كۇلكى
ۋاقىتشا ۇيىمداسقان قۇرىلىس ترەسىندە ىستەپ جۇرگەن كەزىم ەدى. الماتىدان ءبىر وكىل كەلە قالدى.
ەكەۋمىز تاڭەرتەڭ وبلىس ورتالىعىنان شىعامىز دا اۋداندارعا بارامىز. سالىنىپ جاتقان استىق سارايلارىن كورەمىز. باستىق بىرەۋگە اقىل ايتادى. ەكىنشى بىرەۋگە ۇرسادى. ال ءۇشىنشى بىرەۋدىڭ جەر-جەبىرىنە جەتەدى. قورقىتادى، قىزمەتتەن الىپ تاستايمىن دەپ ستولدى ۇرعىلايدى. سودان كەيىن... يە، سودان كەيىن قازىرگى تەحنيكا زامانىندا جەردىڭ الىس-جاقىنى بار ما، ءتايىرى - كەشكە قاراي قالا قايداسىڭ دەپ ءبىر-اق تارتامىز. مەن وكىلدى قوناق ۇيگە الىپ كەلەمىن. وزىنە ارنالعان بولمەگە جايعاستىرامىن. ۆانناسىن دايىنداتتىرامىن، تاماعىن ازىرلەتەمىن. ەرتەڭىنە ماشينانى الىپ تاعى دا قوناق ۇيگە كەلەمىن. باستىق تۇرىپ جۋىنعانشا، تاماعىن ىشكەنشە كۇتىپ وتىرامىن.
نەسىن جاسىرايىن، مەنى مۇنداي «كومانديروۆكا» جالىقتىرىپ جىبەردى. ءبىراق وكىل ايتقان سوڭ امال قانشا، ۇناتپاساڭ دا ۇندەمەۋگە تىرىساسىڭ، دەگەنىن ىستەي بەرەسىڭ عوي.
بۇل ءبىر ءوزى لايساڭ، سالقىن شاق بولاتىن. ۇزاقتى كۇن اسپان الەمىن تۇنجىر كۇزدىڭ جىلاۋىق بۇلتى قورشاپ، جاڭبىر بۇركىپ تۇردى دا، كەش تۇسە الاقانشىقتاپ قار جاۋىپ كەتتى. ءبىز بۇل كەزدە «قىزىل قيا» دەگەن كولحوزعا كەلگەن ەدىك.
— وسىنداي قاربالاس ۋاقىتتا قونىپ جاتۋدىڭ ءوزى قىلمىس بولادى. قالاعا جەتىپ ءبىر-اق توقتايمىز، — دەپ وكىل كەسىپ ايتتى. شوفەر جىگىت جەلكەسىن قاسىدى.
— قالاعا ءالى وتىز شاقىرىم بار. جول بولسا، جامان.
— دالادا قالىپ قويىپ جۇرمەيىك، - دەدىم مەن.
وكىل ۇندەمەدى.
امال قانشا... زورعا ءجۇرىپ كەلەمىز. جەنتەكتەلگەن جابىسقاق قار ماشينا شىنىسىن سوققىلايدى. الدە بىرەۋ تاسادا تۇرىپ ادەيى اتقىلاپ تۇرعان سەكىلدى.
ماشينا جارىعى ءۇش-تورت-اق ادىم جەرگە عانا تۇسەدى. الدىڭعى بەت اۋەلى اقسۇر پەردە ۇستاپ قويعانداي بوزامىق تارتادى دا، ارعى جاعى قالىڭ كىلەگەي قاراڭعىلىققا اينالىپ تاس ءتۇيىن بولىپ كەتەدى.
ءبىز ءبىر اعاش قىلتاسىنا كيلىكتىك. ماشينا قار ارالاس لاي سۋدى سىزىپ كەلە جاتىر ەدى، ءبىر زاماندا ارتى بۇلعاڭداپ، قىرىنداي تارتتى دا، كۇرت توقتادى. سودان كەيىن ورمەكشى تورىنا تۇسكەن شىبىنداي زۋىلداي باستادى. ىلگەرى دە جۇلقىنادى، كەيىن دە جۇلقىنادى. سوندا دا، لىقسىپ بارىپ الگى ءبىر ءوزى قازعان شۇڭقىرعا تۇسەدى.
ءبىز ماشينادان شىقتىق. وكىل شالبارىنىڭ بالاعىن قولىمەن كوتەرىپ، اياعىنىڭ ۇشىمەن بىرەر رەت جيىركەنە اتتاي بەردى دە، تايكەسىنەن ءتۇستى. مەن وعان قارامادىم. اياعىمداعى كەرزى ەتىكپەن كوستەڭدەي باسىپ، ماشينانى يتەرىپ جاتىرمىن. ءبىراز ۋاقىت ءوتتى. مەن بولسام تەرگە مالشىندىم. شوفەر جەرگە ءتۇستى دە، ماشينانى ءبىر اينالىپ شىقتى. ارتقى دوڭعالاقتارىنا ءۇڭىلدى. سودان كەيىن:
— تراكتور سۇيرەپ شىعارماسا، وتىرعان شىعارمىز مىقتاپ تۇرىپ، — دەدى.
ەندى بىردە وكىلگە قاراسام، پالتوسىنىڭ جاعاسىن كوتەرىپ، جەلگە جونىن توسىپ ءبۇرجيىپ تۇر ەكەن.
— ال، ەندى نە ىستەيمىز؟ — دەدى ول. تىسى-تىسىنە تيمەي ساقىلداپ تۇرعانىن سوندا ءبىلدىم.
— نە ىستەۋشى ەدىك. وسى ارادا جاتامىز. — اشۋ بۋسا دا سىزدى ۇنمەن اقىرىن عانا سويلەدىم.
— ءۇسىپ ولەمىز عوي.
«وزىڭە دە كەرەگى سول ەدى» — دەپ قويدىم ىشىمنەن.
— تىم بولماسا، جارتى ليتر سپيرت بولسا... — دەپ وكىل بۇكجيە ءتۇستى.
كەنەت ويىما ساپ ەتە قالدى. وسى قىلتادان ەكى-ۇش شاقىرىم جەردە ورمان قورۋشى مۇستافا دەيتىن قارت تۇراتىن. ۇيىندە بىر-ەكى رەت بولعانىم دا بار ەدى. اق كوڭىل، اڭقىلداعان مىرزا كىسى بولاتىن. ماشينانى ءبىر ءتاڭىردىڭ وزىنە قالدىردىق تا، وكىلدى ەرتىپ ءبىز سوندا تارتتىق.
باعىمىزعا قاريا دا ۇيىندە بولىپ شىقتى. ءتۇن ورتاسى اۋىپ كەتسە دە، قۇراق ۇشىپ قارسى الىپ جاتىر.
— اۋ، بالالار، امانسىڭدار ما؟ تورلەتىڭدەر، تورلەتىڭدەر. ال، قاتىن، ىزدەسەڭ تاپپايتىن قوناقتار كەلدى. قيمىلدا. ال، تايلان، امان-ساۋ ءجۇرسىڭ بە؟ بالا-شاعالاردىڭ دەنى ساۋ ما؟ — مۇستافا قارت ورتاداعى اسپالى شامعا قولىن قالقالادى، — ال مىنا بالا كىم؟
— الماتىلىق. وكىل، — دەدىم مەن كەكەتىندى داۋىسپەن. — قالادا تىعىز شارۋاسى بولىپ، تۇندەلەتە ءجۇرىپ كەتىپ ەدىك، وتىرىپ قالدىق.
قارت ونىمدى اڭعارمادى بىلەم، بايەك بولا بەردى.
— ە، ءوز بالامىز ەكەنسىڭ عوي. بىلاي شىق. ويباي-اۋ بالام، ءوزىڭ جاۋراپ قالعانسىڭ با؟ قاتىن، الگى انا بىرەۋىڭ قايدا ەدى؟ الگى بالا كەلىپ قالا ما دەپ، ساقتاپ جۇرگەن تەنتەك سۋىڭدى ايتامىن.
مەن وكىلگە قارادىم. جاق ءجۇنى تورايدىڭ قىلتانىڭداي ءۇرپيىپ بوزارىپ تۇرسا دا، شەگىر كوزى كۇلىمدەي قالعان ەكەن.
— ال، شىراقتارىم، توڭىپ قالعان ەكەنسىڭدەر، تاماق پىسكەنشە جىلىنا تۇرىڭدار، — دەپ قارت ءبىر الا مويىننىڭ ءتۇبىن كوتەرە بەردى...
وكىل قولىنىڭ قالتىراعانىن سەزدىرمەيىن دەگەندەي، ستاكاندى اۋزىنا ەپپەن اپاردى دا، توڭكەرە سالدى.
— پاي-پاي، جاستىڭ قيمىلى، مىنە، وسىنداي بولۋ كەرەك قوي، — دەپ مۇستافا قارت اۋىز ۇيگە قاراي بەتتەدى.
وكىل تىرىلەيىن دەدى. بەتىنە بىردەن قان جۇگىردى. ماعان قاراپ باسىن شايقادى.
— فورتوچكاسى جوق ەكەن، قالاي جاتامىز؟
«وندا دالاعا جات» دەيىن دەپ ءبىر وقتالدىم دا، ءوزىمدى ءوزىم ۇستاپ قالدىم.
— ءۇيى كىر ەكەن. ەلەكتر جارىعى جوق، — دەدى ول تاعى دا. — قالاي تۇرادى؟
مەن ءۇي ىشىنە ەرىكسىز كوز سالدىم. تەرەزەلەرى ۇلكەن ەكى كەڭ بولمە. وڭ قابىرعادا ءالى ءوڭى تايماعان پارسى كىلەمى تۇر. ماڭداي قابىرعادا شىنىلانعان سۋرەتتەر. ءۇي ءىشى جيناقى، تازا. جالعىز-اق قابىرعالار جەرگىلىكتى جەردىڭ اق بالشىعىمەن سىلانعان ەكەن. كەروسين شامىمەن ءسال كۇڭگىرت تارتادى. وكىلدىڭ «كىر ءۇي ەكەن» دەپ وتىرعانى دا سول بولسا كەرەك.
الگىندەي بولماي بۋى بۇرقىراپ ۇيەمە تاباق ەت تە كەلدى.
— بالالار ءدامدى الگى ايىرىمەن جەيتىن شىعار، — دەپ قويدى قارت. لەزدە - اق شانىشقىلار، ەكى-ۇش بۋتىلكا الا مويىندار دا جەتتى.
— بالالار توڭىپ كەلدى عوي. بىرەر رەت كوتەرىپ جىبەر، — دەپ قارت ىدىس-اياق اكەپ جۇرگەن جىگىتكە قارادى. ءوزى شارت جۇگىنىپ وتىردى دا، شوقشا ساقالىنىڭ ۇشىن تارامداپ، ەرنىنە قىستىرىپ قويدى. ءدامدى تاماعىمەن بىرگە تاعى دا ستاكاندار سىلدىرادى... وكىل ىركىلمەدى. تاستاپ - تاستاپ جىبەردى دە، ەتتى كومەكەيلەي اساپ جاتىر.
— الىڭدار، شىراقتارىم! بۇيىرعان ءدام عوي.
— ءاي، شال، ءوزىڭ ءبىر جاقسى شال ەكەنسىڭ، — دەدى ءبىر كەزدە وكىل. — ال مىنا ءۇيىڭ نەگە كىر؟
مۇستافا قارت ەستىمەگەن، ەلەمەگەن كەيىپ ءبىلدىردى.
— الىڭدار، سۋىتپاي الىڭدار، شىراقتارىم. بالام - اۋ، اۋزىڭدى اشىپ وتىرا بەرگەنشە، قوناقتارىڭدى كۇتپەيسىڭ بە! قۇيىپ جىبەر!
مەن وكىلگە قارادىم. بايقايمىن «اقاڭ» شىركىن بۋىنىنا ءتۇسىپ كەتكەن بولۋ كەرەك، كوزى تۇماندانىپ، شالىقتاي باستاعان ەكەن. مەن جىگىتكە «قۇيما» دەگەندەي بەلگى بەردىم.
وكىل اۋزىن قيساڭداتتى. سودان كەيىن ەبى كەتكەن قولىن تاباققا اپاردى. ەتتى شەڭگەلدەي الدى دا اۋزىنا اپارا بەرىپ قارياعا قارادى:
— ىلعي ەت جەيسىڭ، شال ءا؟
— ە، بۇيىرعانىن، شىراعىم... الىڭدار، الىڭدار، بالالار. سارقىت بەرەتىن كەلىن جوق مۇندا.
وكىل ىقىلىق اتىپ، شالقايا بەردى:
— ءبىز بۇگىن وسىندا جاتامىز.
— ە، مىنا جەتى تۇندە قايدا بارماقشى ەدىڭدەر. جاتاسىڭدار. قاتىن توسەكتى قالىڭ ەتىپ سالىپ بەرەدى.
— بۇرگە جوق پا؟ — دەدى وكىل ءتىلى كۇرمەلىپ. قاريا مازاسىزدانىپ قالدى.
— وندايدى بىلمەيمىز، شىراعىم.
— ءا، ىلعي ەت جەگەنشە... ءا؟ الگى انا بورشش... مىنا ءۇيدى ايتام... كىر... مۇستافا قارت بار داۋسىمەن سەلكىلدەپ قاتتى كۇلدى.
— حا-حا-حا-حا!..
وكىل باسىن كوتەرىپ الدى.
— ءاي، شال، نەگە كۇلەسىڭ؟ مۇستافا سۇستى ءبىر قالىپقا ءتۇستى.
— ءسىز سياقتى لاۋازىمدى ادام ۇيىمە كەلىپ، قولىمنان ءدام تاتىپ وتىرعانىنا قۋانىپ وتىرمىن. قۋانعاندىعىمنان كۇلەمىن دە... — دەدى شيراق ۇنمەن.
وكىل كوزىن شالىقتاتا بەردى.
You Might Also Like
-
«كوش ءتۇزۋ بولسىن» ايتۋعا كەلگەندەر، اۋىلدىڭ يگى جاقسىلارى: شارۋاشىلىقتىڭ ديرەكتورى، پارتورگ، اۋىلدىق كەڭەس ءتوراعاسى، گاراج باستىعى، تاعىسىن تاعىلار زەيىلبەكتىڭ جولاشارعا دەپ ارناپ سويعا...
-
تۇرار بۇگiن ەرتە وياندى. بiردەن جولداستارى ەسiنە ءتۇستi. «ەرتەڭ تاۋعا شىعايىق، شاڭعى تەبەيiك، مەكتەپكە ەرتەرەك كەل»، — دەگەن ولار. سول جايدى ول كەشiنە شەشەسiنە ايتىپ ەدi. الپەش ۇلكە...
