InfoHub Logo

قازىرگى اقتوبە وبلىسى بايعانين اۋدانىندا 1860 جىلى دۇنيەگە كەلگەن. ول اقىندىق ونەردى ەڭ العاش اناسىنان ۇيرەنگەن.

16-17 جاسىنان-اق «بالا جىرشى» اتانادى. كەيىننەن ابىل، شەرنياز، نۇرىم، قاشاعان، اقتان، قازاقباي، سابىر ءتارىزدى بەلگىلى اقىنداردان ۇلگى الىپ، بىرقاتارىمەن ايتىسقا تۇسەدى، باتىرلىق جىرلاردى ۇيرەنەدى.

ن. بايعانين نەگىزىنەن باتىرلىقتى، ادامگەرشىلىك پەن ادالدىقتى، ادىلدىك پەن ىزگىلىكتى دارىپتەيتىن، حالىق ءسۇيىپ تىڭدايتىن «قۇبىعۇل»، «تورەحان»، «قوبىلاندى»، «ەر تارعىن»، «الپامىس»، «قىز جىبەك»، «ايمان-شولپان» سياقتى جىر، داستانداردى جىرلاعان. دايىن سيۋجەتتەردى پايدالانا وتىرىپ، حالىقتىق، الەۋمەتتىك ماسەلەلەرگە ارنالعان «اقكەنجە»، «نارقىز» سياقتى ءوز تۋىندىلارىن شىعاردى.

ن. بايعانين شىعارماشىلىعى جاعىنان تولىسىپ، حالىق قۇرمەتىنە بولەنگەن شاعىندا وتانسۇيگىشتىك، حالىق تاعدىرى، تاعى باسقا تاقىرىپتاردى كەڭىنەن جىرلادى. كوپ جاساعان، كوپ كورگەن، كوپ ۇيرەنىپ، كوپ جىرلاعان، قازاق حالقىنىڭ مول ءسوز قازىناسىن مەڭگەرە، پايدالانا بىلگەن اقىننىڭ شىعارمالارى تەرەڭ ماعىنالى، وتكىر ءتىلدى، شەشەندىك سوزدەرگە، ماقال-ماتەلگە، افوريزمگە تولى.

1938 جىلدان باستاپ ن. بايعانينگە ادەبي حاتشى بەلگىلەنىپ، اقىن شىعارمالارىن م. حاكىمجانوۆا، ق. شاڭعىتبايەۆ، ە. احمەتوۆ، تاعى باسقا اقىندار ۇقىپتى تۇردە دەر كەزىندە قاعازعا ءتۇسىرىپ وتىردى. ن. ءبايعانيننىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى ە. ىسمايىلوۆتىڭ، و. نۇرماعامبەتوۆانىڭ، ك. سەيدەحانوۆتىڭ زەرتتەۋلەرىندە قاراستىرىلعان.

اقتوبە وبلىسىندا ن. بايعانين اۋدانى بار. اقتوبە جانە باسقا قالالارداعى كوشەلەر مەن مەكتەپتەرگە اقىن اتى بەرىلگەن. 1940 جىلى ن. بايعانين «قۇرمەت بەلگىسى» وردەنىمەن ماراپاتتالعان.

1999 جىلى نۇرپەيىس بايعانينگە ارنالعان ەسكەرتكىش اقتوبە قالاسىنىڭ ءابىلقايىر داڭعىلىندا ارنايى تۇعىرعا قوندىرىلدى. ولشەمى شارشى ۇلگىدە (2،5 ح 2،5 م)، قارا-كوك ءمارمار تاسپەن قاپتالعان. تومەنگى تۇعىر ۇزىندىعى — 12،2 م، ەنى — 6 م، بيىكتىگى — 100 سم، تۇعىردى ەسەپتەگەندە — 136 سم. تۇعىر ۇستىندەگى ءمۇسىن بيىكتىگى — 2،3 m، اسبەست سەمەنت ارالاسقان ماتەريالداردان ازىرلەنگەن، مىس تەمىرمەن قاپتالعان. جالپى بيىكتىگى — 3،66 م. ەسكەرتكىشتى ورناتۋ جوباسىن وبلىستىڭ باس ساۋلەتشىسى، قازاقستان ساۋلەتشىلەر وداعىنىڭ مۇشەسى ب.س. ەگىنبايەۆتىڭ باسشىلىعىمەن «اقتوبە ازاماتتىق جوبالاۋ» ينستيتۋتى جاسادى. ەسكەرتكىشتىڭ اۆتورى گرۋزيانىڭ بەلگىلى سۋرەتشى-مونۋمەنتاليسى گاملەت ەلياباراشۆيلي.

وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:

نۇرپەيىس ءبايعانيننىڭ ولەڭدەرى

---