InfoHub Logo

1. ۇيگە تازا اۋا مولىنان كىرسىن، كۇننىڭ ساۋلەسى (شۋاعى) كىرىپ تۇرسىن. ساۋ بولۋ ءۇشىن تازا اۋا، كۇننىڭ شۋاعى وتە كەرەك ەكەنىن ۇمىتپا.

2. تۇلا بويىڭدى، ەڭ بولماعاندا موينىڭدى، كوكىرەگىڭدى، ارقاڭدى كۇندە سالقىن سۋمەن جۋىپ تۇر. كونبىستى بولاسىڭ. دەنەڭدى تازا ۇستا.

3. جىلى مەزگىلدە تازا سۋعا كوبىرەك شومىل. ەڭ ارتىعى كۇننىڭ شۋاعىمەن جىلىعان سۋعا تۇسسەڭ ءتىپتى جاقسى.

شومىلۋعا قولايلى ۋاقىت ساسكە مەن نامازدىگەر (ەكىندى) مەزگىلى. تال تۇستە، كۇن قىزىپ تۇرعاندا سۋعا تۇسپە. تاماقتىڭ سوڭىنان توق قارىنعا سۋعا شومىلما. قىزىنىپ ياكي تەرلەپ تۇرىپ سۋعا تۇسپە. اۋەلى قىزۋىندى باسىپ، تەرىڭدى كەپتىر.

شومىلاردىڭ الدىندا جالاڭاش وتىرما، تەرلەيسىڭ. تەرلەگەن دەنە جىلدام سالقىندايدى، سۋىق تەز تيەدى. شەشىنىسىمەن، باسىڭدى سۋلا دا، سۋعا ءتۇس.

سۋعا جۇگىرىپ كەلىپ، قارعىپ ياكي سەكىرىپ تۇسپە، سۋعا كەتەسىڭ. سۋ ىشىندە ءبىر ورىندا تۇرما، وتىرما، جۇزە بەر، جۇزە بەر، كوبىرەك قيمىلدا. سۋ ىشىندە ون-جيىرما مينۋتتان (كوپ دەگەندە ءشاي قايناتىم ۋاقىتتان) ارتىق بولما. دىرىلدەي باستاساڭ، تەزىرەك سۋدان شىق. سۋدان شىعىسىمەن اۋەلى دەنەڭدى ءسۇرتىپ كۇرعاتىپ، كيىنىپ العان سوڭ، جىلىنعانشا سەرۋەندە. جىلى، تىمىق كۇنى سۋدان شىققان سوڭ، جالاڭاش دەنەڭە ءبىراز كۇن ءتيىپ تۇلا بويىندى جەل قاقسىن. اۋرۋدان ابدەن ايىقپاعان ءالسىز ادامعا تىمىق، جىلى كۇنى عانا سۋعا تۇسۋگە بولادى. سۋعا ءتۇسۋ شارتتارىن ابدەن ءبىلىپ ال. وسى شارتتاردى ەلەمەسەڭ، ءتۇرلى باقىتسىز وقيعالارعا دۋشار بولاسىڭ.

جۋىنعاندا تۇلا بويىڭداعى كىرىڭ كەتەدى. تەرىڭدەگى بىتەلىپ قالعان تەسىكتەرى اشىلادى. تەرىڭ كونبىستى بولىپ شىنىعادى. سوندىقتان جيىرەك جۋىن.

جىلى سۋدا دەنە كىرى تەزىرەك ەريدى. سابىنىڭ جىلدامىراق كوپىرەدى. سوندىقتان سالقىن سۋدان گورى جىلى سۋ دەنەڭدەگى كىرىڭدى تەز الادى.

وتە جىلى سۋ اسىرەسە كۇندە جۋىنعاندا قانىڭدى تاسىتىپ، دەنەڭدى بولبىر، ەتىپ، نازىكتەندىرىپ جىبەرەدى. بۇل ەسىڭدە بولسىن. جىلى سۋعا ياكي مونشاعا تۇسكەن سوڭ، دەنەڭدى جايىمەن بىرتە-بىرتە سالقىندات. سۋىقتان ساقتان.

شومىلىپ شىققاننان كەيىن ءۇستىڭدى تازا ورامالمەن (سۇلگىمەن) نەمەسە داكەمەن ابدەن ءسۇرتىپ قۇرعات. دەنەندى تازا ۇستاۋ ءۇشىن جۋىنعاننان كەيىن ءىش كيىمىڭدى ءجيى اۋىستىرىپ تۇر.

4. قارا جۇمىس ىستەگەندە اۋىستىراتىن ەكى كيىمىن بولسىن. كۇندىز كيگەنىڭدى تۇندە شەشىپ جايىپ، تۇندە كيگەنىڭدى كۇندىز جايىپ اۋىستىر.

تەر، تۇلەگەن تەرى، تەرىڭنەن شىققان ماي، باسقا زياندى نارسەلەردىڭ ءبارى ىشكى كيىمگە سىڭەدى. بۇل زاتتار ءشىري باستايدى، شىرىكتىڭ اسەرىنەن قولتىقتارىڭنىڭ، باشايلارىننىڭ اراسى سەكىلدى جەرلەردە قولاڭسا، شۋاش پايدا بولادى. شىرىكتىڭ سالدارىنان تەرى ءجيدىپ تۇلەيدى، قىزىلشاقا بولادى، ءتۇرلى جارا تۇسەدى.

5. ءوزىڭدى، تاماعىڭدى تازا ۇستا، ىشكەن-جەگەن سايىن جانە ەرتەڭىندە، كەشىندە اۋزىڭدى تازالاپ شايىپ وتىر. اۋزىڭدى تازا ۇستاساڭ، ءتىس اۋرۋىنىڭ كوبىنەن قۇتىلاسىڭ. تاماق جەگەن سايىن ءتىسىڭدى ماسۋەكپەن (تىستازالاعىشپەن) جاقسىلاپ تازالا.

ماسۋەگىڭنىڭ قىلى تىم قاتتى نە وتە جۇمساق بولماسىن. كۇتەپەرىشتەن جاسالعان ءتىس تازالاعىشتى قولدانبا.

6. تازا اۋادا (سىرتتا) كوبىرەك قيمىلدا (سەرۋەندە، وينا، جۇگىر، تاعىسىن تاعى).

7. وتە جىلى كيىنبە، باسىڭا جەڭىلدەۋ نارسە كي، موينىڭدى اشىق ۇستا.

8. دەنەڭدى تار كيىممەن، بەلبەۋمەن، ءتۇرلى باۋمەن بايلاپ قىسپا.

9. اياك كيىمىڭنىڭ (ەتىگىڭنىڭ) ۇلتانى تابانىڭا لايىق بولسىن. وكشەسى جالپاق، الاسا بولسىن. بيىك وكشە وتە زياندى بولادى.

10. كيىمىن، اسىرەسە شۇلعاۋىڭ بايپاعىڭ (شۇلىعىن) سۋلانسا شاپشاڭ شەشىپ تاستا، قۇرعاق كيىم كيىپ ال.

11. بوگدەلەردىڭ كيىمدەرىن، اسىرەسە بەت ورامالىن، قول ورامالىن پايدالانبا، بوركىن، كويلەك-دامبالىن كيمە. اۋرۋ ادامنىڭ، ولىكتىڭ كيىمىنە جولاما.

12. وتە كوپ ىشىپ-جەمە. بۇزىلعان استان، ءسىڭىمسىز تاماقتان، اسىرەسە تاتتىدەن بويىڭدى اۋلاق سال. جاس بالاعا ءتاتتى بەرىپ ۇيرەتپە. استى جونىمەن ىشىپ-جە، كۇنىنە ءۇش مەزگىلدەن ارتىق تاماقتانبا، ۋاقىتى اسقان تاماققا اۋەس بولما. پياز، تۇز سياقتى تاعامداردى اسقا كوپ سالما. اۋىرعان، ارام ولگەن مالدىڭ ەتىن، شالا پىسكەن، يىستەنگەن، بۇزىلعان ەتتى، جەمىستى جەمە. اۋرۋعا شالدىعاسىڭ.

13. اراق، بوزا سەكىلدى ەسىرتكى ىشىمدىكتەرگە جولاما. ناشا شەكپە، كوكنار جەمە. ءشايدى، كوفەنى قىپ-قىزىل قىلىپ ىشپە، سۇيىقتاۋ ەتىپ ءىش. بۇلاردى ۇيقتاردىن الدىندا ىشپە.

14. تاماققا وتىرار الدىندا قولىڭدى جۋ. تاماقتى قازاقشا، قولمەن جەسەڭ، قولىندى سابىنداپ جۋ.

15. اۋرۋ، ساۋلىعى كۇماندىلەۋ اداممەن تاباقتاس بولما. ەشكىمنىڭ دە سارقىتىن ىشىپ-جەمە.

16. اياق-تاباق، قاسىق-اياق، پىشاق-شانىشقى سەكىلدى اس ىشەتىن اسپاپتارىڭدى تازا ۇستا. ولاردىڭ وزىڭە مەنشىكتىسى بولعانى ءجون.

17. جۋىپ-تازالاماي تۇرىپ، باسقالار قولدانعان اياق-تاباقتى، شانىشقى-پىشاقتى، وجاۋدى، كەسەنى، تاعى باسقالارىن تازا ىدىس-اياقتارعا ارالاستىرماي، ىستىق سۋعا قاينات.

18. ەرتە جات، ەرتە تۇر، ويانعان سوڭ توسەكتە ەرىنشەكتەپ جاتىپ الما. ويانىسىمەن توسەكتەن تۇرىپ كەت. توسەكتە كەرىلىپ جاتا بەرسەڭ، ەرىنشەكتىگىڭ ۇستاپ، بۇگىنگى ىستەيتىن جۇمىسىڭا زاۋقىڭ بولمايدى.

19. كەشكە ۇيقتاردىڭ الدىندا اۋىر جۇمىس ىستەپ ءوزىڭدى-وزىڭ شارشاتپا. بولدىرساڭ، دۇرىستاپ ۇيقتاي المايسىڭ.

20. ۇيقى ادامعا كۇش جيناپ، قۋات بەرەدى. ادامعا پايدالى ۇيقى — ءتۇس كورمەي قاتتى ۇيقتاۋ. تۇندە ۇزاق وتىرىپ ىستەگەن مي جۇمىسى ادامنىڭ ۇيقىسىن بۇزادى، ادامدى ۇمىتشاق ەتەدى. سوندىقتان دەنساۋلىقتى ساقتاۋ ەرەجەسى ساعان «ەرتە جات، ەرتە تۇر، سوندا عانا ۇيقى سەنى تىنىقتىرادى» دەگەندەي كەڭەس بەرەدى.

21. ۇيقىنىڭ ۇزاقتىعى جاسقا قاراي تۇرلىشە بولادى. تاۋلىگىنە ەمشەكتەگى بالاعا 16-20 ساعات، 10-12 جاسار بالاعا — 9 ساعات، بوزبالالارعا — 8 ساعات، ۇلكەن كىسىگە 6-7 ساعات ۇيقى جەتىپ جاتىر.

22. ەش ۋاقىتتا بىرەۋمەن قويىنداسىپ جاتپا، جەكە جاتىپ ۇيرەن. باسقا كىسىنىڭ توسەگىنە جاتپا، توسەك-ورنىن، جاستىعىن، كورپە جايماسىن قولدانبا.

---