فيگۋرانىڭ اۋدانى تۋرالى تۇسىنىك. فيگۋرالاردىڭ تەڭشامالىلىعى جانە تەڭ قۇرىلىمدىعى
ماتەماتيكا 8 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: فيگۋرانىڭ اۋدانى تۋرالى تۇسىنىك. فيگۋرالاردىڭ تەڭشامالىلىعى جانە تەڭ قۇرىلىمدىعى.
ماقساتى: تىك ءتورتبۇرىشتىڭ اۋدانى مەن پەريمەترىن تابا ءبىلۋ. اۋدانىن تابۋدىڭ جالپى تاسىلىمەن وقۋشىلاردى تانىستىرۋ.
مىندەتى: ءار جەكە تۇلعانىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن ۇشتاۋ. جەكە قابىلەتى مەن بەلسەندىلىگىن دامىتا وتىرىپ، شىعارماشىلىققا باۋلۋ.
العان بىلىمدەرىن كۇندەلىكتى ومىردە پايدالانا بىلۋگە داعدىلاندىرۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجەلەر: ءار جەكە تۇلعانىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن ۇشتالدى. جەكە قابىلەتى مەن بەلسەندىلىگىن دامىتا وتىرىپ، شىعارماشىلىققا باۋلىپ، ەسەپتەر شىعارا الادى.
العان بىلىمدەرىن كۇندەلىكتى ومىردە پايدالانا بىلۋگە داعدىلاندىرۋ.
كەرەكتى جابدىقتار: وقۋلىق، داپتەر، ەسەپتەر شىعار، سلايد.
كىرىسپە 5 مين
ۇيىمداستىرۋ. وقۋشىلارمەن امانداسۋ. كوڭىل - كۇيىن تەكسەرۋ، ساباققا دايىندىعىن تەكسەرىپ، نازارىن جاڭا ساباققا اۋدارۋ.
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
تۇساۋكەسەر 10 مين
قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ.
- بۇگىن ءبىزدىڭ سىنىپتا ماقتاۋ، العىس ايتۋ، ريزالىق كۇنى.
قانداي العىس، ماقتاۋ، ريزالىق سوزدەر بىلەسىڭدەر؟
- ءوزىڭ وسىلاردىڭ قايسىسىن جيىرەك ەستيسىڭدەر؟
- كىمدەردەن؟
- ال ەكى ەسە جيە ەستۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟
نەگىزگى ءبولىم
وي قوزعاۋ 20 مين
ماعىنانى تانۋ.
وقۋشىلارعا سۇراق قويۋ ارقىلى جاڭا ساباققا باعىتتالۋ.
وقۋشىلار، جالپى فيگۋرالاردىڭ اۋدانى ۇعىمىن ءبىز كۇندەلىكتى ءىس - تاجىريبەمىزدە ءجيى قولدانامىز. مىسالى، سەندەر وتىرعان سىنىپ بولمەسىنىڭ اۋدانى، ساياجايعا بولىنگەن جەردىڭ اۋدانى جانە ت. س. س. ەندى جازىق فيگۋرانىڭ اۋدانى ۇعىمىن انىقتاماستان بۇرىن، بۇل ۇعىمنىڭ كەسىندى ۇزىندىعى ۇعىمىمەن سالىستىرعانداعى كەيبىر ەرەكشەلىكتەرىن اتاپ وتەيىك.
ەكى كەسىندىنىڭ ۇزىندىقتارى تەڭ بولسا، وندا بۇل كەسىندىلەر تەڭ، ال بۇرىشتارى تەڭ بوسا، وندا بۇل بۇرىشتار تەڭ بولاتىنىن بىزگە بەلگىلى. ال فيگۋرالاردىڭ اۋداندارىن ولشەۋ پروسەسىندە بۇل قاسيەتتەر ورىندالا بەرمەيدى. ياعني ءار ءتۇرلى، ءوزارا ۇقساس ەمەس فيگۋرالاردىڭ اۋداندارى بىردەي بولا بەرۋى مۇمكىن. مۇنداي فيگۋرالاردى تەڭ شامالى فيگۋرالار دەپ اتايدى. ەگەر، ەكى فيگۋرانى قوس - قوستان ءوزارا تەڭ بولىكتەرگە ءبولۋ مۇمكىن بولسا، وندا بۇل فيگۋرالاردىڭ تەڭ قۇرامدى دەپ اتايمىز.
جالپى، فيگۋرا اۋدانى ۇعىمىن قاتاڭ ماتەماتيكالىق تۇردە تومەندەگى اكسيومالاردان الۋعا بولادى:
1. تەڭ فيگۋرالاردىڭ اۋداندارى تەڭ.
2. ەگەر فيگۋرا قانداي دا ءبىر سىزىقپەن ەكى باسقا فيگۋرالارعا بولىنسە، وندا بەرىلگەن فيگۋرانىڭ اۋدانى وسى بولىكتەردىڭ اۋداندارىنىڭ قوسىندىسىنا تەڭ.
3. قابىرعاسى ءبىر ولشەم بىرلىگىنە تەڭ كۆادراتتىڭ اۋدانى 1-گە تەڭ.
ارينە، بۇل اكسيومالار اۋدان ۇعىمىڭ كورنەكىلىگىنەن شىعاتىن قاراپايىم قاسيەتتەر جانە ولار فيگۋرا اۋدانىن ولشەۋ پروسەسىن انىقتايدى. وسى اكسيومالاردان مىنانداي سالدارلار شىعادى.
سالدار 1. ەگەر ءبىر فيگۋرا ەكىنشى فيگۋرانىڭ بولىگى بولسا، وندا بۇل فيگۋرانىڭ اۋدانى ەكىنشى فيگۋرانىڭ اۋدانىنان كەم بولادى.
سالدار 2. تەڭ قۇرامدى فيگۋرالاردىڭ اۋداندارى دا تەڭ بولادى.
قابىرعالارى ا جانە ۆ بولاتىن تىكتورتبۇرىشتىڭ اۋدانى مىنا فورمۋلامەن انىقتالادى.
S =ab
1. «العىرلىق كىلتى» تۋرىنا، ياعني وقۋلىقپەن جۇمىس جاسايىق.
№ 319 ەسەپ. (ا دەڭگەيىنىڭ ەسەبى )
2. «كەستە تولتىرۋ».
3. « بىلىكتىلىك شىڭى» (3 ەسەپ)
4. «شىعارماشىلىق ساتى»
ۇيگە تاپسىرما:
ءوز ۇيلەرىنىڭ نەمەسە ءوز بولمەسىنىڭ اۋدانىن تابۋ.
رەفلەكسيا.
تىكتورتبۇرىش دەگەنىمىز نە؟
ونىڭ قانداي قاسيەتتەرى بار؟
پەريمەترىنىڭ، اۋدانىنىڭ فورمۋلاسى قانداي؟
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
سلايدىن جۇكتەۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: فيگۋرانىڭ اۋدانى تۋرالى تۇسىنىك. فيگۋرالاردىڭ تەڭشامالىلىعى جانە تەڭ قۇرىلىمدىعى.
ماقساتى: تىك ءتورتبۇرىشتىڭ اۋدانى مەن پەريمەترىن تابا ءبىلۋ. اۋدانىن تابۋدىڭ جالپى تاسىلىمەن وقۋشىلاردى تانىستىرۋ.
مىندەتى: ءار جەكە تۇلعانىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن ۇشتاۋ. جەكە قابىلەتى مەن بەلسەندىلىگىن دامىتا وتىرىپ، شىعارماشىلىققا باۋلۋ.
العان بىلىمدەرىن كۇندەلىكتى ومىردە پايدالانا بىلۋگە داعدىلاندىرۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجەلەر: ءار جەكە تۇلعانىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن ۇشتالدى. جەكە قابىلەتى مەن بەلسەندىلىگىن دامىتا وتىرىپ، شىعارماشىلىققا باۋلىپ، ەسەپتەر شىعارا الادى.
العان بىلىمدەرىن كۇندەلىكتى ومىردە پايدالانا بىلۋگە داعدىلاندىرۋ.
كەرەكتى جابدىقتار: وقۋلىق، داپتەر، ەسەپتەر شىعار، سلايد.
كىرىسپە 5 مين
ۇيىمداستىرۋ. وقۋشىلارمەن امانداسۋ. كوڭىل - كۇيىن تەكسەرۋ، ساباققا دايىندىعىن تەكسەرىپ، نازارىن جاڭا ساباققا اۋدارۋ.
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
تۇساۋكەسەر 10 مين
قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ.
- بۇگىن ءبىزدىڭ سىنىپتا ماقتاۋ، العىس ايتۋ، ريزالىق كۇنى.
قانداي العىس، ماقتاۋ، ريزالىق سوزدەر بىلەسىڭدەر؟
- ءوزىڭ وسىلاردىڭ قايسىسىن جيىرەك ەستيسىڭدەر؟
- كىمدەردەن؟
- ال ەكى ەسە جيە ەستۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟
نەگىزگى ءبولىم
وي قوزعاۋ 20 مين
ماعىنانى تانۋ.
وقۋشىلارعا سۇراق قويۋ ارقىلى جاڭا ساباققا باعىتتالۋ.
وقۋشىلار، جالپى فيگۋرالاردىڭ اۋدانى ۇعىمىن ءبىز كۇندەلىكتى ءىس - تاجىريبەمىزدە ءجيى قولدانامىز. مىسالى، سەندەر وتىرعان سىنىپ بولمەسىنىڭ اۋدانى، ساياجايعا بولىنگەن جەردىڭ اۋدانى جانە ت. س. س. ەندى جازىق فيگۋرانىڭ اۋدانى ۇعىمىن انىقتاماستان بۇرىن، بۇل ۇعىمنىڭ كەسىندى ۇزىندىعى ۇعىمىمەن سالىستىرعانداعى كەيبىر ەرەكشەلىكتەرىن اتاپ وتەيىك.
ەكى كەسىندىنىڭ ۇزىندىقتارى تەڭ بولسا، وندا بۇل كەسىندىلەر تەڭ، ال بۇرىشتارى تەڭ بوسا، وندا بۇل بۇرىشتار تەڭ بولاتىنىن بىزگە بەلگىلى. ال فيگۋرالاردىڭ اۋداندارىن ولشەۋ پروسەسىندە بۇل قاسيەتتەر ورىندالا بەرمەيدى. ياعني ءار ءتۇرلى، ءوزارا ۇقساس ەمەس فيگۋرالاردىڭ اۋداندارى بىردەي بولا بەرۋى مۇمكىن. مۇنداي فيگۋرالاردى تەڭ شامالى فيگۋرالار دەپ اتايدى. ەگەر، ەكى فيگۋرانى قوس - قوستان ءوزارا تەڭ بولىكتەرگە ءبولۋ مۇمكىن بولسا، وندا بۇل فيگۋرالاردىڭ تەڭ قۇرامدى دەپ اتايمىز.
جالپى، فيگۋرا اۋدانى ۇعىمىن قاتاڭ ماتەماتيكالىق تۇردە تومەندەگى اكسيومالاردان الۋعا بولادى:
1. تەڭ فيگۋرالاردىڭ اۋداندارى تەڭ.
2. ەگەر فيگۋرا قانداي دا ءبىر سىزىقپەن ەكى باسقا فيگۋرالارعا بولىنسە، وندا بەرىلگەن فيگۋرانىڭ اۋدانى وسى بولىكتەردىڭ اۋداندارىنىڭ قوسىندىسىنا تەڭ.
3. قابىرعاسى ءبىر ولشەم بىرلىگىنە تەڭ كۆادراتتىڭ اۋدانى 1-گە تەڭ.
ارينە، بۇل اكسيومالار اۋدان ۇعىمىڭ كورنەكىلىگىنەن شىعاتىن قاراپايىم قاسيەتتەر جانە ولار فيگۋرا اۋدانىن ولشەۋ پروسەسىن انىقتايدى. وسى اكسيومالاردان مىنانداي سالدارلار شىعادى.
سالدار 1. ەگەر ءبىر فيگۋرا ەكىنشى فيگۋرانىڭ بولىگى بولسا، وندا بۇل فيگۋرانىڭ اۋدانى ەكىنشى فيگۋرانىڭ اۋدانىنان كەم بولادى.
سالدار 2. تەڭ قۇرامدى فيگۋرالاردىڭ اۋداندارى دا تەڭ بولادى.
قابىرعالارى ا جانە ۆ بولاتىن تىكتورتبۇرىشتىڭ اۋدانى مىنا فورمۋلامەن انىقتالادى.
S =ab
1. «العىرلىق كىلتى» تۋرىنا، ياعني وقۋلىقپەن جۇمىس جاسايىق.
№ 319 ەسەپ. (ا دەڭگەيىنىڭ ەسەبى )
2. «كەستە تولتىرۋ».
3. « بىلىكتىلىك شىڭى» (3 ەسەپ)
4. «شىعارماشىلىق ساتى»
ۇيگە تاپسىرما:
ءوز ۇيلەرىنىڭ نەمەسە ءوز بولمەسىنىڭ اۋدانىن تابۋ.
رەفلەكسيا.
تىكتورتبۇرىش دەگەنىمىز نە؟
ونىڭ قانداي قاسيەتتەرى بار؟
پەريمەترىنىڭ، اۋدانىنىڭ فورمۋلاسى قانداي؟
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
سلايدىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
