ەتىك كيگەن مىسىق
ءبىر كارى ديىرمەنشى بولىپتى. ول ومىردەن وتەر الدىندا بالالارىنا مۇراسىن ءبولىپ بەرەدى. ۇلكەن ۇلىنا — ديىرمەن، ورتانشىسىنا — ەسەك، ال كىشىسىنە — مىسىق ءتيىپتى.
كەنجە ۇل ونشا-مۇنشا قاجەتى دە شامالى بۇل مۇراعا كوڭىلى تولماي، قاپالانۋمەن بولىپتى.
— اعالار-اۋ، - دەيدى ول — وزدەرىڭمەن بىرگە بولسام، تاماعىمدى ادالىنان تابار ەدىم. ەگەر مىنا مىسىعىمدى سويىپ جەسەم، ماعان سوسىن ونىڭ تەرىسىنەن باسقا نە قالماق؟ اشتان ولگەن دەگەن وسى ەمەس پە؟ اعالارى وعان باس اۋىرتپايدى.
بۇل ءسوزدى ەستىگەن مىسىق سىر بىلدىرمەي، سابىرمەن بىلاي دەپ اقىل ايتادى:
— ۋايىمداماڭىز، قوجايىن. — ماعان ءبىر قاپ پەن اعاش-بۇتانى كەزۋگە قولايلى ەتىك تاۋىپ بەرسەڭىز بولعانى، ءالى-اق ءقازىر بەكەر رەنجىپ وتىرعانىڭىزعا كوزىڭىز جەتەدى!
يەسى مىسىعىنىڭ سوزىنە سەنەرىن دە، سەنبەسىن دە بىلمەدى. ءبىراق تا مىسىعىنىڭ ەگەرۋقۇيرىقتار مەن تىشقانداردى اۋلاۋداعى قۋلىقتارى مەن ەپتىلىكتەرى وزىنە ءمالىم ەدى: ولگەن ءتارىزدى جاتا قالىپ، ارتقى اياقتارىمەن ءىلىپ الاتىنىن، ۇننىڭ ىشىنە باسىن كومىپ جىبەرىپ سۋىرىپ شىعاتىنىن جاقسى بىلەتىن.
مىسىق قاجەتتى زاتتاردى العان سوڭ كيىنىپ، قاپتى يىعىنا سالىپ قويانى كوپ ورمانعا بەت الادى. قاپتىڭ تۇبىندە كەبەك پەن قىرىققابات جاپىراعى بار ەكەن.
ءشوپتىڭ ۇستىندە ولگەن ءتارىزدى بولىپ سوزىلا جاتقان مىسىق الدەبىر اڭقاۋ قوياننىڭ ءوزى ءۇشىن قۇرعان تۇزاققا كەلىپ ءتۇسۋىن كۇتەدى.
كوپ كۇتتىرگەن جوق، جۇگىرە شىققان اڭقاۋ قوياننىڭ ءبىرى قاپقا كەلىپ توپ ەتە ءتۇسىپتى.
مىسىق قاپتىڭ اۋزىن بۋىپ، قوياندى سالىپ الادى دا جولعا تۇسەدى.
سويتەدى دە ءوزىنىڭ ولجاسىن كوتەرىپ الىپ، كورولدىڭ سارايىنا بارادى. كورولگە جولىققىسى كەلەتىنىن ايتادى. اقىرى مىسىقتى قابىلدايتىن بولادى. سارايعا كىرگەن مىسىق ءيىلىپ سالەم بەرىپ تۇرىپ بىلاي دەيدى:
— مۇنى سىزگە مارتەبەلى قوجايىنىم ماركيز دە كاراباس بەرىپ جىبەردى. كورول تاڭدانىپ، سىيلىقتى قابىل الادى. مىسىق كەتەرىندە وعان:
— ءوز مىرزاڭا راقمەتىمدى جەتكىز، جىبەرگەن سىيلىعىنا رازى بولدىم، — دەيدى.
بىرنەشە كۇن وتكەن سوڭ مىسىق ەگىن القابىنا بارىپ، قابىن اشىپ قويادى. ءوزى بيىك ماساقتىڭ اراسىنا جاسىرىنادى.
بۇل جولى ونىڭ تۇزاعىنا ەكى قىرعاۋىل تۇسەدى. مىسىق قاپتىڭ اۋزىن بۋا قويادى دا، قىرعاۋىلداردى ارقالاعان كۇيى كورولگە اكەلىپ بەرەدى.
كورول بۇل سىيلىقتى دا قۋانا قابىلداپ، ونى تاماقتاندىرۋدى بۇيىرادى.
وسىلايشا ەكى-ۇش اي وتەدى. مىسىق ءوز قوجايىنى ماركيز دە كاراباستىڭ سىيى دەپ ۇنەمى اڭ-قۇستاردى اۋلاپ اكەلۋمەن بولادى.
ءبىر كۇنى مىسىق كورولدىڭ بۇل الەمدە تەڭدەسسىز، ايداي سۇلۋ قىزىمەن بىرگە وزەن جاعاسىمەن كۇيمە ءمىنىپ سەرۋەنگە شىققالى جاتقانىن ەستيدى.
ءسىز مەنىڭ ايتقانىمدى بۇلجىتپاي ورىنداڭىز؟ — دەيدى مىسىق قوجايىنىنا. — سولاي جاساساڭىز — باقىتىڭىز قولىڭىزدا. سىزدەن تالاپ ەتەتىنىم — مەن كورسەتكەن جەردە وزەننىڭ سۋىنا شومىلساڭىز بولدى. وزگە جۇمىستى ماعان قالدىرىڭىز.
ماكريز دە كاراباس مىسىقتىڭ ايتقانىن ءدال سولاي وىندايدى. ءبىراق ونى نە ءۇشىن ورىنداپ جاتقانىن تۇسىنبەيدى. وسى كەزدە كورولدىڭ كۇيمەسى وزەننىڭ جاعالاۋىمەن كەتىپ بارا جاتىر ەكەن. سول كەزدە مىسىق بار داۋسىمەن ايقايلاپ، كۇيمەگە قاراي جۇگىرەدى:
— بەرى كەلىڭدەر، بەرى كەلىڭدەر! كومەكتەسىڭدەر! ماركيز دە كاراباس سۋعا باتىپ بارادى!
كورول بۇل ايقايدى ەستىگەن سوڭ، كۇيمەنىڭ ەسىگىن اشىپ، بۇل ايقايلاپ جۇرگەن وزىنە بىرنەشە رەت سىيلىق اكەلگەن مىسىق ەكەنىن تانيدى. سول جەردە جاساۋىلىن ماركيز دە كاراباستى قۇتقارۋعا جۇمسايدى.
بايعۇس ماركيزدى سۋدان شىعارعانشا مىسىق كورولگە ءوز مىرزاسىن ۇرىلار تۇك قالدىرماي توناپ كەتكەندىگىن ايتىپ ۇلگەرەدى (شىن مانىسىندە ول قوجايىنىنىڭ كويلەگىن ۇلكەن تاستىڭ استىن باستىرىپ تاستاعان ەدى).
كورول قىزمەتشىلەرىنە ماركيزگە سارايىنداعى ەڭ جاقسى كيىمدەردى كيگىزۋدى بۇيىرادى.
كيىمدەر قۇيىپ قويعانداي جاراسىپ، سىمباتتى جىگىتكە اينالادى. وعان كوزى تۇسكەن كورولدىڭ قىزى، ءوزىم ارمانداعان جىگىت وسى دەپ شەشەدى.
ماركيز دە كارباس تا بىرەر رەت كوز سالىپ ەدى، وعان ەس-تۇسسىز عاشىق بولىپ قالدى.
اكەسىنە دە جاس ماركيز ۇنايدى. كورول كەڭپەيىلدىك تانىتىپ، ونى وزىمەن بىرگە كۇيمەمەن سەرۋەندەۋگە شاقىرادى.
مىسىق ءوزىنىڭ ويلاعانى ىسكە اسا باستاعانىنا ريزا بولىپ، كۇيمەنىڭ الدىندا جۇگىرىپ بارا جاتىپتى.
جولدا ول ءشوپ شاۋىپ جاتقان شارۋالاردى كورەدى.
— ەي، مەيىرىمدى ادامدار، — دەپ ايقاي سالادى مىسىق، — ەگەر سەندەر كورولگە: «وسى شالعىننىڭ يەسى ماركيز كاراباس»، — دەپ ايتپاساڭدار، سەندەردىڭ ءبارىڭدى ءبالىشتىڭ ەتىندەي تۋراپ تاستايتىن بولادى! — دەيدى.
وسى كەزدە كورولدىڭ كۇيمەسى دە جەتەدى. كورول تەرەزەدەن باسىن شىعارىپ سۇرايدى:
— كىمنىڭ ءشوبىن شاۋىپ جاتىرسىڭدار؟
— ماركيز دە كاراباستىڭ — دەپ جاۋاپ بەرەدى شارۋالار. سەبەبى، مىسىق ولاردى قاتتى قورقىتىپ تاستاپ ەدى.
— بۇل قوجالىعىڭىز عاجاپ ەكەن، ماركيز! — دەپ تاڭ قالىپتى كورول.
— ءيا، مارتەبەلىم، بۇل شالعىننان جىل سايىن مول ءشوپ شابىلادى، — دەپ سىپايى جاۋاپ بەرەدى.
وسى كەزدە مىسىق اعاي العا قاراي جۇگىرە بەرەدى. جول بويىندا ەگىستىكتە جۇمىس ىستەپ جاتقان ەگىن ورۋشىلارعا كەزىگەدى.
— ەي مەيىرىمدى ادامدار، — دەپ ايقايلايدى ول — ەگەر ءقازىر كورولگە: «بۇل ەگىننىڭ ءبارى ماركيز دە كاراباستىكى دەپ ايتپاساڭدار، سەندەردىڭ ءبارىڭدى ءبالىشتىڭ ەتىندەي تۋراپ تاستايتىن بولادى!»، — دەيدى.
سالدەن سوڭ ەگىنشىلەرگە كورول كەلىپ جەتەدى. كورول بۇل القاپتىڭ كىمدىكى ەكەنىن بىلمەك بولىپ سۇرايدى.
— بۇل ەگىستىك ماركيز دە كاراباستىكى، — دەپ جاۋاپ بەرەدى. كورول ماركيز مىرزاعا تاعى دا ريزا بولادى. ال مىسىق بولسا العا قاراي جۇگىرە بەرەدى، جولىندا كەزدەسكەندەردىڭ بارىنە «بۇل ماركيز دە كاراباستىڭ ءۇيى»، «بۇل ماركيز دە كاراباستىڭ ۇن ديىرمەنى»، «بۇل ماركيز دە كاراباستىڭ باعى» دەگىزىپ ايتقىزىپ وتىرادى. جاس ماركيزدىڭ بايلىعىنا كورول تاڭ-تاماشا بولادى.
اقىرى مىسىق ءبىر ءزاۋلىم قامالدىڭ الدىنا كەلىپ توقتايدى.
بۇل — ءبىر وتە باي كىسىجەگىشتىڭ تۇراعى ەكەن. جەر بەتىندە ودان باي ەشكىم بولمايدى ەكەن. شىندىعىندا كورولدىڭ كۇيمەسى ءجۇرىپ وتكەن جەردەگى بايلىقتىڭ ءبارى دە وسىنىكى ەكەن.
مىسىق كۇنبۇرىن بۇل الىپتىڭ كىم ەكەندىگىن، ونى كۇشى قايدا ەكەنىن ءبىلىپ الادى دا، ءوزىن قابىلداۋىن وتىنەدى.
كىسىجەگىش بۇل ءوتىنىشتى ىقىلاسپەن قابىل الىپ، وسىندا دەمالۋعا ۇسىنىس جاسايدى.
مىسىق قورقىنىشىن باسىپ، ادەپپەن بىلاي دەپ سۇرايدى:
— ءسىزدىڭ بويىڭىزدا قاسيەت كوپ سياقتى. كەز كەلگەن اڭعا، مىسالى، ارىستان نەمەسە پىلگە اينالا الاسىز با؟ بۇل مۇمكىن بە؟
— ول راس، — دەپ كىسىجەگىش اقىرىپ جىبەرەدى، — مەن ساعان مۇنى دالەلدەپ بەرەيىن! بەرى قارا! سول ساتتە ءداۋ ارىستانعا اينالىپ كەتەدى.
مىسىق زارەسى ۇشا قورقادى. زىپ بەرىپ شاتىردىڭ ۇستىنە سەكىرىپ شىعادى. اياعىنداعى ەتىكپەن شاتىردىڭ ۇستىندە ءجۇرۋ ءقاۋىپتى دە ەدى.
الىپ ءوزىنىڭ باستاپقى قالپىنا كەلگەن كەزدە ول شاتىردان ءتۇسىپ، ءوزىنىڭ جۇرەگى جارىلا جازداعانىن ايتادى.
— مەن تاعى مىناعان سەنگىم كەلەدى! — دەيدى مىسىق. ءسىزدى ءتىپتى ەڭ كىشكەنتاي جان-جانۋار كەيپىنە دە ەنە الادى دەيدى عوي. مىسالى، ەگەۋقۇيرىق نەمەسە تىشقان دەگەندەي. وسى راس پا؟ ءبىراق مەن مۇنى شىنىمدى ايتسام، مۇمكىن ەمەس دەپ بىلەمىن.
— قاراي گور، ءسوزىن! مۇمكىن ەمەس دەيسىڭ بە؟ — دەپ گۇرىلدەيدى ادامجەگىش. — ەندەشە، قاراپ تۇر.
ول ءاپ ساتتە تىشقانعا اينالىپ كەتەدى. تىشقان ەدەندە جىبىرلاپ جۇگىرىپ بارا جاتادى. مىسىق بولسا، ونى قۋىپ بارىپ، باس سالىپ جەپ قويادى.
وسى كەزدە اسەم دە ءزاۋلىم قامالدى كورگەن كورول وسىندا توقتاماق بولىپ شەشەدى.
تاس كوپىردىڭ ۇستىندە تاسىرلاعان كورول كۇيمەسىنىڭ دىبىسىن ەستىپ، مىسىق الدىنان جۇگىرە شىعادى دا، كورولگە:
— ماركيز دە كاراباستىڭ قامالىنا قوش كەلدىڭىزدەر، جوعارى مارتەبەلىم! — دەپ ايقايلايدى.
— قالاي، ماركيز مىرزا؟! — دەپ تاڭ تاماشا بولادى كورول — بۇل قامال دا سىزدىكى مە؟ بۇل قامال مەن ونىڭ اينالاسىنان سۇلۋ جەردى تابۋ قيىن بولار ، ءسىرا. قانكەي، ەگەر قارسى بولامساڭىز ءىشىن ارالاپ كورەيىك تە.
ماركيز سۇلۋ حانشايىمعا قولىن بەرىپ، ونى كورولدىڭ سوڭىنان العا قاراي اتتايدى.
ۇشەۋى ۇستەلدىڭ ءۇستى ءتۇرلى تاعامعا تولى ۇلكەن زالعا كەلەدى. ءدال سول كۇنى كىسىجەگىش قوناق شاقىرعان كۇن ەكەن.
كورول دە ماركيز دە كاراباستىڭ مارتەبەسىنە، وعان كوزسىز عاشىق قىزىنان بەتەر ريزا بولادى.
— ەگەر دە مەنىڭ كۇيەۋ بالام بولعىڭىز كەلسە، ماركيز مىرزا، ونى ءوز قالاۋىڭىز ءبىلسىن، — دەيدى كورول.
جاس ماركيز قۋانا كەلىسەدى، ال حانشايىم بولسا، قۋانعانىنان ءارى ۇيالعانىنان قىزارىپ كەتەدى.
وسىلايشا ديىرمەنشىنىڭ ۇلى حانشايىمعا ۇيلەنىپتى، ال مىسىق بولسا سارايداعى ەڭ ماڭعاز مىرزاعا اينالىپتى. سودان بەرى تىشقاندى دا سيرەك، ونىڭ ىشىندە ەرمەك ءۇشىن عانا اۋلايتىن بولىپتى.
اۋدارعان اسىلبەك بايتان ۇلى
You Might Also Like
-
ءبىر قىستاقتا ەكەۋى دە كلاۋس دەپ اتالاتىن كورشىلەر ءومىر ءسۇرىپتى. ولاردىڭ ءبىرىنىڭ ءتورت اتى، ال ەكىنشىسىنىڭ جالعىز اتى بار ەكەن. ولاردى بىر-بىرىنەن اجىراتۋ ءۇشىن جۇرت ءتورت اتى بارىن ۇلكەن كلاۋس، ال جال...
-
لوندون قالاسىندا تۇرعىندارعا جىرتقىش اڭداردى كورسەتىپ، اقشالاي، بولماسا كورگەندەرى ءۇشىن حايۋانداردىڭ جەمىنە دەپ يت، مىسىق دەگەندەردى الا بەرەدى ەكەن. ءبىر كىسى جىرتقىشتاردى كورەيىنشى دەپ كوشەدە يەسى...
