دوستىق - بىرلىك پەن ىنتىماق نەگىزى
وقۋشىعا ءبىلىم بەرۋمەن قاتار، ونى جاقسى ادام ەتىپ شىعارۋ وتباسى مەن ۇستازىنا بايلانىستى. وسى ورايدا ادامگەرشىلىك، سەنىمدىلىك، بىرلىك، تاتۋلىق ۇعىمدارىن قالىپتاستىرۋ ماقساتىنداعى "دوستىق - بىرلىك پەن ىنتىماق نەگىزى" تاقىرىبىنداعى تاربيە ساعاتىن ۇسىنىپ وتىرمىن.
«دوستىق - بىرلىك پەن ىنتىماق نەگىزى» (پرەزەنتاسيا)
I. ساباقتىڭ ماقساتى: ادامدار اراسىنداعى دوستىق پەن ءوزارا تۇسىنىستىكتى باعالاي بىلۋگە ۇيرەتۋ.
مىندەتتەرى:
- سەنىمدى جانە ادال دوس بولۋعا ۇمتىلىسىن دامىتۋ؛
- ادامنىڭ ومىرىندە دوستىقتىڭ الاتىن
ورنى تۋرالى ۇعىمىن كەڭەيتۋ؛
- ادامنىڭ اينالاسىنداعى ادامدارمەن جەمىستى ءوزارا ارەكەتتەستىك داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ
توپ جەتەكشىسى: سالەمەتسىزدەر مە قۇرمەتتى ارىپتەستەر جانە وقۋشىلار! بۇگىنگى ءبىزدىڭ وقۋشىلاردىڭ «دوستىق - بىرلىك پەن ىنتىماق نەگىزى» اتتى اشىق تاربيە ساعاتىنا قوش كەلدىڭىزدەر!
دوس تۋرالى ويلار وتە كوپ. دوستىق جايلى ايتپاعان ۇلى ادامدار جوق دەسە دە بولادى. مىسالى: ۇلى عۇلاما عالىم اريستوتەل «دوستىق - ءومىر ءۇشىن ەڭ قاجەتتى نارسە، ويتكەنى ەشكىم ەشقاشاندا بارلىق باسقا يگىلىككە تۇگەل يە بولا تۇرسا دا، دوس - جارانسىز ءومىردى قالاماق ەمەس» دەپ ايتسا،
«قىل وتپەستەي تاتۋلىقتى ءبىر اشۋعا ساتپايىق» دەپ مۇحتار اۋەزوۆ تە دوستىق تۋرالى ءوز ويىن ايتىپ كەتكەن. قانە كىم دوس تۋرالى ولەڭ، نە قارا ءسوز بىلەدى؟
و. سۇلەيمەنوۆتىڭ «ناعىز دوس» ولەڭىن نۇرسۇلتاننىڭ ورىنداۋىندا ۇسىنامىز:
ماعان دوسىڭ كوپپە دەسە؟
كوپ دەر ەم!
كوپ دەگەنىم ءبىر سەن عانا،
اقبەرەن!
سەن باتىرسىڭ،
سەن باتىلسىڭ،
سەنىمەن
ءومىر جولىن ويناپ ءجۇرىپ وتكەرەم.
مىقتىلاردىڭ ءوزى مەندەي بولسىن دەپ،
بولا الماسا،
ءىشى كۇيىپ ءولسىن دەپ،-
بوسكەنىمدە،
كەڭەس بەردىڭ:
«ەر بولساڭ،
ەڭ الدىمەن ءوزىڭدى ءوزىڭ مەنسىنبە!»
جەك كورەتىن جىگىتىمنىڭ سەنگەنى
تالقان بولىپ،
رۋحاني ولگەنىن
كورىپ تۇرىپ كۇلگەنىمدە،
سويلەتپەي،
قىپ - قىزىل عىپ سويىپ سالدىڭ سەن مەنى
كوڭىلىمنەن شىعارمايتىن ءبىر ەلى،
عۇمىر بويى بولا الاتىن تىرەگىم
ماعان شىن دوس ىزدەۋدەن hءام تابۋدان
تانبايسىڭ - اۋ، تالمايسىڭ - اۋ جۇرەگىم.
ال ەندى توپتى ۇشكە بولەيىك. «بىرلىك»، «بەرەكە»، «ىنتىماق» توپتارىنا بولەمىز. ەندى توبىمىزدىڭ دوستىق جايلى وزدەرىنىڭ وي - تولعامدارىن تىڭداپ كورەيىك، قانە كىمنىڭ دوستىق جايلى قانداي پىكىردە ەكەنىن بىلەيىك؟ قاي توپتىڭ ويى ۇشقىر ەكەن؟.
II. پىكىر تالاس سۇراقتارى:
1. دوسى كوپتى جاۋ المايدى دەگەندى قالاي تۇسىنەسىزدەر؟
2. ءسىزدىڭ ومىرىڭىزدە شىن دوستىقتى دالەلدەيتىن قانداي جاعدايلار بولدى؟
3. ۇلى ابايدىڭ «دوسى كوپپەن سىيلاس، دوسى جوقپەن سىرلاس» دەگەن ءسوزىنىڭ
اقيقاتتىعىنا مىسال كەلتىرە الاسىڭ با؟
4. ناعىز دوستىق، شىنايى ماحاببات كەزدەسە بەرمەيدى دەگەن پىكىر بار. وسى
پىكىرگە ءسىزدىڭ ويىڭىز قالاي؟
5. ايەل مەن ەردىڭ اراسىندا دوستىق بولۋى مۇمكىن بە؟
6. دوسىم ءۇشىن ءبارىن قۇربان ەتۋگە دايىنمىن. دوسىڭنىڭ كىم ەكەنىن ايت، مەن
سەنىڭ كىم ەكەنىڭدى ايتامىن دەگەن ءسوز ءارقاشان دا ءادىل، دۇرىس دەپ سانايسىز
با؟
III. سيتۋاسيالىق سۇراقتار:
1. ءبىر كۇنى كوپتەن بەرى كەزدەسپەگەن دوسىڭمەن جولىعىپ كەزدەسىپ قالدىڭدار. اڭگىمە – دۇكەن قۇرىپ ءدامحانادا وتىرعاندا كەنەت اناڭنىڭ “تەز قايت”- دەپ بۇيىرعانى ەسىڭە تۇسە كەتتى. سەن وسى كەزدە نە ىستەر ەدىڭ؟
2. دوستارىڭمەن تابيعات اياسىندا دەمالىپ وتىر ەدىڭ، قاسىڭدا ەندى عانا تانىسا باستاعان ادەمى قىز (جىگىت) وتىر. كەنەت سەنىڭ 10 جىل بىرگە وقىعان سىنىپتاس دوسىڭ كورشى ەلدى - مەكەنگە بارىپ كەلۋ كەرەكتىگىن سەنەن ءوتىنىپ سۇراپ تەلەفون شالدى. سەنىڭ وسى كەزدەگى ارەكەتىڭ قانداي بولار ەدى؟
3. پوەزد ءجۇرىپ كەلەدى. سەن الىپ ۇشىپ، ساعىنىپ تۋعان اۋىلىڭا 7 - 8 جىلدان كەيىن كەلە جاتىرسىڭ. كوپتەن بەرى كورمەگەن سىنىپتاستار مەن دوس - جاراندارىڭدى بولاشاق جارىڭا ماقتان ەتىپ كەلە جاتقانىڭدا الدارىڭا ءبىر قايىر سۇراعان ءمۇساپىر كەيپىندەگى ۇسقىنسىز ءبىر ادام كەلە قالدى. بۇل سەنىمەن بىرگە وقىعان، بىرگە ويناعان، ءبىر ناندى ءبولىسىپ جەگەن اجىراماستاي بولامىز دەپ كىشكەنە كۇندەرىڭدە ءبىر – بىرىڭە ۋادە بەرگەن قيماس دوسىڭ بولىپ شىقتى. سەنىڭ ونى كورگەننەن كەيىنگى ارەكەتىڭ قانداي بولادى دەپ ويلايسىڭ؟
IV. توپ جەتەكشىسى: ال ەندى بالالار ءسال عانا سەرگىتۋ جاتتىعۋىن جاساپ جىبەرەيىك.
1 تاپسىرما «دوس ىزدەيمىن»
1 كەزەڭ. توپ جەتەكشىسى: كەز - كەلگەن ادامنىڭ وزىنە لايىقتى دوسى بولعانىن ارماندايتىنى بەلگىلى. ءسىزدىڭ كەيبىرەۋىڭىزدىڭ، مۇمكىن وسىنداي شىنايى دوسىڭىز بار شىعار. ال قايسىبىرەۋىڭىزدىڭ كوپتەگەن تانىستارىڭىز، جاقىندارىڭىز بولسا دا، ولاردىڭ اراسىنان ءوزىڭىزدىڭ ناعىز دوسىڭىزدى تابا الماي جۇرگەن بولارسىزدار؟ ال ءۇشىنشىڭىز، مۇمكىن، ءوزىڭىزدىڭ تۇيىق، ۇيالشاق مىنەزىڭىزدەن ءوزىڭىزدى جالعىز ساناپ، دوسىڭىزدىڭ بولماعىنا قىنجىلاتىن بولارسىز. كەز - كەلگەن جاعدايدا دا ناعىز دوس ەشكىمگە كەدەرگى كەلتىرمەيدى. ەندەشە وزىمىزگە قانداي دوس قاجەت ەكەندىگىن بەينەلەيتىن گازەت شىعارىپ، ءبىر ءسات ويىنعا ارالاسايىق. وسى ساتتەن باستاپ مەن تەگىن حابارلاندىرۋلار جاريالايتىن ەرەكشە گازەتتىڭ رەداكتورى ءرولىن اتقارامىن. گازەت «دوس ىزدەيمىن» دەپ اتالادى.
سىزدەردىڭ ءارقايسىڭىز بۇل گازەتكە دوس ىزدەيتىنىڭىز جونىندە حابارلاندىرۋ بەرە الاسىز. بۇل حابارلاندىرۋدا سوزدەردىڭ سانى مەن ارىپتەردىڭ ولشەمدەرىنە ەشقانداي شەك قويىلمايدى. حابارلاندىرۋ ءار ءتۇرلى فورمادا بولۋى مۇمكىن. ءسىز مىسالى ۇمىتكەر دوسىڭىزدىڭ قانداي قاسيەتتەرىنىڭ بولعانىن قالايسىز، ءتىپتى ونىڭ سۋرەتىن سالساڭىز دا بولادى. ءوزىڭىز تۋرالى ايتساڭىز دا بولادى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا حابارلاندىرۋدى قانداي تۇردە بەرەمىن دەسەڭىز دە ءوز ەركىڭىزدە. تەك ۇستاناتىن نارسە – دوس ىزدەگەن حابارلاندىرۋ وتە كوپ بولادى، سوندىقتان ءسىز ءوزىڭىزدىڭ حابارلاندىرۋىڭىزدىڭ كوركەم بەزەندىرىلىپ، باسقالاردىڭ نازارىن بىردەن اۋداراتىن جاعىن ويلاستىرعانىڭىز ءجون.
قولدارىڭىزعا قاعاز، فلوماستەر الىڭىز دا ىسكە كىرىسىڭىز. بەس مينۋت ۋاقىت بەرىلەدى.
2 كەزەڭ. بەرىلگەن ۋاقىت بىتكەننەن كەيىن حابارلاندىرۋلار تاقتاعا ءىلىنۋى كەرەك. توپ مۇشەلەرى حابارلاندىرۋلارمەن ءۇنسىز ءجۇرىپ تانىسادى. ءاربىر وقۋشى ءوزىنىڭ نازارىن اۋدارعان حابارلاندىرۋعا قىزىل ءتۇستى دوڭگەلەك سالۋى كەرەك جانە ول حابارلاندىرۋ بەرگەن اداممەن بايلانىسۋعا دايىن. تاڭداۋدىڭ سانىن ۇشكە دەيىن شەكتەۋگە بولادى.
ەندى حابارلاندىرۋ جازىلعان قاعازداردى السا بولادى. قاراڭىزدار، ءسىزدىڭ حابارلاندىرۋىڭىزدى قانشا ادام تاڭداعان ەكەن؟ شەڭبەر بويىنشا اركىم قانشا دوڭگەلەككە يە بولعانىن ايتسىن.
3 كەزەڭ. ويىننىڭ ناتيجەسىن شىعارىپ، توپ الدىندا ايتۋ.
V. سەرگىتۋ جاتتىعۋى:
ءتورت ستولدى قاتارلاپ قويىپ، بەس وقۋشى شىعارامىز. ءبىر - بىرىڭە دوستىق سەزىمدەرىڭدى تەكسەرىپ كورەيىك. مۋزىكا بىتكەندە بارلىعى دا وتىرۋى ءتيىس، ارينە بارلىعى دا. دوسىن سىيدىرا ما ەكەن؟ كورەيىك. ستولدەر سانى بىرتە - بىرتە ازايا بەرەدى. ويىننىڭ شارتى: سوڭعى قالعان ءبىر ستولگە بەس وقۋشى دا سىيىسىپ وتىرۋى ءتيىس.
ويىن ويناتىلىپ جاتقاندا ءۇش توپ ءبىر - بىرىنە دوستىققا بايلانىستى سۇراقتار قويىپ، جاۋاپ الىسادى.
VI. ءبىرىنشى دوستىق ءۇيىن قالاۋ.
توپ جەتەكشىسى: بالالار ەندى دوستىققا بايلانىستى ۇلاعاتتى سوزدەرگە بايلانىستى تاپسىرمالاردى ورىندايمىز.
• اقىلسىز دوستان، اقىلدى دۇشپان ارتىق.
• دۇشپانعا دا دوس كەرەك، پالۋانعا دا كۇش كەرەك.
• دوستىڭ ورنى - ءتور، دۇشپاننىڭ ورنى – كور
• دوسى كوپپەن سىيلاس، دوسى ازبەن سىرلاس.
• ايرىلماستاي دوسىڭا، قايرىلماستاي ءسوز ايتپا.
• جامان دوستان، جاۋ ارتىق
2. تاپسىرما. بالالار دوستارىڭ قانشالىقتى كوپ بولسا، دوستىق جايلى ماقال - ماتەل، ناقىل سوزدەردى دە سونشالىقتى كوپ بىلەسىڭدەر دەپ ويلايمىن. بۇل تاپسىرمامىز بويىنشا دوستىق تۋرالى ماقال - ماتەلدىڭ جارتىسىن ايتامىن دا، جارتىسىن جاسىرامىن. قالعانىن تاۋىپ سول تابىلعان سوزدەردى اشا وتىرىپ، دوستىق ءۇيىن قالاپ شىعامىز. الدىمەن ءۇيدىڭ ءنومىرىن تاڭداپ الىڭدار.
VII. ەكىنشى دوستىق ءۇيىن قالاۋ.
• مىڭ دوسىڭ بولسا دا، بىرەۋىنىڭ ورنى ارتىق
• دوس كوتەرەر كوڭىلدى، مال كوتەرەر ءونىمدى.
• دوسىڭدى جامانداما، دوسسىز قالارسىڭ
• شىن دوس باسىڭا ىرزا، كەي دوس اسىڭا ىرزا
• دوس ەگىز، دۇشپان سەگىز.
• جاقسى دوس پايداسىن تيگىزبەسە، زيانىن تيگىزبەيدى،
• جامان دوس الدىڭدى وراپ جۇرگىزبەيدى
VIII. ءۇشىنشى دوستىق ءۇيىن قالاۋ.
• دوسى كوپتىڭ جانى سەمىرەدى، اسى كوپتىڭ ءتانى سەمىرەدى
• جامان دوس، جاۋىڭمەن بىرگە شابار.
• اعاش تامىرمەن، ادام دوسىمەن مىقتى
• قيماس دوسىڭ سۇراسا، قيماسىڭدى بەرەسىڭ.
• قاسىڭ مەن دوسىڭدى، قاس، قاباعى تانىتار
• مىڭ جولداس جاقسى، مىڭ جولداستان ءبىر دوس جاقسى
IX. دوستىق - ءومىر ءۇشىن ەڭ قاجەتتى نارسە، ويتكەنى ەشكىم ەشقاشان دا بارلىق
باسقا يگىلىككە تۇگەل يە بولا تۇرسا دا، دوس - جارانسىز ءومىردى قالاماق ەمەس.
اريستوتەل
X. 3 تاپسىرما. دوستىققا مىنەزدەمە بەرىپ كەتىڭدەر.
سونىمەن بالالار بۇگىنگى ساباق ءوز ماقساتىنا جەتتى دەپ ويلايمىن. بۇگىنگى ساباقتا دوس جايلى، دوستىق جايلى پىكىرلەر مەن ويلارىڭدى ورتاعا سالدىڭدار. كەلگەن قوناقتارعا دا، سەندەرگە دە كوپ راحمەت! دوستار تۋرالى انمەن ساباعىمىزدى قورىتىندىلاپ جابايىق.
دوستىق سوزىنە بايلانىستى ماعىنالاس سوزدەردى
مىنا پىشىندەردىڭ ىشىنە كەز - كەلگەن وقۋشى
ۇشقىرلىقتارىنا قاراي جازىپ شىعادى
XI. توپ جەتەكشىسى:
سونىمەن بالالار بۇگىنگى ساباق ءوز ماقساتىنا جەتتى دەپ ويلايمىن. بۇگىنگى ساباقتا دوس جايلى، دوستىق جايلى پىكىرلەر مەن ويلارىڭدى ورتاعا سالدىڭدار. كەلگەن قوناقتارعا دا، سەندەرگە دە كوپ راحمەت! دوستار تۋرالى انمەن ساباعىمىزدى قورىتىندىلاپ جابايىق.
دوستار ءانى
1. بىرگە تويلاپ، بىرگە وتكىزگەن،
جالىنداعان جاس شاعىم
تالاي قىزىق كۇندى وتكىزگەن،
قايداسىڭدار دوستارىم
قايىرماسى:
دوستار، دوستار ءجۇرسىڭ قايدا،
بىرگە ەدى عوي جانىمىز.
ەسكە الىسىپ وسىندايدا،
كەل، شىرقايىق ءبارىمىز
2. جۇرسەك داعى قيىر شەتتە
دوستى ۇمىتقىم كەلمەيدى
دوستىق جالىن بار جۇرەكتەر
سۋىمايدى، سونبەيدى
قورىتا كەلە بۇگىنگى العان اسەرلەرىڭدى ءبىر اۋىز سوزبەن تۇيىندەپ وتەمىز.
XII. نازارلارىڭىزعا راحمەت!
«دوستىق - بىرلىك پەن ىنتىماق نەگىزى» (پرەزەنتاسيا)
I. ساباقتىڭ ماقساتى: ادامدار اراسىنداعى دوستىق پەن ءوزارا تۇسىنىستىكتى باعالاي بىلۋگە ۇيرەتۋ.
مىندەتتەرى:
- سەنىمدى جانە ادال دوس بولۋعا ۇمتىلىسىن دامىتۋ؛
- ادامنىڭ ومىرىندە دوستىقتىڭ الاتىن
ورنى تۋرالى ۇعىمىن كەڭەيتۋ؛
- ادامنىڭ اينالاسىنداعى ادامدارمەن جەمىستى ءوزارا ارەكەتتەستىك داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ
توپ جەتەكشىسى: سالەمەتسىزدەر مە قۇرمەتتى ارىپتەستەر جانە وقۋشىلار! بۇگىنگى ءبىزدىڭ وقۋشىلاردىڭ «دوستىق - بىرلىك پەن ىنتىماق نەگىزى» اتتى اشىق تاربيە ساعاتىنا قوش كەلدىڭىزدەر!
دوس تۋرالى ويلار وتە كوپ. دوستىق جايلى ايتپاعان ۇلى ادامدار جوق دەسە دە بولادى. مىسالى: ۇلى عۇلاما عالىم اريستوتەل «دوستىق - ءومىر ءۇشىن ەڭ قاجەتتى نارسە، ويتكەنى ەشكىم ەشقاشاندا بارلىق باسقا يگىلىككە تۇگەل يە بولا تۇرسا دا، دوس - جارانسىز ءومىردى قالاماق ەمەس» دەپ ايتسا،
«قىل وتپەستەي تاتۋلىقتى ءبىر اشۋعا ساتپايىق» دەپ مۇحتار اۋەزوۆ تە دوستىق تۋرالى ءوز ويىن ايتىپ كەتكەن. قانە كىم دوس تۋرالى ولەڭ، نە قارا ءسوز بىلەدى؟
و. سۇلەيمەنوۆتىڭ «ناعىز دوس» ولەڭىن نۇرسۇلتاننىڭ ورىنداۋىندا ۇسىنامىز:
ماعان دوسىڭ كوپپە دەسە؟
كوپ دەر ەم!
كوپ دەگەنىم ءبىر سەن عانا،
اقبەرەن!
سەن باتىرسىڭ،
سەن باتىلسىڭ،
سەنىمەن
ءومىر جولىن ويناپ ءجۇرىپ وتكەرەم.
مىقتىلاردىڭ ءوزى مەندەي بولسىن دەپ،
بولا الماسا،
ءىشى كۇيىپ ءولسىن دەپ،-
بوسكەنىمدە،
كەڭەس بەردىڭ:
«ەر بولساڭ،
ەڭ الدىمەن ءوزىڭدى ءوزىڭ مەنسىنبە!»
جەك كورەتىن جىگىتىمنىڭ سەنگەنى
تالقان بولىپ،
رۋحاني ولگەنىن
كورىپ تۇرىپ كۇلگەنىمدە،
سويلەتپەي،
قىپ - قىزىل عىپ سويىپ سالدىڭ سەن مەنى
كوڭىلىمنەن شىعارمايتىن ءبىر ەلى،
عۇمىر بويى بولا الاتىن تىرەگىم
ماعان شىن دوس ىزدەۋدەن hءام تابۋدان
تانبايسىڭ - اۋ، تالمايسىڭ - اۋ جۇرەگىم.
ال ەندى توپتى ۇشكە بولەيىك. «بىرلىك»، «بەرەكە»، «ىنتىماق» توپتارىنا بولەمىز. ەندى توبىمىزدىڭ دوستىق جايلى وزدەرىنىڭ وي - تولعامدارىن تىڭداپ كورەيىك، قانە كىمنىڭ دوستىق جايلى قانداي پىكىردە ەكەنىن بىلەيىك؟ قاي توپتىڭ ويى ۇشقىر ەكەن؟.
II. پىكىر تالاس سۇراقتارى:
1. دوسى كوپتى جاۋ المايدى دەگەندى قالاي تۇسىنەسىزدەر؟
2. ءسىزدىڭ ومىرىڭىزدە شىن دوستىقتى دالەلدەيتىن قانداي جاعدايلار بولدى؟
3. ۇلى ابايدىڭ «دوسى كوپپەن سىيلاس، دوسى جوقپەن سىرلاس» دەگەن ءسوزىنىڭ
اقيقاتتىعىنا مىسال كەلتىرە الاسىڭ با؟
4. ناعىز دوستىق، شىنايى ماحاببات كەزدەسە بەرمەيدى دەگەن پىكىر بار. وسى
پىكىرگە ءسىزدىڭ ويىڭىز قالاي؟
5. ايەل مەن ەردىڭ اراسىندا دوستىق بولۋى مۇمكىن بە؟
6. دوسىم ءۇشىن ءبارىن قۇربان ەتۋگە دايىنمىن. دوسىڭنىڭ كىم ەكەنىن ايت، مەن
سەنىڭ كىم ەكەنىڭدى ايتامىن دەگەن ءسوز ءارقاشان دا ءادىل، دۇرىس دەپ سانايسىز
با؟
III. سيتۋاسيالىق سۇراقتار:
1. ءبىر كۇنى كوپتەن بەرى كەزدەسپەگەن دوسىڭمەن جولىعىپ كەزدەسىپ قالدىڭدار. اڭگىمە – دۇكەن قۇرىپ ءدامحانادا وتىرعاندا كەنەت اناڭنىڭ “تەز قايت”- دەپ بۇيىرعانى ەسىڭە تۇسە كەتتى. سەن وسى كەزدە نە ىستەر ەدىڭ؟
2. دوستارىڭمەن تابيعات اياسىندا دەمالىپ وتىر ەدىڭ، قاسىڭدا ەندى عانا تانىسا باستاعان ادەمى قىز (جىگىت) وتىر. كەنەت سەنىڭ 10 جىل بىرگە وقىعان سىنىپتاس دوسىڭ كورشى ەلدى - مەكەنگە بارىپ كەلۋ كەرەكتىگىن سەنەن ءوتىنىپ سۇراپ تەلەفون شالدى. سەنىڭ وسى كەزدەگى ارەكەتىڭ قانداي بولار ەدى؟
3. پوەزد ءجۇرىپ كەلەدى. سەن الىپ ۇشىپ، ساعىنىپ تۋعان اۋىلىڭا 7 - 8 جىلدان كەيىن كەلە جاتىرسىڭ. كوپتەن بەرى كورمەگەن سىنىپتاستار مەن دوس - جاراندارىڭدى بولاشاق جارىڭا ماقتان ەتىپ كەلە جاتقانىڭدا الدارىڭا ءبىر قايىر سۇراعان ءمۇساپىر كەيپىندەگى ۇسقىنسىز ءبىر ادام كەلە قالدى. بۇل سەنىمەن بىرگە وقىعان، بىرگە ويناعان، ءبىر ناندى ءبولىسىپ جەگەن اجىراماستاي بولامىز دەپ كىشكەنە كۇندەرىڭدە ءبىر – بىرىڭە ۋادە بەرگەن قيماس دوسىڭ بولىپ شىقتى. سەنىڭ ونى كورگەننەن كەيىنگى ارەكەتىڭ قانداي بولادى دەپ ويلايسىڭ؟
IV. توپ جەتەكشىسى: ال ەندى بالالار ءسال عانا سەرگىتۋ جاتتىعۋىن جاساپ جىبەرەيىك.
1 تاپسىرما «دوس ىزدەيمىن»
1 كەزەڭ. توپ جەتەكشىسى: كەز - كەلگەن ادامنىڭ وزىنە لايىقتى دوسى بولعانىن ارماندايتىنى بەلگىلى. ءسىزدىڭ كەيبىرەۋىڭىزدىڭ، مۇمكىن وسىنداي شىنايى دوسىڭىز بار شىعار. ال قايسىبىرەۋىڭىزدىڭ كوپتەگەن تانىستارىڭىز، جاقىندارىڭىز بولسا دا، ولاردىڭ اراسىنان ءوزىڭىزدىڭ ناعىز دوسىڭىزدى تابا الماي جۇرگەن بولارسىزدار؟ ال ءۇشىنشىڭىز، مۇمكىن، ءوزىڭىزدىڭ تۇيىق، ۇيالشاق مىنەزىڭىزدەن ءوزىڭىزدى جالعىز ساناپ، دوسىڭىزدىڭ بولماعىنا قىنجىلاتىن بولارسىز. كەز - كەلگەن جاعدايدا دا ناعىز دوس ەشكىمگە كەدەرگى كەلتىرمەيدى. ەندەشە وزىمىزگە قانداي دوس قاجەت ەكەندىگىن بەينەلەيتىن گازەت شىعارىپ، ءبىر ءسات ويىنعا ارالاسايىق. وسى ساتتەن باستاپ مەن تەگىن حابارلاندىرۋلار جاريالايتىن ەرەكشە گازەتتىڭ رەداكتورى ءرولىن اتقارامىن. گازەت «دوس ىزدەيمىن» دەپ اتالادى.
سىزدەردىڭ ءارقايسىڭىز بۇل گازەتكە دوس ىزدەيتىنىڭىز جونىندە حابارلاندىرۋ بەرە الاسىز. بۇل حابارلاندىرۋدا سوزدەردىڭ سانى مەن ارىپتەردىڭ ولشەمدەرىنە ەشقانداي شەك قويىلمايدى. حابارلاندىرۋ ءار ءتۇرلى فورمادا بولۋى مۇمكىن. ءسىز مىسالى ۇمىتكەر دوسىڭىزدىڭ قانداي قاسيەتتەرىنىڭ بولعانىن قالايسىز، ءتىپتى ونىڭ سۋرەتىن سالساڭىز دا بولادى. ءوزىڭىز تۋرالى ايتساڭىز دا بولادى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا حابارلاندىرۋدى قانداي تۇردە بەرەمىن دەسەڭىز دە ءوز ەركىڭىزدە. تەك ۇستاناتىن نارسە – دوس ىزدەگەن حابارلاندىرۋ وتە كوپ بولادى، سوندىقتان ءسىز ءوزىڭىزدىڭ حابارلاندىرۋىڭىزدىڭ كوركەم بەزەندىرىلىپ، باسقالاردىڭ نازارىن بىردەن اۋداراتىن جاعىن ويلاستىرعانىڭىز ءجون.
قولدارىڭىزعا قاعاز، فلوماستەر الىڭىز دا ىسكە كىرىسىڭىز. بەس مينۋت ۋاقىت بەرىلەدى.
2 كەزەڭ. بەرىلگەن ۋاقىت بىتكەننەن كەيىن حابارلاندىرۋلار تاقتاعا ءىلىنۋى كەرەك. توپ مۇشەلەرى حابارلاندىرۋلارمەن ءۇنسىز ءجۇرىپ تانىسادى. ءاربىر وقۋشى ءوزىنىڭ نازارىن اۋدارعان حابارلاندىرۋعا قىزىل ءتۇستى دوڭگەلەك سالۋى كەرەك جانە ول حابارلاندىرۋ بەرگەن اداممەن بايلانىسۋعا دايىن. تاڭداۋدىڭ سانىن ۇشكە دەيىن شەكتەۋگە بولادى.
ەندى حابارلاندىرۋ جازىلعان قاعازداردى السا بولادى. قاراڭىزدار، ءسىزدىڭ حابارلاندىرۋىڭىزدى قانشا ادام تاڭداعان ەكەن؟ شەڭبەر بويىنشا اركىم قانشا دوڭگەلەككە يە بولعانىن ايتسىن.
3 كەزەڭ. ويىننىڭ ناتيجەسىن شىعارىپ، توپ الدىندا ايتۋ.
V. سەرگىتۋ جاتتىعۋى:
ءتورت ستولدى قاتارلاپ قويىپ، بەس وقۋشى شىعارامىز. ءبىر - بىرىڭە دوستىق سەزىمدەرىڭدى تەكسەرىپ كورەيىك. مۋزىكا بىتكەندە بارلىعى دا وتىرۋى ءتيىس، ارينە بارلىعى دا. دوسىن سىيدىرا ما ەكەن؟ كورەيىك. ستولدەر سانى بىرتە - بىرتە ازايا بەرەدى. ويىننىڭ شارتى: سوڭعى قالعان ءبىر ستولگە بەس وقۋشى دا سىيىسىپ وتىرۋى ءتيىس.
ويىن ويناتىلىپ جاتقاندا ءۇش توپ ءبىر - بىرىنە دوستىققا بايلانىستى سۇراقتار قويىپ، جاۋاپ الىسادى.
VI. ءبىرىنشى دوستىق ءۇيىن قالاۋ.
توپ جەتەكشىسى: بالالار ەندى دوستىققا بايلانىستى ۇلاعاتتى سوزدەرگە بايلانىستى تاپسىرمالاردى ورىندايمىز.
• اقىلسىز دوستان، اقىلدى دۇشپان ارتىق.
• دۇشپانعا دا دوس كەرەك، پالۋانعا دا كۇش كەرەك.
• دوستىڭ ورنى - ءتور، دۇشپاننىڭ ورنى – كور
• دوسى كوپپەن سىيلاس، دوسى ازبەن سىرلاس.
• ايرىلماستاي دوسىڭا، قايرىلماستاي ءسوز ايتپا.
• جامان دوستان، جاۋ ارتىق
2. تاپسىرما. بالالار دوستارىڭ قانشالىقتى كوپ بولسا، دوستىق جايلى ماقال - ماتەل، ناقىل سوزدەردى دە سونشالىقتى كوپ بىلەسىڭدەر دەپ ويلايمىن. بۇل تاپسىرمامىز بويىنشا دوستىق تۋرالى ماقال - ماتەلدىڭ جارتىسىن ايتامىن دا، جارتىسىن جاسىرامىن. قالعانىن تاۋىپ سول تابىلعان سوزدەردى اشا وتىرىپ، دوستىق ءۇيىن قالاپ شىعامىز. الدىمەن ءۇيدىڭ ءنومىرىن تاڭداپ الىڭدار.
VII. ەكىنشى دوستىق ءۇيىن قالاۋ.
• مىڭ دوسىڭ بولسا دا، بىرەۋىنىڭ ورنى ارتىق
• دوس كوتەرەر كوڭىلدى، مال كوتەرەر ءونىمدى.
• دوسىڭدى جامانداما، دوسسىز قالارسىڭ
• شىن دوس باسىڭا ىرزا، كەي دوس اسىڭا ىرزا
• دوس ەگىز، دۇشپان سەگىز.
• جاقسى دوس پايداسىن تيگىزبەسە، زيانىن تيگىزبەيدى،
• جامان دوس الدىڭدى وراپ جۇرگىزبەيدى
VIII. ءۇشىنشى دوستىق ءۇيىن قالاۋ.
• دوسى كوپتىڭ جانى سەمىرەدى، اسى كوپتىڭ ءتانى سەمىرەدى
• جامان دوس، جاۋىڭمەن بىرگە شابار.
• اعاش تامىرمەن، ادام دوسىمەن مىقتى
• قيماس دوسىڭ سۇراسا، قيماسىڭدى بەرەسىڭ.
• قاسىڭ مەن دوسىڭدى، قاس، قاباعى تانىتار
• مىڭ جولداس جاقسى، مىڭ جولداستان ءبىر دوس جاقسى
IX. دوستىق - ءومىر ءۇشىن ەڭ قاجەتتى نارسە، ويتكەنى ەشكىم ەشقاشان دا بارلىق
باسقا يگىلىككە تۇگەل يە بولا تۇرسا دا، دوس - جارانسىز ءومىردى قالاماق ەمەس.
اريستوتەل
X. 3 تاپسىرما. دوستىققا مىنەزدەمە بەرىپ كەتىڭدەر.
سونىمەن بالالار بۇگىنگى ساباق ءوز ماقساتىنا جەتتى دەپ ويلايمىن. بۇگىنگى ساباقتا دوس جايلى، دوستىق جايلى پىكىرلەر مەن ويلارىڭدى ورتاعا سالدىڭدار. كەلگەن قوناقتارعا دا، سەندەرگە دە كوپ راحمەت! دوستار تۋرالى انمەن ساباعىمىزدى قورىتىندىلاپ جابايىق.
دوستىق سوزىنە بايلانىستى ماعىنالاس سوزدەردى
مىنا پىشىندەردىڭ ىشىنە كەز - كەلگەن وقۋشى
ۇشقىرلىقتارىنا قاراي جازىپ شىعادى
XI. توپ جەتەكشىسى:
سونىمەن بالالار بۇگىنگى ساباق ءوز ماقساتىنا جەتتى دەپ ويلايمىن. بۇگىنگى ساباقتا دوس جايلى، دوستىق جايلى پىكىرلەر مەن ويلارىڭدى ورتاعا سالدىڭدار. كەلگەن قوناقتارعا دا، سەندەرگە دە كوپ راحمەت! دوستار تۋرالى انمەن ساباعىمىزدى قورىتىندىلاپ جابايىق.
دوستار ءانى
1. بىرگە تويلاپ، بىرگە وتكىزگەن،
جالىنداعان جاس شاعىم
تالاي قىزىق كۇندى وتكىزگەن،
قايداسىڭدار دوستارىم
قايىرماسى:
دوستار، دوستار ءجۇرسىڭ قايدا،
بىرگە ەدى عوي جانىمىز.
ەسكە الىسىپ وسىندايدا،
كەل، شىرقايىق ءبارىمىز
2. جۇرسەك داعى قيىر شەتتە
دوستى ۇمىتقىم كەلمەيدى
دوستىق جالىن بار جۇرەكتەر
سۋىمايدى، سونبەيدى
قورىتا كەلە بۇگىنگى العان اسەرلەرىڭدى ءبىر اۋىز سوزبەن تۇيىندەپ وتەمىز.
XII. نازارلارىڭىزعا راحمەت!
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
2010 جىل ق ر كىشى عىلىم اكادەمياسى ءحىV - ءىنشى عپك عىلىمي جوبا بايقاۋى IV – ورىن
