ەكىنشى ليريكالىق شەگىنىس
بىردە تۇسكە قاراي «جۇلدىزدىڭ» رەداكسياسىنا اقۇشتاپقا كەلدىم. بولمەلەرىنە كىرمەي، ەسىك الدىنداعى ۇزىن كوريدوردا تۇر ەدىم، ىشتەن مۇقاعالي شىعىپ كەلە جاتىر ەكەن. جانىما كەلىپ، قول بەرىپ امانداستى. وتكەندەگىدەي ەمەس، ۇيالشاق بالاداي يمەنىپ سويلەيدى.
- «جالىنداعى» ولەڭدەرىڭ كەرەمەت! - دەدى ارى-بەرىدەن سوڭ. - جازۋ كەرەك، جازۋ كەرەك، بىزگە باسقا امال جوق.
سونىڭ الدىندا عانا ەكى ايدا ءبىر شىعاتىن «جالىن» الماناعىنا باس رەداكتور بولىپ بارعان شەرحان اعاي ءبىر توپ جاڭا ولەڭدەرىڭدى اكەل دەپ سۇراتىپ، بىردەن كەزەكتى سانىنا باسىپ شىعارعان ەدى. مۇقاعالي سونى وقىعان ەكەن.
تاحاۋي اعامىزدىڭ 50 جاسقا تولعان تويى جاقسى ءوتتى. 1973 جىل بولاتىن. قازاقتىڭ م.اۋەزوۆ اتىنداعى دراما تەاترى (كوممۋنيستىك پروسپەكتىسى مەن مامەتوۆا كوشەسىنىڭ بۇرىشىنداعى قازىرگى بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر تەاترىنىڭ ۇيىندە) الماتىنىڭ يگى جاقسىلارىنا لىق تولدى. شىڭعىس ايتماتوۆ كەلدى. مۇنداي زيالى ورتا، سالتاناتتى توي كورمەگەن مەن ءۇشىن ءبارى تاڭسىق. «ويپىرىم-اي، ءبىز دە ەلۋگە كەلەر مە ەكەنبىز، كەلگەن كۇندە حالقىمىز وسىلاي قوشەمەت جاسار ما» دەگەن ءۇمىت جىلت-جىلت ەتىپ جۇرەگىڭدى قىتىقتايدى. كەلەسى كۇنى «الماتى» قوناق ءۇيىنىڭ رەستورانىندا توي يەسى داستارقان جايدى. ادەبيەتشىلەردىڭ اۋزى دۋالى اقساقالدارىنان باستاپ، پالەندەي اۋىز تۇشىتارلىق ەشتەڭە جازباعان مەن دە شاقىرىلىپپىن. جۇمەكەن، اسقار، التىنشاش، ابىشتەر وتىرعان شەتكەرى ستولدىڭ جانىنان ماعان دا ورىن ءتيدى. سالقىن تاماق جەلىنىپ، ەندى ىستىق اسقا كىرىسىپ، جۇرت كەزەك-كەزەك ءسوز الىپ، تاحاۋي اعامىزعا دەگەن جۇرەكجاردى تىلەكتەرىن ايتىپ جاتىر. داستارقان تىزگىنىن ۇستاعان اعامىز قازاقتىڭ قارا ءسوزىن اندەي ارلەندىرىپ، تويدىڭ ءسان-سالتاناتىن ونان سايىن ارتتىرا تۇسەدى. بىزدىكى - ءسوز تىڭداۋ، «جاقسى اس قالعانشا، جامان قۇرساق جارىلسىن» دەپ ىشىپ-جەۋ.
ءبىر كەزدە رەستوراننىڭ اس بولمەسى جاققا جۇرت جاپىرلاي جالت قارادى. مەنىڭ جەلكە تۇسىم ەدى، بۇرىلسام، مۇقاعالي كەلە جاتىر ەكەن. سىرت كيىمسىز، كوستيۋمشەڭ، جالاڭباس. ءبىزدىڭ ستولدى بەتكە الىپ كەلەدى. مەن الدەنەدەن سەسكەنگەندەي مە، ايتەۋىر، ءبىر مازاسىز كۇيدە قولىمداعى اس ايىرمەن تارەلكەمدى شۇقىلاي بەرگەنىم ەسىمدە. تۋرا مەنىڭ جەلكە تۇسىما كەلىپ توقتادى دا، يىعىمنان ۇستاپ:
- تۇر! - دەدى.
مەنىڭ دە مىنەزىمنىڭ وڭىپ تۇرعانى شامالى. بىرەۋدىڭ قاتقىل داۋسى تۇگىلى، كولدەنەڭ كوزقاراسىن كوڭىلىمە الاتىنىمدى بىلەتىن جولداس جىگىتتەر قيپاقتاسىپ، «ەندى نە بولار ەكەن، تەگى بۇل ەكەۋى جانجالداسىپ تىنادى-اۋ» دەگەندەي، ءالىپتىڭ ارتىن باعىسىپ، ءۇنسىز قالدى. ءبىراق مۇقاعاليدى وتىرعىزىپ نە كوڭىلىن اۋلاپ سويلەسۋگە، نىسانا بولىپ وتىرعان مەنەن ونىڭ جانارىن تايدىرىپ اكەتۋگە بىرەۋى ارەكەت جاسامادى. «تۇر» دەگەن ءسوزدى ەستىگەندە، مەن ىشكى ءبىر اۋەنگە قۇلاق سالدىم دا، ۇشىپ تۇرا كەلدىم. جۇرت ءالى ءۇنسىز. سونان سوڭ:
- ءجۇر! - دەدى، ايدالاداي الاقانىن يىعىما سالىپ. مەن الپامساداي اعانىڭ قولتىعىندا كەتىپ بارا جاتتىم. باعىتى - باعانا ءوزى كەلگەن، اس دايىندايتىن بولمە جاعى. تاماق تاسىعان داياشىلار ەرسىلى-قارسىلى قىزىل تاناۋ بولىپ ءجۇر. ۇلكەن زالدى اس بولمەدەن ءبولىپ تۇرعان شىمىلدىق ءتارىزدى بوگەت-قابىرعانىڭ ارعى جاعىنا بارعاندا، تۇرا قالدى. ءسويتتى دە:
- شەڭبەردەن شىعۋ كەرەك، شەڭبەردەن شىعۋ كەرەك، فاريزا!- دەدى.
- ايتايىن دەگەنىڭىز وسى ما؟ - دەدىم، البىراپ تۇرعان جۇزىنە تاڭدانا قاراعان كۇيىمدە.
ۇندەگەن جوق. باعاناعىداي يىعىما الاقانىن سالعان كۇيى ورنىما اكەلىپ وتىرعىزدى دا:
- مەن كەتتىم، - دەدى.
زال وعان ءتىل قاتپادى. ريۋمكالار سىڭعىرلاپ، ادەمى سوزدەر توگىلىپ جاتتى.
ەندى بىردە جازۋشىلار وداعى ءۇيىنىڭ ءبىر بولمەسىندەگى «جالىن» الماناعىنىڭ رەداكسياسىندا ىستەيتىن تولەن ابدىكوۆ پەن دۋلات يسابەكوۆكە باردىم. كوپ ەشكىممەن ارالاسپايمىن، اندا-ساندا اڭگىمەلەسكىڭ كەلىپ، ويىڭدى جالتاڭداماي ايتاتىن تۇسىنىكتى جولداس-جورا ىزدەيتىن كەزدەرىڭ بولادى. سونداي كەزدە تولەن مەن دۋلاتقا بارىپ اڭگىمەلەسىپ كەتەتىن ادەتىم. «جالىننىڭ» ەسىگىنە تاياپ قالعانىمدا ءبىر كۇرەكتەي الاقان ەكى يىعىمنان قاۋسىرا قۇشاقتاي الدى دا، مەن اۋعا تۇسكەن بالىقتاي تىپىرلاپ، قۋاتتى قۇرساۋدان بۇرىلىپ قاراۋعا دا شامام كەلمەي قالدى. سونسىن الگى قارۋلى قولدىڭ يەسى شاشىمنان يىسكەدى دە:
- ءاي، بالا، مەن عوي! - دەپ، يىعىمنان وزىنە قاراي بۇرىپ الدى. مۇقاعالي ەكەن. ازداپ ىشكەندىگى كورىنىپ تۇر. ۇرتتاماي جۇرگەندەگى ۇياڭدىق جوق، ءبىراق ەشقانداي ەرسى قىلىق كورسەتپەيدى.
- بالا، مەن مىنا قىرتتارمەن الىسىپ ءجۇرىپ، اقىرى تاڭدامالىمدى وتكىزەتىن بولدىم، اتىن «ءومىر - داستان» دەپ قويدىم! ال ماعان اقشا كەرەك، كوپ ەمەس - ءبىر سوم بولسا جەتىپ جاتىر، - دەدى.
قالتامدا بار بولعانى بەس سوم ەكەن، ۇستاتا بەرىپ ەم، بەتىمە ويلانا قاراپ قالدى.
- سچيتاي، چتو ەتو توجە رۋبل، - دەدى ورىسشا سويلەپ. ول كەزدە مۇقاعاليدى جۇمىستان شىعارىپ جىبەردى دەپ ەستىگەم.
You Might Also Like
-
بۇرىڭعى زاماندا ءبىر ساراڭ بايدىڭ ءۇش ۇلى بولىپتى. ول بالالارىن ۇيلەندىرمەگەن ەكەن. ءبىر كۇندەردە بالالارى اقىلداسىپ، ۇلكەنى مەن ورتانشىسى كەنجە ىنىسىنە ايتىپتى:
