كارىلىك
ول كۇندەلىكتى قىم-قۋىت تىرلىك پەن جۇمىسباستىلىقتان ءۇي ىشىندە ورىن الىپ جاتقان وقيعالارعا ونشا ءمان بەرمەيتىن. ايتەۋىر ايەلى بايعۇس زىر-زىر جۇگىرىپ، تاڭەرتەڭگىسىن ەرتە ويانسا شايىن قايناتىپ بەرىپ، جۇمىستان كەش كەلسە تاماعىن دايىنداپ كۇتىپ وتىراتىن. بىر-بىرىمەن تەتە ءوسىپ كەلە جاتقان كىشكەنتاي ەكى بالاسىن دا كوپ كورمەيتىن. جۇمىسقا ەرتە كەتىپ كەش كەلەتىندىكتەن، ەكى بالاسى پىسىلداپ ۇيىقتاپ جاتاتىن. كوبىنەسە بالالارىن ۇيىقتاپ جاتقان قالپىندا ماڭدايلارىنان يىسكەپ ماۋقىن باساتىن.
بۇگىن دە ادەتتەگىدەي جۇمىستان كەش كەلگەن. سىرتقى ەسىكتى ەپپەن جاۋىپ ىشكە ەندى. ايەلى مۇنىڭ كەلگەنىن ءبىلىپ تاماق دايىنداۋعا كىرىستى. ادەتتەگىدەي بالالارى ۇيىقتاپ قالىپتى. سىرت كيىمدەرىن شەشكەسىن، جۋىناتىن بولمەگە ءوتتى. كۇندەگى قالپىمەن سارىلداعان سالقىن سۋدىڭ استىندا ون بەس مينۋتتاي تۇردى. سوسىن ۇلكەن ورامالدى الىپ، ءۇستى-باسىن سۇرتكەن قالپى اس ۇيگە قاراي بەتتەدى. اس ۇيگە كىرە بەرىستە قابىرعادا ءىلۋلى تۇرعان اينانى كورىپ، قالت توقتاپ قالدى. بۇرىن ۇيىندە وسىنداي اينانىڭ ءىلۋلى تۇرعانىن بايقاماعاندىقتان ءۇڭىلىپ قارادى. اۋەلى اينادان ەشتەڭە كورىنبەدى، قاپ-قارا تۇنەك. شارشاعاندىقتان شىعار دەپ، كوزىن ۋقالاپ، قايتادان قارادى. ءوزىن كوردى. كەۋىپ ۇلگەرمەگەن شاشىن دۇرىستاعان بولىپ ءبىر جاعىنا قايىردى دا، قايتادان قوس قولىمەن سىلكىپ، ۇيپا-تۇيپا قىلىپ جىبەردى. ايناعا زەر سالىپ ەدى، ەسكىلەۋ ەكەن. اعاش جاقتاۋمەن قورشالعان. شەتتەرى مۇجىلگەن. تومەنگى جاقتاۋدا ءبىر جازۋ بار سەكىلدى. وقىعىسى كەلگەنىمەن، اس ءۇي جاقتان قاراڭعىعا جۇتىلىپ بارىپ جەتكەن كومەسكى جارىقتان ەشتەڭە كورىنبەدى. «قۇرىسىنشى، كەز-كەلگەن نارسەگە باسىمدى قاتىرا بەرمەيىن، ودان دا تاماعىمدى ىشەيىن» دەگەن ويمەن، اس ۇيگە كىردى. ءبىراق تاماق ءىشىپ وتىرىپ ايەلىنەن:
— دالىزدە تۇرعان اينا قاشان پايدا بولعان؟ – دەپ سۇرادى.
باسىندا ەش نارسەنى تۇسىنبەگەن ايەلى، ارتىنان ونىڭ نە ايتىپ تۇرعانىن ۇققانداي:
— قىزىقسىڭ سەن، ۇنەمى اڭىرايىپ جۇرەسىڭ. وسى ۇيگە كوشىپ كەلگەمىزگە ءۇش جىل بولدى، سودان بەرى تۇر. ءبىز كوشىپ كەلگەندە تۇرعان. ءوزىڭ ەمەس پە ەدىڭ، تيىسپەي-اق قوي، تۇرا بەرسىن دەگەن.
— ا، ا، ا..، – دەدى ول.
الايدا ءوزى ەشقاشان ونداي ءسوز ايتپاعانىن ۇقتى. بالكىم ەسىمنەن شىعىپ كەتكەن شىعار دەپ ءتۇيدى. باسقا ەشتەڭە سۇرامادى. تاماعىن ءىشىپ بولعان سوڭ اس قايىرىپ، جۇمىس بولمەسىنە باردى. بىلعارىدان تىگىلگەن ۇلكەن سومكەسىن الدىنا قويىپ، قاعازدارىن اقتارىپ الا بەرگەندە ەسىك اشىلدى. ايەلى ەكەن. جارى كۇندەگى ادەتىمەن:
— ەڭ بولماعاندا ءوزىڭدى اياساڭ ەدى. ءوزىڭ كەش كەلەسىڭ، ەرتە كەتەسىڭ. ونىمەن قويماي تۇنىمەن جۇمىس بولمەڭدە وتىراسىڭ. قۇرىسىن ءبارى، دۇنيە كۇيىپ كەتسە دە ءبىر مەزەت دۇرىستاپ تىنىقپايسىڭ با؟ – دەدى.
ونىڭ جاۋابى دايىن بولاتىن.
— بارىپ ۇيىقتاي بەر. كىشكەنە عانا قالعان، سونى ءبىتىرىپ تاستايىن. سوسىن ۇيىقتايمىن.
— داۋا جوق-اۋ ساعان، كۇندە ايتاتىنىڭ وسى جاۋاپ.
بۇل ءوزى ۇيرەنشىكتى كورىنىس بولاتىن. ايەلى ءسال رەنجىگەن سىڭايمەن جاتىن بولمەگە كەتىپ قالدى. ول قاعازدارىن اقتارىستىرىپ وتىرعاندا، ەسىنە الگىندەگى اينا ءتۇسىپ كەتتى. اسىرەسە جاقتاۋداعى جازۋلار ويىنا ورالا بەردى. ول شىندىعىندا دا ىشىنەن «وسى اينا ءبىز كوشىپ كەلگەننەن بەرى تۇردى ما ەكەن، راسىندا دا مەن ايتقان بولدىم عوي، تيىسپەي-اق قوي دەپ. ەسىمدە قالماپتى» دەدى وز-وزىنە. جاقتاۋداعى جازۋدى وقىعىسى كەلدى. اياعىن اقىرىنداتا باسىپ دالىزگە شىقتى دا، ءىلۋلى تۇرعان اينانى قولىنا الىپ، جۇمىس بولمەسىنە الىپ كەلدى. ۇستەلىنىڭ ۇستىنە قويدى. ءوزى ۇلكەن ەمەس ەكەن. قانشا تىرىسقانىمەن جازۋدى وقي الماي قويدى. ەسكى ءبىر جازۋ نەمەسە بەلگىلەر مەن تاڭبالار ما، ايتەۋىر تۇسىنە المادى. جازۋدى وقىماق نيەتپەن تاعى دا ۇڭىلە بەرىپ ەدى، «سەن ءبارىبىر ول جازۋلاردى وقي المايسىڭ» دەگەن داۋىستان سەلك ەت ءتۇستى. جان-جاعىنا قاراپ ەدى، ەشكىم جوق. قارسى الدىنداعى اينادان ءبىر شال سويلەپ تۇر ەكەن. ودان سايىن قورىقتى. سەنبەدى. بەكەر ەكەن، انىق سول اينادان بەيتانىس شال قاراپ تۇر.
— ايتتىم عوي ساعان، ءبارىبىر وقي المايسىڭ.
تىكسىنىپ قالدى. شالعا قاراپ ەدى، ءبىرتۇرلى وزىنە ۇقسايتىن سياقتى.
— سەن كىمسىڭ؟ ەلەسپىسىڭ؟
بەيتانىس شال جىميعان قالپى باسىن شايقاپ تۇردى دا:
— ونى قايتەسىڭ، – دەدى.
ول مىناۋ اينادان قاراپ تۇرعان شال، ەلەس نەمەسە سايتان شىعار دەپ ويلادى. «بيسسيميللا راحمانيي راھيم» دەپ كۇبىرلەدى. بەيتانىس شال سول قالپىندا تۇرا بەردى.
— مەنى جوق بولىپ كەتەدى دەپ ويلادىڭ-اۋ شاماسى، ءبىراق مەن سايتان ەمەسپىن.
— سوندا كىم بولاسىز؟
— مەن سەنىڭ ءوزىڭمىن.
— مۇمكىن ەمەس.
— راس ايتامىن، مەن سەنىڭ كارىلىك كەزىڭمىن، ياعني سەنىڭ ءوزىڭمىن.
— وتىرىگىڭىزگە بولايىن، مەن ءالى جيىرما جەتى جاستامىن عوي.
— ءيا، ءدال سولاي. ءبىراق سەنىڭ كارىلىك كەزىڭ وسىنداي بولادى. مەن سەنى وتىز ءۇش جىل كۇتتىم. ياعني ايناداعى سەنىڭ الپىس جاستاعى كەزىڭ.
شالعا ەندى عانا دۇرىستاپ قاراي باستادى. بەتى ءاجىم-اجىم، شاشىنىڭ جارتىسىنا جۋىعىنا اق تۇسكەن. العاشقى قاراعانداعى سەكىلدى، وزىنە ۇقسايدى ەكەن. تىپتەن سول جاق بەتىندەگى بارماقتىڭ باسىنداي قالى دا تۇر.
— سەن بەكەرگە بۇگىن ايناعا سونشالىقتى ءمان بەرىپ قارادىڭ، بەكەرگە مەنى كوردىڭ.
— نەگە؟
— ەندى كۇن ساناپ ەمەس، ساعات ساناپ قارتايا بەرەمىن.
— ءسىز مەنى جىنداندىراتىن شىعارسىز.
— ەندى سەن مىنا جاقتاۋداعى جازۋدى وقىماي-اق قوي، تىپتەن بۇل اينانى قوقىسقا لاقتىرىپ تاستا.
— نەگە؟
— ءوزىڭنىڭ كارىلىك كەزەڭىڭە قاراۋ قورقىنىشتى ەمەس پە؟
ايناداعى ەلەس بەينەنىڭ قايداعى ءبىر ايتقاندارىنا كىم سەنسىن؟!
— قورقىنىش جايىندا ايتىپ تۇرسىز با؟ مەنى ءسىزدىڭ ايتقاندارىڭىزعا تۇبەگەيلى سەنىپ تۇر دەپ ويلايسىز با؟ مۇمكىن ەمەس. شىنايى ءومىر بولسا ءبىر ءسارى، قايداعى اينادان قاراپ تۇرعان بەيتانىس شالدىڭ وتىرىگىنە سەنىپ، مەنى الجاستى دەيسىز بە، الدە...
— ءبارىبىر مەن سەنىڭ كارىلىگىڭمىن.
— ماعان دا ءبارىبىر، ءبىراق انا جازۋدى وقىماي تىنشىمايمىن.
— وندا بارلىعى سىنعان اينا سەكىلدى كۇل تالقانى شىعادى.
ول بەيتانىس شالدىڭ ءارى قاراي ايتقاندارىن ەستىمەستەن اينانى وراپ تاستاپ، ۇستەلىنىڭ استىنا تىعىپ تاستادى. بالكىم وسىنىڭ بارلىعى ۇيقىلى وياۋ وتىرعانداعى كورگەن ءتۇسىم بە ەكەن، الدە كوزىمە قوس كورىنىپ تۇرعان شىعار دەپ ويلادى. جۇمىس بولمەسىن كىلتپەن جاۋىپ، بارلىق وقيعالاردى ساناسىنان الاستاپ، ۇيىقتاپ قالدى.
ەرتەڭىنە جۇمىسقا جينالىپ جاتقاندا ايەلى:
— مىنا جەردەگى تۇندە ءوزىڭ ايتقان اينا جوق قوي، – دەدى.
— ءا، اينانى ايتىپ تۇرسىڭ با. تۇندە سىرتتاعى قوقىس جاشىگىنە شىعارىپ تاستادىم، سول ءبىر ەسكى اينانى قايتەمىز. قولىم ءتيىپ جاتسا جاڭاسىن اكەلىپ قويارمىن، – دەدى. تۇندەگى جايلاردى جاسىرىپ قالدى. ويىندا ەشتەڭە جوق ايەلى دە:
— راسىندا سول ەسكى اينانى قايتەمىز، جۇرتتا قالعان. جاڭاسى اكەلىنەر، نە اكەلىنبەس، وندا تۇرعان ەشتەڭە جوق. نە كوپ، ۇيدە اينا كوپ قوي، – دەدى قاپەرسىز. ءبىراق ونىڭ مويىنىنا شارفىن تاعىپ بەرىپ جاتقان ايەلى:
— شاشىڭداعى اق كوبەيىپ كەتىپتى عوي، مەن قالاي بايقاماعانمىن. تىپتەن كوبەيىپ كەتىپتى، مىنانى قاراشى، – دەپ شاشىنان سيپادى،— جيىرما جەتى جاسىڭدا وسىنداي بولسا، قىرىق جاسىندا تۇگەلىمەن اعارىپ كەتەدى عوي.
ءبىر جاعى تاڭىرقاي، ءبىر جاعى ەركەلەپ ايتتى.
— سولاي ما... ەشتەڭە ەتپەس.
ءمان بەرمەدى.
— وي، مەنىڭ وقىمىستىم...
— قوي، مەن كەتەيىن، كەشىگىپ قالارمىن.
ول سىرتقا شىعىپ كەتتى.
ارادا ءبىر اپتادا ۋاقىت جىلجىدى. ۇيگە جاڭا اينا اكەلىنبەدى، سەبەبى جاڭا اينانى اكەلۋ جايىنداعى ماسەلە ۇمىت بولىپ كەتكەن. ول سول ارالىقتا جۇمىس بولمەسىنە دە باس سۇقپادى. تەك ساناسىندا جاتتالىپ قالعان جاقتاۋداعى جازۋلار مازا بەرمەستەن، سونىڭ قۇپياسىن ىزدەۋمەن الەكك اينالدى. ءوزىنىڭ قىزمەتى ارحيۆپەن وتە تىعىز بولاتىن. تالاي مارتە شاڭ باسقان پاراقتاردى اقتارىپ ارحيۆتە وتىراتىن. وعان وسىنىڭ كوپ كومەگى ءتيدى. تىم ەسكى دۇنيەلەردى اقتارىپ، ءبىر اپتا بويى جازۋدىڭ بار سىرىن ىزدەۋمەن ءجۇردى. ايتەۋىر قولىنا ءبىر ءۇش-تورت پاراقتان تۇراتىن ەسكى قۇجات ءتيدى. سارعايىپ، توزىپ كەتكەن. كەيبىر جازۋلارى ءوشىپ قالعان. سۇراستىرىپ ەدى، بۇل قۇجاتتىڭ ارحيۆكە قالاي تاپ بولعانىن ەشكىم بىلمەيتىن بولىپ شىقتى. تىركەلمەگەن دە. قاراپ كورىپ ەدى، وتكەندە اينادان كورگەن جازۋلارعا ۇقسايدى. استىنا تۇسىندىرمەلەر دە جازىلعان. قۋانىشىندا شەك بولماي، بار بەدەلىن سالا وتىرىپ الگى قۇجاتتىڭ كوشىرمەسىن الىپ، ۇيىنە قايتتى.
سول كۇنى ءبىر اپتادان بەرى جۇمىس بولمەسىنە العاش رەت ەندى. ەسىكتى ىشىنەن جاۋىپ الدى دا، اينانى الدىنا قويىپ وراۋىن اشتى. بەيتانىس شال شىعا كەلدى.
— ارادا ون جىل ۋاقىت ءوتىپ كەتتى. مىنە مەن جەتپىسكە كەلدىم. ياعني، سەنىڭ كارىلىك كەزىڭ.
شالعا قاراپ ەدى، شاشى تۇگەلىمەن قۋداي بوپ اعارىپ كەتىپتى. بەتىندەگى ءاجىم تىپتەن قالىڭداپتى. نە سەنەرىن، نە سەنبەسىن بىلمەدى.
— مەن جازۋلاردىڭ قۇپياسىن اشاتىن قۇجاتتار تاپتىم، – دەدى ول. سوسىن سومكەسىن اشىپ، الگىندەگى قۇجاتتىڭ كوشىرمەسىن شىعارا باستادى.
— قاجەتى جوق، قايتەسىڭ.
بەيتانىس شال شىر-پىر بولا قالدى.
— ...
— جاستىعىڭدى ايامايسىڭ با؟ وكىنەسىڭ عوي...
— كوزىمدى جەتكىزۋىم كەرەك، ءسىزدىڭ ايتقاندارىڭىزعا.
— ونى وسى اينادان كورىپ تۇرعان جوقسىڭ با؟
— جوق، سەن ءبارىبىر ەلەسسىڭ.
ول جازۋلاردى اقىرىنداپ وقي باستادى. ءبىر سويلەم عانا جازىلعان ەكەن. «بۇل سەنىڭ عۇمىر بويعى قاتەلىكتەرىڭنىڭ جيىنتىعى». ءارى قاراي وقىپ ەدى، «ءبىزدىڭ ەرامىزعا دەيىنگى ءۇشىنشى عاسىر» دەگەن جازۋدى كوردى. جاقتاۋداعى جازۋدىڭ قالعانى ءوشىپ قالىپتى. اۆتورىنىڭ كىم ەكەنىن نەمەسە باسقا قانداي جازۋ بارلىعىن بىلە المادى. وسى ساتتە ايناداعى بەيتانىس شالدىڭ داۋىسى تالىپ ەستىلىپ، «ەندى مەن سەنىڭ ەركىڭدەمىن» دەدى. سودان كەيىن بەيتانىس شال جوق بولىپ كەتتى. ول ارى-بەرى اينانى اۋدارىسىتىرىپ ەدى، شالدىڭ بەينەسى كورىنبەي قويدى. «شىندىعىندا ەلەس بولعانى عوي، دەگەنمەن جازۋدى وقىدىم» دەپ ىشتەي ماساتتانعان ول، جۇمىس بولمەسىنەن شىعىپ، جارىقتى جاقباستان ەسكى اينانى اس ۇيگە كىرە بەرىستەگى ورنىنا ءىلىپ قويدى. سوسىن جاتىن بولمەسىنە ەنىپ كەتتى.
ەرتەڭگىسىن ويانىپ ەدى، ايەلى تۇرىپ كەتكەن ەكەن. ادەتتەگىدەن جات. سەبەبى، ەڭ ءبىرىنشى ءوزى وياناتىن. اس ۇيدەن ىدىس-اياقتىڭ سىلدىرى ەستىلەدى. ءسىرا، تاڭعى اس دايىنداپ جاتقان شىعار دەپ ويلادى. دەنەسى اۋىرلاپ قالىپتى. ارەڭ دەگەندە ورنىنان تۇرىپ، كيىنە باستادى. دالىزگە شىعىپ ەدى، ايەلى اس ۇيدە ءوزىنىڭ اتىن ايتىپ سويلەپ ءجۇر ەكەن. تەك داۋىسى ەستىلەدى.
— وتكەندە شىعارىپ تاستادىم دەپ ەدىڭ عوي، انا ەسكى اينانى بىرەۋ قايتادان اكەلىپ قويىپتى ورنىنا. الدە بالالار بولدى ما ەكەن، ءاي ءبىراق، ولار ءالى كىشكەنتاي عوي. اۋ، ۇيقىڭنان تۇردىڭ با، تاڭعى اس دايىن بولدى، ادەتتە مۇنداي ەمەس ەدىڭ عوي.
ول اينانى ءوزىنىڭ ءىلىپ قويعانىن ايەلىنىڭ بىلمەگەنىنە ىشتەي كۇلىپ قويدى. ەندى جۋىناتىن بولمەگە كىرە بەرگەندە اس ۇيدەن شىعا كەلگەن ايەلى شىڭعىرىپ جىبەردى. قاس-قاعىم ساتتە ءوزىنىڭ اتىن اتاپ، جاتىن بولمەگە قاراي جۇگىردى.
— ويباي، تۇر، تۇر... ۇيگە ءبىر شال كىرىپ كەتىپتى.
ول نە ىستەرىن بىلمەدى. ايەلىنىڭ ءوزىن ىزدەپ جاتىن بولمەگە جۇگىرگەنىنە تاڭ قالدى. «مەن قارسى الدىندا تۇرعان جوقپىن با، مۇنىسى قالاي؟» دەدى. ايەلى ءالى ويبايلاپ ءجۇر. جۇگىرىپ تورگى ۇيگە ءوتتى دە، شيفونەردىڭ ەسىگىنە جاپسىرىلعان ۇلكەن ايناعا قاراپ ەدى، شالدىڭ بەينەسىن كوردى. ءتىلى بايلانىپ قالدى. جانۇشىرا قايتادان كەرى قايتىپ، اس ۇيگە كىرە بەرىستەگى ەسكى ايناعا قاراعان بولاتىن، وزىنە كۇلە قاراپ تۇرعان جاستىق شاعىن كوردى. ەسىنە «بۇل سەنىڭ عۇمىر بويعى قاتەلىكتەرىڭنىڭ جيىنتىعى» دەگەن جازۋ ورالدى. تالىقسىپ قۇلاپ بارا جاتتى. قولىنا قابىرعاداعى ەسكى اينا ىلىكتى. قۇشاقتاعان قالپى ەدەنگە گۇرس ەتىپ قۇلادى. اينانىڭ كۇل-تالقانى شىقتى.
You Might Also Like
-
بۇگىن بەسىنشى كۇن. تاڭ اتپادى. كۇن ۇياسىنان شىقپاي قويدى. شىعىسقا تەلمىرگەن كىشكەنتاي عانا الىستاعى ءبىر اۋىلدىڭ تۇرعىندارىنان ۇيقى قاشتى. تاڭمەن بىرگە كۇلىپ وياناتىن شات-شادىمان قۋانىشتارى قايعىنىڭ ق...
