دۋبروۆسكيي اڭگىمەسى
ا. س. پۋشكين
ءسوز الدىنان(اۋدارماشىدان)
ولشەۋسىز كوپ جاساعان دۇنيە كارى،
تاعى تالاي جاساماق مۇنان دا ءارى.
يەسىنەن باسقاعا ءمالىم ەمەس،
قانشا تۇرماق، قانشا جىل تۇرعاندارى.
سول ەسەپسىز جىلداردا كوپ جان وتكەن،
كەزىمەن ءبىرى كەلىپ، ءبىرى كەتكەن.
اۋەل باستا ادامزات اڭشا ءجۇرىپ،
ءالسىزىن ازىق قىلدى ءالى جەتكەن.
قارۋلارى جۇدىرىق، ءتىس، تىرناعى،
ناشاردىڭ مىقتىدان جوق قۇتىلماعى.
كۇشكە قارسى السىزدەر ايلا ىزدەيدى،
زورلىقتىڭ ويلاتقانى ول باياعى.
سول سەبەپتەن شىعىپتى اعاش قارۋ،
نە جانشىپ، نە توقپاقتاپ باستى جارۋ.
بۇرىنعىداي تىم وڭاي بولا المايدى،
قارۋلىعا قارۋسىز قارسى بارۋ.
ونان سوڭ تاستان قارۋ شىعارىپتى،
وتكىر تاسپەن باس كەسىپ، ءىش جارىپتى.
تەمىر قارۋ شىققان سوڭ ءتىپتى وزگەرىپ،
دۇنيەنى باسقا ومىرگە اۋدارىپتى.
كوپتىك، كومەك ىزدەتكەن وسى تەمىر،
بۇل شىققان سوڭ بۇرىنعى ءىس بولدى كومىر.
كوپ جەڭىپ، ازعانالار ايلا ويلانىپ،
ءوتىپتى سونىمەنەن تالاي ءومىر.
ونان سوڭ ونەر شىقتى وتپەن اتقان،
زەڭبىرەك، بومبا، مىلتىق تارسىلداتقان.
ءبىر مينۋتتىڭ ىشىندە جوق قىلادى
عاسكەردى الدەنەشە تولىپ جاتقان.
وتتى قارۋ شىققان سوڭ ءتىپتى وزگەردى،
ايلا تاۋىپ اسىردى ءار ونەردى.
كوپ، كومەك، كۇش پەن ەرلىك تۇككە تۇرماي،
ونەرسىزدى ونەرلى قىرا بەردى.
«اڭ زامان»، «اعاش زامان»، «تاس زامان» دەپ،
بۇل ۇشەۋىن ايتادى — باس زامان دەپ.
باسىندا ادام دا اڭشا ىمداسسا دا،
سويلەي-سويلەي ىمبالدى تاستاعان دەپ.
«اتا»، «پاپا»، «ماما» دەپ ءسوز باستالعان،
سويتە-سويتە ءسوز قوسىپ، ۇعىپ العان.
ەرنى ەپتى، ءتىلى ورامدى جاراتىلىپ،
ادامنان اڭشا ىمداسۋ ءسويتىپ قالعان.
سويلەسكەن، ايلا ويلاسقان، اقىلداسقان،
قۇلدانىپ بار حايۋاندى ادام باسقان.
كۇندەستىكپەن كورە الماي ءبىرىن-بىرى،
اياماعان، الىسقان، ءور تالاسقان.
ادامزات بىر-بىرىنە بولعان دۇسپان،
قارىنداس قانىن ءىشىپ قىرىلىسقان.
قىردا قۇس، داريادا بالىقتاي بوپ،
اياعىندا شار ءمىنىپ اسپانعا ۇشقان.
وتاربا، پاروحود پەن كوكتەگى شار،
ديناميت، بومبا، پۋشكا، كوپ مىلتىقتار.
قاباعىڭدى قاققانشا قانشا ادامدى،
جوق قىلۋعا داپ-دايىن تۇر وسىلار.
بۇلار كەرەك ادامدى قىرماق ءۇشىن،
ءوزى بيلەپ، سالتانات قۇرماق ءۇشىن.
وتسىز، كۇشسىز، سۇيەكسىز قىزىل ءتىل بار،
ولارعا ەل قىرعىزباي تۇرماق ءۇشىن.
تۋرا تيسە، تۇزەلمەس ءتىل جاراسى،
ونى ۇعا ما ادامنىڭ ءبىر پاراسى.
ارسىزدىقپەن ايتقان داۋ جاۋاپ ەمەس،
تاپقان سوزگە ەشكىمنىڭ جوق تالاسى.
ءوزى ولمەيدى، ءدال تيسە، وڭالتپايدى،
ءتىلدىڭ ءىزىن ەش نارسە جوعالتپايدى.
ايتتىم، جازىپ باستىردىم، قالدى جازۋ،
مەن ولسەم دە ءسوز ءتىرى، تەك جاتپايدى.
ءبىراق ونداي بەك جۇيرىك، تىم ءتاتتى ءتىل
نەشە مىڭنان بىرەۋگە بىتەدى، ءبىل.
اندا-ساندا بىرەۋدى ازار بەرگەن،
بۇرىنعى وتكەن ەسەپسىز بۇلدىر كوپ جىل.
ايتقان ءسوزى اۋرۋعا ەم، جانعا قۇمار،
تاۋىپ ايتقىش ءتاتتى ءتىل، سايراۋشىلار:
بايرون، پۋشكين، لەرمونتوۆ، نەكراسوۆ،
قوجا حافيز، ناۋاي، فيزۋلي بار.
وسىنداي ورامدىلار ءار ەلدە كوپ،
ءبارىن اتاپ نە كەرەك پالەنشە دەپ،
نەگە ايتتى، نە دەپ ايتتى، كىمدى ايتقانى،
ءسوزىن ۇق تا، سونى ويلا، وسىندا كەپ .
مەن سىزگە ايتپاقشى ەدىم ءبىر ەرتەگى،
پۋشكيننىڭ جازعان ءسوزىن ەرتەدەگى.
ونى ايتپاي، ونان دا ەسكى زاماندى ايتتىم،
ادامنىڭ سولايشا دەپ تۇزەلمەگى.
ماقسۇتىم: عيبرات ءۇشىن ايتا كەتپەك،
ادامعا ۇلكەن مىندەت — تالاپ ەتپەك.
ورىس ايتتى، ونى ۇعىپ بولماس دەمەي،
جاھات قىلسا، ءار ىسكە ادام جەتپەك.
ولار-داعى بىرىنەن-بىرى كورگەن،
ءسوزى ۇناپ، شاكىرت بوپ ىزىنە ەرگەن.
ويلانىپ، ءبىرىن بۇزىپ، ءبىرىن تۇزەپ،
كەرەكتىسىن كىتاپ قىپ سىزا بەرگەن.
وكىنبەي، ولەم دەمەي ورگە باسقان،
ەرىنبەي ەڭبەك قىلىپ ەگىن شاشقان.
جالىقپاي جارتاس قازىپ، كەن شىعارىپ،
تالىقپاي تاس بۇلاقتىڭ كوزىن اشقان.
قانىپ تۇر ءبۇتىن عالام سول بۇلاقتان،
اڭساعان عىلىم ىزدەپ ءار تاراپتان.
بۇلاقتى جاراتقانعا جالبارىنىپ،
ارشىعانعا «راحمەت» دەپ شۋلاپ جاتقان.
جازبايمىن ءدال وزىنشە پۋشكين ءسوزىن،
قازاقتىڭ شاعىلدىرار نادان كوزىن.
عىلىمنان كوزىلدىرىك كيمەگەن ەل،
تۋرالاپ كورە الماس دەپ كۇننىڭ كوزىن.
سۇيتسە دە كەتە قويمان شەتكە باسىپ،
ايتارمىن الىستاماي شىن جاناسىپ.
انشەيىن ەرتەك ايتىپ وتىر دەمەي،
جۇرەككە تىڭداعايسىڭ اقىلداسىپ.
جازعان جوق پۋشكين مۇنى ەرتەك ءۇشىن،
ماقسۇتى: بىزگە عيبرات بەرمەك ءۇشىن.
قياناتشىل، زورلىقشىل، پاراقوردىڭ
مىنەزىنىڭ سۋرەتىن كورمەك ءۇشىن.
شىن ماحاببات نە ەكەنىن بىلدىرمەككە،
ۋاعداشىل ادىلەتتى سۇيدىرمەككە،
جاقسى مىنەزدى ايتقاندا جاندى ەرىتىپ،
زۇلىمدىقتان جيرەنتىپ كۇيدىرمەككە.
اقىلسىز، مال مەن مانساپ كىم ەكەنىن،
سىرتى — ادام، ءىشى — شوشقا، سۇم ەكەنىن،
اللا سۇيمەك، ار سۇيمەك، ادام سۇيمەك،
ۇقتىرار ادامدىقتىڭ شىن ەكەنىن.
«ورىس ءسوزىن ايتتى» دەپ كەيبىر قاۋىم
ۇرماي-سوقپاي بولار-اق مەنىڭ جاۋىم.
نەنى ايتتى دەپ سۇراماس، كىم ايتتى دەر،
بىلمەي ءجۇرىپ ءوزىنىڭ اۋرۋ-ساۋىن.
ال، ايتامىن، ايىقتار ۇعا تۇرسىن،
اقىلسىز ماس ماقتانى تىعا تۇرسىن.
قىز، قىزىق، باتىر، بالۋان كەرەك قىلعان
ويسىز قۇلاق، ميسىز باس شىعا تۇرسىن.
دۋبروۆسكيي اڭگىمەسى
جەر اينالماي تۇرمايدى دۇنيە جاي،
كەلەر، كەتەر ادامزات ءىز قالدىرماي.
سول وتكەن كوپ زاماننىڭ ءبىر كەزىندە،
بولىپتى تروەكۋروۆ دەگەن ءبىر باي.
وسى باي رۋسيانىڭ شەتىندە ەكەن،
كۇنباتىس زاگرانيسا بەتىندە ەكەن.
ولشەۋسىز جەر، ساناۋسىز اقشاسى كوپ،
سۇيتسە دە تاعى جۇتپاق نيەتىندە ەكەن.
بۇل كەزدەن ول زاماننىڭ زاڭى قىزىق،
بار ەدى ءبىر ادەتى ءتىپتى بۇزىق.
كادىرلى، قولى جەتكەن مىقتىلاردىڭ
ق ۇلى بوپ ءجۇرۋشى ەدى تامام مۇجىق.
دەيتۇعىن «پوكروۆسكيي» قىشلاعى بار،
جازىلعان ق ۇلى بولىپ كوپ مۇجىقتار.
تامام باستىق سوڭىنان يتشە ەرەدى،
ۇلىعى ول زاماننىڭ اقشاقۇمار.
اڭعا قۇمار جان ەكەن جاسىنان باي،
قالىڭ ورمان، شىڭ تاۋ بار، اڭى دا ساي.
بەس ءجۇز ءيتى بار ەكەن ءار تۇقىمنان،
اڭقۇمارلار قويا ما يت اسىراماي.
سول كوپ يت ءبىر قالاداي سارايدا ەكەن،
يت دارىگەرى — تيموشكا قارايدى ەكەن.
ءار ءيتتىڭ جاعاتۇعىن ءۇيى بولەك.
تاماق جەپ ورنى-ورنىنا تارايدى ەكەن.
باي وزىنە تەڭ كورمەس جەردىڭ ءجۇزىن،
يتىنەن-اق ءبىلدىڭ قوي بايلىق ءىزىن.
اكەلىپ فرانسۋزدان ءبىر مولدا قىز،
وقىتتى ماريا دەگەن جالعىز قىزىن.
باي ءوزى وقىماعان نادان ەكەن،
تاكاببار، ماقتاۋ سۇيگىش ادام ەكەن.
«مالى كوپكە پالە جوق» دەپ ويلايتىن،
زورلىقشىل، ءور مىنەزدى، جامان ەكەن.
اندرەي دۋبروۆسكيي دەگەن ءبىر باي
داۋلەتى ەمەس ونىڭ تىم اناداي.
مىنەزى تروەكۋروۆ سىقىلدى ەمەس،
جارالعان بىر-بىرىنە ءتىپتى ۇقساماي.
كيستەنيەۆكا قىشلاعى — مۇنىڭ جەرى،
شىن ميراس، اتاسىنىڭ ەڭبەك تەرى.
مىنەزى اراز، ەكى باي تاتۋ ەكەن،
اڭعا شىقسا ايرىلماي جۇرگەندەرى.
دۋبروۆسكيي مال سۇيمەي، ادام سۇيگىش،
قيانات، زالىمدىقتى كورسە كۇيگىش.
«مال ساقتاما، ار ساقتا» دەپ ويلايدى،
ادامدىق، ادىلەتتى ەرتە تۇيگىش.
ارىنان ايامايدى داۋلەت-بۇلىن،
اياعىش قىزمەتكەرىن: كۇڭ مەن قۇلىن.
جىبەردى پەتربوردان وقىتۋعا
دەيتۇعىن ۆلاديمير جالعىز ۇلىن.
كوپ قۋعان تروەكۋروۆ اڭنىڭ جايىن،
مىلتىعى، ءيتى، قۇسى — ءبارى دايىن.
«دۋبروۆسكيي كەلمەسە، رازى ەمەن» دەپ،
اڭعا شىقسا شاقىرتار كورشى بايىن.
نادانداۋ تروەكۋروۆ عىلىمعا ولاق،
سۇيتسە-داعى ءقادىرى ەلگە مول-اق،
«سۇيەك قايدا كوپ بولسا، يت سوندا» — دەپ،
ۇيىنەن ۇزىلمەيدى مىڭ-سان قوناق.
مال نە قىلسىن اقىلدىڭ جوق پەن بارىن،
ماقتاندىرماي قويا ما تويعان قارىن.
اڭعا شىقپاق بولدى دا تروەكۋروۆ،
يت كورسەتە اپاردى قوناقتارىن.
تيموشكا شىقتى الدىنان بوركىن الىپ،
قوناقتار يت ماقتاستى قايران قالىپ.
يتكە بەرگەن تاماعىن ايتىپ بولماس،
استىنا مامىق توسەك قويعان سالىپ.
قوناق ءيتىن ماقتاسا — كوڭىل حوشى،
تروەكۋروۆ بايدىڭ دا تىلەگى وسى.
ءسوز سويلەمەي تۇر ەدى دۋبروۆسكيي،
«سەن نەگە سويلەمەيسىڭ» — دەدى دوسى.
«ماعان مىندەت ەمەس قوي يت ماقتاماق،
جاڭا كورگەن قوناقتار السىن ساباق.
يت تۇگىل قىزمەتشىڭە تابىلار ما،
مۇنداي ورىن، مۇنداي ءۇي، مۇنداي تاماق؟!»
بۇل سوزگە ءبىر قىزمەتكەر اشۋلاندى: :
— يتتەن كەيىن كوردىڭ بە سەن ادامدى؟
ءبىز تۇگىل سەن سىقىلدى ءبىر الپاۋىت
مۇندا تۇرسا قۋانار، — دەپ-اق سالدى.
تروەكۋروۆ قۋانىپ قارق-قارق كۇلدى،
«ءسوز تاپتىڭ» دەپ ارقاعا قاقتى قۇلدى.
ماقتانشاقتىڭ مالايى تاسىر بولىپ،
ۇقپاعانىن اندرەي ءىشى ءبىلدى.
«اس ءپىستى» دەپ حابارعا بىرەۋ جەتتى،
ءىشتى، جەدى، ماس بولدى، ولەڭدەتتى.
اندرەي دۋبروۆسكيي ىشىندە جوق،
باعانا ءوز ۇيىنە قايتىپ كەتتى.
جىبەردى تروەكۋروۆ ءبىر مالايىن:
— تەز كەلسىن، اراق پەنەن تاماق دايىن.
شاقىرعاندا كەلمەسە دۋبروۆسكيي،
تابارمىن دەپ ايت، – دەدى، – ونىڭ جايىن.
اندرەي ءوزى بارماي ءبىر حات بەردى،
سول حاتتى مالاي الىپ قايتىپ كەلدى.
كونۆەرتتى قولىنا الىپ تروەكۋروۆ
حاتشىسىنا وقىتىپ، ءسوزىن كوردى:
«ءبىر ءيتشىڭ جۇرت كوزىنشە سوكتى مەنى،
قارسى ايتىپ بىلشىلدادى الدەنەنى.
سونى اكەلىپ جىقپاساڭ اياعىما،
ومىرىمدە كورمەيمىن ەندى سەنى.
كۇپتادىڭ ونىڭ ءسوزىن ءوزىڭ تاعى،
ناداندىقتىڭ بەلگىسى ول باياعى.
ءيتشىڭ تۇگىل كوتەرمەن ءوز ءسوزىڭدى،
مەن بىرەۋدىڭ ق ۇلى ەمەس بايلاۋداعى».
ەسىتىپ اشۋلاندى داراقى باي،
«ياپىراي، مىنانىڭ، — دەپ، — ىزاسىن-اي!
اپارىپ اياعىنا جىقسام كەرەك،
جارلىعىن ول «تاقسىردىڭ» قاتە قىلماي.
قاراشى، بۇيرىق بەرىپ وتىرعانىن،
جۇرگەنگە ەركەلەتىپ قۇتىرعانىن.
كىممەن دۇسپان بولعانىن بايقامايدى-اۋ،
بىلمەي قالار تۇبىمەن جۇتىلعانىن.
جاندارال، زاسەداتەل — ءبارى مەندە،
ماعان قارسى كەلەدى قانداي پەندە.
مالىم باردا بەتىمە كىم شىدايدى،
بورىشقور ونداي كەدەي ماعان تەڭ بە؟
قاپ، بالەم، ءبىر قىلارمىن ساعان»— دەپتى،
تاقتايدى اشۋلانىپ جانە تەپتى.
ول كەلمەسە سۋالىپ قالمايمىن دەپ،
قوناعىن ەرتىپ الىپ اڭعا كەتتى.
اڭ الماي، جولى بولماي، قىرسىق شالىپ،
كۇنى بويى ءبىر كوجەك ازار الىپ،
اندرەيدىڭ ەگىنىن تاپتاپ-تاپتاپ،
كەشكە كەلدى ۇيىنە قايتا سالىپ.
***
ءسۇيتىپ ءجۇرىپ ءبىر تالاي مەزگىل ءوتتى
كۇننەن-كۇنگە سۋىسىپ بايلار كەتتى.
سىرتىنان تروەكۋروۆ قياناتتاپ،
ول حابار اندرەيگە كۇندە جەتتى.
اڭدىسىپ، ىشتەن جاۋ بوپ ەرەگىستى،
اركىم-اق «بۇل ەكى باي اراز» دەستى.
تروەكۋروۆ قۇلدانعان كوپ مۇجىقتار
اعاشىن اندرەيدىڭ ۇرلاپ كەستى.
اندرەي ءبىر كۇن توعاي ارالاپتى،
مۇجىقتىڭ ءبىرىن ۇستاپ جارالاپتى.
اتىن الىپ، وزىنە دۇرە سالىپ،
تروەكۋروۆ باي بار دەپ قاراماپتى.
مۇنى ەستىپ تروەكۋروۆ اشۋلانىپ،
مۇجىقتىڭ بارشاسىنا حابار سالىپ،
«اندرەيدىڭ قىشلاعىن شابامىن» دەپ،
وتىردى اتىن ەرتتەپ، دايىندالىپ.
سول كەزدە اربا كەلدى ءۇش ات جەككەن،
ىشىنەن بىرەۋ ءتۇستى شەندى شەكپەن.
شاباشكين دەيتۇعىن ءبىر زاسەداتەل،
«كەلدىڭ، – دەپ باي سۇرادى، – نە سەبەپتەن؟»
باس ۇرىپ، بوركىن الىپ تۇردى بايعا،
ۇلكەنسىپ، ۇلىقسىماق قالدى جايعا.
يتتەيىن ەركەلەگەن جىلماڭ قاقتى،
باي كورسە پاراقورلار قانداي مايدا:
«قىزمەتتەن شىعىپ ەدىم بۇگىن تىسقا،
قۋاندىم سىزبەن ۇيدە جولىعىسقا.
جانىمدى جولىڭىزدان اياماس ەم،
جۇمساساڭ ءبىز قۇلىڭدى ءبىر جۇمىسقا».
«جۇمىس كوپ ولاي بولسا ساعان،— دەدى،
بىتىرسەڭ، اسار سەنىڭ باعاڭ — دەدى.
اندرەي دۋبروۆسكيي — كورشى بايدىڭ
بار جەرىن الىپ بەرشى ماعان»، — دەدى.
شاباشكين جىلماڭدادى ونان دا ءارى:
«بار ما ەكەن جەر بەكىتكەن قاعازدارى.
نە قىلساڭ قولعا ءتۇسىر دوكۋمەنتىن،
ونان سوڭ بولسىن مىندەت ماعان ءبارى».
«اقشانى ءقوپ بەرەمىن، جەتسەڭ سەرتكە،
ايلا تاپ نە قىلساڭ دا وسى دەرتكە.
اندرەي ءوز اۋزىنان ايتىپ ەدى،
جاندى دەپ دوكۋمەنتىم قالىڭ ورتكە»
«ولاي بولسا، جۇمىس وڭاي ماعان،
تۇپ-تۇگەل اپەرەيىن جەرىن ساعان.
زاكون — تۇيە، بۇيدالاپ جەتەلەرمىز،
نەسى ادام وسىندايعا جول تاپپاعان».
زاداتكا دەپ اۋزىنا از ماي جاعىپ،
العان سايىن تىم شەشەن سۋداي اعىپ،
«ەكى جۇما بۇل ءىستى كۇتىڭىز» — دەپ،
امانداسىپ جونەلدى قۇيتىڭ قاعىپ.
***
جۇرەدى دۋبروۆسكيي ءوز جايىنا،
بارمايدى بۇرىنعىداي دوس بايىنا.
«ءسىزدى ەرتەڭ ماحكەمەگە شاقىردى» دەپ،
بىرەۋ ءبىر حات تاستادى ماڭايىنا.
اشىپ كورىپ، وقىسا الگى حاتتى،
ءۇلىقتار ءمورىن باسقان يناباتتى.
«كيستەنيەۆكا – ءوزىڭنىڭ مۇلكىڭ ەمەس،
وتىرسىڭ، – دەپ جازىپتى، – نە سەبەپتى؟»
اندرەي وقىدى دا قالام الدى،
پوچتاعا جاۋاپ جازىپ ءبىر حات سالدى:
«جەرىمدە ەش ادامنىڭ اقىسى جوق،
وزىمە نەشە اتامنان ميراس قالدى.»
مۇنى وقىپ زاسەداتەل قۋاندى كەپ،
زاكونگە شورقاق ەكەن اندرەي دەپ.
قاعازبەن اندا-ساندا ءبىر شاقىرتىپ،
قىلادى كەلمەگەنىن ۇلكەن سەبەپ.
«ءىس قوي» دەپ دۋبروۆسكيي ەسكەرمەدى،
سۇيەنىپ اقتىعىنا سەسكەنبەدى.
اينالىپ ارنەمەگە، كەتتى ۇمىتىپ،
«ارتى قالاي بولار» دەپ تەكسەرمەدى.
فيەۆرالدىڭ توعىزىندا بىرەۋ كەلدى،
قولىنا پاۆەسكە دەپ قاعاز بەردى.
«كونۆويمەن العىزامىن، – دەپ جازىپتى، –
مۇنان سوڭ كەلمەسىڭە بولمايدى ەندى».
اندرەي اتىن جەگىپ ءجۇرىپ كەتتى،
ارتىنان تروەكۋروۆ قۋىپ جەتتى.
كوزىنە كوزى ءتۇسىپ كەتىپ ەدى،
مىسقىلداپ، كۇلىمسىرەپ، مازاق ەتتى.
كەلدى دە تروەكۋروۆ سوتقا كىردى،
سەكرەتار ۇستەل ىزدەپ زىر جۇگىردى.
توردەگى چلەندەر مەن زاسەداتەل
قالپاعىن قولىنا الىپ شۇلعىپ ءتۇردى.
ەسكەرگەن اندرەيدى ءبىر ادام جوق،
نە قىلسىن، ۇلىقتاردىڭ قالتاسى توق.
سۇيەنىپ ستەناعا تۇرىپ قالدى،
بەينە ءبىر، قاعىپ قويعان قازىقتاي بوپ.
سەكرەتار سوت بيلىگىن وقىدى اكەپ،
«ەش داۋسىز، كيستەنيەۆكا — بايدىكى، – دەپ، –
«اندرەي دۋبروۆسكيي جەردەن شىقسىن،
تۇرماسىن قۋلىقپەنەن پايداسىن جەپ».
قول قويعان تالاي بايلار مۇنى راستاپ،—
«اندرەي كازىر كەتسىن جەردى تاستاپ.»
قاعازدى تروەكۋروۆ بايعا اكەلىپ،
«قول قويىڭىز، تاقسىر، – دەپ،— اۋەل باستاپ.»
كەردەڭدەپ، كەكىرەيىپ جەتىپ باردى،
سياعا مالىپ قويعان قالامدى الدى.
وقىماعان نادان باي نەنى جازسىن،
يرەكتەپ كىرەش تاڭبا ازار سالدى.
اندرەيگە قول قوي دەپ كەلگەندەرگە
جاۋاپ بەرمەي، از تۇردى قاراپ جەرگە.
اق ءىسىن قارا جەڭىپ كەتكەندىگى،
وڭالتپاس وقتاي ءتيدى قايران ەرگە.
قايراتتاندى كوزىنەن وتى شىعىپ،
ءبىر قاعىپ سەكرەتاردى كەتتى جىعىپ.
وق تيگەن ارىستانداي الاسۇردى،
ءار ۇلىقتى ءار جەرگە قۋىپ تىعىپ.
جان شىداماي كوزىنىڭ قاراسىنا،
قاشىپ كىردى ۇستەلدىڭ اراسىنا.
قاراۋىلشى سولداتتار جيىلىپ كەپ،
ازار الىپ بارىپتى شاناسىنا.
كىمنىڭ جانى اشىماس ءبۇل كۇيىنە،
قارعىس ايتپاي قالا ما سوت بيىنە؟
«ماحكەمەدە تۇرعاندا جىن سوقتى» دەپ،
اندرەيدى اپاردى ءوز ۇيىنە.
سونىمەن كۇندەر ءوتتى، جۇما دا ءوتتى،
ءبۇل ءىستىڭ بولعانىنا ايعا جەتتى.
اداسىپ اقىلىنان دۋبروۆسكيي،
اس ءىشۋ مەن ۇيىقتاۋدى ۇمىتىپ كەتتى
كەيدە توگىپ جىبەرىپ كوزدىڭ جاسىن،
كەيدە قاتتى قىسادى قولمەن باسىن.
ەگوروۆنا دەيتۇعىن ءبىر كەمپىر بار،
سول ويىنا سالادى ىشپەك اسىن.
ۋاقىتىمەن جاتقىزار توسەك سالىپ،
ستاقانمەن شاي بەرەر قولىنا الىپ.
«تاماق ىشەر مەزگىلىڭ بولدى عوي» دەپ،
نان سالادى اۋزىنا مايعا مالىپ.
ەرتە ولگەن اندرەيدىڭ بايبىشەسى،
قاتىن جوق، بالا وقۋدا – قالدى نەسى؟
الگى ايتقان ەگوروۆنا دەگەن ايەل —
اسىراعان جالعىز ۇلدىڭ ءسۇت ەنەسى.
دۋبروۆسكيي ەشكىمگە ءسوز قاتپايدى.
كەمپىردەن باسقا جاندى جولاتپايدى.
جىندى شالدى كۇزەتىپ تىنىمى جوق،
بايعۇسقا كۇن باتسا دا، تاڭ اتپايدى.
***
پەتربور — پاتشا ءتۇرعان ۇلكەن قالا
عىلىم، ونەر وقيتىن ءۇي بار جاڭا.
ۋنيۆەرسيتەت دەگەن مەدرەسەدە
وقىپ ءجۇر ۆلاديمير دەگەن بالا.
وقىعان، ونەر بىلگەن، ءور كوكىرەك،
جايناعان جاڭا ءوسپىرىم وتتى جۇرەك.
ورتتەن قاشىپ ويلانباس، قايتا اينالماس،
وقىعانىن بويىنا كورگەن تىرەك.
ساباقتاس قۇربىسىمەن سالىپ ساۋىق،
وينايدى قوناق قىلىپ، ۋاقتىن تاۋىپ.
الدىنان التىندى ءومىر ساۋلە بەرىپ،
ءجۇر ەدى ەش نارسەدەي قىلماي ءقاۋىپ.
ءبىر كۇنى بىرەۋ ءبىر حات ۇسىنىپتى،
سوزىنە وقىعان سوڭ ءتۇسىنىپتى.
قوناق بوپ وتىر ەكەن قۇربىلارى،
ايتا الماي ءوڭى قاشىپ قىسىلىپتى.
بىلگەن سوڭ قىسىلعانىن قوناقتارى،
بار عوي دەپ ءبىر وڭاشا ءىس قىلارى،
ءبىرى ول دەپ، ءبىرى بۇل دەپ سىلتاۋ ايتىپ،
ادەپپەن رۇحسات الىپ كەتتى ءبارى.
ءبىر تۇردى ۆلاديمير، ءبىر وتىردى،
ەشكىمگە بىلدىرە الماي ىشكى سىردى.
كيىنىپ، چەمودانىن قولىنا الىپ،
وتاربا ۆوكزالىنا قاراي ءجۇردى.
ءمىندى دە وتارباعا ءجۇرىپ كەتتى،
ءبىرتالاي بۇل ورتادا ۋاقىت ءوتتى.
ءبىراز كۇن تەمىر جولمەن ءجۇردى-داعى،
دەيتۇعىن قۇمدىبەكەت جەرگە جەتتى.
كەز بولدى وتاربادان قالاتۇعىن،
ات كەرەك ەندى جالداپ الاتۇعىن.
پوچتوۆوي ستانسادان ات سۇرادى،
كيستەنيەۆكا قىشلاققا باراتۇعىن.
قارادى ستاروستا بۇل بالاعا:
«ءجۇرمىسىڭ اقشا شاشىپ قۇر دالاعا؟
بەس كۇندەي ات اكەلىپ، توسىپ جاتىر،
سەنى الىپ بارامىز دەپ سول قالاعا».
سول كەزدە انتون جەمشىك كىرىپ كەلدى،
ەكەنىن ۆلاديمير ءبىلىپ كەلدى.
ارباعا ءۆلاديميردى وتىرعىزىپ،
ىسقىرىپ اتىن ايداپ، ءجۇرىپ بەردى.
شال انتون بيشىك بۇلعاپ، بوجى قاقتى،
سار جەلدى كۇيمەدەگى ات، شەتكى ات شاپتى.
وتكەنىن قانشا ۋاقىت پايىم ەتپەي،
ۆلاديمير تىم تەرەڭ وي ويلاپتى.
ات پىر-پىر، اربا كۇر-كۇر، قوڭىراۋ شىلدىر،
تاۋ، اعاش كەيىن قالىپ، قاقتى بۇلدىر.
بۇلاردان ۆلاديمير تۇك سەزبەيدى،
اكەتپەس الدەقايدا كوڭىل قۇرعىر.
ءتۇپسىز وي، ءتۇسسىز قيال نەشە مىڭداپ،
ءبىرى ءبۇيت، ءبىرى ءسۇيت دەپ تۇرادى ىمداپ.
تۇڭعيىق، تۇماندانعان الدىڭعى ءومىر،
تۇرعانىن ءبىلىپ بولماس نە دايىنداپ.
قايرايدى كەيدە ىزا بوپ، جاۋعا ءتىسىن،
ويلايدى، كەيدە رەتتەپ، قىلماق ءىسىن.
اشقان كوزى جۇمۋلى ەسەپتى بوپ،
كورسە دە كورمەگەندەي تۇكتىڭ ءتۇسىن.
وسىنداي ۇيقىلى-وياۋ ءبىر وي باستى،
قايعى، ءۇمىت، قايرات، ىزا ارالاستى.
«انەكي، پوكروۆسكيي قىشلاق» دەگەن،
انتوننىڭ داۋىسىمەن كوزىن اشتى.
قاراسا، تاۋ ىشىندە ءبىراز قالا،
باقشالى، كوك شاتىرلى ءۇي بار جاڭا.
جاسىندا ويناعانى ءتۇستى ەسىنە،
ءبىر قىزبەن ماريا دەگەن جاپ-جاس قانا.
ادەپتى، ماحابباتتى ءھام قۇربىلاس،
كۇلگەندە نۇرلى ءجۇزى قىلادى ماس،
«ءسوزى — بال، ءار مىنەزى مايدا ەدى-اۋ» دەپ،
كوزىنەن شىعىپ كەتتى ەرىكسىز جاس.
ەلجىرەپ كۇيگەندەي بوپ تۇردى ءىشى،
انتوننان كەلدى جايىن سۇراعىسى.
توقتاتتى ءوزىن-وزى قايتا ويلانىپ،
«كەتەر، – دەپ، – تەرىس ويلاپ، مىنا كىسى».
بۇل باقشا ماريانىكى ەمەس پە ەدى،
مەنى بىلسە، «امان با؟» دەمەس پە ەدى.
باقشادا بار ما، جوق پا دەپ تۇرعاندا،
ەتەگى اق كويلەكتىڭ ەلەستەدى.
قادالىپ اق ەتەككە كوزى تالدى،
سول ما، سول ەمەس پە دەپ كوپ قادالدى.
انتون جامشىك ىسقىرىپ جىبەرگەندە،
الدەقايدا اپ كەتتى، باقشا قالدى.
كەلگەن سوڭ كيستەنيەۆكا قىشلاعىنا،
كورىستى ۇيگە كىرمەي تىستاعىعا.
جاسىندا اسىراعان ەگوروۆنا
جىلادى، كەلىپ قولىن ۇستادى دا.
«ءتيدى مە جازعان حاتىم، قاراعىم، — دەپ،
پوچتاشى ايتىپ ەدى سالامىن، — دەپ.
قايعىدان دەرتتى بولدى دۋبروۆسكيي،
بار جەرىن تروەكۋروۆ الامىن دەپ.
جازىپ ەم بىلگەنىمشە جايدىڭ ءبارىن،
اندرەي ناشارلاندى، كورسەڭ ءحالىن.
تۇرۋعا تروەكۋروۆ قول استىندا،
رازى ەمەس كورشى مۇجىق، كوپ قۇلدارىڭ».
سول كەزدە بىرەۋ شىقتى ەسىكتى اشىپ،
ولگەن كىسى سىقىلدى قانى قاشىپ.
بەلى يميگەن، كوزىنىڭ وتى سونگەن،
ءبىر تۇرىپ، ءبىر جىعىلىپ ازار باسىپ.
قۇشاقتاپ ۆلاديمير اندرەيدى،
«امان با، ءحالىڭ قالاي، اكە؟» — دەيدى.
قادالىپ ەكى كوزى بالاسىنا،
باسىمەن قۇر ىمدايدى، ۇندەمەيدى.
وسىنداي دۋبروۆسكيي بولعان عارىپ،
سۇراسا، ايتا المايدى ءسوز قايتارىپ،
كوزىنەن قاندى جاسىن سورعالاتىپ،
جاتقىزدى توسەگىنە الىپ بارىپ.
***
ءبىر كۇنى تروەكۋروۆ ءىشى پىسىپ،
ۇيىندە وتىر ەدى اراق ءىشىپ،
شاباشكين جىلماڭ قاعىپ كىرىپ كەلدى،
تاعزىممەن قولتىعىنا بوركىن قىسىپ:
«ەي، تاقسىر، جۇمىسىڭىز ابدەن ءبىتتى،
سوت زاكونىن كەسىمدى ءقۇنىن كۇتتى.
اندرەي اپەللياسيا بەرە المادى،
سول ءۇشىن جەردى سىزگە سوت بەكىتتى.
جاڭا العان جەرىڭىزگە بارمايسىز با،
ەسەپتەپ، كورىپ، ءبىلىپ المايسىز با.
ەگىن سالىپ، پىشەنىن ورىپ الىپ،
نە بولماسا، بىرەۋگە جالدايسىز با؟!»
نە دەمەيدى ماس بولعان قىزۋ كىسى،
اشۋلانىپ شىقىرلاپ كەتتى ءتىسى، —
جوعال، كوزگە كورىنبە، — دەپ اقىردى، –
وندا جوق سەن سىقىلدى ءيتتىڭ ءىسى».
بىلگەن سوڭ ماس ەكەنىن كەتىپ قالدى،
بايعا ماستىق تاعى دا ءبىر وي سالدى.
جالىنسا، جەرىن قايتىپ بەرەيىن دەپ،
ات جەگىپ اندرەيگە جەتىپ باردى.
اندرەي تەرەزەدەن ونى كوردى،
كوزى وتتانىپ، ءقوڭىلىن اشۋ كەردى.
ايتۋعا ءتىل، تۇرۋعا قۋاتى جوق،
قولىمەن قۇر ەسىككە ىمداي بەردى.
سۇپ-سۇر بولىپ، كوزىنىڭ وتى جايناپ،
جۇدىرىعى ءتۇيۋلى، ءتىسىن قايراپ،
ۇمتىلعاندا ورنىنان ۇشىپ تۇرىپ،
جىن قاققانداي جىعىلدى، ءبىر ويبايلاپ.
ۆلاديمير جۇگىردى، كوزى شالىپ،
وكپەسىنە قارادى قولىن سالىپ.
بايقاسا، دەم الىستان دانەمە جوق،
اقىردى «كەلە گور، – دەپ، — دوكتور الىپ!»
قاقپاعا كىم كەلگەنىن بىلمەيدى بۇل،
بار ءسوزى: «دوكتور اكەل، تەز حابار قىل!»
«تروەكۋروۆ باي ءسىزدى شاقىرىپ تۇر» —
دەدى دە حابار ايتا كىردى ءبىر قۇل.
«جوعالتسىن جىلدام كوزىن مەنەن اۋلاق،
ءبىر ءىس كورىپ كەتەيىن دەمەسە ناق.
قويماسپىن ءوشىمدى الماي، قۇداي قوسسا،
تۇرارمىز بۇل ورتادا بىرەۋمىز-اق».
مۇنى ەستىپ تروەكۋروۆ قالدى كەتىپ،
بالاعا ەگوروۆنا كەلدى جەتىپ:
— مىنەزىن انتۇرعاننىڭ بىلمەيسىڭ بە،
شىراعىم، قاتتى ايتتىڭ عوي وكپەلەتىپ.
«كىرىسپەڭىز بۇل ىسكە، ەي، انا، ءسىز،
بىلەرمىز قىلا
ءسوز الدىنان(اۋدارماشىدان)
ولشەۋسىز كوپ جاساعان دۇنيە كارى،
تاعى تالاي جاساماق مۇنان دا ءارى.
يەسىنەن باسقاعا ءمالىم ەمەس،
قانشا تۇرماق، قانشا جىل تۇرعاندارى.
سول ەسەپسىز جىلداردا كوپ جان وتكەن،
كەزىمەن ءبىرى كەلىپ، ءبىرى كەتكەن.
اۋەل باستا ادامزات اڭشا ءجۇرىپ،
ءالسىزىن ازىق قىلدى ءالى جەتكەن.
قارۋلارى جۇدىرىق، ءتىس، تىرناعى،
ناشاردىڭ مىقتىدان جوق قۇتىلماعى.
كۇشكە قارسى السىزدەر ايلا ىزدەيدى،
زورلىقتىڭ ويلاتقانى ول باياعى.
سول سەبەپتەن شىعىپتى اعاش قارۋ،
نە جانشىپ، نە توقپاقتاپ باستى جارۋ.
بۇرىنعىداي تىم وڭاي بولا المايدى،
قارۋلىعا قارۋسىز قارسى بارۋ.
ونان سوڭ تاستان قارۋ شىعارىپتى،
وتكىر تاسپەن باس كەسىپ، ءىش جارىپتى.
تەمىر قارۋ شىققان سوڭ ءتىپتى وزگەرىپ،
دۇنيەنى باسقا ومىرگە اۋدارىپتى.
كوپتىك، كومەك ىزدەتكەن وسى تەمىر،
بۇل شىققان سوڭ بۇرىنعى ءىس بولدى كومىر.
كوپ جەڭىپ، ازعانالار ايلا ويلانىپ،
ءوتىپتى سونىمەنەن تالاي ءومىر.
ونان سوڭ ونەر شىقتى وتپەن اتقان،
زەڭبىرەك، بومبا، مىلتىق تارسىلداتقان.
ءبىر مينۋتتىڭ ىشىندە جوق قىلادى
عاسكەردى الدەنەشە تولىپ جاتقان.
وتتى قارۋ شىققان سوڭ ءتىپتى وزگەردى،
ايلا تاۋىپ اسىردى ءار ونەردى.
كوپ، كومەك، كۇش پەن ەرلىك تۇككە تۇرماي،
ونەرسىزدى ونەرلى قىرا بەردى.
«اڭ زامان»، «اعاش زامان»، «تاس زامان» دەپ،
بۇل ۇشەۋىن ايتادى — باس زامان دەپ.
باسىندا ادام دا اڭشا ىمداسسا دا،
سويلەي-سويلەي ىمبالدى تاستاعان دەپ.
«اتا»، «پاپا»، «ماما» دەپ ءسوز باستالعان،
سويتە-سويتە ءسوز قوسىپ، ۇعىپ العان.
ەرنى ەپتى، ءتىلى ورامدى جاراتىلىپ،
ادامنان اڭشا ىمداسۋ ءسويتىپ قالعان.
سويلەسكەن، ايلا ويلاسقان، اقىلداسقان،
قۇلدانىپ بار حايۋاندى ادام باسقان.
كۇندەستىكپەن كورە الماي ءبىرىن-بىرى،
اياماعان، الىسقان، ءور تالاسقان.
ادامزات بىر-بىرىنە بولعان دۇسپان،
قارىنداس قانىن ءىشىپ قىرىلىسقان.
قىردا قۇس، داريادا بالىقتاي بوپ،
اياعىندا شار ءمىنىپ اسپانعا ۇشقان.
وتاربا، پاروحود پەن كوكتەگى شار،
ديناميت، بومبا، پۋشكا، كوپ مىلتىقتار.
قاباعىڭدى قاققانشا قانشا ادامدى،
جوق قىلۋعا داپ-دايىن تۇر وسىلار.
بۇلار كەرەك ادامدى قىرماق ءۇشىن،
ءوزى بيلەپ، سالتانات قۇرماق ءۇشىن.
وتسىز، كۇشسىز، سۇيەكسىز قىزىل ءتىل بار،
ولارعا ەل قىرعىزباي تۇرماق ءۇشىن.
تۋرا تيسە، تۇزەلمەس ءتىل جاراسى،
ونى ۇعا ما ادامنىڭ ءبىر پاراسى.
ارسىزدىقپەن ايتقان داۋ جاۋاپ ەمەس،
تاپقان سوزگە ەشكىمنىڭ جوق تالاسى.
ءوزى ولمەيدى، ءدال تيسە، وڭالتپايدى،
ءتىلدىڭ ءىزىن ەش نارسە جوعالتپايدى.
ايتتىم، جازىپ باستىردىم، قالدى جازۋ،
مەن ولسەم دە ءسوز ءتىرى، تەك جاتپايدى.
ءبىراق ونداي بەك جۇيرىك، تىم ءتاتتى ءتىل
نەشە مىڭنان بىرەۋگە بىتەدى، ءبىل.
اندا-ساندا بىرەۋدى ازار بەرگەن،
بۇرىنعى وتكەن ەسەپسىز بۇلدىر كوپ جىل.
ايتقان ءسوزى اۋرۋعا ەم، جانعا قۇمار،
تاۋىپ ايتقىش ءتاتتى ءتىل، سايراۋشىلار:
بايرون، پۋشكين، لەرمونتوۆ، نەكراسوۆ،
قوجا حافيز، ناۋاي، فيزۋلي بار.
وسىنداي ورامدىلار ءار ەلدە كوپ،
ءبارىن اتاپ نە كەرەك پالەنشە دەپ،
نەگە ايتتى، نە دەپ ايتتى، كىمدى ايتقانى،
ءسوزىن ۇق تا، سونى ويلا، وسىندا كەپ .
مەن سىزگە ايتپاقشى ەدىم ءبىر ەرتەگى،
پۋشكيننىڭ جازعان ءسوزىن ەرتەدەگى.
ونى ايتپاي، ونان دا ەسكى زاماندى ايتتىم،
ادامنىڭ سولايشا دەپ تۇزەلمەگى.
ماقسۇتىم: عيبرات ءۇشىن ايتا كەتپەك،
ادامعا ۇلكەن مىندەت — تالاپ ەتپەك.
ورىس ايتتى، ونى ۇعىپ بولماس دەمەي،
جاھات قىلسا، ءار ىسكە ادام جەتپەك.
ولار-داعى بىرىنەن-بىرى كورگەن،
ءسوزى ۇناپ، شاكىرت بوپ ىزىنە ەرگەن.
ويلانىپ، ءبىرىن بۇزىپ، ءبىرىن تۇزەپ،
كەرەكتىسىن كىتاپ قىپ سىزا بەرگەن.
وكىنبەي، ولەم دەمەي ورگە باسقان،
ەرىنبەي ەڭبەك قىلىپ ەگىن شاشقان.
جالىقپاي جارتاس قازىپ، كەن شىعارىپ،
تالىقپاي تاس بۇلاقتىڭ كوزىن اشقان.
قانىپ تۇر ءبۇتىن عالام سول بۇلاقتان،
اڭساعان عىلىم ىزدەپ ءار تاراپتان.
بۇلاقتى جاراتقانعا جالبارىنىپ،
ارشىعانعا «راحمەت» دەپ شۋلاپ جاتقان.
جازبايمىن ءدال وزىنشە پۋشكين ءسوزىن،
قازاقتىڭ شاعىلدىرار نادان كوزىن.
عىلىمنان كوزىلدىرىك كيمەگەن ەل،
تۋرالاپ كورە الماس دەپ كۇننىڭ كوزىن.
سۇيتسە دە كەتە قويمان شەتكە باسىپ،
ايتارمىن الىستاماي شىن جاناسىپ.
انشەيىن ەرتەك ايتىپ وتىر دەمەي،
جۇرەككە تىڭداعايسىڭ اقىلداسىپ.
جازعان جوق پۋشكين مۇنى ەرتەك ءۇشىن،
ماقسۇتى: بىزگە عيبرات بەرمەك ءۇشىن.
قياناتشىل، زورلىقشىل، پاراقوردىڭ
مىنەزىنىڭ سۋرەتىن كورمەك ءۇشىن.
شىن ماحاببات نە ەكەنىن بىلدىرمەككە،
ۋاعداشىل ادىلەتتى سۇيدىرمەككە،
جاقسى مىنەزدى ايتقاندا جاندى ەرىتىپ،
زۇلىمدىقتان جيرەنتىپ كۇيدىرمەككە.
اقىلسىز، مال مەن مانساپ كىم ەكەنىن،
سىرتى — ادام، ءىشى — شوشقا، سۇم ەكەنىن،
اللا سۇيمەك، ار سۇيمەك، ادام سۇيمەك،
ۇقتىرار ادامدىقتىڭ شىن ەكەنىن.
«ورىس ءسوزىن ايتتى» دەپ كەيبىر قاۋىم
ۇرماي-سوقپاي بولار-اق مەنىڭ جاۋىم.
نەنى ايتتى دەپ سۇراماس، كىم ايتتى دەر،
بىلمەي ءجۇرىپ ءوزىنىڭ اۋرۋ-ساۋىن.
ال، ايتامىن، ايىقتار ۇعا تۇرسىن،
اقىلسىز ماس ماقتانى تىعا تۇرسىن.
قىز، قىزىق، باتىر، بالۋان كەرەك قىلعان
ويسىز قۇلاق، ميسىز باس شىعا تۇرسىن.
دۋبروۆسكيي اڭگىمەسى
جەر اينالماي تۇرمايدى دۇنيە جاي،
كەلەر، كەتەر ادامزات ءىز قالدىرماي.
سول وتكەن كوپ زاماننىڭ ءبىر كەزىندە،
بولىپتى تروەكۋروۆ دەگەن ءبىر باي.
وسى باي رۋسيانىڭ شەتىندە ەكەن،
كۇنباتىس زاگرانيسا بەتىندە ەكەن.
ولشەۋسىز جەر، ساناۋسىز اقشاسى كوپ،
سۇيتسە دە تاعى جۇتپاق نيەتىندە ەكەن.
بۇل كەزدەن ول زاماننىڭ زاڭى قىزىق،
بار ەدى ءبىر ادەتى ءتىپتى بۇزىق.
كادىرلى، قولى جەتكەن مىقتىلاردىڭ
ق ۇلى بوپ ءجۇرۋشى ەدى تامام مۇجىق.
دەيتۇعىن «پوكروۆسكيي» قىشلاعى بار،
جازىلعان ق ۇلى بولىپ كوپ مۇجىقتار.
تامام باستىق سوڭىنان يتشە ەرەدى،
ۇلىعى ول زاماننىڭ اقشاقۇمار.
اڭعا قۇمار جان ەكەن جاسىنان باي،
قالىڭ ورمان، شىڭ تاۋ بار، اڭى دا ساي.
بەس ءجۇز ءيتى بار ەكەن ءار تۇقىمنان،
اڭقۇمارلار قويا ما يت اسىراماي.
سول كوپ يت ءبىر قالاداي سارايدا ەكەن،
يت دارىگەرى — تيموشكا قارايدى ەكەن.
ءار ءيتتىڭ جاعاتۇعىن ءۇيى بولەك.
تاماق جەپ ورنى-ورنىنا تارايدى ەكەن.
باي وزىنە تەڭ كورمەس جەردىڭ ءجۇزىن،
يتىنەن-اق ءبىلدىڭ قوي بايلىق ءىزىن.
اكەلىپ فرانسۋزدان ءبىر مولدا قىز،
وقىتتى ماريا دەگەن جالعىز قىزىن.
باي ءوزى وقىماعان نادان ەكەن،
تاكاببار، ماقتاۋ سۇيگىش ادام ەكەن.
«مالى كوپكە پالە جوق» دەپ ويلايتىن،
زورلىقشىل، ءور مىنەزدى، جامان ەكەن.
اندرەي دۋبروۆسكيي دەگەن ءبىر باي
داۋلەتى ەمەس ونىڭ تىم اناداي.
مىنەزى تروەكۋروۆ سىقىلدى ەمەس،
جارالعان بىر-بىرىنە ءتىپتى ۇقساماي.
كيستەنيەۆكا قىشلاعى — مۇنىڭ جەرى،
شىن ميراس، اتاسىنىڭ ەڭبەك تەرى.
مىنەزى اراز، ەكى باي تاتۋ ەكەن،
اڭعا شىقسا ايرىلماي جۇرگەندەرى.
دۋبروۆسكيي مال سۇيمەي، ادام سۇيگىش،
قيانات، زالىمدىقتى كورسە كۇيگىش.
«مال ساقتاما، ار ساقتا» دەپ ويلايدى،
ادامدىق، ادىلەتتى ەرتە تۇيگىش.
ارىنان ايامايدى داۋلەت-بۇلىن،
اياعىش قىزمەتكەرىن: كۇڭ مەن قۇلىن.
جىبەردى پەتربوردان وقىتۋعا
دەيتۇعىن ۆلاديمير جالعىز ۇلىن.
كوپ قۋعان تروەكۋروۆ اڭنىڭ جايىن،
مىلتىعى، ءيتى، قۇسى — ءبارى دايىن.
«دۋبروۆسكيي كەلمەسە، رازى ەمەن» دەپ،
اڭعا شىقسا شاقىرتار كورشى بايىن.
نادانداۋ تروەكۋروۆ عىلىمعا ولاق،
سۇيتسە-داعى ءقادىرى ەلگە مول-اق،
«سۇيەك قايدا كوپ بولسا، يت سوندا» — دەپ،
ۇيىنەن ۇزىلمەيدى مىڭ-سان قوناق.
مال نە قىلسىن اقىلدىڭ جوق پەن بارىن،
ماقتاندىرماي قويا ما تويعان قارىن.
اڭعا شىقپاق بولدى دا تروەكۋروۆ،
يت كورسەتە اپاردى قوناقتارىن.
تيموشكا شىقتى الدىنان بوركىن الىپ،
قوناقتار يت ماقتاستى قايران قالىپ.
يتكە بەرگەن تاماعىن ايتىپ بولماس،
استىنا مامىق توسەك قويعان سالىپ.
قوناق ءيتىن ماقتاسا — كوڭىل حوشى،
تروەكۋروۆ بايدىڭ دا تىلەگى وسى.
ءسوز سويلەمەي تۇر ەدى دۋبروۆسكيي،
«سەن نەگە سويلەمەيسىڭ» — دەدى دوسى.
«ماعان مىندەت ەمەس قوي يت ماقتاماق،
جاڭا كورگەن قوناقتار السىن ساباق.
يت تۇگىل قىزمەتشىڭە تابىلار ما،
مۇنداي ورىن، مۇنداي ءۇي، مۇنداي تاماق؟!»
بۇل سوزگە ءبىر قىزمەتكەر اشۋلاندى: :
— يتتەن كەيىن كوردىڭ بە سەن ادامدى؟
ءبىز تۇگىل سەن سىقىلدى ءبىر الپاۋىت
مۇندا تۇرسا قۋانار، — دەپ-اق سالدى.
تروەكۋروۆ قۋانىپ قارق-قارق كۇلدى،
«ءسوز تاپتىڭ» دەپ ارقاعا قاقتى قۇلدى.
ماقتانشاقتىڭ مالايى تاسىر بولىپ،
ۇقپاعانىن اندرەي ءىشى ءبىلدى.
«اس ءپىستى» دەپ حابارعا بىرەۋ جەتتى،
ءىشتى، جەدى، ماس بولدى، ولەڭدەتتى.
اندرەي دۋبروۆسكيي ىشىندە جوق،
باعانا ءوز ۇيىنە قايتىپ كەتتى.
جىبەردى تروەكۋروۆ ءبىر مالايىن:
— تەز كەلسىن، اراق پەنەن تاماق دايىن.
شاقىرعاندا كەلمەسە دۋبروۆسكيي،
تابارمىن دەپ ايت، – دەدى، – ونىڭ جايىن.
اندرەي ءوزى بارماي ءبىر حات بەردى،
سول حاتتى مالاي الىپ قايتىپ كەلدى.
كونۆەرتتى قولىنا الىپ تروەكۋروۆ
حاتشىسىنا وقىتىپ، ءسوزىن كوردى:
«ءبىر ءيتشىڭ جۇرت كوزىنشە سوكتى مەنى،
قارسى ايتىپ بىلشىلدادى الدەنەنى.
سونى اكەلىپ جىقپاساڭ اياعىما،
ومىرىمدە كورمەيمىن ەندى سەنى.
كۇپتادىڭ ونىڭ ءسوزىن ءوزىڭ تاعى،
ناداندىقتىڭ بەلگىسى ول باياعى.
ءيتشىڭ تۇگىل كوتەرمەن ءوز ءسوزىڭدى،
مەن بىرەۋدىڭ ق ۇلى ەمەس بايلاۋداعى».
ەسىتىپ اشۋلاندى داراقى باي،
«ياپىراي، مىنانىڭ، — دەپ، — ىزاسىن-اي!
اپارىپ اياعىنا جىقسام كەرەك،
جارلىعىن ول «تاقسىردىڭ» قاتە قىلماي.
قاراشى، بۇيرىق بەرىپ وتىرعانىن،
جۇرگەنگە ەركەلەتىپ قۇتىرعانىن.
كىممەن دۇسپان بولعانىن بايقامايدى-اۋ،
بىلمەي قالار تۇبىمەن جۇتىلعانىن.
جاندارال، زاسەداتەل — ءبارى مەندە،
ماعان قارسى كەلەدى قانداي پەندە.
مالىم باردا بەتىمە كىم شىدايدى،
بورىشقور ونداي كەدەي ماعان تەڭ بە؟
قاپ، بالەم، ءبىر قىلارمىن ساعان»— دەپتى،
تاقتايدى اشۋلانىپ جانە تەپتى.
ول كەلمەسە سۋالىپ قالمايمىن دەپ،
قوناعىن ەرتىپ الىپ اڭعا كەتتى.
اڭ الماي، جولى بولماي، قىرسىق شالىپ،
كۇنى بويى ءبىر كوجەك ازار الىپ،
اندرەيدىڭ ەگىنىن تاپتاپ-تاپتاپ،
كەشكە كەلدى ۇيىنە قايتا سالىپ.
***
ءسۇيتىپ ءجۇرىپ ءبىر تالاي مەزگىل ءوتتى
كۇننەن-كۇنگە سۋىسىپ بايلار كەتتى.
سىرتىنان تروەكۋروۆ قياناتتاپ،
ول حابار اندرەيگە كۇندە جەتتى.
اڭدىسىپ، ىشتەن جاۋ بوپ ەرەگىستى،
اركىم-اق «بۇل ەكى باي اراز» دەستى.
تروەكۋروۆ قۇلدانعان كوپ مۇجىقتار
اعاشىن اندرەيدىڭ ۇرلاپ كەستى.
اندرەي ءبىر كۇن توعاي ارالاپتى،
مۇجىقتىڭ ءبىرىن ۇستاپ جارالاپتى.
اتىن الىپ، وزىنە دۇرە سالىپ،
تروەكۋروۆ باي بار دەپ قاراماپتى.
مۇنى ەستىپ تروەكۋروۆ اشۋلانىپ،
مۇجىقتىڭ بارشاسىنا حابار سالىپ،
«اندرەيدىڭ قىشلاعىن شابامىن» دەپ،
وتىردى اتىن ەرتتەپ، دايىندالىپ.
سول كەزدە اربا كەلدى ءۇش ات جەككەن،
ىشىنەن بىرەۋ ءتۇستى شەندى شەكپەن.
شاباشكين دەيتۇعىن ءبىر زاسەداتەل،
«كەلدىڭ، – دەپ باي سۇرادى، – نە سەبەپتەن؟»
باس ۇرىپ، بوركىن الىپ تۇردى بايعا،
ۇلكەنسىپ، ۇلىقسىماق قالدى جايعا.
يتتەيىن ەركەلەگەن جىلماڭ قاقتى،
باي كورسە پاراقورلار قانداي مايدا:
«قىزمەتتەن شىعىپ ەدىم بۇگىن تىسقا،
قۋاندىم سىزبەن ۇيدە جولىعىسقا.
جانىمدى جولىڭىزدان اياماس ەم،
جۇمساساڭ ءبىز قۇلىڭدى ءبىر جۇمىسقا».
«جۇمىس كوپ ولاي بولسا ساعان،— دەدى،
بىتىرسەڭ، اسار سەنىڭ باعاڭ — دەدى.
اندرەي دۋبروۆسكيي — كورشى بايدىڭ
بار جەرىن الىپ بەرشى ماعان»، — دەدى.
شاباشكين جىلماڭدادى ونان دا ءارى:
«بار ما ەكەن جەر بەكىتكەن قاعازدارى.
نە قىلساڭ قولعا ءتۇسىر دوكۋمەنتىن،
ونان سوڭ بولسىن مىندەت ماعان ءبارى».
«اقشانى ءقوپ بەرەمىن، جەتسەڭ سەرتكە،
ايلا تاپ نە قىلساڭ دا وسى دەرتكە.
اندرەي ءوز اۋزىنان ايتىپ ەدى،
جاندى دەپ دوكۋمەنتىم قالىڭ ورتكە»
«ولاي بولسا، جۇمىس وڭاي ماعان،
تۇپ-تۇگەل اپەرەيىن جەرىن ساعان.
زاكون — تۇيە، بۇيدالاپ جەتەلەرمىز،
نەسى ادام وسىندايعا جول تاپپاعان».
زاداتكا دەپ اۋزىنا از ماي جاعىپ،
العان سايىن تىم شەشەن سۋداي اعىپ،
«ەكى جۇما بۇل ءىستى كۇتىڭىز» — دەپ،
امانداسىپ جونەلدى قۇيتىڭ قاعىپ.
***
جۇرەدى دۋبروۆسكيي ءوز جايىنا،
بارمايدى بۇرىنعىداي دوس بايىنا.
«ءسىزدى ەرتەڭ ماحكەمەگە شاقىردى» دەپ،
بىرەۋ ءبىر حات تاستادى ماڭايىنا.
اشىپ كورىپ، وقىسا الگى حاتتى،
ءۇلىقتار ءمورىن باسقان يناباتتى.
«كيستەنيەۆكا – ءوزىڭنىڭ مۇلكىڭ ەمەس،
وتىرسىڭ، – دەپ جازىپتى، – نە سەبەپتى؟»
اندرەي وقىدى دا قالام الدى،
پوچتاعا جاۋاپ جازىپ ءبىر حات سالدى:
«جەرىمدە ەش ادامنىڭ اقىسى جوق،
وزىمە نەشە اتامنان ميراس قالدى.»
مۇنى وقىپ زاسەداتەل قۋاندى كەپ،
زاكونگە شورقاق ەكەن اندرەي دەپ.
قاعازبەن اندا-ساندا ءبىر شاقىرتىپ،
قىلادى كەلمەگەنىن ۇلكەن سەبەپ.
«ءىس قوي» دەپ دۋبروۆسكيي ەسكەرمەدى،
سۇيەنىپ اقتىعىنا سەسكەنبەدى.
اينالىپ ارنەمەگە، كەتتى ۇمىتىپ،
«ارتى قالاي بولار» دەپ تەكسەرمەدى.
فيەۆرالدىڭ توعىزىندا بىرەۋ كەلدى،
قولىنا پاۆەسكە دەپ قاعاز بەردى.
«كونۆويمەن العىزامىن، – دەپ جازىپتى، –
مۇنان سوڭ كەلمەسىڭە بولمايدى ەندى».
اندرەي اتىن جەگىپ ءجۇرىپ كەتتى،
ارتىنان تروەكۋروۆ قۋىپ جەتتى.
كوزىنە كوزى ءتۇسىپ كەتىپ ەدى،
مىسقىلداپ، كۇلىمسىرەپ، مازاق ەتتى.
كەلدى دە تروەكۋروۆ سوتقا كىردى،
سەكرەتار ۇستەل ىزدەپ زىر جۇگىردى.
توردەگى چلەندەر مەن زاسەداتەل
قالپاعىن قولىنا الىپ شۇلعىپ ءتۇردى.
ەسكەرگەن اندرەيدى ءبىر ادام جوق،
نە قىلسىن، ۇلىقتاردىڭ قالتاسى توق.
سۇيەنىپ ستەناعا تۇرىپ قالدى،
بەينە ءبىر، قاعىپ قويعان قازىقتاي بوپ.
سەكرەتار سوت بيلىگىن وقىدى اكەپ،
«ەش داۋسىز، كيستەنيەۆكا — بايدىكى، – دەپ، –
«اندرەي دۋبروۆسكيي جەردەن شىقسىن،
تۇرماسىن قۋلىقپەنەن پايداسىن جەپ».
قول قويعان تالاي بايلار مۇنى راستاپ،—
«اندرەي كازىر كەتسىن جەردى تاستاپ.»
قاعازدى تروەكۋروۆ بايعا اكەلىپ،
«قول قويىڭىز، تاقسىر، – دەپ،— اۋەل باستاپ.»
كەردەڭدەپ، كەكىرەيىپ جەتىپ باردى،
سياعا مالىپ قويعان قالامدى الدى.
وقىماعان نادان باي نەنى جازسىن،
يرەكتەپ كىرەش تاڭبا ازار سالدى.
اندرەيگە قول قوي دەپ كەلگەندەرگە
جاۋاپ بەرمەي، از تۇردى قاراپ جەرگە.
اق ءىسىن قارا جەڭىپ كەتكەندىگى،
وڭالتپاس وقتاي ءتيدى قايران ەرگە.
قايراتتاندى كوزىنەن وتى شىعىپ،
ءبىر قاعىپ سەكرەتاردى كەتتى جىعىپ.
وق تيگەن ارىستانداي الاسۇردى،
ءار ۇلىقتى ءار جەرگە قۋىپ تىعىپ.
جان شىداماي كوزىنىڭ قاراسىنا،
قاشىپ كىردى ۇستەلدىڭ اراسىنا.
قاراۋىلشى سولداتتار جيىلىپ كەپ،
ازار الىپ بارىپتى شاناسىنا.
كىمنىڭ جانى اشىماس ءبۇل كۇيىنە،
قارعىس ايتپاي قالا ما سوت بيىنە؟
«ماحكەمەدە تۇرعاندا جىن سوقتى» دەپ،
اندرەيدى اپاردى ءوز ۇيىنە.
سونىمەن كۇندەر ءوتتى، جۇما دا ءوتتى،
ءبۇل ءىستىڭ بولعانىنا ايعا جەتتى.
اداسىپ اقىلىنان دۋبروۆسكيي،
اس ءىشۋ مەن ۇيىقتاۋدى ۇمىتىپ كەتتى
كەيدە توگىپ جىبەرىپ كوزدىڭ جاسىن،
كەيدە قاتتى قىسادى قولمەن باسىن.
ەگوروۆنا دەيتۇعىن ءبىر كەمپىر بار،
سول ويىنا سالادى ىشپەك اسىن.
ۋاقىتىمەن جاتقىزار توسەك سالىپ،
ستاقانمەن شاي بەرەر قولىنا الىپ.
«تاماق ىشەر مەزگىلىڭ بولدى عوي» دەپ،
نان سالادى اۋزىنا مايعا مالىپ.
ەرتە ولگەن اندرەيدىڭ بايبىشەسى،
قاتىن جوق، بالا وقۋدا – قالدى نەسى؟
الگى ايتقان ەگوروۆنا دەگەن ايەل —
اسىراعان جالعىز ۇلدىڭ ءسۇت ەنەسى.
دۋبروۆسكيي ەشكىمگە ءسوز قاتپايدى.
كەمپىردەن باسقا جاندى جولاتپايدى.
جىندى شالدى كۇزەتىپ تىنىمى جوق،
بايعۇسقا كۇن باتسا دا، تاڭ اتپايدى.
***
پەتربور — پاتشا ءتۇرعان ۇلكەن قالا
عىلىم، ونەر وقيتىن ءۇي بار جاڭا.
ۋنيۆەرسيتەت دەگەن مەدرەسەدە
وقىپ ءجۇر ۆلاديمير دەگەن بالا.
وقىعان، ونەر بىلگەن، ءور كوكىرەك،
جايناعان جاڭا ءوسپىرىم وتتى جۇرەك.
ورتتەن قاشىپ ويلانباس، قايتا اينالماس،
وقىعانىن بويىنا كورگەن تىرەك.
ساباقتاس قۇربىسىمەن سالىپ ساۋىق،
وينايدى قوناق قىلىپ، ۋاقتىن تاۋىپ.
الدىنان التىندى ءومىر ساۋلە بەرىپ،
ءجۇر ەدى ەش نارسەدەي قىلماي ءقاۋىپ.
ءبىر كۇنى بىرەۋ ءبىر حات ۇسىنىپتى،
سوزىنە وقىعان سوڭ ءتۇسىنىپتى.
قوناق بوپ وتىر ەكەن قۇربىلارى،
ايتا الماي ءوڭى قاشىپ قىسىلىپتى.
بىلگەن سوڭ قىسىلعانىن قوناقتارى،
بار عوي دەپ ءبىر وڭاشا ءىس قىلارى،
ءبىرى ول دەپ، ءبىرى بۇل دەپ سىلتاۋ ايتىپ،
ادەپپەن رۇحسات الىپ كەتتى ءبارى.
ءبىر تۇردى ۆلاديمير، ءبىر وتىردى،
ەشكىمگە بىلدىرە الماي ىشكى سىردى.
كيىنىپ، چەمودانىن قولىنا الىپ،
وتاربا ۆوكزالىنا قاراي ءجۇردى.
ءمىندى دە وتارباعا ءجۇرىپ كەتتى،
ءبىرتالاي بۇل ورتادا ۋاقىت ءوتتى.
ءبىراز كۇن تەمىر جولمەن ءجۇردى-داعى،
دەيتۇعىن قۇمدىبەكەت جەرگە جەتتى.
كەز بولدى وتاربادان قالاتۇعىن،
ات كەرەك ەندى جالداپ الاتۇعىن.
پوچتوۆوي ستانسادان ات سۇرادى،
كيستەنيەۆكا قىشلاققا باراتۇعىن.
قارادى ستاروستا بۇل بالاعا:
«ءجۇرمىسىڭ اقشا شاشىپ قۇر دالاعا؟
بەس كۇندەي ات اكەلىپ، توسىپ جاتىر،
سەنى الىپ بارامىز دەپ سول قالاعا».
سول كەزدە انتون جەمشىك كىرىپ كەلدى،
ەكەنىن ۆلاديمير ءبىلىپ كەلدى.
ارباعا ءۆلاديميردى وتىرعىزىپ،
ىسقىرىپ اتىن ايداپ، ءجۇرىپ بەردى.
شال انتون بيشىك بۇلعاپ، بوجى قاقتى،
سار جەلدى كۇيمەدەگى ات، شەتكى ات شاپتى.
وتكەنىن قانشا ۋاقىت پايىم ەتپەي،
ۆلاديمير تىم تەرەڭ وي ويلاپتى.
ات پىر-پىر، اربا كۇر-كۇر، قوڭىراۋ شىلدىر،
تاۋ، اعاش كەيىن قالىپ، قاقتى بۇلدىر.
بۇلاردان ۆلاديمير تۇك سەزبەيدى،
اكەتپەس الدەقايدا كوڭىل قۇرعىر.
ءتۇپسىز وي، ءتۇسسىز قيال نەشە مىڭداپ،
ءبىرى ءبۇيت، ءبىرى ءسۇيت دەپ تۇرادى ىمداپ.
تۇڭعيىق، تۇماندانعان الدىڭعى ءومىر،
تۇرعانىن ءبىلىپ بولماس نە دايىنداپ.
قايرايدى كەيدە ىزا بوپ، جاۋعا ءتىسىن،
ويلايدى، كەيدە رەتتەپ، قىلماق ءىسىن.
اشقان كوزى جۇمۋلى ەسەپتى بوپ،
كورسە دە كورمەگەندەي تۇكتىڭ ءتۇسىن.
وسىنداي ۇيقىلى-وياۋ ءبىر وي باستى،
قايعى، ءۇمىت، قايرات، ىزا ارالاستى.
«انەكي، پوكروۆسكيي قىشلاق» دەگەن،
انتوننىڭ داۋىسىمەن كوزىن اشتى.
قاراسا، تاۋ ىشىندە ءبىراز قالا،
باقشالى، كوك شاتىرلى ءۇي بار جاڭا.
جاسىندا ويناعانى ءتۇستى ەسىنە،
ءبىر قىزبەن ماريا دەگەن جاپ-جاس قانا.
ادەپتى، ماحابباتتى ءھام قۇربىلاس،
كۇلگەندە نۇرلى ءجۇزى قىلادى ماس،
«ءسوزى — بال، ءار مىنەزى مايدا ەدى-اۋ» دەپ،
كوزىنەن شىعىپ كەتتى ەرىكسىز جاس.
ەلجىرەپ كۇيگەندەي بوپ تۇردى ءىشى،
انتوننان كەلدى جايىن سۇراعىسى.
توقتاتتى ءوزىن-وزى قايتا ويلانىپ،
«كەتەر، – دەپ، – تەرىس ويلاپ، مىنا كىسى».
بۇل باقشا ماريانىكى ەمەس پە ەدى،
مەنى بىلسە، «امان با؟» دەمەس پە ەدى.
باقشادا بار ما، جوق پا دەپ تۇرعاندا،
ەتەگى اق كويلەكتىڭ ەلەستەدى.
قادالىپ اق ەتەككە كوزى تالدى،
سول ما، سول ەمەس پە دەپ كوپ قادالدى.
انتون جامشىك ىسقىرىپ جىبەرگەندە،
الدەقايدا اپ كەتتى، باقشا قالدى.
كەلگەن سوڭ كيستەنيەۆكا قىشلاعىنا،
كورىستى ۇيگە كىرمەي تىستاعىعا.
جاسىندا اسىراعان ەگوروۆنا
جىلادى، كەلىپ قولىن ۇستادى دا.
«ءتيدى مە جازعان حاتىم، قاراعىم، — دەپ،
پوچتاشى ايتىپ ەدى سالامىن، — دەپ.
قايعىدان دەرتتى بولدى دۋبروۆسكيي،
بار جەرىن تروەكۋروۆ الامىن دەپ.
جازىپ ەم بىلگەنىمشە جايدىڭ ءبارىن،
اندرەي ناشارلاندى، كورسەڭ ءحالىن.
تۇرۋعا تروەكۋروۆ قول استىندا،
رازى ەمەس كورشى مۇجىق، كوپ قۇلدارىڭ».
سول كەزدە بىرەۋ شىقتى ەسىكتى اشىپ،
ولگەن كىسى سىقىلدى قانى قاشىپ.
بەلى يميگەن، كوزىنىڭ وتى سونگەن،
ءبىر تۇرىپ، ءبىر جىعىلىپ ازار باسىپ.
قۇشاقتاپ ۆلاديمير اندرەيدى،
«امان با، ءحالىڭ قالاي، اكە؟» — دەيدى.
قادالىپ ەكى كوزى بالاسىنا،
باسىمەن قۇر ىمدايدى، ۇندەمەيدى.
وسىنداي دۋبروۆسكيي بولعان عارىپ،
سۇراسا، ايتا المايدى ءسوز قايتارىپ،
كوزىنەن قاندى جاسىن سورعالاتىپ،
جاتقىزدى توسەگىنە الىپ بارىپ.
***
ءبىر كۇنى تروەكۋروۆ ءىشى پىسىپ،
ۇيىندە وتىر ەدى اراق ءىشىپ،
شاباشكين جىلماڭ قاعىپ كىرىپ كەلدى،
تاعزىممەن قولتىعىنا بوركىن قىسىپ:
«ەي، تاقسىر، جۇمىسىڭىز ابدەن ءبىتتى،
سوت زاكونىن كەسىمدى ءقۇنىن كۇتتى.
اندرەي اپەللياسيا بەرە المادى،
سول ءۇشىن جەردى سىزگە سوت بەكىتتى.
جاڭا العان جەرىڭىزگە بارمايسىز با،
ەسەپتەپ، كورىپ، ءبىلىپ المايسىز با.
ەگىن سالىپ، پىشەنىن ورىپ الىپ،
نە بولماسا، بىرەۋگە جالدايسىز با؟!»
نە دەمەيدى ماس بولعان قىزۋ كىسى،
اشۋلانىپ شىقىرلاپ كەتتى ءتىسى، —
جوعال، كوزگە كورىنبە، — دەپ اقىردى، –
وندا جوق سەن سىقىلدى ءيتتىڭ ءىسى».
بىلگەن سوڭ ماس ەكەنىن كەتىپ قالدى،
بايعا ماستىق تاعى دا ءبىر وي سالدى.
جالىنسا، جەرىن قايتىپ بەرەيىن دەپ،
ات جەگىپ اندرەيگە جەتىپ باردى.
اندرەي تەرەزەدەن ونى كوردى،
كوزى وتتانىپ، ءقوڭىلىن اشۋ كەردى.
ايتۋعا ءتىل، تۇرۋعا قۋاتى جوق،
قولىمەن قۇر ەسىككە ىمداي بەردى.
سۇپ-سۇر بولىپ، كوزىنىڭ وتى جايناپ،
جۇدىرىعى ءتۇيۋلى، ءتىسىن قايراپ،
ۇمتىلعاندا ورنىنان ۇشىپ تۇرىپ،
جىن قاققانداي جىعىلدى، ءبىر ويبايلاپ.
ۆلاديمير جۇگىردى، كوزى شالىپ،
وكپەسىنە قارادى قولىن سالىپ.
بايقاسا، دەم الىستان دانەمە جوق،
اقىردى «كەلە گور، – دەپ، — دوكتور الىپ!»
قاقپاعا كىم كەلگەنىن بىلمەيدى بۇل،
بار ءسوزى: «دوكتور اكەل، تەز حابار قىل!»
«تروەكۋروۆ باي ءسىزدى شاقىرىپ تۇر» —
دەدى دە حابار ايتا كىردى ءبىر قۇل.
«جوعالتسىن جىلدام كوزىن مەنەن اۋلاق،
ءبىر ءىس كورىپ كەتەيىن دەمەسە ناق.
قويماسپىن ءوشىمدى الماي، قۇداي قوسسا،
تۇرارمىز بۇل ورتادا بىرەۋمىز-اق».
مۇنى ەستىپ تروەكۋروۆ قالدى كەتىپ،
بالاعا ەگوروۆنا كەلدى جەتىپ:
— مىنەزىن انتۇرعاننىڭ بىلمەيسىڭ بە،
شىراعىم، قاتتى ايتتىڭ عوي وكپەلەتىپ.
«كىرىسپەڭىز بۇل ىسكە، ەي، انا، ءسىز،
بىلەرمىز قىلا
You Might Also Like
