داۋىلپاز اقىن ق. امانجولوۆتىڭ 100 جىلدىق مەرەيتويىنا ادەبي - مۋزىكالىق كەش
«قاسىمنىڭ عاسىرلىق تويى»
(داۋىلپاز اقىن ق. امانجولوۆتىڭ 100 جىلدىق مەرەيتويىنا ادەبي - مۋزىكالىق كەش)
كەشتىڭ ماقساتى:
• وقۋشىلاردى اقىن شىعارماشىلىعىمەن، ومىربايانىمەن، ازاماتتىق تۇلعاسىمەن تانىستىرۋ؛
• پوەزيانى سۇيۋگە ۇيرەتۋ، ونىڭ قۇدىرەتىن سەزىندىرۋ:
• وقۋشىلاردىڭ ولەڭ، كوركەم ءسوز وقۋ، ءان ايتۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، ولەڭ جازۋعا، ءان ايتۋعا قابىلەتى بار بالالاردىڭ تالابىن ۇشتاۋ.
كورنەكىلىك:
• قاسىم امانجولوۆتىڭ پورترەتى؛
• كەش تاقىرىبى مەن ولەڭ شۋماعى جازىلعان پلاكاتتار؛
• «قاسىمنان - عاسىرعا» كىتاپ كورمەسى؛
• سلايد؛
• اقىن جايلى بەينە كورسەتىلىم.
1-جۇرگىزۋشى: ەي، تاكاپپار دۇنيە،
ماعان دا ءبىر قاراشى.
تانيسىڭ با سەن مەنى،
مەن قازاقتىڭ بالاسى،- دەپ، كەزىندە اعىنان جارىلا تولعانعان اقيىق اقىن قاسىم امانجولوۆ... تىرىسىندە - اق اڭىزعا اينالعان قاسىم - ەشكىمگە ۇقسامايتىن دارا تۇلعا، اقىندىق شابىتى جۇردەك تۇلپارداي شاپقان سايىن ورلەي بەرەدى. ونىڭ جالىندى دا داۋىلدى، نازىك تە سىرشىل پوەزياسى جانىڭا جايلى ءتيىپ، باۋراپ الادى.
2-جۇرگىزۋشى: دەيسىڭدەر - اۋ قاسىمنىڭ نەسى باسىم؟
قاسىم سولاي بولماسا، نەسى قاسىم؟- دەپ، اقىندىقتىڭ اسقار تاۋىنداي اعاسىنا م. ماقاتايەۆ جىر ارناسا، ب. مومىش ۇلى «قاسىم امانجولوۆ جاراتىلىسى بولەك اقىن» دەپ باعا بەرگەن ەكەن.
قاسىم راحىمجان ۇلى امانجولوۆ 1911 جىلى سارىارقانىڭ ەڭ كورىكتى جەرىندە قارقارالى اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن.
(تۋعان جەرىنە ارنالعان «سارىارقا»، «اتامەكەن» ولەڭدەرى)
1-جۇرگىزۋشى: 1933 جىلدان ورالدا بولعان قاسىم اقىننىڭ ەڭ ءبىر شارىقتاپ ورلەگەن، تالانتىنىڭ تولىسقان كەزى ەدى. قاسىم اياق استىنان ولەڭدى توگىپ جىبەرەتىندىگىمەن، ءان قۇمارلىعىمەن، ساۋىققوي ەركە سەرىلىگىمەن جۇرتتى ءتانتى ەتەتىن.
(«دومبىرا» ولەڭى وقىلادى)
2-جۇرگىزۋشى: «جىگىتتى جۇرت ماقتاعان قىز جاقتاعان» دەپ ابايدىڭ ءوزى ايتقانداي، قاسىمنىڭ اقىندىق، سەرىلىك، ونىڭ ۇستىنە بەكزاتتىق ادامگەرشىلىگى الدىندا كوپ سۇلۋلاردان ەرىك كەتتى. ورالداعى جىلدار «ماحاببات قىزىق مول جىلدار» بولدى.
1-جۇرگىزۋشى: ماحاببات، اقىندىعىنا قانات بىتىرگەننىڭ ءبىرى - وسى ورالدا 1935 جىلى كەزدەسكەن ساقىپجامال.
ساقىپجامال، اتىڭ قانداي،
ساپەن دەيمىز قىسقارتىپ.
جار بولا گور ايتىلعانداي
سەنەن قايسى قىز ارتىق،- دەپ جىرلاعان ساقىپجامالعا قاسىم توعىز جىلدان كەيىن، سوعىستان امان - ەسەن ورالعاننان سوڭ قوسىلادى. ەكەۋىنىڭ ارماندارى ورىندالىپ بالالى - شاعالى بولادى.
(اقىننىڭ كۇندەلىگىنەن )
1-جۇرگىزۋشى: كۇندەلىك وسى جەردەن ۇزىلگەن. وسى شاعىن عانا جازبالاردان قاسىمنىڭ بولمىس - ءبىتىمى ءبىرشاما اڭعارىلعانداي بولادى. اقىننىڭ جۇرەگىن جىلىتقان جالعىز سابيىنە دەگەن ساۋلەلى ماحابباتى مەن ونىڭ بولاشاعىنا الاڭى دا، تاعدىر تاۋقىمەتىن بولىسكەن جارىنا دەگەن ايانىشى مەن قۇرمەتى دە، قوماعايلار مەن قۇلقىنىنىڭ ق ۇلى بولعاندار سالتانات قۇرعان قوعامعا جيرەنىشى مەن لاعنەتى دە، ءوزىنىڭ تالانت قۇدىرەتىنە دەگەن سەنىم دە كورىنىس بەرەدى.
2-جۇرگىزۋشى: جانار، داريعا اتتى قىزدارى بولادى. قاسىم داريعاسىن ەرەكشە جاقسى كورسە كەرەك. «داريعاسىز ءبىر كۇن دە ءومىر سۇرە المايمىن» دەيدى ەكەن. داريعا ءبىر جارىم جاسىندا قاتتى اۋىرادى. سول كەزدە جازىلعان اقىننىڭ ولەڭى.
(«بالام اۋىرعاندا» ولەڭى وقىلادى)
1-جۇرگىزۋشى: وسى جىلدارى قاسىمنىڭ ولەڭدەرى گازەت بەتىندە كورىنە باستايدى. اسىرەسە ورالدىڭ «ەكپىندى قۇرىلىس» (قازىرگى «ورال ءوڭىرى») گازەتىندە ءجيى باسىلادى. جۇرتشىلىق قاسىمدى اقىن رەتىندە 1936 - 1937 جىلدارى بارىپ قانا جىعا تانيدى. 1938 جىلى «ءومىر سىرى» اتتى تۇڭعىش جيناعى جارىققا شىعادى.
قاسىم اسكەرگە 1941 جىلى شاقىرىلادى.
(«قوشتاسۋ» ولەڭى وقىلادى)
2-جۇرگىزۋشى: سوعىس كەزىندە قايناعان قاسىم شىعارماشىلىعىنىڭ عاجايىپ مارجاندارىنىڭ ءبىرى «داريعا، سول قىز» - تۇتاس ءبىر سوعىستىڭ شەجىرەسى. باستى كەيىپكەرى - قازاق باتىرى، اقىنى. سول سۇراپىل سوعىس، سول سۇيگەن قىز، ومىرگە قۇشتارلىق. قانسىراپ جىعىلىپ، سەمىپ بارا جاتقان باتىردى قىز تۇرعىزىپ جىبەرەدى. ءومىر ەلەستەپ، قىز الىستاپ، الاسۇرعان، ەڭىرەگەن اقىن اياعىندا ءولىمدى الىستاتقان ءامىرشى قىزبەن، ومىرمەن قايتا تابىسادى.
(«داريعا، سول قىز» ولەڭى وقىلادى)
1-جۇرگىزۋشى: قاسىم وتكىر مىنەزدى، بۇرق - سارق قايناپ، داۋىلداپ جۇرگەن بولسا كەرەك. مۋزىكالىق دارىنى ەرەكشە بولعان. اقىن ءوزىنىڭ كومپوزيتورلىعىنا ەرەكشە ءمان بەرە قويماعان. توپ اندەرىنىڭ ىشىنەن «داريعا، سول قىز» عانا نوتاعا تۇسكەن. ءابىلاحات ەسپايەۆ نوتاعا تۇسىرگەن.
(«اقساۋلە» ءانى تىڭدالادى)
2 جۇرگىزۋشى: سوڭعى ولەڭ جازىلىپ بولدى. ءوزى تۋرالى... اقىن بۇل ولەڭىن تاعدىرىنىڭ سوڭعى قارا نۇكتەسى ەكەنىن سەزگەن جوق. كوزىنە الدەنەلەر ەلەستەپ، ومىردەن ءوتىپ بارا جاتقان سوڭعى ساعاتتارىندا اقىن الدەكىمدەرمەن تىلدەسىپ، قوشتاسىپ جاتتى. شىعارماشىلىققا عۇمىرىنىڭ 10 - اق جىلىن ارناعان اقىننىڭ حال - كۇيى وسى التى اۋىز ولەڭىنە سىيىپ تۇر. كۇرسىنىس بار، كۇلكى بار.
(«ءوزىم تۋرالى» ءانى)
1-جۇرگىزۋشى: اتتەڭ دۇنيە نە كەرەك، ارمانىن ارقالاعان كۇيى ءدۇلدۇل اقىنىمىز قاسىم امانجولوۆتى 1955 جىلدىڭ 17 قاڭتارىنان 18-ىنە قاراعان ءتۇنى، نەبارى 43-تەن 44-كە قاراعان قىرشىن جاسىندا مەيىرىمسىز اجال، سول كەزدەگى داۋاسىز دەرت بولىپ سانالعان قۇرت اۋرۋى قايتپاس ساپارىنا الىپ كەتە بارادى.
(ابدراحمان اسىلبەكوۆ. «قاسىم قايدا؟» ولەڭى)
2-جۇرگىزۋشى: پوەزيا حالىقتىڭ رۋحىن كوتەرەدى. قاسىم پوەزياسىنان حالىق جانىنىڭ باتىرلىعىن، جومارتتىعىن، باۋىرمالدىعىن، مارحابباتتىلىعىن، العىرلىعىن مول تابامىز. بۇل پوەزيانىڭ تاربيەلىك كۇشى دە كوبىنەسە وسى
جاعىندا. قاسىمنىڭ مەيلىنشە جالىندى، لەپتى، سىرشىل پوەزياسى - ءار ۇرپاقتىڭ دا كوڭىل سەرىگى بولا الاتىن، ۇزاق جاسايتىن پوەزيا.
1-جۇرگىزۋشى: قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ 20 جىلدىعى تويىنا اقىننىڭ 100 جىلدىق مەرەي تويىنىڭ سايكەس كەلەتىنىن سەزدى مە ەكەن؟! اقيقاتىندا اقىننىڭ داۋىلپازدىعى ەل ەركىندىگى مەن تاۋەلسىزدىگى كۇرەسىن بەينەلەيتىن جىرلارىندا انىق كورىنىس تاپقان.
سوندىقتان، قاسىم اقىندى قازاقستان تاۋەلسىزدىگى مەن ەركىندىگىنىڭ جارشىسى دەپ ايتۋعا بولادى. ونىڭ بۇل كۇرەستەگى باتىلدىق، ەرلىك رۋحى اقىن پوەزياسىنىڭ ءون بويىندا انىق بايقالدى.
(كۇي «ەركە سىلقىم»)
(قاسىم اقىنعا ارناعان ولەڭ جولدارى)
قاسىم تۋرالى بەينە كورسەتىلىم.
(داۋىلپاز اقىن ق. امانجولوۆتىڭ 100 جىلدىق مەرەيتويىنا ادەبي - مۋزىكالىق كەش)
كەشتىڭ ماقساتى:
• وقۋشىلاردى اقىن شىعارماشىلىعىمەن، ومىربايانىمەن، ازاماتتىق تۇلعاسىمەن تانىستىرۋ؛
• پوەزيانى سۇيۋگە ۇيرەتۋ، ونىڭ قۇدىرەتىن سەزىندىرۋ:
• وقۋشىلاردىڭ ولەڭ، كوركەم ءسوز وقۋ، ءان ايتۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، ولەڭ جازۋعا، ءان ايتۋعا قابىلەتى بار بالالاردىڭ تالابىن ۇشتاۋ.
كورنەكىلىك:
• قاسىم امانجولوۆتىڭ پورترەتى؛
• كەش تاقىرىبى مەن ولەڭ شۋماعى جازىلعان پلاكاتتار؛
• «قاسىمنان - عاسىرعا» كىتاپ كورمەسى؛
• سلايد؛
• اقىن جايلى بەينە كورسەتىلىم.
1-جۇرگىزۋشى: ەي، تاكاپپار دۇنيە،
ماعان دا ءبىر قاراشى.
تانيسىڭ با سەن مەنى،
مەن قازاقتىڭ بالاسى،- دەپ، كەزىندە اعىنان جارىلا تولعانعان اقيىق اقىن قاسىم امانجولوۆ... تىرىسىندە - اق اڭىزعا اينالعان قاسىم - ەشكىمگە ۇقسامايتىن دارا تۇلعا، اقىندىق شابىتى جۇردەك تۇلپارداي شاپقان سايىن ورلەي بەرەدى. ونىڭ جالىندى دا داۋىلدى، نازىك تە سىرشىل پوەزياسى جانىڭا جايلى ءتيىپ، باۋراپ الادى.
2-جۇرگىزۋشى: دەيسىڭدەر - اۋ قاسىمنىڭ نەسى باسىم؟
قاسىم سولاي بولماسا، نەسى قاسىم؟- دەپ، اقىندىقتىڭ اسقار تاۋىنداي اعاسىنا م. ماقاتايەۆ جىر ارناسا، ب. مومىش ۇلى «قاسىم امانجولوۆ جاراتىلىسى بولەك اقىن» دەپ باعا بەرگەن ەكەن.
قاسىم راحىمجان ۇلى امانجولوۆ 1911 جىلى سارىارقانىڭ ەڭ كورىكتى جەرىندە قارقارالى اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن.
(تۋعان جەرىنە ارنالعان «سارىارقا»، «اتامەكەن» ولەڭدەرى)
1-جۇرگىزۋشى: 1933 جىلدان ورالدا بولعان قاسىم اقىننىڭ ەڭ ءبىر شارىقتاپ ورلەگەن، تالانتىنىڭ تولىسقان كەزى ەدى. قاسىم اياق استىنان ولەڭدى توگىپ جىبەرەتىندىگىمەن، ءان قۇمارلىعىمەن، ساۋىققوي ەركە سەرىلىگىمەن جۇرتتى ءتانتى ەتەتىن.
(«دومبىرا» ولەڭى وقىلادى)
2-جۇرگىزۋشى: «جىگىتتى جۇرت ماقتاعان قىز جاقتاعان» دەپ ابايدىڭ ءوزى ايتقانداي، قاسىمنىڭ اقىندىق، سەرىلىك، ونىڭ ۇستىنە بەكزاتتىق ادامگەرشىلىگى الدىندا كوپ سۇلۋلاردان ەرىك كەتتى. ورالداعى جىلدار «ماحاببات قىزىق مول جىلدار» بولدى.
1-جۇرگىزۋشى: ماحاببات، اقىندىعىنا قانات بىتىرگەننىڭ ءبىرى - وسى ورالدا 1935 جىلى كەزدەسكەن ساقىپجامال.
ساقىپجامال، اتىڭ قانداي،
ساپەن دەيمىز قىسقارتىپ.
جار بولا گور ايتىلعانداي
سەنەن قايسى قىز ارتىق،- دەپ جىرلاعان ساقىپجامالعا قاسىم توعىز جىلدان كەيىن، سوعىستان امان - ەسەن ورالعاننان سوڭ قوسىلادى. ەكەۋىنىڭ ارماندارى ورىندالىپ بالالى - شاعالى بولادى.
(اقىننىڭ كۇندەلىگىنەن )
1-جۇرگىزۋشى: كۇندەلىك وسى جەردەن ۇزىلگەن. وسى شاعىن عانا جازبالاردان قاسىمنىڭ بولمىس - ءبىتىمى ءبىرشاما اڭعارىلعانداي بولادى. اقىننىڭ جۇرەگىن جىلىتقان جالعىز سابيىنە دەگەن ساۋلەلى ماحابباتى مەن ونىڭ بولاشاعىنا الاڭى دا، تاعدىر تاۋقىمەتىن بولىسكەن جارىنا دەگەن ايانىشى مەن قۇرمەتى دە، قوماعايلار مەن قۇلقىنىنىڭ ق ۇلى بولعاندار سالتانات قۇرعان قوعامعا جيرەنىشى مەن لاعنەتى دە، ءوزىنىڭ تالانت قۇدىرەتىنە دەگەن سەنىم دە كورىنىس بەرەدى.
2-جۇرگىزۋشى: جانار، داريعا اتتى قىزدارى بولادى. قاسىم داريعاسىن ەرەكشە جاقسى كورسە كەرەك. «داريعاسىز ءبىر كۇن دە ءومىر سۇرە المايمىن» دەيدى ەكەن. داريعا ءبىر جارىم جاسىندا قاتتى اۋىرادى. سول كەزدە جازىلعان اقىننىڭ ولەڭى.
(«بالام اۋىرعاندا» ولەڭى وقىلادى)
1-جۇرگىزۋشى: وسى جىلدارى قاسىمنىڭ ولەڭدەرى گازەت بەتىندە كورىنە باستايدى. اسىرەسە ورالدىڭ «ەكپىندى قۇرىلىس» (قازىرگى «ورال ءوڭىرى») گازەتىندە ءجيى باسىلادى. جۇرتشىلىق قاسىمدى اقىن رەتىندە 1936 - 1937 جىلدارى بارىپ قانا جىعا تانيدى. 1938 جىلى «ءومىر سىرى» اتتى تۇڭعىش جيناعى جارىققا شىعادى.
قاسىم اسكەرگە 1941 جىلى شاقىرىلادى.
(«قوشتاسۋ» ولەڭى وقىلادى)
2-جۇرگىزۋشى: سوعىس كەزىندە قايناعان قاسىم شىعارماشىلىعىنىڭ عاجايىپ مارجاندارىنىڭ ءبىرى «داريعا، سول قىز» - تۇتاس ءبىر سوعىستىڭ شەجىرەسى. باستى كەيىپكەرى - قازاق باتىرى، اقىنى. سول سۇراپىل سوعىس، سول سۇيگەن قىز، ومىرگە قۇشتارلىق. قانسىراپ جىعىلىپ، سەمىپ بارا جاتقان باتىردى قىز تۇرعىزىپ جىبەرەدى. ءومىر ەلەستەپ، قىز الىستاپ، الاسۇرعان، ەڭىرەگەن اقىن اياعىندا ءولىمدى الىستاتقان ءامىرشى قىزبەن، ومىرمەن قايتا تابىسادى.
(«داريعا، سول قىز» ولەڭى وقىلادى)
1-جۇرگىزۋشى: قاسىم وتكىر مىنەزدى، بۇرق - سارق قايناپ، داۋىلداپ جۇرگەن بولسا كەرەك. مۋزىكالىق دارىنى ەرەكشە بولعان. اقىن ءوزىنىڭ كومپوزيتورلىعىنا ەرەكشە ءمان بەرە قويماعان. توپ اندەرىنىڭ ىشىنەن «داريعا، سول قىز» عانا نوتاعا تۇسكەن. ءابىلاحات ەسپايەۆ نوتاعا تۇسىرگەن.
(«اقساۋلە» ءانى تىڭدالادى)
2 جۇرگىزۋشى: سوڭعى ولەڭ جازىلىپ بولدى. ءوزى تۋرالى... اقىن بۇل ولەڭىن تاعدىرىنىڭ سوڭعى قارا نۇكتەسى ەكەنىن سەزگەن جوق. كوزىنە الدەنەلەر ەلەستەپ، ومىردەن ءوتىپ بارا جاتقان سوڭعى ساعاتتارىندا اقىن الدەكىمدەرمەن تىلدەسىپ، قوشتاسىپ جاتتى. شىعارماشىلىققا عۇمىرىنىڭ 10 - اق جىلىن ارناعان اقىننىڭ حال - كۇيى وسى التى اۋىز ولەڭىنە سىيىپ تۇر. كۇرسىنىس بار، كۇلكى بار.
(«ءوزىم تۋرالى» ءانى)
1-جۇرگىزۋشى: اتتەڭ دۇنيە نە كەرەك، ارمانىن ارقالاعان كۇيى ءدۇلدۇل اقىنىمىز قاسىم امانجولوۆتى 1955 جىلدىڭ 17 قاڭتارىنان 18-ىنە قاراعان ءتۇنى، نەبارى 43-تەن 44-كە قاراعان قىرشىن جاسىندا مەيىرىمسىز اجال، سول كەزدەگى داۋاسىز دەرت بولىپ سانالعان قۇرت اۋرۋى قايتپاس ساپارىنا الىپ كەتە بارادى.
(ابدراحمان اسىلبەكوۆ. «قاسىم قايدا؟» ولەڭى)
2-جۇرگىزۋشى: پوەزيا حالىقتىڭ رۋحىن كوتەرەدى. قاسىم پوەزياسىنان حالىق جانىنىڭ باتىرلىعىن، جومارتتىعىن، باۋىرمالدىعىن، مارحابباتتىلىعىن، العىرلىعىن مول تابامىز. بۇل پوەزيانىڭ تاربيەلىك كۇشى دە كوبىنەسە وسى
جاعىندا. قاسىمنىڭ مەيلىنشە جالىندى، لەپتى، سىرشىل پوەزياسى - ءار ۇرپاقتىڭ دا كوڭىل سەرىگى بولا الاتىن، ۇزاق جاسايتىن پوەزيا.
1-جۇرگىزۋشى: قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ 20 جىلدىعى تويىنا اقىننىڭ 100 جىلدىق مەرەي تويىنىڭ سايكەس كەلەتىنىن سەزدى مە ەكەن؟! اقيقاتىندا اقىننىڭ داۋىلپازدىعى ەل ەركىندىگى مەن تاۋەلسىزدىگى كۇرەسىن بەينەلەيتىن جىرلارىندا انىق كورىنىس تاپقان.
سوندىقتان، قاسىم اقىندى قازاقستان تاۋەلسىزدىگى مەن ەركىندىگىنىڭ جارشىسى دەپ ايتۋعا بولادى. ونىڭ بۇل كۇرەستەگى باتىلدىق، ەرلىك رۋحى اقىن پوەزياسىنىڭ ءون بويىندا انىق بايقالدى.
(كۇي «ەركە سىلقىم»)
(قاسىم اقىنعا ارناعان ولەڭ جولدارى)
قاسىم تۋرالى بەينە كورسەتىلىم.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اباي قۇنانبايەۆ «شوقپارداي كەكىلى بار قامىس قۇلاق» ولەڭى
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «كەڭىستىكتەگى ۆەكتورلار» تاراۋىنا ەسەپتەر شىعارۋ.
