InfoHub Logo

ءبىر كەزدەگى كۋرستاس دوسى ادايدىڭ اماندىق-ساۋلىعىن ءبىر بىلسەم-اۋ دەپ ىشتەي ىلعي ويلاپ جۇرەتىن. ءساتى تۇسسە، سونى ىزدەپ، تاۋىپ الۋعا ۇيعاردى. باياعى تۇلكىبايدا از ۋاقىت بىرگە بولعاننان كەيىن، ونى ەكىنشى قايتىپ كورمەگەن ەدى. تەك وسىدان ءبىراز جىل بۇرىن، كوز تانىس بىرەۋلەردەن، الماتى جاعىندا جۇرگەن سياقتى دەگەن بولماشى سىبىسىن عانا ەستىگەنى بار-تىن. ۇيلەنگەن-ۇيلەنبەگەنىن دە، باسىندا ءوز پاناسى بار-جوعىن دا بىلمەيتىن. ستۋدەنت شاعىندا ورتاشالاۋ وقىعاندىقتان جاتاقحانادان ورىن تيمەي، كوبىنە قالانىڭ شەت جاعىنداعى تاۋ بوكتەرىندە وقشاۋلاۋ تۇراتىن، قازاقىلانىپ كەتكەن ۇيعىر وتباسىنىڭ جەرتولەسىن جالداۋشى ەدى. ءبىر بىلسە، سونداعىلار ءبىلىپ قالار، قالاي دا ءوزى تۋرالى ءبىر ءىز قالدىرعان شىعار دەگەن ۇمىتپەن تولەن ءمانى جوق بەرەكەسىز شۋدى ارتقا تاستاپ، جول-جونەكەي اربات كوشەسىن ءبىر ءسۇزىپ ءوتىپ، بىردەن سولاي قاراي تارتىپ كەتكەن-دى.

ەسكى قابىرعا، بۇرىشىندا 27 دەگەن ءنومىر. باياعى جاس كەزىندە كورگەنىندەي ەمەس، قابىرعانىڭ ءۇش جەرىنەن تىرەۋ قويىلعان. قورانىڭ ءشىرىپ كەتكەن اعاش شارباقتارىنىڭ سىرتىنان وراي تىكەنەكتى سىم جۇرگىزىلگەن. بۇرىن جەمىستەرى توگىلىپ، جايقالىپ تۇراتىن ب ا ق قاراۋسىز قالعان-اۋ، ءىشىن جابايى قالىڭ قۋراي باسىپ كەتىپتى. تۇرتكىلەنىپ ءجۇرىپ، تۇتاسا جالبىراعان قالىڭ شىرماۋىقتىڭ اراسىنان شالقايىپ جاتقان قاقپا اۋزىن ارەڭ دەپ تاۋىپ، ىشكە وتكەن.

ەسىكتى تەرىسى سۇيەگىنە جابىسقان، تىرىلي ارىق قارا ايەل اشتى. ءوزى ناسىباي اتادى ەكەن.

— بۇل ۇيدە ادام تۇگىل، اتجالماننىڭ ءوزى دە تۇرعىسى كەلە قويماس. الما بۇل ءۇيدى، — دەدى ول ەزۋىندەگى ناسىبايىن ءتۇسىرىپ الماس ءۇشىن سويلەگەندە استىڭعى ەرنىن جىمقىرىنا ءتۇسىپ.

— نەگە؟

— ماقپالعا كەزىندە وسى ءۇيدى ارزانعا تاۋىپ بەرگەن مەن بولاتىنمىن. بار تاريحىن بىلگەسىن ايتامىن دا.

— مۇمكىن وندا ادايدى دا بىلەتىن بولارسىز؟ ءبىر كەزدە ول دا وسى ۇيدە بولمە جالداپ تۇرعان ەدى.

— مۇقاتوۆ پا؟ قۇلپىتاسىندا سولاي دەپ جازىلعان. ءيا، تاپ سولاي. مۇقاتوۆ.

— قۇلپىتاس... ول...

— ماقپالمەن بىرگە جانازىسىنا مەن دە قاتىسقام. جاتقان جەرى وڭدى-اق، سۋ بارمايتىن بيىك. تەك جانازاسىندا قابىر قازعاندار مەن بىزدەن باسقا ەشكىم بولمادى. ءسىز نە، مەنى شىنىمەن تانىماي تۇرسىز با؟ ەكەۋىڭ بىرگە وقىعان جاقسى دوس ەدىڭدەر عوي.

— تانىدىم، نەگە تانىمايىن. ءسىز...

— ءيا، مەن سول ءۇيدىڭ باي الماي قويعان باياعى كارى قىزىمىن عوي. سەندەرگە قاراپ، اۋزىمنىڭ سۋى قۇرىپ قاتتى قىزىعۋشى ەم. جاقسىلاپ ءمانتى ءپىسىرىپ بەرەتىنمىن. سوندا دا ماعان قاراماي قويعانسىڭدار، كارىسىنىپ. ەڭ بولماسا اندا-ساندا قوينىما ءبىر-بىر كىرىپ-شىعىپ جۇرسەڭدەر نەلەرىڭ كەتەتىن ەدى. ءوي...

— ءىم، ءيا، سول جىلدارى ءسىزدىڭ قولىڭىزدان جەگەن ءمانتىنىڭ ءدامى اۋزىمنان ءالى كەتكەن جوق.

— راحمەت. — كەدەرگى كەلتىرمەسىن دەدى مە، ەرنىندەگى ناسىبايدى وڭ قولىنىڭ سۇق ساۋساعىمەن سىلىپ الىپ، شارباق ىرگەسىنە قاراي سىلق ەتكىزىپ تاستاي سالدى.

— ول قالاي ءولدى، بىلسەڭىز...

— بىلگەندە، بىلەمىن عوي. قارا بازار جانىنداعى كۇرەسىننەن ءولى دەنەسىن بىرەۋلەر تاۋىپ السا كەرەك. تىم سالىنىپ قاتتى ءىشىپ كەتكەن ەدى، بايعۇس، جۇمىسسىز سەندەلىپ. ءبىر قۇلاعىن كەسىپ اكەتكەن دەي مە... الدە، ەگەۋقۇيرىق جەپ قويعان با... جارايدى، مەن كەتتىم، ءسۇتىم تاۋسىلىپ قالىپتى، ءسۇت الۋىم كەرەك. ءسۇتسىز قۇرعاقتاي نان جەۋ قيىن. — بۇرىلا بەرىپ: — ءسىزدى اۋزىنان تاستاماي ىلعي ەسىنە الىپ وتىرۋشى ەدى، بايعۇس، — دەگەندى ۇستەپ جىبەردى.

ول كەتتى، بۇل ءتىل-اۋزى بايلانىپ، تۇرعان جەرىندە قىبىر ەتپەستەن مەلشيدى دە قالدى. كەمپىر بۇكشەڭ-بۇكشەڭ ەتىپ بىرتىندەپ ۇزاپ بارادى.. «اپىراي، دەدى ىشتەي، قاس-قاعىم اراسىندا، بىرەر اۋىز سوزبەن-اق، ادام باسىنا تاۋداي قايعى ءۇيىپ تاستاۋعا بولادى ەكەن-اۋ».

دۇنيەگە قالاي كەلسە، سولاي ءوز جولىمەن باقيلىق بوپ كەتكەن ەكەن عوي، اداي دوس...

اتىركۇل ءۇشىن ەكەۋىنىڭ زىر جۇگىرىپ اقشا ىزدەگەن كۇندەرى كوز الدىنا كەلە قالدى. جەردە اقشا جاتا ما، ەكەۋلەپ ءجۇرىپ كوشە-كوشەدەن بوتەلكە جيناپ الىپ وتكىزگەن. ءماز ەتكەندەي سونشالىق جارىتپادى. سوسىن ەت كومبيناتىنا بارىپ، كۇنى بويى ساسىپ كەتكەن تەرىلەردى، ءبىر ورىننان ەكىنشى ورىنعا سۇيرەلەپ، دەستەلەپ ءۇيىپ بەرگەن. ءسۇيتىپ اقىسىنا ءبىر قىدىرۋعا جارارلىق تيىن-تەبەن قاراتقان ەدى ەكەۋلەپ. ءشىرىندىنىڭ يىسىنەن تۇنشىعىپ ءولىپ قالا جازداسا دا، قۋانىشتارىندا شەك بولعان جوق. سول قۋانىشتىڭ قىزۋىمەن كەشكىسىن مەدەۋ اڭعارىندا الاۋ جاعىپ، ورتالارىندا بولاشاق ءارتىس اتىركۇل، توي تويلاۋعا كىرىسكەن.

قاي جەردە، قالاي ۇلگەرگەنىن، اداي ءىشىپ الا قويىپتى. ىشكەنى جارىقشاق داۋسى مەن ويناقشىعان كوزىنەن انىق ءبىلىنىپ تۇردى. ول ازداي، ءبارى وت اينالاسىنداعى ديىرمەن تاستاردىڭ بىرىنە قاتارلاسىپ وتىرا بەرگەندە، اداي كۇرتەسىنىڭ ءىش قالتاسىنان قاعازعا شيىرشىقتالعان ءۇش ماريحۋانا الىپ شىعىپ، بىرىنەن سوڭ ءبىرىن ەرنىنە ءتىزىلتىپ قىستىرىپ قويدى. قاسىنداعىلارعا — اتىركۇل مەن توتەمگە قاراعان دا جوق.

— مەن بۇگىن سۇيىكتىم ءۇشىن ءبىراز اقشا تاپتىم. تولەن دە كومەكتەستى. — ماريحۋانانىڭ بىرەۋىن ەرنىنەن الىپ اتىركۇلگە ۇسىندى. — بىلەسىڭ عوي، بۇل تەمەكى ەمەس، ءجيى-جيى تارتقىشتاپ بۇرقىلداتۋدىڭ قاجەتى جوق.

— بىلەمىن. ۇيرەتكەنسىڭ، — دەدى اتىركۇل.

— سولاي ما، ۇيرەتكەن ەكەم عوي. سەن شە، كورسەيشى سەندە ءبىر، — دەپ، اداي بۇرىلىپ تولەنگە قارادى. — جامان بولمايسىڭ.

— شاحتا استىندا پروحودچيك بوپ ىستەگەنىمدە ۋلى گازدى كوپ جۇتقانمىن. دۇنيەدە ءتۇتىن يىسىنەن جەك كورەتىن نارسەم جوق، — دەدى تولەن ات تونىن الا قاشىپ.

— نەگىزىندە شوشيتىنداي تۇگى جوق مۇنىڭ، — دەپ، سوزگە اتىركۇل ارالاستى. — اسىقپاي ىشىڭە اقىرىن تارتىپ سوراسىڭ، ءتۇتىنىن وكپەڭ مەن قارنىڭدا نەعۇرلىم ۇزاق ۇستاساڭ، سوعۇرلىم جاقسى، سوندا سۇيەگىڭە شەيىن ءسىڭىپ، تەڭدەسى جوق كەرەمەت كايىپ الاسىڭ.

اسەرى عاجاپ. ارادا ەكى مينوتتەي ۋاقىت وتە مە، وتپەي مە، بويىندى شاتتىق بيلەپ، كوڭىلىڭ جادىرايدى. اينالاڭا قۇددى ءبىر سوناۋ بيىك تاۋدىڭ باسىنان، — الاتاۋدىڭ قارلى شىڭدارىنا قاراي قولىن ءبىر سەرمەپ تاستادى. — قاراپ تۇرعانداي بولاسىڭ. كەز كەلگەن قۇبىلىس، مىسالى، مىنا وتتىڭ جانىنان ىزىلداپ بۇزاۋباس ۇشىپ وتسە دە، ءشوپ اراسىنان شەگىرتكە شىرىلداسا دا، بەتىڭدى دىز ەتكىزىپ ماسا شاعىپ كەتسە دە قىزىق، ىشەك-سىلەڭ قاتقانشا وز-وزىڭنەن قارقىلداپ-شيقىلداپ كۇلە بەرگىڭ كەلەدى. كۇلە بەرەسىڭ.

بىردە، ادايدان جاسىرىپ، جالعىزدان-جالعىز ءوزىم وڭاشا قالعاندا دا تارتىپ كورگەنمىن. ءبىراق ول جولى ونشا ۇناعان جوق. ماريحۋانا دا القاگولگە ۇقسايدى ەكەن، كوپشىلىككە قوسىلىپ تارتساڭ عانا جاراساما دەيمىن. كوپشىلىكپەن وتىرىپ تارتقاندا تىنىس الۋدىڭ قاجەتى جوقتاي كورىنەدى، ويتكەنى دەمىڭ توقتاپ قالعانداي كۇيدە وتىراسىڭ. ءوزىڭدى جەپ-جەڭىل قۇس قاۋىرسىنى شىعارمىن دەپ ويلايسىڭ. دەگەنمەن، سول العاشقى تاجىريبەدەن كەيىن-اق باسىڭدا «بۇل ءشوپتى وسىلاي جالعاستىرىپ تارتا بەرسەڭ، ءتۇبى جاقسىلىققا اپارماس» دەگەن ءبىر سۋىق وي دا كەنەت سۋماڭ ەتە تۇسەدى ەكەن. مەن ءوزىم ءسۇيتىپ ءبىرتۇرلى كۇدىكتەنىپ قالدىم. سوعان قاراعاندا، مەن مۇنى قويعىم كەلگەن كۇنى قويىپ كەتە الاتىن شىعارمىن دەپ ويلايمىن...

الاۋلاعان وت باسەڭسىپ قىزىل شوققا اينالا باستاعان كەزدە، استارىنا ۇيدەن الا شىققان كورپەشەلەرىن توسەپ، ۇستىنە قاتار-قاتار اۋناي-اۋناي كەتىسكەن ەدى. اتىركۇل باسىن ادايدىڭ بەلىنە سۇيەي قۇلادى دا، يۋبكاسىنىڭ جىرىعىن الدىنا قاراي كەلتىرىپ، ىشقىرلىعىن كوتەرىڭكىرەپ قويدى. اداي جاۋىرىنىن ۇلكەن قوي تاسقا تىرەپ، ەرنىندەگى ماريحۋانا تۇبىرشەگىن اۋىق-اۋىق قورسىلداتا سورعىشتاپ، وڭ قولىنىڭ الاقانىمەن اتىركۇلدىڭ بىرەسە تولقىندانعان قالىڭ قولاڭ شاشىنان سيپاسا، بىرەسە ساۋساق ۇشىمەن جارىلارداي بوپ تىرسيىپ كەتكەن ەرىندەرىنەن تۇرتكىلەيدى. ەندى ءبىرازداسىن سول قولىن قىزدىڭ جارقىراپ جارتىلاي اشىق جاتقان ۋىز سانى اراسىنا سۇعىپ جىبەرەدى دە، قارا اتلاس لىپاسىنىڭ ەكى ەلى اشا تۇسىن اقىرىن جايلاپ، جوعارى-تومەن سۇيكەلەۋگە كىرىسەدى. جىگىتتىڭ بوبەك ساۋساعى قىز ەرنىنە تيگەندە، اناۋ ەرىندەرىن اشىڭقىراي قابا ءوبىپ، بورپىلداتا سورىپ-سورىپ الادى.

تولەن ولاردان كوزىن تايدىرىپ، قارسى الدارىنان كولبەي بيىكتەپ، تاس توبەلەرىنەن مۇنارتا تونگەن تاۋ شىڭدارىنا قارايدى. ويىندا اتىركۇل. مىنا انتۇرعان شايتان قىز توسەكتە قانداي ەكەن ءوزى دەگەنشە، اداي ونىڭ قولىنا جاڭا تۇتاتىلعان ماريحۋانا شىلىمىن ۇستاتا قويادى.

— بۇل سوڭعىسى، كەزەكتەسىپ شەگەيىك.

— مەن ءبىر ايتقان سوزىمنەن اينىمايمىن. اۋرە بولما.

— ءوي، ءوزىڭ دە ءبىر. راحاتىممەن بولىسەيىنشى دەسەم...

— راحمەت... اداي، سەنەن بىردەڭە سۇراسام.

— سۇرا. ءبارىبىر ءقازىر قولىمدا سوڭعى ماريحۋانادان باسقا تۇگىم جوق.

— اتىركۇل ەكەۋىڭنىڭ قىلىعىڭ.

— وندا تۇرعان نە بار ەكەن؟

— وسىنداي ويىنداردىڭ سالدارىنان دۇنيەگە بالا دەگەن بالەكەت كەلەتىنىن ويلاعاسىن سۇراعانىم عوي.

— ءوي، سەن دە.

— كەلتىرسەك كەلەدى، كەلتىرمەسەك كەلمەيدى، — دەدى اتىركۇل.

— مەنىڭ ايتپاعىم ول دا ەمەس ەدى، — دەدى تولەن.

— ەندى نە؟ —دەپ سۇرادى اداي.

— شەشەڭ سەنى تۋارىندا قالاي تولعاتقانىن بىلەسىڭ بە؟

— جوق.

— نەگە؟

— سۇراعام جوق، ول ايتقان جوق. نەگە سۇرادىڭ؟

— ءجاي.

كوزىن بادىرايتىپ اشا قويعان اتىركۇل ەكى سانى اراسىندا جاتقان ادايدىڭ قولىن كوتەرىپ اۋزىنا اكەلدى دە، ساۋساقتارى ۇشىنان شوپىلدەتىپ ءسۇيىپ-سۇيىپ الدى:

— ايتىپ بەرسەيشى بىلەتىنىڭدى، دوسىڭ عوي.

اداي قولىن ودان دەرەۋ بوساتىپ الدى دا، ەزۋىنە قىستىرعان ماريحۋانا قالدىعىن قايتا تۇتاتىپ، قاتتى ءبىر سورىپ، سوسىن ورنىنان ءۇن-تۇنسىز تۇرىپ كەتتى.

— رەنجىتەيىنشى دەگەن نيەتىم جوق ەدى، — دەدى تولەن اعاتتىعى ءۇشىن اقتالعانداي بولىپ.

— رەنجىتكەن جوقسىڭ. بار بولعانى ۇمىتسام دەگەنىن سۇرادىڭ، — دەدى اتىركۇل. — مەن بىلسەم دە بىلەتىنىمدى سەزدىرمەي جۇرەمىن. ال سەن ەستەن تاندىرا دۇڭك ەتكىزىپ توبەدەن ۇرعانداي ەتتىڭ. قوبالجىما، ءبىرازداسىن ءوزى-اق قايتىپ كەلەدى. ول ءقازىر تۋالەتتە ماريحۋاناسىن سورعىشتاپ، سونداي بىردەڭەمەن ءوزىن كۇشەيتىپ جاتقان بولار.

كەشكە قاراي تىم ۇزارىپ كەتەتىن تاۋدان تۇسكەن كولەڭكەلەرگە قاراپ، ولار ءۇنسىز وتىرىپ قالعان. كەنەت، ءدال جاندارىنان سوراڭداپ اداي پايدا بولا كەتتى. قولىندا — شاراپ. تىعىنىن اعىتىپ، اۋزىنان بىرەر قىلعىتا جۇتىپ العانى كورىنىپ تۇر.

— كۇشتىسى دۇرىس بولاتىن ەدى، كۇشتىسى جوق. وسىعان قاناعات.

— ال، تولەن دوس، سۇرادىڭ، ەندى تىڭدا، — دەدى سوسىن اتىركۇل ەكەۋمىزدىڭ ارامىزداعى ءوز ورنىنا جايعاسا بەرىپ. — قازاقيانىڭ ءبىر قىزىق ينتيم تاريحىن ايتىپ بەرەيىن مەن ساعان.

مەنىڭ اكەمنىڭ اكەسى وزىنىكى وزىنە جەتەرلىكتەي ورتاشا شارۋا ەكەن. جالعىز ۇلى، ياعني مەنىڭ اكەم جارىمەستەۋ بوپ وسەدى. جاسى قىرىققا كەلگەنشە ءلاۋحيلانىپ جۇرە بەرگەن بولسا كەرەك. باياعى توڭكەرىس، ءبىرىن ءبىرى قۋعان، ءبىرىن ءبىرى قىرعان يۋ-قيۋ زامان عوي. سول دۇربەلەڭنەن امان قالعانىنا قۋانىپ، قوي، ۇرپاعىم ءۇزىلىپ قالماسىن دەپ ءلاۋحي ۇلىن، ياعني مەنىڭ اكەمدى تۋا ءبىر كوزى قىلي، ءبىر اياعىنان ءبىر اياعى قىسقا قوراش قىزعا ۇيلەندىرەدى. ءۇي ءىشى قانشا كۇتسە دە، ول بالا كوتەرمەي قويادى. بۇل كەزدە، ءويتىپ-بۇيتىپ ءجۇرىپ ساۋات اشقانى ارقاسىندا، مەنىڭ اكەمنىڭ نانى ءجۇرىپ، اۋداندا ءجۇن-جۇرقا جينايتىن مەكەمەگە باستىق بولىپ وسەدى.

— اتىركۇل، — دەدى اداي وسى جەردە ءسوزىن ءبولىپ، — دۇڭگىرشەككە بارىپ كەلشى، كورەمىسىڭ، شارابىم تاۋسىلدى. بۇل اڭگىمەنىڭ ساعان قىزىعى جوق، ەستىگەنسىڭ.

اتىركۇل جىگىتىنە مۇڭايا ءبىر قارادى دا، قوبىراپ كەتكەن شاشىن جول-جونەكەي جوندەي ساپ، ايتقان جاعىنا قاراي ءۇن-تۇنسىز كەتە باردى.

تۋعان اناسى تۋرالى اڭگىمە ايتۋ ادايعا وڭاي بولىپ وتىرماعان سەكىلدى. كومەيىنە وكسىك قادالعانداي، دەمىن ءجيى-جيى الىپ، تىنىسىن رەتتەپ، ۇزىلگەن ءسوزىن قايتا جالعادى:

— الدىمىزدا جۇرگەن ۇلكەندەردىڭ ومىرىنە قاراساق تا، ءوز ومىرىمىزگە قاراساق تا، ءتىپتى بۇرىنعىلاردىڭ قالاي ءومىر سۇرگەنى تۋرالى ەستىسەك تە، بۇل ەلدىڭ باسىنا ب ا ق قۇسى قونباعالى كوپ زامان وتكەن سياقتى...

وسى كەزدە انادايدان جىلت ەتىپ، اتىركۇلدىڭ توبەسى كورىندى دە، اداي جاڭا باستاي بەرگەن ءسوزىنىڭ اياعىن جۇتا قويدى. اتىركۇل بولسا تاياپ كەلىپ، بيلەپ، ءقازىر سيقىر كورسەتەم دەپ، كەنەت دورباسى ىشىنەن «موسكوۆسكايا» اراعىن سۋىرىپ الا قويعان ەدى، اراقتىڭ كوگىلدىر شىنىسى كەشكى كۇننىڭ جالقىن ساۋلەسىنە جالت-جۇلت ەتىپ شاعىلىسا كەتتى. ادايدىڭ تاڭعالعانى سونداي:

— ءبالى، باقالشى سۇم مىنانى ساعان قورىقپاي قالاي ساتقان؟ — دەگەندە، باقىرايعان كوزى ۇياسىنان شىعا جازدادى. — سونشالىق تاۋەكەلگە باراتىنداي سەن وعان قاپەلىمدە نە جاقسىلىق جاساي قويىپ ەڭ؟

— ساتقان جوق، بىلاي-اق بەرە سالدى. ءبىراق، جامان ءسوز شىعىپ كەتپەس ءۇشىن، ەشتەڭە ايتپايمىن. اناڭ تۋرالى جامان ءسوزدى ونسىز دا ءوزىڭ كوپ ايتىپ ءجۇرسىڭ عوي، سول دا جەتەر.

— انام جايىندا جامان ايتىپ ۇلگەرگەم جوق. ال اراق سىيلاعان باقالشىعا كەلسەك، كەزىندە سەنىڭ شەشەڭە قىستا وتىن ءتۇسىرىپ بەرىپ جۇرگەن سۋماقاي پىسىق بىرەۋ بولدى عوي، — دەپ، اداي دا قاراپ قالمادى، اياماي اتىركۇلگە ءتىلىنىڭ ءبىزىن سۇعىپ الدى. سوسىن بوتەلكەدەن ءبىر قۇيىپ ءىشىپ، قالعانىن جانىنا قويدى دا، الگىندە ءۇزىلىپ قالعان اڭگىمەسىنە قايىرا ورالدى.

ادامنىڭ قىزمەتتە ءوسۋى دەگەن دە ءبىر قىزىق نارسە، بىرەۋ قىزىل ديپلومى بولا تۇرا، ۇستەلدەن باس كوتەرمەي مىقشيىپ قاعاز جازۋدان ءارى اسپايدى. بىرەۋ الدەبىر كۋرس ءبىتىرىپ-اق لاۋازىمدى جىلى جەرگە ورنالاسىپ، مايلى جىلىك ءمۇجىپ، ويىنا نە كەلسە، سونى ىستەيدى. ول دا ەسكى-قۇسقى جينايتىن مەكەمەدەن اۋدانارالىق بازعا باستىق بولىپ اۋىسىپ، اياق استىنان دۇركىرەيدى دە كەتەدى. جورا-جولداس كوبەيەدى. جاقسى ىدىس-اياق، كيىم-كەشەك، ءۇي مۇلىكتەرىنە قولدارى جەتپەي جۇرگەن، اسىرەسە ايەلدەر جاعى توڭىرەگىنە قاتتى ۇيىرىلەدى. سولاردىڭ ىشىندەگى ىشقىرى بوستارمەن اۋىزدانادى. اككىلەنەدى. باسىندا وزىنەن ۇلكەن ءارى كەمىس قىزعا ۇيلەنىپ، اۋعا جارىماي اشقاراقتانىپ قالعاندىقتان با، ۇزىن ەتەكتىنىڭ ىڭعايعا كەلگەنىن قۇر جىبەرمەۋگە تىرىسادى. بىرتە-بىرتە بويىن ءناپسىقۇمارلىق جەڭەدى. ۇستىنەن قارايتىن تىكەلەي باستىعىنىڭ جاڭادا عانا ۇيلەنگەن ءۇشىنشى قاتىنىنا كوڭىلى اۋادى. ونى ءقايتىپ وزىمە قاراتسام ەكەن دەپ قيالداي باستايدى. سونداي كەزدە، ورەكپىگەن ەنتىگىن باسۋ ءۇشىن، شكاپ ىشىنە جاسىرىپ قويعان اراعىنان ءبىر ستاقانىن تولتىرا قۇيىپ ءىشىپ الاتىن ادەت تابادى. سوسىنعىسى ءتىپتى قىزىق. تەرەزەنىڭ ءبىر جاق قاپتالىن اشىپ قويىپ، شالبارىن، سىدىك تيگەننەن سارالا-سارالا بولعان دامبالىن تومەن ءتۇسىرىپ جىبەرىپ، شەلتيگەن كىشكەنتاي سايمانىن جالاڭاشتايتىندى شىعارادى. بۇكىل الەم ونىڭ سول ءبىر بولماشى شەلتەگىنە ەستەرى كەتە قىزىعا قاراپ قالعانداي، ءما، كورسەڭدەر كورىڭدەر دەگەندەي شالقايىپ، شىرەنە تۇسەدى. ءۇشىنشى رەت ۇيلەنىپ الدى يت، جانە كەيىنگىسى الدىڭعىسىنان كەمى ون جاسقا كىشى بوپ كەلەتىنىن قايتەرسىڭ دەپ، ىشتەي باستىعىنا كەك جينايدى. ءوزى بولسا، وزىنەن بەس جاس ۇلكەن، مۇگەدەك ءارى بالا تاپپايتىن كارى قاتىنمەن قانشا ۋاقىتتان بەرى بىرگە تۇرىپ جاتىر. قيالى كەتەدى شارىقتاپ، اۋەلەپ. باستىعىنىڭ جاس ايەلى مۇنىڭ وسىلاي جالاڭاش تۇرعانىن كورگەن ەكەن. كورگەن ەكەن دە ەسى كەتە قىزىعىپ، تىزەرلەي جورعالاپ كەپ... ال مۇنىڭ كارى قاتىنى ونداي قىلىق كورسەتپەك تۇگىل، وندايدىڭ نە ەكەنىن بىلمەيدى دە، توپاس نەمە. بىردە وسىلاي دا وسىلاي، ءقازىر مۇنى بۇكىل الەم قۇمارلىق ويىنى — ونەر دەپ بىلەدى، سوندىقتان دەپ ەمەۋرىن تانىتقانى سول ەدى، سەزىمسىز سەمىز تاس نادان، تاپ ءبىر جىلان جۇتاتىنداي باقىرىپ...

وسىلايشا باستىعىنا سىرتتاي كەكتەنىپ، ءارى ونىڭ ءۇشىنشى العان جاس قاتىنىنا قىزىعىپ عاشىق بوپ جۇرگەن كۇندەردىڭ بىرىندە، الدەبىر قاعازى ءۇشىن كەشتەتىپ كابينەتىنە اسىعىس كىرىپ كەلمەي مە. الاشاداعى كىر داقتارىن جۇرەسىنەن وتىرا قاپ ورشەلەنە ءسۇرتىپ جاتقان ەدەن سىپىرۋشىنىڭ ۇستىنەن تۇسەدى. ۋىزداي جاس، جۇمىسقا جاڭادا عانا تۇرعان ەدى. بۇعان دەيىن دە ونى وسىنداي جۇمىس ۇستىندە بىرەر مارتە كورگەنى بار. ويناقشىعان وتتى جانارى، قاباعى استىنان كىسىگە ۇرلانا قارايتىن جىمىسقى قىلىعى كورگەن سايىن ەسىندە قالىپ قويا بەرۋشى ەدى. باسىنا شەشىم بىردەن كەلە قالادى. ءتورت بۇرىشتى شاعىن قاعازعا «اقشا بولادى» دەگەن ءسوز جازادى دا، ەدەن سىپىرۋشىنىڭ الدىنا تاستاي سالادى. سوسىن ەسىكتى بەكىتىپ، جارىقتى ءسوندىرىپ، تەرەزە الدىنا بارىپ، ارقاسىن جاقتاۋعا سۇيەيدى دە، شالبارى مەن دامبالىن تىزەسىنەن تومەن قاراي تۇسىرەدى دە جىبەرەدى. سوسىن بۇكىل الەم مۇنىڭ شاعىن كابينەتى ىشىندە ءقازىر بولار كەرەمەتكە سارىلا كوز تىككەندەي قايتالانباس ءبىر عاجايىپ كۇيدى باستان كەشىپ تۇرادى مارقايىپ.

جاس ايەل كابينەت يەسىنە نە كەرەگىن ايتپاي-اق تۇسىنەدى. بۇل ومىردە تەڭدىك جوق قوي، مىقتىلار بار، السىزدەر بار. مىقتىلار السىزدەرگە ءوز دەگەنىن ىستەتپەي قويمايدى. ونىڭ ۇستىنە سەن ەگەر ايەل بولساڭ. ايەل بولعاندىقتان ول وسىنداي شايتان ويىننان ءبىر رەت وڭباي ۇتىلعان دا ەدى. اۋىلدا قاتار وسكەن جىگىتى الامىن دەپ ءجۇرىپ-جۇرىپ، اقىرىندا الماي تاستاپ كەتكەن بولاتىن. ءبىر جاماننىڭ ءبىر جاقسىلىعى دەگەندەي، سونىڭ ارقاسىندا مۇندايدان تاجىريبەسىز ەمەس-تىن. تەك بۇل جولى قالاي دا ۇتىلماۋى كەرەك. شەلەكتەگى سابىندى سۋمەن اۋزىن جاقسىلاپ ءسۇرتىپ جىبەردى دە، انا پالەنىڭ جامان ءدامىن بىلدىرمەسىن دەگەنى عوي، تىزەرلەگەن كۇيى جورعالاپ كەپ... كوز جۇمۋلى. اۋزىنا شالا جۋىلىپ، شالا پىسكەن جىلقىنىڭ قىل-قىبىرلى قارتاسى ءتۇسىپ كەتكەندەي مە. قۇداي وڭداعاندا ءبىر مينوتكە دە جەتپەي تىز ەتىپ تەز بىتكەنى. ۇشىپ تۇرىپ، تۋالەتكە قاراي جۇگىرە جونەلەدى. بارىپ، قايتا-قايتا لوقسىپ، قۇسىپ تا الادى، ۇزاق تۇكىرىنەدى. بولاشاق ءۇشىن سونشالىق قىمبات باعا ەمەس، ەشتەڭە ەتپەيدى، ەشتەڭە ەتپەيدى دەپ، وزىنە-وزى باسۋ ايتىپ، جۇباتادى دا.

ادامنىڭ ايىن وڭىنان تۋعىزايىن دەسە، جاراتقانعا نە دەرىڭ بار، ۇلكەن باستىقتىڭ موينىنا كوپ اقشا ءمىنىپ، سوتقا تارتىلىپ كەتەدى. قىزمەت ورنى عانا ەمەس، قوينىنداعى جاس توقالى دا بوساپ قالادى. بىرگە ىشىپ-جەپ جۇرگەن سىبايلاس دوستارىمنىڭ ارقاسىندا ول جەرگە ەندى مەن قونجيماعاندا، كىم قونجيادى، ول جەرگە قونجيسام، بايسىراماسا وتىرا المايتىن جاس توقالىن مەن يەلەنبەگەندە كىم يەلەنەدى دەپ، قيالى قياعا ورلەپ، كەۋدەسىنە نان پىسە باستاعان ول، ياعني مەنىڭ اكەم، كابينەتىنە كىرىپ كەلگەندە، ماقپال، ياعني مەنىڭ شەشەم ۇيرەنشىكتى جۇمىسى، كىرلەپ كەتكەن الاشا داعىن سۇرتكىلەپ جاتادى عوي. ول بۇرىنعى قالىپتاسقان داعدىسىن وزگەرتىپ، بۇ جولى ونى كورگەن بويدا اراق قۇيىپ ىشپەيدى، ادەتتەگىسىندەي تەرەزە الدىنا بارىپ شالبارى مەن دامبالىن شەشپەيدى. ءسىرا، باسىنا كىشكەنتاي شەلتەگىممەن الەمدى تاڭعالدىرايىنشى دەگەننەن گورى توسىنداۋ باسقا وي كەلگەن بولۋ كەرەك. ماقپال قاتەلەسپەگەن ەكەن. ول ماقپالدى قولىنان تارتىپ تۇرعىزىپ الادى دا، بەتىن ارى قاراتىپ ۇستەلگە ەكپەتىنەن جاتقىزا سالادى. پىسىلداي ءجۇرىپ كويلەگىنىڭ ەتەگىن تۇرەدى، لىپاسىن سىپىرىپ سيراعىنا دەيىن ءتۇسىرىپ جىبەرەدى، سوسىن بىردەن ەنەدى دە كەتەدى. ءسۇيتىپ ول ۇلكەن باستىق بولسام دەگەن ارمانىم ورىندالاتىن بولدى دەگەن سەنىممەن، سونىڭ قۇرمەتىنە دەپ ءتۇڭعىش رەت تولىق كۇشىنە ەنگەن سايمانىنىڭ بار قۇدىرەتىن قۇشىرلانا كورسەتىپ، ونى ءوستىپ جاقسىلاپ ءبىر سىناپ الادى.

وسى ساعاتتان باستاپ ەسەپتەگەندە، ارادا تۋرا ەكى ءجۇز جەتپىس ءۇش كۇن وتكەندە ىڭگالاپ، ءبىر اۋلەتتى بولاشاققا جالعاستىرۋشى جاڭا تامىر بوپ دۇنيەگە اداي، ياعني مىنا مەن كەلىپپىن.

انام بوسانا سالىسىمەن جاس ءسابيىن، ياعني مەنى قۇشاقتاپ الىس اۋىلداعى تۋىستارىنا كەتەدى...

اكەمدى ءومىرى كورگەم جوق.

— اتىڭ اداي دەپ قالاي قويىلعان؟

— مەنىڭ اتىمنىڭ اناۋ اداي جۇرتىنا ەش قاتىسى جوق. اينالاسىندا جاناشىر ەشكىمى جوق، جاقىن-تۋىستان ادا ەكەن دەپ، سايقىمازاق بىرەۋ ادا دەي سالىڭدار دەگەن بولۋ كەرەك. ايتىلۋ ىڭعايىنا قاراي، كەيىن اداي اتانىپ كەتىپپىن.

— اكەڭ ءقازىر بار ما؟

— جوق. بۇرىنعى باستىعىنىڭ توقالى مەنى زورلادى دەپ ارىزدانسا كەرەك. ۇزاق مەرزىمگە سوتتالىپ، تۇرمەدە ءولىپتى، اڭگۇدىك نەمە.

اتىركۇلدى ىمداپ شاقىرىپ-اپ قاسىنا وتىرعىزعان. ونىڭ كوزى قىزارىپ، جاساۋراپ تۇر ەكەن. سول قالپىندا اداي ونىڭ قولى مەن بەتىنەن الما-كەزەك شوپىلدەتىپ ۇزاق ءسۇيدى. سوسىن، كەنەت، ءبىر شەتتە شوقيىپ وتىرعان تولەنگە بۇرىلىپ:

— سولاي، مەنىڭ دۇنيەگە قالاي كەلگەنىم تۋرالى بار بىلەتىنىم وسى، — دەدى. — ال، ەندى اڭگىمەمنىڭ تۇزدىعى بولسىن، مىنانى دا جادىڭا الىپ، كوكەيىڭە ءتۇيىپ قوي، ءار نارسەگە قىزىعىپ، بىلسەم دەپ ىزدەنىپ جۇرەتىن دوسىمسىڭ عوي. باتىستىق زەرتتەۋشى عالىمداردىڭ دەرەگىنە سەنسەك، وتىز جاستان اسقان ءدىنشىل ايەلدەردىڭ تەڭ جارتىسى ماستۋرباسيامەن اينالىسادى-مىس، ءاربىر ءۇشىنشى ايەل نەكە ۇستىنەن ويناس جاساۋدى ارمانداسا، ءاربىر ءتورتىنشى ايەل قۇرىپ كەتكەندە ومىرىندە ەڭ بولماسا ءبىر رەت ءبىر مەزگىلدە ەكى نەمەسە ودان دا كوپ ەركەكتەن ءلاززات السام-اۋ دەپ قيالدايتىن كورىنەدى-مىس... مىنە سولاي. سوندىقتان ءومىرى كورمەگەن، اتىن دا بىلمەيتىن مەنىڭ اكەمە، مەنى قالاي تۋىپ، قالاي تولعاتقانى جايىندا، ءومىرىنىڭ باسقا دا شۋاقتى ساتتەرى تۋرالى قىزىقتى دەرەك قالدىرماعان مەنىڭ شەشەمە مەن سياقتى، سەن دە ولارعا تۇسىنىستىكپەن قارارسىڭ، سوكپەسسىڭ دەپ ويلايمىن...

«بۇل قالاي، بۇل نە ءومىر، دەدى توتەم ىشتەي جانى ىشقىنا شامىرقانىپ، كەيبىرەۋلەر اناسىنىڭ قۇرساعىنان شىقپاي جاتىپ باقىتسىز...»

ول ادايمەن وقۋعا تۇسكەن كۇندەردەن جاقىن تارتىپ، دوستاسىپ كەتكەن بولاتىن. اسىرەسە، الماتىنىڭ تەمىر جول بەكەتىنىڭ باسىندا بۇزىقتار جابىلىپ پىشاقتاپ كەتكەندە، تولەن وتادان كەيىن ءبىر جەتىدەي قالا ورتالىعىنداعى اسكەري گوسپيتالدا جاتقان ەدى. سوندا اداي ارتىنان ىزدەپ كەلىپ ءبىر شىنى ايران، ەكى ءبالىش اكەپ بەرگەنى بار. قىزىعى سوندا، الگىلەردى كوشەدەن بوتەلكە تەرىپ وتكىزىپ، سونىڭ اقشاسىنا الىپتى. سول دوسىنىڭ ءجۇرىسى دە قىزىق، ويى دا قىزىق، تەمەكى، ماريحۋانا، اراق-شاراپقا قۇمارلىعى دا باسقالاردان وزگەشەلەۋ بولاتىن. بۇل ومىردە ءوزىڭنىڭ قولىڭنان كەلمەيتىندى باسقانىڭ ىسىنەن كورىپ، وندايعا كۋا بولۋدىڭ دا وزىندىك ۇلاعاتى جوق ەمەس قوي. ءيا، ادايدىڭ ءوزىنىڭ دوس قىزى اتىركۇلمەن قارىم-قاتىناسى دا وتە اشىق ءارى تىم ەركىن؛ ءوزى قۇرالىپتاس زامانداستارى اراسىندا كوپشىلىككە مۇنداي قىلىقپەن كورىنۋ دەگەنىڭ ول كەزدە، اداي سياقتى ىلەۋدە بىرەۋ بولماسا، باسقالاردىڭ قيالىنا دا كەلمەيتىن ءىس ەدى. ال اداي مەن اتىركۇل قۇددى ءبىر باسقا پلانەتادان عايىپتان تۇسە قالعان ادامدارعا ۇقسايتىن.

وسى كەزدەسۋدەن كەيىن تولەننىڭ وعان دەگەن دوستىق كوڭىلى سۋىماسا دا، ونىڭ ىستەگەنىن ىستەي المايتىنىنا كوزى جەتكەن ەدى، سوسىن دا بۇدان بىلاي الىستان سىيلاسساق تا جەتەر دەپ، بويىن ودان بىرتىندەپ اۋلاق سالا باستاعان بولاتىن...

وقۋ بىتىرگەسىن جولدامامەن بارىپ، ءبىر ۋاقىت تۇلكىبايدا ەكەۋىنىڭ باسى قايتا توعىسقان. اتتەڭ، اداي بۇل كەزدە ماريحۋاناسىن قويسا دا، اراققا سالىنىڭقىراپ كەتكەن ەدى. اياعى جاقسى بولمادى. جۇرگەن ىزىنەن شۋ شىعا بەردى. اراققا ءۇيىر ادامعا مەكتەپ قول ەمەس، ءبىر جىلعا جەتپەي جۇمىسىنان تايعان. سودان قايتىپ ونى كورمەگەن دە، ول جايىندا ەشتەڭە ەستىمەگەن دە بولاتىن...

جىعىلعالى جاربيىپ تۇرعان ەسكى ۇيگە تولەن سوڭعى رەت مۇسىركەي ءبىر كوز تاستاپ قويىپ، ىشتەي «يماندى بول» دەدى دە، اقىرىن اياڭداپ ءوز جونىنە كەتە باردى...

---