە باستادى، ولاردىڭ ماقساتى ارينە ءارتۇرلى بولسادا، ولار قازاقستاننىڭ بەيبىتشىلىگى مەن ىنتىماقعىن بۇزۋعا ارەكەتتەندى..

بۇكىل الەمدى ءوز نازارىنا اۋدارعان «اۋم سينريكونى» ايتساق بولادى. بۇل اعىم جاپونيا جەرىدە پايدا بولدى. كوشباشىسى شوكو اساحارا، ول 1984 وسى ءدىني اعىمدى قۇرعان بولاتىن، ول ءوزىن ءۇندى قۇدايى «دايكوكۋتەننىڭ» ينكارناسياسى دەپ مالىمدەگەن. العاشقى كۇندەرى ول جان-جاقتان سەنۋشىلەردىڭ ساناسىنا تەز  ءسىڭىپ. كەيىنگى كەزەڭدە ول ساياسي پارتيا قۇرىپ، كونگرەسسكە كىرگىسى كەلدى جانە ول ءوزىنىڭ ءىلىمىن الەمگە ايتۋ ءۇشىن باعدارلامالارعا ءجيى شىعىپ، ءدىني توپ ىشىندە ءتىپتى مينيسترلەر كابينەتىن قۇردى. الپاۋىت دەرجاۆالاردىڭ اتىن جامىلعان جاپونيا زيالىلارىنان قۇرالعان ءبولىم، سوندىقتان ول كەيىننەن كوپتەگەن كۇردەلى قىلمىستار جاساي الدى. شوكو اساحارا «جاپونيانى شامباليزاسيالاۋ» جوسپارىن ويلاستىردى، بۇل ساياسي پارتيالار ارقىلى جاپون ۇكىمەتىن الۋ، جاپونيانى جانە ءتىپتى دۇنيەجۇزىلىك اۋماقتى باسقارۋ جانە 2000 جىلى «دۇنيەنىڭ سوڭىندا» بارلىعىن قۇتقارۋ ءۇشىن سينريكونى پايدالانۋدى بىلدىرەدى، ءبىراق ول سايلاۋدا جەڭىسكە جەتپەدى، سوندىقتان ول لاڭكەستىك ارەكەتتەرگە بەت بۇرا باستادى جانە ءدىندارلارعا: «ءدىننىڭ اقيقاتى ءۇشىن ۇرلىق، رەنجىتۋ، كۇنالار كەشىرىلەدى، ويتكەنى ءبىز وسىندا ادامداردى قۇتقارامىز» دەدى. ول سەنۋشىلەرىڭ ادام ولتىرۋگە ناسيحاتتاپ، جانە جوسپارلارىمەن 1995 جىلى مەتروعا ۋلى گاز قولدانىپ 13 ولىمگە جانە 6000 ادام ۋلانۋىنا الىپ كەلدى.

قازاقستاندا قىزىلوردا وبلىسىنىڭ اۋماعىندا «اۋم سينريكو» ءدىني سەكتاسىنىڭ قىزمەتى جولىن كەستى. رەسپۋبليكا ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى باسپا ءسوز قىزمەتىنىڭ حابارلاۋىنشا، سەكتانىڭ ۇيىمداستىرۋشىسى ءارى جەتەكشىسى قازاقستان ازاماتى، 36 جاستاعى ۆلاديمير كامەنيەۆ بولعان. ۇقك مالىمەتىنشە، 1996 جىلى كامەنيەۆ ماسكەۋدەگى توتاليتارلىق سەكتانىڭ «اۋم سينريكو» بولىمشەلەرىنىڭ بىرىندە دايىندىقتان ءوتىپ، ودان كەيىن وتانىنا ورالىپ، ۇگىت-ناسيحات جۇمىستارىمەن اينالىسا باستاعان. قىزىلوردا قالالىق سوتى كامەنيەۆتى ءدىني سەنىم بوستاندىعى تۋرالى زاڭدى بۇزعانى ءۇشىن كىنالى دەپ تاپتى. ۇقك وكىلدەرى اتاپ وتكەندەي، سوتتالۋشى ەشقانداي قىلمىستىق ارەكەت جاساماعاندىقتان، وعان ەسكەرتۋ جاسالعان.

ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىن ، جاپونيادا وتكەن عاسىردىڭ 90-شى جىلدارىنىڭ ورتاسىندا سەكتا مۇشەلەرى جاساعان لاڭكەستىك ارەكەتتەردەن كەيىن «اۋم سينريكو» الەمنىڭ كوپتەگەن ەلدەرىندە تىيىم سالىنعان بولاتىن.

فالۋنگۋن –قىتايدا 1999 جىلى قۇرىلعان اعىم، Amnesty International ۇيىمىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، قۋدالاۋ جان-جاقتى ۇگىت- ناسيحات ناۋقانىن، ءماجبۇرلى يدەولوگيالىق قايتا قۇرۋ جانە قايتا تاربيەلەۋ باعدارلاماسىن جانە نەگىزسىز تۇتقىنداۋ، ءماجبۇرلى ەڭبەك جانە فيزيكالىق ازاپتاۋ سياقتى، كەيدە ولىمگە اكەلەتىن ءبىرقاتار زاڭسىز ماجبۇرلەۋ شارالارىن قامتيدى. اقش كونگرەسىنىڭ جۇڭگو بويىنشا اتقارۋ كوميسسياسىنىڭ مالىمەتى بويىنشا (اعىلشىن)ورىس. فالۋنگۋنمەن كۇرەسۋ ءۇشىن 610 كەڭسەسى دەپ اتالاتىن كونستيتۋسيادان تىس ورگان قۇرىلدى. جۋرناليست يان دجونسوننىڭ ايتۋىنشا، بيلىك بۇل توپقا قارسى مەملەكەتتىك ب ا ق اپپاراتىن، سوت، پوليسيا، ارميا، ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن، تۋىستارى مەن ارىپتەستەرىن جۇمىلدىرعان. تەلەديدار، گازەتتەر، راديو جانە ينتەرنەت ارقىلى اۋقىمدى ۇگىت-ناسيحات جۇمىستارى جۇرگىزىلدى.

ق ر ادىلەت مينيسترلىگى ءدىن ىستەرى كوميتەتىنىڭ كەڭەسشىسى يۋليا دەنيسەنكو،“قازاقستانداعى فالۋنگۋننىڭ تارالۋ ەرەكشەلىكتەرى ” اتى ماقالاسىندا 2001 جىلدىڭ اقپانىندا ماسكەۋدە ورىس سەكتانتتارىنىڭ قاتىسۋىمەن قىتايلىق دەسترۋكتيۆتى «فالۋنگۋن» كۋلتىنىڭ تۇساۋكەسەرى ءوتتى. قىتايدان بولەك اقش، جاپونيا، تايۆان ەلدەرىندە سەكتانىڭ بولىمدەرى بار. رەسەيدە سوڭعى ۋاقىتقا دەيىن سەكتا جۇڭگو دياسپوراسى اراسىندا، اسىرەسە ءسىبىر مەن قيىر شىعىستىڭ قىتايمەن شەكتەسەتىن ايماقتارىندا قارقىندى تۇردە تارادى. ءقازىر ماسكەۋدە، سانكت-پەتەربۋرگتە، پياتيگورسكتە، يركۋتسكتە، نيجنيي نوۆگورودتا، ستاۆروپولدە، يجيەۆسكتە جانە رەسەيدىڭ باسقا دا قالالارىندا فالۋنگۋندى ۇستانۋشىلار بار. ولار شۋلى شەرۋلەرمەن جانە قىتايعا قارسى نارازىلىقتارمەن وزدەرىن تانىتادى.

ەگەر قازاقستان تۋرالى ايتاتىن بولساق، وندا لي ءحۋنچجيدىڭ ءىلىمى شامامەن ءبىر ۋاقىتتا بۇل جەردە، ءبىراق پافوسسىز جانە جارناماسىز ورنالاسا باستادى. وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، قازاقستان فالۋنگۋننىڭ وتانىمەن وڭتۇستىكتەگى شەكارا ارقىلى بايلانىستى. ءدال سول جەردە فالۋنگۋننىڭ العاشقى ءىزباسارلارى مەن ونىڭ العاشقى قورعاۋشىلارى ماسكەۋ حەلسينكي توبىنىڭ الماتى بولىمشەسى – الماتى حەلسينكي كوميتەتىنىڭ تۇلعاسىندا پايدا بولدى. دەمەك، قازاقستاندا فۋلۋن گونگتىڭ رەسمي تىركەلگەن فيليالى ءالى جوق. بۇل زاڭنان تىس، ال قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى زاڭناماعا وزگەرىستەر قابىلدانعانعا دەيىن ونى تىركەۋگە جول بەرمەۋ ءۇشىن بارلىعىن جاساپ جاتىر. ەكىنشى جاعىنان، فالۋنگۋن ءىزباسارلارى MHG-دە، باسقا، ۇلكەنىرەك توتاليتارلىق سەكتالاردا، سونداي-اق عالىمداردان قولداۋ تاپتى.

ال كازىردە دە بۇل سەكتانىڭ سايتتىن جۋرگىزىپ جاتىر، ال قازاقستانداعى سايتتارىنا تىيىم سالىنباعان.

وسىلايشا، فالۋنگۋن - بۇل جەتەكشى توتاليتارلىق سەكتا، ونىڭ مۇشەلەرىن جۇڭگو ۇكىمەتىنە قارسى وشپەندىلىك ءۇشىن پايدالانادى، ال ولاردى ءوز كەزەگىندە اقش بارلاۋ اگەنتتىكتەرى وزدەرىنىڭ سىرتقى ساياسي ماقساتتارى ءۇشىن پايدالانادى. ال ءبىز ءوز كەزەگىمىزدە بۇل اقيقاتتى قاراپايىمعا جەتكىزۋىمىز كەرەك.

تىلەبالدى اقبۇلىت، ءال-فاابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ستۋدەنتى

جەتەكشىسى قازۇۋ اعا وقىتۋشىسى تۋنگاتوۆا ۇلجان اسكاربايەۆنا.

---