InfoHub Logo

1470 جىلى فرانسياداعى العاشقى باسپاحانالار اشىلىپ، ءوزىنىڭ باستاپقى ونىمدەرىن بەرە باستادى. ال بۇل ەلدە گازەت شىعارۋ ءىسى XVII عاسىردا پايدا بولىپ، 1604 جىلى العاشقى گازەت «گازەت فرانسۋاز» جارىق كوردى. ارتىنشا 1611 جىلى «فرانسۋز مەركۋرييى» دۇنيەگە كەلدى.

1631 جىلى تەوفراست رەنودو نەگىزىن سالعان «گازەت» اپتالىق گازەتى اقپاراتتارىنىڭ جان –جاقتىلىعىمەن، ادەبي دەڭگەيىنىڭ جوعارىلىعىمەن، ۇزاق ۋاقىت ۇزبەي شىعىپ تۇرعاندىعىمەن ەرەكشەلەنەدى. الەمدەگى ەڭ العاشقى جۋرنال «جۋرنال دە ساۆان» دەگەن اتپەن 1665 جىلى فرانسيادا دۇنيەگە كەلگەن. سونىڭ ىزىنشە، 1672 جىلى جارىق كورگەن «مەركيۋر گالان» جۋرنالىنداعى تاقىرىپتاردىڭ جان – جاقتىلىعى، فورمالارىنىڭ ارتۇرلىلىگى، كەيبىر جانرلاردىڭ ۇشىراسىپ قالۋى - قازىرگى جۋرنالدارعا ۇقسايدى. فرانسيا باسپا ءسوز تاريحىنداعى العاشقى جەكەمەنشىك جۋرنال پەر دە شامبلەن دە ماريۆونىڭ يەلىگىندە «سپەكتاتەر ىرانسە» دەگەن اتپەن دۇنيگە كەلگەن. ال العاشقى كۇندەلىكتى گازەت «جۋرنال دە پاري» جارىق كورگەن تۇستا، پاريجدە 27 گازەت شىعىپ تۇرعان.

1629 جىلى كورول ليۋدوۆيك 13 سەنزۋرا تۋرالى زاڭ شىعارۋى ءباسپاسوزدىڭ دامۋىنا تەجەۋ بولدى. بۇل زاڭ بويىنشا پوليسيا مەن سەنزوردىڭ رۇقساتىنسىز ەشتەڭە باسىلمايتىن ەدى. دىنگە، كورولگە، مەملەكەتكە قارسى دۇنيەلەردىڭ باسىلۋىنا قاتاڭ تيىم سالىندى. 1660-1756 جىلدار ارالىعىندا «باسپاسوزدەگى قىلمىستى ىستەرى» بويىنشا جۋرناليستەر، باسپاحاناشىلار، كىتاپ ساتۋشىلار باستيليادا بولىپ قايتتى. ال باسپاسوزدە جىبەرگەن كەمشىلىكتەرى، كىانالارى ءۇشىن ءقلىم جازاسىنا كەسۋ ءىسى فرانسيادا XVIII عاسىردىڭ سوڭىنا دەيىن جالعاستى.

ەڭ العاشقى گازەت 1604 جىلى جارىق كورۋى – فرانسيا ءباسپاسوزىنىڭ العا جىلجۋىنا ەرەكشە ىقپال ەتتى. تەك ءوز جەرىندە عانا ەمەس، گازەت شىعارۋ ءىسىن ەۋروپانىڭ ءبىرقاتار مەملەكەتتەرىنە، سونىڭ ىشىندە تۇركياعا كەڭىنەن تاراتتى. 4 عاسىرعا جۋىق تاريحى بار فرانسيا ءباسپاسوزىنىڭ بۇگىنى دە، كەلەشەگى دە جارقىن. قازىرگى تاڭدا فرانسيادا 100-عا جۋىق اپتالىق باسىلىمدار شىعىپ تۇرادى. جاڭا مەدياعا كوشۋ ۇدەرىسى ءجۇرىپ جاتقانىمەن، ول بۇل مەملەكەتتەگى ءداستۇرلى مەديانى ىسىرىپ تاستاي المادى. حالىقتىڭ ءبارى جاڭالىقتاردى گازەتتەردەن وقىعانعا ۇيرەنىپ قالعان. سول سەبەپتى اپتالىق گازەتتەر كوپتەپ شىعارىلادى.

بۇگىنگى فرانسۋز جۋرناليستيكاسىندا اشىقتىق، ەركىندىك سەزىلەدى. بۇل مەملەكەتتە جۋرناليستەرگە ايرىقشا قۇقىق بەرىلگەن. جۋرناليست پەن شەنەۋنىك سوتتاسقان جاعدايدا ءجۋرناليستىڭ جەڭۋ مۇمكىندىگى جوعارى. سوندىقتان دا، جۋرناليستەر قاتەلەسۋدەن قورىقپايدى. اشىقتىق دەگەنىمىزگە توقتالىپ وتەر بولساق. ماسەلەن، ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدىڭ پارلامەنتتە تالقىلانعان جيىنداردىڭ كەيبىرىنە ەشقانداي جۋرناليستەر شاقىرىلماسا، فرانسيادا كەرىسىنشە، باسى – قاسىندا جۋرناليستەر جۇرەدى. كەز كەلگەن قوعامدىق شارالارعا اتسالىسا الادى. بۇل مەملەكەت باسپاسوزىندە «سەنزۋرا جوق» دەۋگە دە بولادى. الەمدىك رەيتينگ بويىنشا بۇل مەملەكەت سەنزۋراسىز مەملەكەتتەردىڭ قاتارىنا كىرەدى. جۋرناليستيكانىڭ سالالىق تۇرلەرى وتە جاقسى دامىعان. سارى باسىلىمداردىڭ ۇلەس سالماعى وتە جوعارى. سەنساسيالىق جاڭالىقتارعا جانى قۇمار. بۇل ەلدىڭ ءباسپاسوزىنىڭ تاعى ءبىر ەرەكشەلىگى – كەز كەلگەن جاڭالىقتى ساركازم ارقىلى جەتكىزۋ (وعان دالەل قازاقستانعا كەلگەن فرانسيانىڭ ۇكىمەت باسشىسىنا جاپقان شاپاندى كەلەكە ەتۋ، تاعى سول سياقتى).

---