دوستاسا بىلەيىك
دوستاسا بىلەيىك
ماقال: دوس بارىنەن دە قىمبات.
ماقساتى: «دوستىق» قۇندىلىعى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن ودان ءارى جەتىلدىرۋ.
مىندەتتەرى:
- دوستار اراسىنداعى سىيلاستىق، دوستىق، سۇيىسپەنشىلىك تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ؛
- ءوزارا سىيلاستىق قارىم-قاتىناستارىن دامىتۋ؛
- بىر-بىرىمەن تاتۋ، دوس بولۋعا تاربيەلەۋ.
شاتتىق شەڭبەرى
پەداگوگ بالالاردىڭ ساباقتا قىزىعۋشىلىعى مەن كوڭىل كوتەرۋ جانە ولاردىڭ دوستارىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك سەزىمىن دامىتۋ ماقساتىندا «دوس بولايىق ءبارىمىز» ءانىن تىڭداۋدى ۇسىنادى.
دوس بولايىق ءبارىمىز
ءسوزىن جازعان X. تالگاروۆ ءانىن جازعان ي. نۇسىپبايەۆ
ءارقاشان دوس، بىرگەمىز،
اجىراماس ىرگەمىز.
ىلگەرى جۇرىڭدەر،
دوستىق جىرىن بىلىڭدەر.
تۋ عىپ ۇستاپ بىرلىكتى،
ەڭبەكتى سۇيىڭدەر.
قايىرماسى:
دوس بولايىق ءبارىمىز،
جاراسىپ تۇر ءانىمىز.
تىنىشتىقتى ساقتايمىز،
اتسىن كۇلىپ تاڭىمىز.
اڭگىمەلەسۋ
پەداگوگ بالالارمەن دوستار، دوستىق تۋرالى اڭگىمەلەسەدى. اڭگىمەلەسۋ بارىسىندا بالالاردىڭ تۇيگەن ويلارىن
«دوستى قالاي تابۋ تۋرالى ەرتەگىسىمەن» جالعاستىرادى. ەرتەگىنى تىڭداپ، تالداۋ كەزىندە پەداگوگ دوس ادامداردىڭ بىر-بىرىنە دەگەن سىيلاستىعى، جاراسىمى، تاتۋلىعى ءۇشىن نەنىڭ قاجەت ەكەنىنە نازار اۋدارتادى.
«بالالار، ءبىز وتكەن ساباقتا ءوزىمىزدىڭ وتباسى تۋرالى، وتباسى مۇشەلەرى اراسىنداعى سۇيىسپەنشىلىك، سىيلاستىڭ، قامقورلىق تۋرالى سويلەستىك. بۇگىن جانىمىزعا تاعى ءبىر جاقىن ادامدار – دوستارىمىز جايلى اڭگىمەلەسەمىز.
دوس ادامداردىڭ بىر-بىرىنە دەگەن قارىم-قاتىناسى جانە «دوستىق» ۇعىمىمەن تانىسامىز».
• «دوس» جانە «دوستىق» دەگەن ءسوزدى قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟
• جاقسى دوس دەپ كىمدى ايتا الامىز؟ بالالاردىڭ جاۋاپتارىن، پەداگوگ قورىتىندىلايدى.
- بالالار، دوستارىڭ تۋرالى جاقسى، جىلى ءسوز ايتقاندارىڭ قانداي اسەرلى. دوستار – بىر-بىرىنە قاشاندا كومەككە كەلىپ، قولىنداعىسىمەن بولىسەتىن، تاتۋ، سۇيىسپەنشىلىكتەرى مول، ءبىر-بىرىن سىيلايتىن جاندار.
ەندى سەندەرمەن دوستىق تۋرالى شىعارمانى تىڭداپ كورەلىك.
اڭگىمەلەۋ
دوستى قالاي تابۋ تۋرالى ەرتەگى.
ەرتەدە ءبىر ەركە بالا بولىپتى. اتا-اناسى ونىڭ ايتقانىنىڭ ءبارىن ورىندايدى ەكەن. ەركە بالادا ءبارى جەتكىلىكتى بولىپتى، تەك ونىڭ بىرگە وينايتىن دوسى بولماپتى.
بالا اينالاسىنداعى بالالارمەن ءتىل تابىسا الماپتى. ول ەشكىمنىڭ سوزىنە قۇلاق تۇرمەي، ءوزىنىڭ ايتقانىمەن جۇرەدى ەكەن. ءبىراق وعان ەشكىم سەنىڭ بۇل ءىسىڭ دۇرىس ەمەس دەپ ايتپاپتى.
ءبىر كۇنى ول ۇيىنە رەنجىپ كەلىپ:
«بارلىق بالالار مەنەن تەرىس اينالدى. ەشكىم مەنىمەن دوس بولعىسى كەلمەيدى. مەنىڭ ەندى ەشقاشان دوسىم بولمايتىن شىعار»،- دەپ ويلايدى.
ءبىر ۋاقىتتا:
- ەندەشە، مەن سەنىڭ دوسىڭ بولايىن،- دەگەن بىرەۋدىڭ داۋىسى ەستىلەدى.
«بۇل كىم؟- دەپ بالا بۇرىلىپ ارتىنا قاراعاندا كەرەۋەتتىڭ ۇستىندە وتىرعان كىشكەنتاي ادامدى كورەدى. بالا اڭ-تاڭ بولىپ وعان قاراپ قالادى.
جاڭاعى كىپ-كىشكەنتاي بالا قاراپايىم ادامعا مۇلدە " ۇقسامايتىن ەدى. ول سارعىش ءتۇستى، ءمولدىر، ءبىراق ونىڭ تۇلا بويى قايىرىمدىلىققا تولى ەكەنى سەزىلىپ تۇراتىن.
- سەن قاي ەلدەن كەلدىڭ؟- دەپ بالا ودان سۇرايدى. كىشكەنتاي بالا ءوزىن مەيىرىم دەپ تانىستىرىپ، ءوزىنىڭ باسقا ەلدەن كەلگەنى تۋرالى، ول جەردە ءبارى ۇشا الاتىنىن جانە ولار وتە باقىتتى ەكەنىن ايتتى. ول جەردەگى بارلىق ادامدارعا كومەكتەسكىسى كەلەتىنىن، ءبىراق ءقازىر ونىڭ كۇشى جەتكىلىكسىز ەكەنىن، ول تەك ءبىر بالاعا عانا كومەك بەرە الاتىنىن جەتكىزەدى.
- ايتشى، مەيىرىم، مۇمكىن سەن بىلەتىن شىعارسىڭ، مەنىڭ نەگە دوسىم جوق؟
- ءبارى مەنەن نەگە تەرىس اينالادى؟
- كومەكتەسشى ماعان،- دەيدى بالا.
- بۇل وتە وڭاي، اينالاڭداعىلاردى جۇرەگىڭمەن تىڭداپ ۇيرەنۋ كەرەك. قاسىڭداعى ادامداردى جاقسى كورىپ، ولاردىڭ ايتقاندارى ساعان قىزىقتى بولماسا دا سوزىنە قۇلاق اسۋ كەرەك. سوندىقتان ءوزىڭ ءۇشىن عانا ەمەس، باسقالار ءۇشىن دە ءومىر سۇرە ءبىلۋىڭ قاجەت.
ءسويتىپ، ولار بىردەن دوستاسىپ كەتەدى. ولار كەشتەرىن بىرگە وتكىزىپ، قىزىقتى اڭگىمەلەر ايتادى. مەيىرىم ءوزى كىپ-كىشكەنتاي بولسا دا، كوپ نارسە بىلەتىن. ول ءوزىنىڭ بىلگەنىن بالامەن ءبولىسىپ وتىرادى.
ەركە بالا مەيىرىمنىڭ ءبۇل ىسىنە ءارقاشان رازى ەدى.
- راقمەت، ساعان مەيىرىم، سەنىڭ قاسىمدا بولعانىڭ قانداي جاقسى. سەن مەنىڭ ناعىز دوسىمسىڭ!
وسىلاي ۋاقىت وتە بەرەدى. ءبىر كۇنى بالا ۇيىنە قۋانىپ كەلەدى.
- مەيىرىم، بۇگىن مەن ءۇشىن ومىرىمدەگى ەڭ قۋانىشتى كۇن. مەن ارمانىما جەتتىم. اقىرىندا مەن وزىمە دوس تاپتىم. بۇل وتە ءبىر كەرەمەت. قاسىڭدا قاشاندا كومەككە دايىن تۇراتىن، سىرىڭ مەن مۇڭىڭدى تىڭدايتىن ادامىڭ بولعانى قانداي جاقسى.
بالا ءوزىنىڭ ومىرىندەگى باقىتتى كۇنى تۋرالى توقتالماستان ايتىپ جاتتى. ءبىراق ونى ەشكىم تىڭداعان جوق. ول مەيىرىم بىلگەن قۇپيانى بىلگەن جوق. وسى ۋاقىت ىشىندە مەيىرىم
بالانى كوپ جاقسى ىستەرگە، دوس بولۋعا جانە وزىنە قالاي دوس تابۋدى ۇيرەتىپتى.
بالا قالاي وزىنە دوس تاپقان سوڭ، مەيىرىم سولاي ءوزىنىڭ عاجايىپ، سيقىرلى ەلىنە قايتۋى كەرەك ەدى. مەيىرىم ءوزىنىڭ ءىسىن ءبىتىرىپ، بالاعا دوستىقتىڭ نە ەكەنىن، دوس بولا ءبىلۋدى ءى ۇسىنۋگە كومەكتەسكەن سوڭ ءوز ەلىنە ورالىپتى.
بالا مەيىرىمنىڭ جوعالعانىن كورىپ، قاپالانادى. ءبىراق مەيىرىم بالانىڭ ماڭگىگە جۇرەگىندە قالدى. بالا ەندى قاشاندا باسىنا ءىس تۇسكەندە مەيىرىممەن اقىلداسىپ، جۇرەگىن ءى تىڭدايتىن بولىپتى.
• قالاي ويلايسىڭدار، بۇل بالانىڭ نەگە دوستارى بولمادى؟
• دوس تابۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟
• دوستار قانداي بولۋلارى كەرەك؟
بالالاردىڭ جاۋاپتارى تىڭدالعان سوڭ پەداگوگ ولاردىڭ جاۋاپتارى نەگىزىندە قورىتىندىلايدى.
دوستىق – ادامداردىڭ اراسىنداعى سىيلاسىمدى قارىم-قاتىناس. دوستارىڭدى وتباسى مۇشەلەرى سياقتى جاقسى كورىپ، سىيلاپ، ولارعا ءارقاشان كومەك كورسەتۋلەرىڭ قاجەت. جاقسى دوستارىڭدى ماقتان تۇتۋلارىڭا بولادى. دوستار ءارقاشان بىر-بىرىنە كومەكتەسەدى، بىر-بىرىمەن جانجالداسپايدى، وتىرىك ايتپايدى. بالالار، سەندەر ءبىر توپتىڭ بالالارىسىڭدار، سوندىقتان بىر-بىرلەرىڭمەن دوسسىڭدار، تاتۋسىڭدار.
ويىن. «مەنىڭ دوسىم».
بالالار شەڭبەر بويىمەن تۇرادى. پەداگوگ دوپتى لاقتىرىپ، كەزەك-كەزەك بالالارعا سۇراق قويادى. پەداگوگ ويىن اراسىندا قويىلاتىن سۇراقتاردى الدىن الا دايىنداپ قويادى.
ويىنعا ارنالعان سۇراقتار:
• سەنىڭ دوسىڭ كىم؟
• سەن دوسىڭدى جاقسى كورەسىڭ بە؟
• دوسىڭا قالاي كومەكتەسەسىڭ؟
• دوسىڭدى قالاي سىيلايسىڭ؟
• دوسىڭدى ساعىناسىڭ با؟
• دوسىڭمەن نەنى بولىسەسىڭ؟
• دوسىڭ تۋرالى قانداي جىلى ءسوز ايتاسىڭ؟
• دوسىڭ ساعان نە ۇيرەتەدى؟
• دوستار بىر-بىرىنە قالاي كومەكتەسەدى؟
• ۇلكەندەر اراسىندا دوسىڭ بار ما؟
• كىشكەنتاي دوستارىڭ بار ما، ولارعا نەلەر جاتادى؟
• وزىمىزگە دوستى قالاي تابا الامىز؟ -
• دوسىڭا قانداي تىلەك ايتاسىڭ؟
سەرگىتۋ ءساتى
ولەڭ مازمۇنىنا سايكەس قيمىل-قوزعالىستار جاسالادى. دوستار بىرگە جۇرەمىز، (قول ۇستاسىپ، اينالا ءجۇرۋ) بىرگە وينايمىز، كۇلەمىز. (بىر-بىرىنە قاراپ، كۇلۋ) بىرگە بالىق اۋلايمىز، (قولدارىن العا سوزۋ) مىنە، بىزدەر قاندايمىز! (قولدارىن جوعارى سوزۋ) بولىنبەيدى ىرگەمىز، ءارقاشاندا بىرگەمىز.
دايەكسوز
پەداگوگ «دوس – بارىنەن دە قىمبات» دەگەن ماقالدى بۇگىنگى ساباقتىڭ دايەكسوزى رەتىندە تۇسىندىرەدى.
داپتەرمەن جۇمىس
داپتەردە تومەندەگىدەي تاپسىرما بەرىلگەن:
دوسىڭا سىيلايتىن سىيلىعىڭنىڭ سۋرەتىن سال جانە سول
تۋرالى اڭگىمەلەپ بەر.
پەداگوگ بالالاردان سالعان سۋرەتتەرى تۋرالى اڭگىمەلەسەدى.
ولاردىڭ بۇل سىيلىقتىڭ سۋرەتىن نەلىكتەن سالعانىن جانە نە
ءۇشىن وسى سىيلىقتى تاڭداعانىن ايتىپ بەرۋلەرىنە جاعداي
تۋعىزۋى ءتيىس.
قورىتىندىلاۋ
- بالالار، بۇگىن ءبىز ادامدار اراسىنداعى دوستىق قالاي قالىپتاساتىنىن بىلدىك. دوستار قاشاندا بىر-بىرىنە قول ۇشىن بەرىپ، قۋانىشتارى مەن رەنىشتەرىن بىرگە بولىسەتىندەرىن تۇسىندىك. «دوس» جانە «دوستىق» ۇعىمىمەن تانىستىق. ادامدار ءۇشىن دوستىقتىڭ قانداي قىمبات ەكەنىن بىلدىك.
جۇرەكتەن جۇرەككە
بالالار ءۇنتاسپادان «دوس بولايىق ءبارىمىز» ءانىن تىڭداپ، قوسىلىپ ايتادى.
مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەلەردە بالالار شاتتىق شەڭبەرىندە، جۇرەكتەن جۇرەككە ادىستەمەلىك تاسىلىندە ولەڭدەردى قايتالاپ ايتۋلارىنا بولادى. سەبەبى، بالالاردىڭ پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىكتەرىنە وراي وتكەن ماتەريالداردى جاڭعىرتىپ، ەستەرىنە ءتۇسىرىپ وتىرۋ كەرەك.
ماقال: دوس بارىنەن دە قىمبات.
ماقساتى: «دوستىق» قۇندىلىعى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن ودان ءارى جەتىلدىرۋ.
مىندەتتەرى:
- دوستار اراسىنداعى سىيلاستىق، دوستىق، سۇيىسپەنشىلىك تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ؛
- ءوزارا سىيلاستىق قارىم-قاتىناستارىن دامىتۋ؛
- بىر-بىرىمەن تاتۋ، دوس بولۋعا تاربيەلەۋ.
شاتتىق شەڭبەرى
پەداگوگ بالالاردىڭ ساباقتا قىزىعۋشىلىعى مەن كوڭىل كوتەرۋ جانە ولاردىڭ دوستارىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك سەزىمىن دامىتۋ ماقساتىندا «دوس بولايىق ءبارىمىز» ءانىن تىڭداۋدى ۇسىنادى.
دوس بولايىق ءبارىمىز
ءسوزىن جازعان X. تالگاروۆ ءانىن جازعان ي. نۇسىپبايەۆ
ءارقاشان دوس، بىرگەمىز،
اجىراماس ىرگەمىز.
ىلگەرى جۇرىڭدەر،
دوستىق جىرىن بىلىڭدەر.
تۋ عىپ ۇستاپ بىرلىكتى،
ەڭبەكتى سۇيىڭدەر.
قايىرماسى:
دوس بولايىق ءبارىمىز،
جاراسىپ تۇر ءانىمىز.
تىنىشتىقتى ساقتايمىز،
اتسىن كۇلىپ تاڭىمىز.
اڭگىمەلەسۋ
پەداگوگ بالالارمەن دوستار، دوستىق تۋرالى اڭگىمەلەسەدى. اڭگىمەلەسۋ بارىسىندا بالالاردىڭ تۇيگەن ويلارىن
«دوستى قالاي تابۋ تۋرالى ەرتەگىسىمەن» جالعاستىرادى. ەرتەگىنى تىڭداپ، تالداۋ كەزىندە پەداگوگ دوس ادامداردىڭ بىر-بىرىنە دەگەن سىيلاستىعى، جاراسىمى، تاتۋلىعى ءۇشىن نەنىڭ قاجەت ەكەنىنە نازار اۋدارتادى.
«بالالار، ءبىز وتكەن ساباقتا ءوزىمىزدىڭ وتباسى تۋرالى، وتباسى مۇشەلەرى اراسىنداعى سۇيىسپەنشىلىك، سىيلاستىڭ، قامقورلىق تۋرالى سويلەستىك. بۇگىن جانىمىزعا تاعى ءبىر جاقىن ادامدار – دوستارىمىز جايلى اڭگىمەلەسەمىز.
دوس ادامداردىڭ بىر-بىرىنە دەگەن قارىم-قاتىناسى جانە «دوستىق» ۇعىمىمەن تانىسامىز».
• «دوس» جانە «دوستىق» دەگەن ءسوزدى قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟
• جاقسى دوس دەپ كىمدى ايتا الامىز؟ بالالاردىڭ جاۋاپتارىن، پەداگوگ قورىتىندىلايدى.
- بالالار، دوستارىڭ تۋرالى جاقسى، جىلى ءسوز ايتقاندارىڭ قانداي اسەرلى. دوستار – بىر-بىرىنە قاشاندا كومەككە كەلىپ، قولىنداعىسىمەن بولىسەتىن، تاتۋ، سۇيىسپەنشىلىكتەرى مول، ءبىر-بىرىن سىيلايتىن جاندار.
ەندى سەندەرمەن دوستىق تۋرالى شىعارمانى تىڭداپ كورەلىك.
اڭگىمەلەۋ
دوستى قالاي تابۋ تۋرالى ەرتەگى.
ەرتەدە ءبىر ەركە بالا بولىپتى. اتا-اناسى ونىڭ ايتقانىنىڭ ءبارىن ورىندايدى ەكەن. ەركە بالادا ءبارى جەتكىلىكتى بولىپتى، تەك ونىڭ بىرگە وينايتىن دوسى بولماپتى.
بالا اينالاسىنداعى بالالارمەن ءتىل تابىسا الماپتى. ول ەشكىمنىڭ سوزىنە قۇلاق تۇرمەي، ءوزىنىڭ ايتقانىمەن جۇرەدى ەكەن. ءبىراق وعان ەشكىم سەنىڭ بۇل ءىسىڭ دۇرىس ەمەس دەپ ايتپاپتى.
ءبىر كۇنى ول ۇيىنە رەنجىپ كەلىپ:
«بارلىق بالالار مەنەن تەرىس اينالدى. ەشكىم مەنىمەن دوس بولعىسى كەلمەيدى. مەنىڭ ەندى ەشقاشان دوسىم بولمايتىن شىعار»،- دەپ ويلايدى.
ءبىر ۋاقىتتا:
- ەندەشە، مەن سەنىڭ دوسىڭ بولايىن،- دەگەن بىرەۋدىڭ داۋىسى ەستىلەدى.
«بۇل كىم؟- دەپ بالا بۇرىلىپ ارتىنا قاراعاندا كەرەۋەتتىڭ ۇستىندە وتىرعان كىشكەنتاي ادامدى كورەدى. بالا اڭ-تاڭ بولىپ وعان قاراپ قالادى.
جاڭاعى كىپ-كىشكەنتاي بالا قاراپايىم ادامعا مۇلدە " ۇقسامايتىن ەدى. ول سارعىش ءتۇستى، ءمولدىر، ءبىراق ونىڭ تۇلا بويى قايىرىمدىلىققا تولى ەكەنى سەزىلىپ تۇراتىن.
- سەن قاي ەلدەن كەلدىڭ؟- دەپ بالا ودان سۇرايدى. كىشكەنتاي بالا ءوزىن مەيىرىم دەپ تانىستىرىپ، ءوزىنىڭ باسقا ەلدەن كەلگەنى تۋرالى، ول جەردە ءبارى ۇشا الاتىنىن جانە ولار وتە باقىتتى ەكەنىن ايتتى. ول جەردەگى بارلىق ادامدارعا كومەكتەسكىسى كەلەتىنىن، ءبىراق ءقازىر ونىڭ كۇشى جەتكىلىكسىز ەكەنىن، ول تەك ءبىر بالاعا عانا كومەك بەرە الاتىنىن جەتكىزەدى.
- ايتشى، مەيىرىم، مۇمكىن سەن بىلەتىن شىعارسىڭ، مەنىڭ نەگە دوسىم جوق؟
- ءبارى مەنەن نەگە تەرىس اينالادى؟
- كومەكتەسشى ماعان،- دەيدى بالا.
- بۇل وتە وڭاي، اينالاڭداعىلاردى جۇرەگىڭمەن تىڭداپ ۇيرەنۋ كەرەك. قاسىڭداعى ادامداردى جاقسى كورىپ، ولاردىڭ ايتقاندارى ساعان قىزىقتى بولماسا دا سوزىنە قۇلاق اسۋ كەرەك. سوندىقتان ءوزىڭ ءۇشىن عانا ەمەس، باسقالار ءۇشىن دە ءومىر سۇرە ءبىلۋىڭ قاجەت.
ءسويتىپ، ولار بىردەن دوستاسىپ كەتەدى. ولار كەشتەرىن بىرگە وتكىزىپ، قىزىقتى اڭگىمەلەر ايتادى. مەيىرىم ءوزى كىپ-كىشكەنتاي بولسا دا، كوپ نارسە بىلەتىن. ول ءوزىنىڭ بىلگەنىن بالامەن ءبولىسىپ وتىرادى.
ەركە بالا مەيىرىمنىڭ ءبۇل ىسىنە ءارقاشان رازى ەدى.
- راقمەت، ساعان مەيىرىم، سەنىڭ قاسىمدا بولعانىڭ قانداي جاقسى. سەن مەنىڭ ناعىز دوسىمسىڭ!
وسىلاي ۋاقىت وتە بەرەدى. ءبىر كۇنى بالا ۇيىنە قۋانىپ كەلەدى.
- مەيىرىم، بۇگىن مەن ءۇشىن ومىرىمدەگى ەڭ قۋانىشتى كۇن. مەن ارمانىما جەتتىم. اقىرىندا مەن وزىمە دوس تاپتىم. بۇل وتە ءبىر كەرەمەت. قاسىڭدا قاشاندا كومەككە دايىن تۇراتىن، سىرىڭ مەن مۇڭىڭدى تىڭدايتىن ادامىڭ بولعانى قانداي جاقسى.
بالا ءوزىنىڭ ومىرىندەگى باقىتتى كۇنى تۋرالى توقتالماستان ايتىپ جاتتى. ءبىراق ونى ەشكىم تىڭداعان جوق. ول مەيىرىم بىلگەن قۇپيانى بىلگەن جوق. وسى ۋاقىت ىشىندە مەيىرىم
بالانى كوپ جاقسى ىستەرگە، دوس بولۋعا جانە وزىنە قالاي دوس تابۋدى ۇيرەتىپتى.
بالا قالاي وزىنە دوس تاپقان سوڭ، مەيىرىم سولاي ءوزىنىڭ عاجايىپ، سيقىرلى ەلىنە قايتۋى كەرەك ەدى. مەيىرىم ءوزىنىڭ ءىسىن ءبىتىرىپ، بالاعا دوستىقتىڭ نە ەكەنىن، دوس بولا ءبىلۋدى ءى ۇسىنۋگە كومەكتەسكەن سوڭ ءوز ەلىنە ورالىپتى.
بالا مەيىرىمنىڭ جوعالعانىن كورىپ، قاپالانادى. ءبىراق مەيىرىم بالانىڭ ماڭگىگە جۇرەگىندە قالدى. بالا ەندى قاشاندا باسىنا ءىس تۇسكەندە مەيىرىممەن اقىلداسىپ، جۇرەگىن ءى تىڭدايتىن بولىپتى.
• قالاي ويلايسىڭدار، بۇل بالانىڭ نەگە دوستارى بولمادى؟
• دوس تابۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟
• دوستار قانداي بولۋلارى كەرەك؟
بالالاردىڭ جاۋاپتارى تىڭدالعان سوڭ پەداگوگ ولاردىڭ جاۋاپتارى نەگىزىندە قورىتىندىلايدى.
دوستىق – ادامداردىڭ اراسىنداعى سىيلاسىمدى قارىم-قاتىناس. دوستارىڭدى وتباسى مۇشەلەرى سياقتى جاقسى كورىپ، سىيلاپ، ولارعا ءارقاشان كومەك كورسەتۋلەرىڭ قاجەت. جاقسى دوستارىڭدى ماقتان تۇتۋلارىڭا بولادى. دوستار ءارقاشان بىر-بىرىنە كومەكتەسەدى، بىر-بىرىمەن جانجالداسپايدى، وتىرىك ايتپايدى. بالالار، سەندەر ءبىر توپتىڭ بالالارىسىڭدار، سوندىقتان بىر-بىرلەرىڭمەن دوسسىڭدار، تاتۋسىڭدار.
ويىن. «مەنىڭ دوسىم».
بالالار شەڭبەر بويىمەن تۇرادى. پەداگوگ دوپتى لاقتىرىپ، كەزەك-كەزەك بالالارعا سۇراق قويادى. پەداگوگ ويىن اراسىندا قويىلاتىن سۇراقتاردى الدىن الا دايىنداپ قويادى.
ويىنعا ارنالعان سۇراقتار:
• سەنىڭ دوسىڭ كىم؟
• سەن دوسىڭدى جاقسى كورەسىڭ بە؟
• دوسىڭا قالاي كومەكتەسەسىڭ؟
• دوسىڭدى قالاي سىيلايسىڭ؟
• دوسىڭدى ساعىناسىڭ با؟
• دوسىڭمەن نەنى بولىسەسىڭ؟
• دوسىڭ تۋرالى قانداي جىلى ءسوز ايتاسىڭ؟
• دوسىڭ ساعان نە ۇيرەتەدى؟
• دوستار بىر-بىرىنە قالاي كومەكتەسەدى؟
• ۇلكەندەر اراسىندا دوسىڭ بار ما؟
• كىشكەنتاي دوستارىڭ بار ما، ولارعا نەلەر جاتادى؟
• وزىمىزگە دوستى قالاي تابا الامىز؟ -
• دوسىڭا قانداي تىلەك ايتاسىڭ؟
سەرگىتۋ ءساتى
ولەڭ مازمۇنىنا سايكەس قيمىل-قوزعالىستار جاسالادى. دوستار بىرگە جۇرەمىز، (قول ۇستاسىپ، اينالا ءجۇرۋ) بىرگە وينايمىز، كۇلەمىز. (بىر-بىرىنە قاراپ، كۇلۋ) بىرگە بالىق اۋلايمىز، (قولدارىن العا سوزۋ) مىنە، بىزدەر قاندايمىز! (قولدارىن جوعارى سوزۋ) بولىنبەيدى ىرگەمىز، ءارقاشاندا بىرگەمىز.
دايەكسوز
پەداگوگ «دوس – بارىنەن دە قىمبات» دەگەن ماقالدى بۇگىنگى ساباقتىڭ دايەكسوزى رەتىندە تۇسىندىرەدى.
داپتەرمەن جۇمىس
داپتەردە تومەندەگىدەي تاپسىرما بەرىلگەن:
دوسىڭا سىيلايتىن سىيلىعىڭنىڭ سۋرەتىن سال جانە سول
تۋرالى اڭگىمەلەپ بەر.
پەداگوگ بالالاردان سالعان سۋرەتتەرى تۋرالى اڭگىمەلەسەدى.
ولاردىڭ بۇل سىيلىقتىڭ سۋرەتىن نەلىكتەن سالعانىن جانە نە
ءۇشىن وسى سىيلىقتى تاڭداعانىن ايتىپ بەرۋلەرىنە جاعداي
تۋعىزۋى ءتيىس.
قورىتىندىلاۋ
- بالالار، بۇگىن ءبىز ادامدار اراسىنداعى دوستىق قالاي قالىپتاساتىنىن بىلدىك. دوستار قاشاندا بىر-بىرىنە قول ۇشىن بەرىپ، قۋانىشتارى مەن رەنىشتەرىن بىرگە بولىسەتىندەرىن تۇسىندىك. «دوس» جانە «دوستىق» ۇعىمىمەن تانىستىق. ادامدار ءۇشىن دوستىقتىڭ قانداي قىمبات ەكەنىن بىلدىك.
جۇرەكتەن جۇرەككە
بالالار ءۇنتاسپادان «دوس بولايىق ءبارىمىز» ءانىن تىڭداپ، قوسىلىپ ايتادى.
مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەلەردە بالالار شاتتىق شەڭبەرىندە، جۇرەكتەن جۇرەككە ادىستەمەلىك تاسىلىندە ولەڭدەردى قايتالاپ ايتۋلارىنا بولادى. سەبەبى، بالالاردىڭ پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىكتەرىنە وراي وتكەن ماتەريالداردى جاڭعىرتىپ، ەستەرىنە ءتۇسىرىپ وتىرۋ كەرەك.
You Might Also Like
