ەسكى ۇيگە اپاراتىن جول
بۇگىندىككە ساتسىزدىكتەردىڭ شىرماۋىنان شىعا المادىم. كۇنۇزاق جۇمىسىم ونبەي، كەرى كەتۋمەن بولدى. جۇيكەم سىر بەرگەندەي، بولماشى نارسەگە اينالامداعىلارمەن ايقايلاسىپ، جۇرتتىڭ مازاسىن الۋمەن ءجۇردىم. قالانىڭ تىرلىگىندە كىمنىڭ مىنەزىن كىم كوتەرسىن، ولار دا شاپ بەرەدى. قۇرىسىن ءبارى، ءىلبىپ ءجۇرىپ كەشتى دە باتىردىم-اۋ...
ادەتتەگىدەي جۇمىستان شىققاسىن ۇيگە قايتپاق نيەتپەن اۆتوبۋسقا وتىراتىن ايالداماعا قاراي اياڭدادىم. وعان جەتۋىم ءۇشىن ءۇش ايالداما جاياۋ ءجۇرۋىم قاجەت. ءبىر سىزىقتىڭ بويىنداعىداي ۇيرەنشىكتى تىرلىك. اياڭداپ كەلەمىن. مويىنداۋ كەرەك، قالا ومىرىندە قارا باستىڭ قامىنان باسقا ەشنارسەگە ءمان بەرمەيسىڭ. كوزىمىز دە، كوڭىلىمىز دە، سانامىز دا ۇيرەنگەن. ءبىر قالىپتى قوزعالىس. تاڭ قاراڭعىسىنان تۇراسىڭ، كويلەگىڭنىڭ جاعاسى مەن جەڭى كىر ەمەس پە، سونى قارايسىڭ؛ شاي نەمەسە كوفە ىشەسىڭ؛ اۆتوبۋسپەن ىرعالىپ-جىرعالىپ ارەڭ دەگەن دە جۇمىسقا كەلەسىڭ؛ ودان جانىعىپ ءجۇرىپ جۇمىسقا كىرىسەسىڭ؛ ءتۇس كەزىندە شۋىلداعان ادامداردىڭ ورتاسىندا كەزەككە تۇرىپ تۇسكى اسىڭدى ىشەسىڭ؛ تاعى دا جۇمىس؛ سودان ىرعالىپ-جىرعالىپ قايتادان ۇيگە قايتاسىڭ؛ گازەت پەن كىتاپ وقىعان بولاسىن، سودان سوڭ تەلەديدار كورەسىڭ؛ اراسىندا دوستارىڭمەن كەزدەسىپ سىرا ىشەسىڭ نەمەسە بيليارد وينايسىڭ، كەيدە فۋتبولعا باراسىڭ، مىنە، قالا ءومىرىنىڭ ءبىر ۇزىگى وسىنداي. اۋىر جۇك كوتەرگەن ەسەك سەكىلدىسىڭ، باسىڭدى تومەن شۇلعىپ جۇرەسىڭ دە قوياسىڭ، ءبىتتى. ماڭايىڭدا نە بولىپ جاتىر، ولار نە ويلايدى، وعان باس قاتىرمايسىڭ. وسىنىڭ ءبارى سانا قاتپارلارىنداعى بويكۇيەزدىكتى ودان سايىن قالىڭداتىپ، ەتىڭ ءولىپ كەتەدى ەكەن. كوشە بويىمەن كەلە جاتىپ كۇندەلىكتى كۇيبەڭ تىرلىكتەن قاجىعاندىعىمدى، بىلجىراعان كورىنىستەردەن قاتتى شارشاعانىمدى سەزىندىم. اينالاما ادامعا ءتان، ءبىراق باسقاشا كوزقاراسپەن ۇڭىلگىم كەلدى...
ءماسساعان، مىنا قىزىقتى قاراڭىز، مەن ءجۇرىپ كەلە جاتقان كوشە — باسقا كوشە. جو-جوق، ءدال ءوزى، مەن كۇندەلىكتى جۇرەتىن كوشەنىڭ ءوزى. ءبىراق باسقاشا، مەنىڭ كوشەم ەمەس، تاس جولدان وگەيلىكتىڭ ءيىسى اڭقيدى. ارى-بەرى ويلانىپ، مۇمكىن بۇگىن كۇنى بويعى ساتسىزدىكتەردەن كەيىن سانام سانسىراپ، بوگدە كوشەگە ءتۇسىپ كەتكەن شىعارمىن دەگەن توقتامعا كەلدىم. جو-جوق، ناق سول كوشە، الايدا باسقا كوشە. تەرەكتەر دە كوزگە تۇرپىدەي تيەدى. بۇرىن مەن كورگەن كورىنىس مۇنداي بولمايتىن. قىسقاسى، ءبارى-بارى مەنىكى ەمەس. مىنا عيماراتتار دا باسقا. ءتىپتى كوشەدەگى ادامدار دا وزگە قالادان كەلگەن سياقتى. بۇلاي بولۋى مۇمكىن ەمەس قوي، كىشكەنتايىمنان وسكەن قالام، كوپتەن بەرى جۇمىسقا كەلىپ-كەتىپ جۇرگەن كوشەم اپ-ساتتە قالايشا وزگەرىپ شىعا كەلۋى مۇمكىن؟! نەگىزىندە وزگەرگەن ەشتەڭە جوق، ءبارى ءوز ورىندارىندا تۇر، ءبىراق ءبىر نارسەنىڭ بولعانىن، كۇندەگىدەن وزگەشە ەكەندىگىن ىشتەي سەزۋدەمىن. انانى قاراڭىز، جول شەتىندەگى ب ا ق ىشىندە ويناپ جۇرگەن بالالار دا مەن كۇندەلىكتى كورىپ جۇرگەن بالالارعا ۇقسامايدى. ولاردىڭ كۇلكىسى دە بۇگىن بولەكتەۋ. ماڭايىمنىڭ بارلىعى تۇگەلدەي كۇندەلىكتى مەن قابىلداپ جۇرگەندەي ەمەس، بارىنەن جۇرداي، ادا بولعان. مۇنى بۇرىن قالاي بايقاماعانمىن، قالايشا بارلىعىنىڭ وزگەرىپ كەتكەندىگىنەن حابارسىزبىن، بالكىم مەن دە كۇندەلىكتى ءوزىم ەمەس شىعارمىن؟ كوشەمەن اياڭداپ كەلە جاتقان مەنىڭ ءوزىم ەمەس، كلونىم شىعار، بىرەۋلەر ادەيىلەپ قاستاندىق جاساپ، مەنى قۇرتىپ جىبەرگەن شىعار دەپ ويلادىم. ەگەر سولاي بولعان جاعدايدا، مەن ءدال وسىلاي ويلاي المايمىن عوي دەگەن توقتام جاسادىم. قورقىنىشتىسى، ويلارىم دا مەنىكى ەمەس، سوندا مەن كىم بولۋىم مۇمكىن؟! مەنى قورشاعان الەم نە ءۇشىن وزگەرىسكە ۇشىراعان؟ توڭىرەكتىڭ قاس-قاعىم ساتتە توڭكەرىلىپ شىعا كەلگەندىگىن نەگە جورۋعا بولادى؟ ءبارى مەنى مازاقتاپ، ساق-ساق ەتىپ كۇلەتىندەي. انە، تاعى قاراڭىز، اناۋ جول جيەگىندە وتىرعان قايىرشى دا وزگەرىپ كەتكەن. «ياپىرماۋ، بۇلارعا نە بولعان؟ ادامدى جىنداندىراتىن شىعار. ءبارى ءوز ورىندارىندا، ءبىراق بوگدەلىكتى انىق اڭعاراسىڭ» دەپ، ىشىمنەن كۇبىرلەيمىن. وسى ويلاردىڭ جەتەگىمەن ەكى ايالداما جەردى ەڭسەرىپ، ەندى جولدىڭ ارعى شەتىنە ءوتۋ ءۇشىن باعدارشامنىڭ جاسىل ءتۇسى جانعانىن كۇتىپ تۇرعانمىن، ءبىر ءداۋ قارا ماشينا قارسى الدىمنان بار جىلدامدىعىمەن زۋلاي ءوتىپ، قاق جارىلعان اۋانىڭ ەپكىنىنەن شاشىم قوبىراپ، جەلبىرەپ كەتتى. قالالىق سىپايىلىقپەن ۇيپا-تۇيپاسى شىققان شاشىمدى وڭ قولىممەن رەتكە كەلتىردىم. سوسىن تومەن تۇسىرگەن قولىما قاراسام ساۋساقتارىمنىڭ اراسىنا ءبىر تال شاشىم ءىلىنىپ قالىپتى. قۋداي اپپاق. شوشىپ كەتتىم. «مىناۋ مەنىڭ شاشىم ەمەس قوي» دەدىم وز-وزىمە. ءدال سولاي، ءۇستى-باسىما قاراي باستاپ ەدىم، تىپتەن كۇدىگىم كوبەيە ءتۇستى. قولىم دا مەنىكى ەمەس، اياعىم دا... ءبارى-بارى مەنىكى ەمەس. بەتىمدى، مۇرنىمدى، اۋىزىمدى ۇستاپ كوردىم، ءبارى-بارى مەنىكى ەمەس. وزگە بىرەۋدىكى سەكىلدى. ارينە، تاعى دا قايتالاپ ايتامىن، دەنە مۇشەلەرىمنىڭ بارلىعى ورنىندا، مىسالى قولىم ۇزارىپ نەمەسە قىسقارىپ كەتپەگەن. تەك مەنىكى ەمەس. ويلاپ قالماڭىز، كافكانىڭ كەيىپكەرىندەي قۇبىجىققا دا اينالعان جوقپىن، سول قالپىمدامىن، ءبىراق مەنىكى ەمەس. قورقايىن دەدىم. عۇمىرىمدا العاش رەت ءوز-وزىمدى قاتتى ساعىڭدىم...
سالىم سۋعا كەتىپ ۇيگە كەلدىم. ەسىكتىڭ قوڭىراۋىن باسايىن دەپ تۇردىم دا ۇزاق ويلاندىم، بۇل ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ ەسىگىنە ۇقسامايتىن ءتارىزدى. جۇرەكسىنىپ، قوڭىراۋدى ەكى-ۇش مارتە باسىپ قالدىم. مەنى باسقا ءبىر ايەل قارسى الدى. جو-جوق، كادىمگى ون جىل وتاسقان ءوز ايەلىم. وڭ جاق بەتىندەگى كىشكەنتاي مەڭى دە انىق كورىنىپ تۇر. ءبىراق، ءوز ايەلىمدى تانىماي قالدىم. تانىماساڭ دا ەشتەڭە ەمەس قوي، ول مەنىڭ ايەلىم ەمەس. بەيتانىس ايەل(مەن ونى وسىلاي دەپ اتاعاندى ءجون كوردىم) ىلدىم-جىلدىم قيمىلداپ ءشاي دەمدەدى، ۇستەلگە تاماق اكەلدى، ايتەۋىر بايەك بولىپ ءجۇر. مەنەن بۇگىنگى جۇمىسىمنىڭ قالاي وتكەندىگىن، نەندەي جاڭالىقتار بولعاندىعىن سۇراپ جاتىر. بەيتانىس جاننىڭ مەنىڭ جەكە ىستەرىمە ارالاسىپ نەسى بار، جىندى ما ءوزى دەپ ويلاپ قويامىن. اراسىندا ول بۇگىن ۇلكەن ۇلىمىزدىڭ مەكتەپتەن بەس الىپ كەلگەندىگىن، ءقازىر كەنجە قىزىم ەكەۋى كورشى بولمەدە ەرتەڭگى ساباقتارىنا دايىندالىپ جاتقاندىعىن جەتكىزدى. سۇلەسوق وتىرىپ تاماق ءىشتىم. ول مەنەن: «ءبىر جەرىڭ اۋىرىپ وتىرعان جوق پا، كوڭىلسىزسىڭ عوي» دەپ سۇرادى. «وسى مەندە نە شارۋاڭ بار» دەپ ايقايلاعىم كەلگەن، رايىمنان تەز قايتىپ، اس قايىردىم دا جۇمىس بولمەمە قاراي ءوتتىم. جولاي بالالارىمدى كورگىم كەلىپ كورشى بولمەگە باس سۇقسام با دەپ ويلادىم، ءبىراق ولار دا مەنىڭ بالالارىم بولماي شىقسا قايتەمىن، وندا جىندانىپ كەتەرمىن، ءارى كىمنىڭ بالاسى بولسا دا مەيلى، قورقىتىپ الارمىن دەدىم ىشتەي. جۇمىس بولمەمە كىرە سالىسىمەن قابىرعاداعى كىتاپتارعا قارادىم. بۇگىنگى ساتسىزدىك پەن قىرسىق تاعى دا الدىمنان كەسە كولدەنەڭ شىقتى، بارلىعى دا مەنىڭ كىتاپتارىم ەمەس. ايقايلاپ ايەلىمدى شاقىرىپ ەدىم، باعاناعى بەيتانىس ايەل كىرىپ كەلدى.
— نە بولىپ قالدى ءوزى؟
— سەن ءوزى كىمسىڭ، مەنىڭ كىتاپتارىم قايدا؟
— ەسىڭنەن اۋىسقانبىسىڭ، نە تانتىپ تۇرسىڭ؟.. كىتاپتارىڭ ورنىندا تۇر عوي.
— جوق، سەن مەنىڭ ايەلىم ەمەسسىڭ، مىنا سورەدەگى كىتاپتار دا باسقا بىرەۋدىكى...
راسىندا باسقا بىرەۋدىڭ ۇيىنە كىرىپ كەتكەندەي كۇي كەشتىم. ەگەر ءدال ءقازىر ءۇي يەسى كىرىپ كەلسە، مەنىڭ كۇنىم نە بولماق دەپ ويلادىم. مەنىڭ بۇگىنگى قىلىقتارىمدى كورىپ شوشىنعان بەيتانىس ايەل، «مەن ءقازىر دارىگەر شاقىرايىن» دەپ بايەك بولىپ ءجۇر. وعان دەنىمنىڭ ساپ-ساۋ ەكەندىگىن، ءبىراق ايتقان سوزدەرىمنىڭ بارلىعى راستىعىن قانشا ايتسام دا ۇعاتىن ەمەس. جانارى جاسقا تولعان ول:
— مىنە، كەشە تۇندە وقىعان كىتابىڭ دا بەتى جابىلماعان كۇيى ۇستەلىڭنىڭ ۇستىندە تۇر عوي. ساعان نە بولعان، قوي... ودان دا جاتىپ تىنىق. ءقازىر توسەگىڭدى سالىپ بەرەيىن، — دەپ جاتىن بولمەگە قاراي اسىعىس-ۇسىگىس كەتىپ قالدى. قوزعالماستان ءبىر ورنىمدا (سىلەيىپ) تۇرا بەردىم، العاشقى ويلارىمنان تۇك تە اينىعان جوقپىن. ءبىر كەزدە ول قايتىپ كەلىپ، قولىمنان ۇستاعان قالپى جاتىن بولمەگە قاراي سۇيرەلەي جونەلدى. ماڭگىرگەن قالپىممەن سوڭىنان ەرە بەردىم. مەنى تەزدەتىپ توسەگىمە جاتقىزدى دا، تىنىشتاندىرعىش ءدارى بەردى. الدەنەلەردى ايتىپ، ۇشىقتاپ جاتىر-اۋ شاماسى، «ءتفا-تفا» دەپ قويادى. ميىما ەشتەڭە كىرىپ-شىعار ەمەس، بۇك تۇسكەن قالپى كورپەنىڭ استىندا جاتىرمىن. بەيتانىس ايەل الدەنەلەردى كۇبىرلەپ، سوسىن جارىقتى ءسوندىرىپ بولمەدەن شىعىپ كەتتى.
كوپكە دەيىن ۇيىقتاي المادىم. وز-وزىمە دەگەن ساعىنىش بارعان سايىن ۇدەي ءتۇستى. نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن، كوز الدىما كىشكەنتاي كەزىمدەگى ەسكى ءۇي ەلەستەي بەرەدى. مارقۇم اكەم مەن شەشەم قول بۇلعاپ شاقىرا بەرەتىندەي. ىشىمنەن، «الداعى جۇما كۇنى مەشىتكە بارىپ، (ساداقا تاستاپ)، قۇران وقىتايىنشى وسى، كوپ بولدى-اۋ بارماعالى» دەيمىن. ەلەس بەينەلەر قايتادان جوق بولىپ كەتەدى، قايتادان شىعادى. ءبىراق الىستان ارباعان ەسكى ءۇيدىڭ سۇلباسى وتتاي ىستىق كورىنەدى. ءبارى كوكىرەگىمدە سايراپ تۇر.
ءبىز قالا شەتىندەگى اۋىلدان كوشىپ كەلگەلى ءبىرتالاي ۋاقىت وتكەن. ۇمىتپاسام جەتى جاستا بولاتىنمىن. العاشىندا قالا تىرلىگىنە ۇيرەنىسە الماسام دا، كەيىن كەلە سول اۋىلدى، ەسكى ءۇيدى ۇمىتىپ كەتكەنمىن. قالادا وستىك، وقۋ بىتىردىك، اسكەرگە بارىپ كەلدىك، جۇمىسقا تۇردىق، ۇيلەندىك، ال اكە-شەشەم وسىدان جەتى جىل بۇرىن قايتىس بولعان. ءبىراق اقتىق دەمدەرى تاۋسىلار ساتتەرىندە دە اۋىل جايىندا، سول ءبىر ەسكى ءۇي جايىندا ءتىس جارعان ەمەس. بىردە اكەمنەن سۇراعاندا: «ە-ە، ول ءۇيدى بىرەۋلەر ساتىپ العان» دەپ، ءارى قاراي ماردىمدى ەشتەڭە ايتپاعان. ودان بەرى قانشا ۋاقىت سىرعىدى دەسەڭشى... ەندى سول ءبىر ەسكى ءۇيدى ساعىنا باستادىم، ساعىنىپ جاتىپ ۇيىقتاپ كەتىپپىن. ەرتەسىنە ويانسام تاڭ ەندى عانا بوزارىپ اتىپ كەلەدى ەكەن. بۇرىنعى مەن كورىپ جۇرگەن تاڭعا (استە) ۇقسامايدى. اسىلىندە ەرتە تۇراتىن مەن تاڭنىڭ ءدال وسىلاي اتقاندىعىن كورگەن ەمەسپىن. بۇل دا مەنىڭ تاڭىم ەمەس...
اپىل-عۇپىل كيىندىم دە، ەشكىمگە مويىن بۇرماستان دالاعا شىقتىم. تاڭ بوزىندا كەشە تۇندەگى، ەسكى ءۇي جايىنداعى ساعىنىشقا قايتادان جولىقتىم. قالانىڭ تىرلىگى ەرتە باستالادى، نەمەسە ەشقاشان توقتامايدى ەمەس پە، كوشە زۋلاعان كولىكتەر مەن اعىلعان ادامدارعا تولى. تۋرا اۆتوبەكەتكە قاراي تارتتىم. بيلەت الدىم دا، قالا شەتىندەگى اۋىلعا بارۋ ءۇشىن، كەزىندە العاشقى بالالىق شاعىم وتكەن ەسكى ءۇيدى كورۋ ءۇشىن اۆتوبۋسقا وتىردىم. تاس كوشەمەن زۋلاعان اۆتوبۋس ءبىر جارىم ساعاتتىڭ ىشىندە سول اۋىلعا جەتكىزىپ تاستادى. بۇل كەزدە تاڭ دا اتقان. شىعىستان قۇلاعى قىلتيعان كۇن ادامداردى تەزىرەك كورۋ ءۇشىن كوك اسپانعا، بيىككە اسىعا تۇسەدى.
اۋىل وزگەرمەپتى. مەن بالالىق تۇيسىكپەن اۋىل شەتىندەگى ەسكى ءۇيدى بەتكە الىپ كەلەمىن. تەز تاۋىپ الدىم. ەسكى ءۇيدىڭ الدىندا تۇرمىن. القا-سالقاسى شىققان. شارباقتارى ىرسيىپ، ىربيىپ قۇلاپ قالعان. اۋلانى ءشوپ باسىپ كەتكەن، بيىكتىگى ادامنىڭ بەلىنەن كەلەدى. انە، بالا كەزىمىزدە سىلەكەيىمىز شۇبىرا ءجۇرىپ، جەمىستەرىن تەرىپ جەگەن جەمىس-جيدەك اعاشتارى دا قاراۋسىز قالعاندىقتان، ءشىرىپ، قۇلاعالى تۇر. قۋراعان. ەسكى ۇيدە ەشكىمنىڭ تۇرمايتىندىعىنا كوزىم جەتتى، سوندا بىزدەن ساتىپ العان ادامدار قايدا كەتكەن، ولار دا قالاعا كوشىپ كەتكەن بە دەپ ويلادىم. ءشوپتى تابانىممەن جاپىرا ارتىما ءىز تاستاپ، ەسىك الدىنا كەلدىم. توز-توزى شىققان ەسىك-تەرەزەلەرگە تاقتايشالار قاعىلىپ تاستالىپتى. ءبىر ءتۇرلى سۇرىقسىز ءۇي، ەسكى ءۇي... ەسكى ءۇي بولعاندا دا باياعى مەن دۇنيەگە كەلگەن ۇيگە مۇلدە ۇقسامايدى. ءيا، بۇل دا مەنىڭ ءۇيىم ەمەس...
سۇرىقسىز كورىنىستەن جۇرەگىم اينىپ، قوي، قالاعا قايتايىن، جۇمىستان ىزدەپ قالار دەپ ويلادىم. ارتىما بۇرىلىپ، شوپتەرى جاپىرىلىپ جاتقان ىزىمە، كەلگەن جولىما قارادىم. بۇل دا مەن كەلگەن ءىز ەمەس، مەنىڭ جولىم ەمەس ەكەن...
ال قالادا ءبارى باسقاشا...
راۋشان گ ۇلىنىڭ قاۋىزىنداعى ساعىنىش
كۇز. قاراشا ايى. كوشەنى كوڭىلسىزدىك بيلەپ العان. جاپىراعىنان تونالىپ، سيديىپ قالعان تال-تەرەكتەرگە دە تورعايلار سيرەك قوناقتايدى.
* * *
كەشكى مەزگىل. ول جۇمىستان شىققاسىن، ايالداماعا كەلدى. ۇيگە قايتۋعا اسىققان حالىقتىڭ قاراسى جەتەرلىك. اۆتوبۋس كەلىپ توقتادى. ەسىگىن اشقاندا اقتارىلىپ تۇسەتىندەي، ءىشى ادامعا لىق تولى. كەلەسى كولىكتى كۇتسەڭ دە وسى كورىنىس قايتالانادى. امالسىزدان سىعىلىسىپ ىشىنە ەندى. ءبارى كۇندىزگى ىردۋ-دىردۋ تىرلىكتەن شارشاعان. قيت ەتسەڭ شاپ ەتە قالىپ، بەتىڭنەن الا تۇسەدى. جۇيكەلەرى توزعان دەرسىڭ. ەگەر بايقاۋسىزدا بىرەۋىنىڭ اياعىن باسىپ كەتسەڭ، بالەگە قالدىم دەي بەر. ونسىز دا قىسىلىپ-قىمتىرىلىپ ارەڭ تۇرعان جەردە توبەلەسۋگە دەيىن بار. ءبىر قىزىعى سان ءتۇرلى مىنەز بەن تاعدىردى بايقايسىڭ. ونىڭ مەجەلى جەرگە جەتكەنگە دەيىنگى ەرمەگى وسى. اركىمنىڭ جۇزىنە بارلاي قاراپ، وزىنشە بايلام جاسايدى. بۇگىن دە سول ادەتىنە سالىپ، جان-جاعىنا قاراپ قويادى. بىرتە-بىرتە جىلجىپ، سىعىلىسقان ادامداردىڭ يتەرۋىمەن اۆتوبۋستىڭ ورتا تۇسىنان ءبىر اق شىقتى. قولقاسىن قولاڭسا ءيىس قاۋىپ كەتتى. جۇرەگى اينىدى. قارسى الدىندا ەتجەڭدىلەۋ كەلگەن سارى كىسى تۇر. ءسىرا جاعىمسىز ءيىس وسى سابازىڭنان شىعىپ تۇرعان بولۋى كەرەك دەپ ءتۇيدى. ءبىر ورىننان قوزعالۋ مۇڭ، ەرىكسىز باسىن اۆتوبۋستىڭ ارتقى جاعىنا بۇرىپ اكەتتى. مويىنىن بۇرعانى سول، كوزىنىڭ الدى نۇرلانىپ، ەلىكتەي سۇلۋ قىزعا قادالا قاراپ قالدى. اپپاق ءجۇزى، توستاعانداي ءارى مويىلداي قارا كوزى، ۇلبىرەگەن ەرىنى جان-جۇرەگىڭدى ەرىكسىز باۋرايدى. قىز بولسا ەش قاپەرسىز سول قولىمەن تۇتقادان مىعىم ۇستاعان قالپى، تەرەزەدەن كەشكى قالانىڭ كورىنىسىنەن كوز المايدى. وڭ قولىندا اق ءتۇستى ءۇش تال راۋشان گ ۇلى بار ەكەن. ەرەكشە قورعاشتاپ قويادى. زۋلاپ كەلە جاتقان اۆتوبۋس كەنەتتەن كىلت توقتادى. تەجەگىشتى باسىپ ۇلگەرگەن جۇرگىزۋشى تەرەزەدەن باسىپ شىعارىپ، قولىن سىلتەپ الدەكىمدى بالاعاتتاپ، ايقايلاپ جاتىر. كولىكتىڭ ىشىندەگى بارلىق ادام جاپىرىلا العا قاراي قۇلادى. سۇلۋ بەينەدەن كوز جازىپ قالعان ول، جالما جان قىزدى ىزدەي باستادى. تاپتى. قولىنداعى گۇلىن ءبىر ەڭگەزەردەي جىگىت مىجىپ كەتىپتى. جىلامسىراعان قىز:
— ابايلامايسىز با، — دەدى.
جىگىت ىعار ەمەس، كەرىسىنشە «ادام ءوزى ارەڭ تۇرعاندا ءۇش تال گۇلدىڭ قۇنىن داۋلاعانى نەسى» دەپ، وزىنە دۇرسە قويا بەردى. ىزاعا بۋلىققان قىز شىداي الماي:
— مادەنيەتسىز، — دەپ ايقايلاپ جىبەردى دە، ادامداردى كيمەلەپ اۆتوبۋستىڭ ەسىگىنە قاراي ۇمتىلدى. بۇل كورىنىستى قاداعالاپ تۇرعان ول انا جىگىتتىڭ بالەندەي كىناسى جوقتىعىن، ادەيىلەپ گۇلدى مىجىپ كەتپەگەندىگىن تۇسىنسە دە، ازامات باسىمەن كەشىرىم سۇراماعانىنا ىشتەي قىنجىلدى.
جانى اشىعان ول كەلەسى ايالدامان قىزبەن بىرگە ەرە ءتۇستى. قاۋىزى شاشىلىپ قالعان گۇل ساباعىن اناداي جەردەگى قوقىس جاشىگىنە تاستاي سالدى. ول قىزدىڭ سوڭىنان جۇگىرىپ، «قارىنداس، كەشىرەرسىز، ءسال ايالداي تۇرساڭىز بولا ما» دەپ ءوتىندى. بۇعان جالت قاراعان قىز، نە ايتايىن دەپ ەدىڭىز، تىڭداپ تۇرمىن دەگەندەي سىڭاي تانىتتى.
— كەشىرىڭىز، اۆتوبۋستىڭ ىشىندەگى كورىنىستى تولىق باقىلاپ تۇرعان ەدىم.
قىز ءسوزىن ءبولىپ جىبەردى.
— اياۋشىلىق سەزىممەن قاراعان ادامداردى جەك كورەمىن.
— دۇرىس تۇسىنبەدىڭىز اۋ دەيمىن. تۇكتە ونداي ويىم جوق. تەك سول ءبىر جىگىت ءۇشىن سىزدەن كەشىرىم سۇرايىن دەگەن ەدىم.
— و، دجەنتەلمەنمىن دەڭىز.
جىگىت نە ايتارىن بىلمەدى. وسى ارەكەتىم بەكەر بولدى اۋ، نەم بار ەدى تىنىش جۇرە بەرمەي دەپ ويلادى. ءبىراق نامىسى جىبەرمەدى.
— ءسىز قالاي تۇسىنسەڭىز دە ەركىڭىز ءبىلسىن. كەرەك دەسەڭىز بارلىق جىگىتتەر
ءۇشىن سىزدەن كەشىرىم سۇراۋعا دايىنمىن.
قىز ويلانىپ تۇرىپ قالدى. جۇزىندە تاڭدانىس بار. مۇنىسىن جاسىرمادى دا.
— سىزدەي رومانتيك جاندى ءبىرىنشى كورىپ تۇرمىن.
— سوڭعى رەت كورىپ تۇرۋىڭىز دا مۇمكىن.
جىگىتتىڭ بۇل جاۋابىنا قىز كۇلىپ جىبەردى.
— يا، ايتا بەرىڭىز، — دەدى.
— ەگەر قارسى بولماساڭىز، مەن سىزگە گۇل ساتىپ الىپ بەرسەم.
— نە ءۇشىن؟
— سىزدەي سۇلۋ جاننىڭ مۇڭايعانىن قالامايمىن.
— قاجەتى جوق.
قىزدىڭ بۇل جاۋابىن ول تاكىپارلىعى دەپ ۇقتى. اقىرى بوي بەرمەي جاقىن ماڭداعى گۇل ساتاتىن دۇكەنگە ەرتىپ اپارىپ، ءۇش تال اق راۋشان گۇلىن ساتىپ الدى دا، قىزعا ۇسىندى.
— راحمەت!
— وقاسى جوق.
قىزبەن قوشتاستى دا، جونىنە كەتتى. اياڭداپ بارا جاتىپ ونىڭ ەسىمىن جانە تەلەفون ءنومىرىن سۇراماعىنىنا وكىندى. سوڭىنان جۇگىرىپ، قايتىپ بارۋعا ارلاندى.
كوشەدە ءالى ادام اياعى سايابىرسىماعان. بەيتانىس قىزدى ويلاپ كەلەدى. جۇرەگىنىڭ تۇپكىرىندە وعان دەگەن قيماس سەزىم ويانعانداي. قاراشانىڭ قارا سۋىعى دەنەسىن قالتىراتىپ، جاۋراسا دا، جان دۇنيەسى ورتەنىپ بارادى. ەلەگىزىگەن كوڭىلىنە باسۋ تاپپادى. ءار ءتۇرلى ويدىڭ جەتەگىمەن ۇيىنە قالاي جەتكەنىن اڭعارمادى. ساعاتىنا قاراپ ەدىپ، كەشكى سەگىز جارىم ەكەن. ءبىر ساعاتتاي جاياۋ ءجۇرىپتى ۇيىنە دەيىن. جىلى ۇيگە ەنگەن بەتتە قاتتى توڭعانىن سەزدى. گازعا شاي قويىپ، ديۆانعا قيسايدى دا، تەلەديداردى قوستى. قاي ارناعا اۋىستىرسا دا سەريالدار بولىپ جاتىر ەكەن، ءوزى ۇناتپايتىندىقتان ءوشىرىپ تاستادى. شالقاسىنان جاتىپ باعاناعى قىزدى قايتادان ەسىنە ءتۇسىردى. مىناداي ۇلكەن قالادا ونى ەكىنشى رەت كەزدەستىرۋدىڭ قيىن ەكەندىگىن ىشتەي سەزەدى. كوزىنى ءىلىنىپ كەتكەن، تارسىلداعان داۋىستان وياندى. تۇرا سالا اس ۇيگە قاراي جۇگىردى. بۇرق-سارق قايناپ جاتقان شاينەكتىڭ استىنداعى جالىندى ءسوندىردى. توڭازىتقىشتى اشتى دا، تابەتى بولماعاندىقتان قايتادان جاپتى. ورنىنا بارىپ جاتا بەرگەنى سول، ۇيالى تەلەفونى بەزەكتەپ قويا بەردى. دوسى ەكەن.
— قال قالاي؟
— جاقسى. ءبىرقالىپتى ءومىر عوي.
— داۋىسىڭ ءبىرتۇرلى عوي، امانشىلىق پا؟
— ءيا، كوڭىل قوشىمنىڭ بولماي تۇرعانى.
— نە بولىپ قالدى؟
— ءجاي، انشەيىن. ونشا الاڭدايتىن دۇنيە ەمەس.
قايداسىن؟
— ۇيدە
— وندا تەز كيىن. «اق جايىق» كافەسىنە كەل.
— جايشىلىق پا؟
— جۇمىستاعى ءبىر ارىپتەس قىزدىڭ تۋعان كۇنى ەدى. ەركەك اتاۋلىدان جالعىز مەن عانامىن. تەز كەل.
— مەن ولاردى تانىمايمىن عوي. ونداي ورتاعا قالاي بارامىن.
— ەشتەڭە ەتپەيدى، تۋعان كۇن يەسىنىڭ ءوزى دوستارىڭ بولسا شاقىرشى دەگەن.
— ءبارىبىر ىڭعايسىز بولار...
— ءسوزدى قىسقارت، سەنى كۇتەمىن. جارتى ساعاتتىڭ ىشىندە جەت، — دەدى دە، تەلەفوندى قويا سالدى.
ونىڭ دوسى قالاداعى ءبىر مەكتەپتە مۇعالىمدىك قىزمەت اتقاراتىن. ارپا ىشىندە جالعىز بيداي. وسىنىسىن كەيدە قىلجاق قىلاتىن. دوسىنىڭ ەركەك كىندىكتىدەن جالعىز ءوزىم دەۋى سوندىقتان. بارماسىنا شارا جوق ءارى كوڭىلىن قيمادى. سىرتقا شىعىپ، تاكسي توقتاتتى. تانىماسادا تۋعان يەسىنە نە سىيلارىن بىلمەي باسى قاتقان، اقىرىندا ەڭ ىڭعايلىسى گۇل دەپ شەشتى. جولاي ءبىر قۇشاق گۇل ساتىپ الدى.
كافە ىشىندە كوڭىل كوتەرۋشى جاستاردىڭ قاتارى كوپ ەكەن. شەتكەرىكتەگى ۇستەلگە ءبىر توپ قىزدار جايعاسىپتى. بۇگىنگى قۋانىشقا جينالعان وسىلار بولار دەگەن ويمەن سولار جاققا ءجۇردى. قاتەلەسپەپتى، ارالارىنان دوسى سۋىرىلىپ شىعىپ، مۇنى قارسى الدى. اۋەلى تۋعان يەسىمەن تانىستىرىپ، ءوزى شاقىرعان دوسى وسى جىگىت ەكەندىگىن ايتىپ جاتىر. ادەمىشە كەلگەن قارا تورى قىز. مىنەزى اشىق. قولىنداعى گۇلىن وعان ۇسىنىپ، تۋعان كۇنىمەن قۇتتىقتادى. قالعاندارىمەن باس يزەپ امانداستى دا، بوس ورىننىڭ بىرىنە وتىردى. الا كولەڭكەدەن وتىرعانداردىڭ تۇرلەرى ايقىن كورىنبەيدى. دوسى وسى جينالعانداردىڭ جارتىسى بىرگە ىستەيتىن ارىپتەستەرى ەكەندىگىن، قالعاندارى تۋعان كۇن يەسىنىڭ قۇربىلارى ەكەندىگىن ايتىپ شەتىنەن تانىستىرۋدا. ءبىر كەزدە مىنا قىزدىڭ ەسىمى راۋشان، بۇگىنگى كەش يەسىنىڭ جان قۇربىسى دەپ ايتقانى سول، وزىنە كۇلىمسىرەپ قاراپ وتىرعان ءجۇزى تانىس ارۋدى كوردى. قىز ورنىنان تۇرىپ قولىن ۇسىندى. تانىدى. كەشكىلىك اۆتوبۋستا كورگەن، ودان كەيىن ءوزى گۇل ساتىپ الىپ بەرگەن قىز . ءوز كوزىنە ءوزى سەنەر ەمەس. راۋشان بۇعان كافە ىشىنە كىرگەننەن بەرى قاراپ وتىرىپتى. سونشالىقتى ىزدەگەن، سەزىمىن سەلت ەتكىزىپ كەتكەن ارۋدى قالايشا بايقاماعان؟ ول دا قولىن سوزىپ، ەسىمىن ايتىپ ءوتتى. تۋعان كۇن كەشى وتە كوڭىلدى ءوتىپ جاتىر. بىرەۋلەرى بيلەپ، ەكىنشىلەرى توست كوتەرىپ، مارە-سارە. ءانشى جىگىت ءبىر مەزەتتە باياۋ ىرعاقتى ءان قويدى. راۋشان ورنىنان تۇرىپ ونىڭ قاسىنا كەلدى دە، ۆالسكە شاقىردى. ەكەۋى ءبىراز ۋاقىت ءۇنسىز بيلەپ ءجۇردى.
— ءسىزدى ەندى كەزىكتىرمەيتىن شىعارمىن دەپ ويلاعانمىن.
— مەن دە...
راۋشان جانارىن تومەن سالىپ تۇر. ونىڭ كۇتكەنى دە وسى جاۋاپ ەدى. اقىرىن قاپسىرا قۇشاقتاپ، وزىنە قاراي تارتا ءتۇستى.
— اسقان مادەنيەتتىلىك تانىتىپ، جاقسىلىق جاساعان ادامعا ەسىمىمدى ايتپاي كەتىپ قالعانىما قاتتى ۇيالدىم.
— ال ءسىز كەتىپ بارا جاتقاندا جان الەمىم قاڭىراپ بوس قالعانداي كۇي كەشكەنمىن. باس-اياعى ءۇش-تورت ساعاتتىڭ ىشىندە ماجنۇنگە اينالىپ شىعا كەلدىم.
— ءسىز كەرەمەت ادامسىز!
ءان اياقتالدى. ەكەۋى ورىندارىنا قايتا وتىردى. وزگەلەر دۋىلداسىپ، تاعى دا توست كوتەرىپ جاتىر ەكەن. دوسى ورتانىڭ بەلسەندىسى. ءازىل-قالجىڭى جاراسقان جاستىقتىڭ جارقىن كۇلكىسى كافە ءىشىن كەرنەپ تۇر.
سول ءتۇنى ول راۋشاندى ۇيىنە دەيىن شىعارىپ سالدى. الداعى ۋاقىتتا كەزدەسىپ تۇرۋعا ءسوز بايلاستى.
* * *
قىس. توڭىرەك اپپاق قارعا ورانعان. كىرشىكسىز الەم. مۇلگىگەن باقتا قار جامىلعان بۇتاقتار دىرىلدەيدى.
ەكەۋى بىر-بىرىنە قار لاقتىرىپ ويناپ ءجۇر. قىزدىڭ سىقىلىقتاعان نازىك كۇلكىسى وزىنە سونداي جاراسىمدى. ول ارا-اراسىندا قىزدىڭ قوس الاقانىن ۇستاپ، اۋىزىمەن ۇرلەپ جىلىتىپ قويادى.
— ءسىزدىڭ ەڭ العاش ماعان سىيلاعان گۇلىڭىز وسى قار سەكىلدى اپپاق راۋشان گ ۇلى بولاتىن.
— جوق ا، مەن سىزگە قىزىل ءتۇستى گۇل اكەلگەنمىن. ءالى ەسىمدە.
— قاتەلەستىڭىز.
— قالايشا؟
— مەن سىزگە اۆتوبۋس ىشىندەگى وقيعادان كەيىنگى جاعدايدى ايتىپ وتىرمىن.
— ءسىزدىڭ ءۋاجىڭىز دۇرىس. جەڭدىڭىز.
— الاقاي، الاقاي، — دەپ بالاشا قۋانعان قىز قاشا جونەلگەندە ول ارتىنان قۋا بەردى. جەتكەن ساتتە بەلىنەن قۇشاقتاپ، ۇمىر-جۇمىر قارعا قۇلادى.
— مەن ءسىز اكەلگەن ءاربىر گۇلدىڭ قاۋىزىن كەپتىرىپ، كۇندەلىگىمنىڭ ءار بەتىنە جابىستىرىپ ءجۇرمىن.
— راس پا؟
— ءيا، سەنىمەن كەزىككەن ءار ءساتىمنىڭ جالعىز كۋاسى سولار عانا.
جىگىت ۇندەمەدى. قىز جانارىن باسقا جاققا بۇرىپ اكەتتى.
* * *
كوكتەم. جەر انا قۇلپىرىپ، ەرەكشە كەيىپكە ەنگەن. جاسىل جەلەك جامىلعان قالانى قۇستار ءانى تەربەتەدى. قوسىلىپ بىرگە شىرقاعىڭ كەلەدى.
ول بۇگىن راۋشانمەن كەزدەسۋگە دايىندالدى. جۇمىستان شىققاسىن ادەتتەگىشە گۇل ساتاتىن دۇكەنگە سوقتى. ساتۋشى جىگىت بەينە ءبىر جاقىن تانىسىن كورگەندەي قارسى الدى. تۇراقتى كەلۋشى بولعاندىقتان وعان ەرەكشە قۇرمەتپەن قاراپ، ءوزى گۇلدىڭ ەڭ جاقسىسىن تاڭداپ بەرەدى.
— قىزىل ءتۇستى ءبىر تال راۋشان گ ۇلى عوي...
— ءيا.
گۇلدى ادەمىلەپ وراپ جاتقان ساتۋشى جىگىت مۇنى سوزگە تارتىپ، الدەنەلەر ايتىپ ءجۇر.
— سىزدەي جىگىتتى جانىنا سەرىك ەتكەن ارۋ قىزدىڭ ارمانى جوق شىعار. قاشاندا ءار كەزدەسۋىڭىزگە ۇلكەن دايىندىقپەن باراسىز. گۇل ساتىپ الۋدى استە ۇمىتپايسىز. سوعان قاراعاندا شىنىمەن عاشىقسىز اۋ...
— مۇنىڭ بارلىعى كوزسىز ءسۇيۋ ەمەس، ونىڭ دا، ءوزىڭنىڭ دە عاشىقتىق سەزىمىڭدى باعالاۋ بولىپ تابىلادى.
— بارەكەلدى... عاشىق بولامىن دەپ ءجۇرىپ قالاي عانا فيلوسوفقا اينالىپ شىعا كەلگەنىڭىزدى بايقاماي قالىپسىز، — دەدى ساتۋشى جىگىت بۇعان ۇقىپتى ورالعان گۇلدى بەرىپ جاتىپ. ول اقشاسىن تولەدى دە، شىعىپ كەتتى.
ورتالىق باقتاعى سۋبۇرقاقتىڭ جانىنا كەلگەندە راۋشان مۇنى كۇتىپ وتىر ەكەن. كەشىگىپ قالدىم با دەگەن ويمەن ساعاتىنا قاراعان، كەزدەسۋدى بەلگىلەگەن ۋاقىتقا ءال ون بەس مينۋت بار.
— ەرتەرەك كەلىپ العانىما كەشىرىم سۇرايمىن، ساعىنىپ كەتتىم...، — دەدى قىز كۇلىپ. ول راۋشاندى قۇشاعىنا قىستى دا، قولىنداعى گۇلىن وعان ۇستاتتى.
ەكەۋى ب ا ق ىشىندە ۇزاق قىدىردى. ارالارى ءجيى ورناتىلعان شامدار اينالاسىن سامالاداي ەتىپ، كۇندىزگىدەي جاپ-جارىق قىلىپ تۇر. قول ۇستاسىپ قىدىرعان جاستارعا تولى. راۋشان ونىڭ يىعىنا باسىن قويىپ العان، اراسىندا تاماعىنان يىسكەپ قويادى.
— تانىسقانىمىزعا قانشا ۋاقىت ءوتىپ ەدى.
— التا ايدىڭ ءجۇزى بولدى.
— ال مەن سەنى التى جىلدىن بەرى بىلەتىن سياقتىمىن.
— مەن دە...
— ەگەر قارسى بولماساڭ...
جىگىت ءارى قاراي توسىلىپ قالدى. قىز نە ايتار ەكەن دەگەندەي ونىڭ جۇزىنە ۇزاق قارادى.
— ەگەر قارسى بولماساڭ...
— ايتساڭشى ەندى، — دەپ قىز بۇعان نازدانا بۇرتيدى.
— سەن ماعان تۇرمىسقا شىعاسىڭ با؟ ءومىر بويى الاقانىمدا ايالاپ وتەمىن. ءبىز باقىتتى بولامىز. اللا جازسا الداعى جاز ايىندا توي جاسايمىز.
قىز ونىڭ مويىنىنان قۇشاقتاپ الدى دا، اقىرىن عانا قۇلاعىنا «يا» دەپ سىبىرلادى.
— ءبىراق ءبىر ءوتىنىشىم بار. ورىنداي الاسىڭ با، — سۇرادى.
— ايت بەر.
— تەك تويىمىزدىڭ ۋاقىتىن كۇز ايىنا بەلگىلەيىكشى.
— نەگە؟
— اتا-اناما ۋادە بەرگەنمىن، كۇزگە دەيىن سول ۋادەدەن اتتاپ كەتە المايمىن.
— قانداي ۋادە؟ ايتۋعا بولاتىن شىعار.
— ارينە... بيىل ەكى بىردەي ءىنىم وقۋعا تۇسپەكشى ەدى. سولاردى دايىنداپ، وقۋعا تۇسۋلەرىنە كومەكتەسۋىم قاجەت.
ول قىزدىڭ ايتقاندارىمەن كەلىستى. بىر-بىرىنە سەرت بەردى.
* * *
جادىراتىپ جاز كەلدى. جازبەن بىرگەن تابيعاتتىڭ بار سۇلۋلىعى قايتا جاندانعانداي.
ول بيىلعى كەزەكتى ەڭبەك دەمالىسىن الىپ، كوپتەن بەرى جولى تۇسپەي جۇرگەن ناعاشىلارىنىڭ اۋىلىنا تارتىپ وتىردى. كەتەرىندە راۋشانمەن قوشتاسىپ، ەكى اپتانىڭ ىشىندە قايتىپ كەلەتىندىگىن ايتقان. ناعاشى جۇرتى ءبىرازدان بەرى ات ءىزىن سالماي كەتكەن جيەندەرىن استى-ۇستىنە ءتۇسىپ،م بايەك بولىپ كۇتۋدە. ناعاشى اجەسى بارلىق جىلى-جۇمساعىن وسىنىڭ اۋزىنا اكەلىپ توسادى. ەكى-ۇش كۇن سەرگىگەن ول قۇر جاتا بەرمەي قولعابىس ەتەيىن دەگەن ويمەن تاۋعا ءشوپ شابۋعا بارماققا بەل بۋدى. اجەسى: «قايتەسىڭ سونى، سەنسىز دە شابىلادى وسى ءۇيدىڭ ءشوبى. قالادان كوزىڭ شۇڭىرەيىپ جەتكەن بەتىڭ وسى، تاستا، ودان دا اق ءىشىپ، جاتىپ دەمەل» دەگەن. تىڭدامادى.
اۋىر جۇمىستان قولى شىعىپ قالىپتى. باسىندا قارى تالىپ، الاقانى اۋىرعانىمەن، ارتىنان ۇيرەنىسىپ كەتتى. تاۋدىڭ ساف تازا اۋاسىمەن كەرە تىنىستاپ دەمالعاندا كوكىرەك سارايىڭ اشىلا تۇسەدى. ءشوپتى شاۋىپ، شومەلەپ، وداي كەيىن تاۋ ىشىندە ورنالاسقان قىسقى مال قوراعا تاسىپ بىتكەنشە ون كۇن ءوتىپتى. ءبارىن بىتىرگەسىن، اۋىلعا قايتتى. ءجۇزى توتىعىپ، دەنەسى شىڭدالىپ قالعانداي. ۋيگە كەلگەسىن شۋىنىپ-شايىنىپ، ساقال-مۇرتىن قىرىپ، قايتادان قالپىنا كەلدى. شاي ۇستىندە اجەسى:
— سەن تانيتىن شىعارسىڭ، كىشكەنتاي كەزىڭدە اۋىلعا كەلگەندە سول كورشىنىڭ بالاسىمەن بىرگە ويناۋشى ەدىڭ عوي. اتى ەركىنبەك. قالادا قىزمەت ىستەيتىن. سول قالادان قىز الىپ قاشىپ كەلىپ، كەلىن ءتۇسىرىپ جاتىر شاڭىراعىنا. ءسىرا ءوزارا كەلىسىمدەرى جوق اۋ دەيمىن، بايعۇس قىز ەكى كۇن تۋلاپ، جىلاپ، اقىرى قالۋعا كوندى. ءبىراق جاستار عوي، ءبىر-بىرىن ءتۇسىنىسىپ كەتەر، — دەدى.
ول ىشتەي ونشا ءمان بەرمەدى، الايدا ءبىر-بىرىن سۇيمەگەن جاندار قالاي باقىتتى بولادى دەپ ويلادى. ءشاي ءىشىپ، اس قايىرىپ ورنىنىنان تۇرىپ بارا جاتقاندا ناعاشى اجەسى وعان:
— كىرىپ قۇتتى بولسىن ايتىپ شىق. ەرتەڭ تويلارى وتپەك. شەشەلەرى سەن كەلگەندە، «جيەندەرىڭ كەلىپ قوجايىن بولىپ جاتىرسىڭدار ما» دەپ جانى قالمايدى ۇنەمى، — دەدى.
ول كورشىنىڭ ۇيىنە كەلگەندە، ەركىنبەك ەسىكتىڭ الدىندا تۇر ەكەن. قول الىسىپ امانداستى دا، «قۇسىڭ قۇتتى بولسىن» دەدى. «و، جيەن كەلىپ قالىپتى عوي» دەگەن ەركىنبەك راحمەتىن ايتىپ، «ءجۇر ۇيگە كىر، تورلەت. مەن ءقازىر كىرەمىن» دەدى. اۋلاعا كىرگەن بەتتە، ءبىر ورىندا قالشيىپ تۇرعان قالپى قوزعالمادى. قارسى الدىنان ورامال تاعىپ العان راۋشاندى كوردى. ءتىلى بايلانىپ، نە دەرىن بىلمەدى. مۇنى كورگەن راۋشاننىڭ جۇرەگى ءدىر ەتتى. قولىنداعى تاباعى ءتۇسىپ كەتتى. جانارىنان ىستىق جاس ىرشىپ ءتۇستى. ەكەۋى ءۇنسىز تۇر. راۋشاننىڭ جۇزىندە «مەنى ىزدەپ كەلدىڭ بە، مەنى وزىڭمەن ەرتىپ كەتەسىڭ عوي. الىپ كەتشى بىرگە» دەگەن جالىنىشتى ءوتىنىش بار. ول مەڭ-زەڭ قالپى سىرتقا اتىپ شىقتى. «جوق، مۇمكىن ەمەس» دەگەن ويدان ارىلار ەمەس. ناعاشىسىنىڭ ۇيىنە كەلدى اپىل-عۇپىل كيىمدەرىن جيناستىردى. ەشتەڭەنى تۇسىنبەگەن اجەسى: «قۇلىنىم اۋ، نە بولدى ساعان. ءبىر نارسە كورىندى مە كوزىڭە. ءتىفا، ءتىفا دەشى» دەپ بايەك بولادى. ول ەشتەڭەگە قاراماستان قالاعا ءجۇرىپ بارا جاتقان كولىكتىڭ بىرىنە وتىردى. كەتۋگە اسىقتى.
سول كۇنگى وقيعا ونى ءبىراز ەسەڭگىرەتىپ تاستادى. عۇمىرلىق جارىڭ رەتىندە ءسوز بايلاسقان، جان-تانىڭمەن سۇيگەن ادامىڭنان تىرىلەي ايىرىلۋدىڭ قانشالىقتى ازاپ ەكەندىگىن ءتۇيسىندى. ومىرىندە تۇك ءمان قالماعانداي. بۇگىن تاعى دا كەشكى قالانى جاياۋ ارالاپ كەلەدى. جالعىز. راۋشان جوق قاسىندا. گۇل ساتاتىن دۇكەننىڭ جانىنان ءوتىپ بارا جاتقاندا سىرتتا جۇرگەن ساتۋشى جىگىتتى تانىدى.
— و، دوستىم، قالىڭىز قالاي؟ كوپتەن بەرى كورىنبەي كەتتىڭىز عوي. گۇل الۋعا كەلدىڭىز بە، ءقازىر دايىن بولادى، — دەيدى. شوقتاي قىزىل راۋشان گۇلىن تاڭداپ ۇلگەرىپتى.
ساتۋشى جىگىتتىڭ كوڭىلىن قيمادى.
— جارايدى، بەرە عويىڭىز، — دەدى.
— كوڭىل-كۇيىڭىز جوق قوي. الدە عاشىعىڭىزبەن سوزگە كەلمەي قالدىڭىز با، — دەپ سۇرادى.
— ەشتەڭە ەمەس. بالكىم وسىمەن ءسىزدىڭ گۇلىڭىزدى سوڭعى رەت ساتىپ الىپ تۇرعان شىعارمىن.
— باسقا قالاعا اۋىسىپ بارا جاتىرسىز با؟
— ومىردە ءبارى دە مۇمكىن.
ەكىۇشتىلاۋ ويدىڭ شەتىن اڭعارتقان ول قولىنداعى راۋشان گۇلىن قۇشارلانا يىسكەپ الدى دا، جۇمباق كۇيىندە كەتە باردى.
* * *
ارادا ەكى-ۇش اي وتكەن. جۇرەكتەگى جارا ءالى جازىلماعان. عاشىقتىق جاراسىن ۇلى ۋاقىتتىڭ ءوزى ەمدەي المايتىندىعىن جاقسى بىلەتىن. بىردە راۋشاننىڭ ءبىر قۇربىسى وراۋلى زات اكەلىپ بەردى. سىرتىنان قاراساڭ قالىڭ كىتاپقا ۇقسايدى. راۋشان بەرىپ جىبەرىپتى. وراۋىن اشقاندا كوردى، قالىڭ كۇندەلىك ەكەن. العاشقى بەتىنە: «تاعدىر بىزگە بۇل ومىردە بىرگە بولۋدى جازباپتى. سەن مەنى جەك كورىپ كەتتىڭ، وپاسىزدىعىم ءۇشىن. ال مەن تاعدىرعا لاعنەت ايتىپ، ءبىراق سوعان امالسىز مويىنسۇنعان ءالسىز جانمىن» دەپ جازىپتى. كۇندەلىكتىڭ ءار بەتىنە كەزىندە ءوزى سىيلاعان راۋشان گۇلدەرىنىڭ قاۋىزىن كەپتىرىپ، جابىستىرىپ قويىپتى. راۋشان گ ۇلىنىڭ حوش يىسىمەن بىرگە راۋشان قىزدىڭ جۇپارى كەلەتىندەي. كۇندەلىكتى كەۋدەسىنە باسىپ، ۇزاق يىسكەدى. سول قالپى كوكتوبەدەن ءبىر اق شىقتى. تۇنگى قالانىڭ كورىنىسىنە ۇزاق تەلمىردى. وسى جەردە راۋشان ەكەۋى تاڭعا دەيىن سىرلاساتىن. وتكەن كۇندەردىڭ ەنشىسىنە بۇيىرعان سول ساتتەردى ساعىندى. قولىنداعى كۇندەلىكتى پاراقتاپ وتىردى دا، ءار بەتىنە جابىستىرىلعان گۇل قاۋىزدارنىڭ بارلىعىن القانىنا جيناپ الدى. سوسىن قالاعا قاراي شاشىپ جىبەردى. قاۋدىراعان گۇل قاۋىزدارى جەلمەن بىرگە جارىسىم، الىستاي باستادى. راۋشان گ ۇلىنىڭ قاۋىزىنداعى ساعىنىش قاپ-قارا تۇنگە ءسىڭىپ بارا جاتتى.
You Might Also Like
-
ول «وزەكتى جانعا ءبىر ءولىم» ەكەندىگىن جانە ءوزىنىڭ اقتىق دەمى بىتكەن كۇنى انا دۇنيەنىڭ قوناعى اتاناتىندىعىن انىق بىلەتىن. بۇعان ىشتەي دايىن بولاتىن. ءبىراق، ءوزىن تىرىلەر قاۋىمى جەر قوينىنا...
