فيزيكا ساباقتارىندا وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق قابىلەتتەرىن دامىتۋداعى شىعارماشىلىق جۇمىستىڭ ءمانى
فيزيكا ساباقتارىندا وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق قابىلەتتەرىن دامىتۋداعى شىعارماشىلىق جۇمىستىڭ ءمانى.
پاۆلودار وبلىسى، ەرتىس اۋىلى،
№2 ەرتىس جوببم - ءنىڭ فيزيكا ءپانى ءمۇعالىمى.
مامبەتوۆا گۇلسىم مادەني قىزى
قازىرگى زاماندا ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋ ءار مۇعالىمنەن شىعارماشىلىقپەن جۇمىس جاساۋدى، ساپالى، تەرەڭ ءبىلىم مەن ىسكەرلىكتى تالاپ ەتەدى. وقۋشىلارعا تەرەڭ دە تياناقتى ءبىلىم بەرۋ، شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەتۋ جانە كەڭىنەن ويلاۋعا قابىلەتتى بولۋى ن دامىتۋ - ءمۇعالىمنىڭ باستى ماقساتى. بۇل ماقساتتى جۇزەگە اسىرۋ ءمۇعالىمنىڭ شەبەرلىگىنە ءتۇرلى ءادىس - تاسىلدەردى ءتيىمدى پايدالانۋعا بايلانىستى. وسى ماقساتتاردى جۇزەگە اسىرعاندا وقۋشىنىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعى، تانىمدىق بەلسەندىلىگى مەن ىزدەمپازدىعى ارتادى.
وقۋ تانىمدىق قىزمەتى بارىسىندا وقۋشىلار قاجەتتى كولەمدەگى ءبىلىمدى يگەرىپ قانا قويماي، تانىمدىق قابىلەتى مەن شىعارماشىلىق ويلاۋى دا دامىتىلادى.
تانىمدىق شىعارماشىلىقتى دامىتۋدى ءۇش كەزەڭگە بولۋگە بولادى. ءبىرىنشى كەزەڭ - ويلاۋدىڭ ءوز بەتىنشە بەلسەندىلىگى، شىعارماشىلىق قابىلەتىنە قولايلى جاعداي جاساۋ. وقۋشىنىڭ ساباقتى قابىلداۋى، زەيىن، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرى.
ەكىنشى كەزەڭ – جاڭا ۇعىمداردى قالىپتاستىرۋ ماقساتىندا وي قىزمەتىن ۇيىمداستىرۋ. بۇعان جاڭا ساباق بويىنشا ناقتى تۇسىنىكتەمە، انىقتاما، فورمۋلا، تۇجىرىمداما كىرەدى.
ءۇشىنشى كەزەڭ – تۇسىندىرىلگەن تاقىرىپتىڭ پراكتيكالىق ءمانىن اشىپ كورسەتۋ نەمەسە ءتۇسىندىرۋ. ونى عىلىممەن بايلانىستىرا تۇرىپ، عىلىمنىڭ سوڭعى جاڭالىقتارىن، جەتىستىكتەرىن بايانداۋ.
وقۋشىلاردىڭ وقۋ - تانىم بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ وقۋ جۇيەسىن ولاردىڭ ءوز بەتىنشە تانىمدىق ىنتاسى مەن شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتاتىنداي ەتىپ ۇيىمداستىرۋ دەگەن ءسوز. شىعارماشىلىق تانىم قابىلەتىنىڭ ارتۋى ءۇشىن ءمۇعالىم مەن وقۋشىنىڭ شىعارماشىلىق ىزدەنۋلەرى ءوزارا ۇشتاسۋى قاجەت. شىعارماشىلىق قىزمەتكە جاتاتىن جاڭا ءبىلىم الۋعا باعىتتالعان زەرتتەۋشىلىك قىزمەتىنىڭ ناتيجەسى – زەرتتەلىنەتىن وبەكتى نەمەسە ونىڭ ارالىق وبەكتىلەرى. زەرتتەۋشىلىك پروسەس بارىسىندا وقۋشىلار بەلگىلى ءبىر فاكتىلەر مەن قۇبىلىستارعا بەرىلەتىن تۇسىنىكتەمەلەر مەن دالەلدەۋلەردى ءوز بەتىنشە ىزدەستىرىپ، تۇسىنۋىنە تۋرا كەلەدى. وقۋ زەرتتەۋشىلىك قىزمەتتە وقۋشىلار تاپسىرمانىڭ ورىندالۋىنا جانە ورىنداۋعا قاجەتتى ءبىلىم دەڭگەيىنە جەتكىلىكتى ەكەندىگىنە سەنىمدى بولادى. وقۋ زەرتتەۋشىلىك قىزمەتىندە سونىمەن قاتار ىنتالاندىرۋشى قوسىمشا سەبەپ بار. ول – ەسەپ شىعارۋدان رۋحاني قاناعاتتانۋى مەن ەستەتيكالىق ءلاززات الۋى جانە زەرتتەۋ ماقساتىنا جەتۋ مۇمكىنشىلىگىنە سەنىمدى بولۋ. وقۋ ماتەريالىنىڭ ماڭىزدىسىن ءبولىپ الۋ، دالەلدەۋ جانە ت. ب. ۇيرەتۋ وقۋشىلاردىڭ ماڭىزدى وي قورىتۋلاردى جاساي الۋىنا تاربيەلەيدى.
وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق قابىلەتىن دامىتۋ ءۇشىن تانىمدىق ىزدەمپازدىعىن قالىپتاستىرۋ قاجەت. تانىمدىق ىزدەمپازدىق دەپ – ءاربىر وقۋشىنىڭ تانىمعا دەگەن تۇراقتى قۇلشىنىسىن، دەمەك بار كۇشىن، ىنتاسى مەن جىگەرىن ءوز ءبىلىم دارەجەسىن كوتەرۋگە جۇمساۋىن ايتامىز.
وقىتۋ پروسەسى شىعارماشىلىقپەن ۇيىمداستىرىلسا، وندا وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم دارەجەسى ءمۇعالىم ايتقان سوزدەردەن ەمەس، وزدەرىنىڭ ىزدەنۋى جانە دە ەسەپ شىعارۋ ادىستەرىن ىزدەۋ ارقىلى قالىپتاسادى.
وقۋشى نازارىن اۋداراتىن، ويىنا تۇرتكى بولاتىن فيزيكا تۋرالى قىزىقتى ماتەريالدار، دەرەكتەر جيناقتاۋ، ءسوزجۇمباقتار، رەبۋس، ماقال - ماتەلدەر، سكانۆوردتار قۇراستىرۋ. وقۋشىلارعا تاپسىرمانى ساباقتان تىس ۋاقىتتا، ۇيىرمە جۇمىستارى كەزىندە، قوسىمشا ساباقتاردا بەرگەن ءتيىمدى. سەبەبى، وقۋشى ءوز بەتىمەن جۇمىس جاساپ ىزدەنەدى.
تەوريا مەن پراكتيكانىڭ ءوزارا اسەرىن تانىمدىق ارەكەتكە ساي تولىقتىرىپ وتىرۋ ءۇشىن ەسەپتەردى ءوز بەتىنشە تانىمدىق ماقساتتا قۇرامىن. سونىمەن قاتار وقۋشىلاردىڭ ىنتاسىن فيزيكا پانىنە بۇرۋ ءۇشىن پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن وياتاتىنداي، ىزدەنۋشىلىككە جەتەلەيتىن قىزىقتى فاكتىلەرگە نەگىزدەلگەن 7 - 8 سىنىپ وقۋشىلارىنا ارنالعان ەسەپتەر جيناعىن ۇسىنىپ وتىرمىن.
مەحانيكا. قوزعالىس.
1. قازىرگى كەزدەگى قىسقا قاشىقتىققا جۇگىرەتىن چەمپيونداردىڭ جىلدامدىعى 100 م - ءدى 10 س جۇگىرىپ وتەدى. بەلگىلى قازاقستاندىق سپورتشى ا. تۇياقوۆ 100 م قاشىقتىقتى 9 س - تا جۇگىرىپ ءوتىپ الەم چەمپيونى بولدى. ونىڭ جىلدامدىعىن كم/ساع تۇرىندە كورسەتىڭدەر.
2. 2011 جىلدىڭ جەلتوقسانى. قازاق گەوگرافيا قوعامىنىڭ بەس ادامدىق ەكسپەديسيالىق توبى وڭتۇستىك پوليۋسكە اۆتوكولىكپەن جەتتى. ولار 2308 شاقىرىم جولدى ماشينانىڭ بەنزينىن قاتىرماي، 108 ساعاتتا ءجۇرىپ وتكەن. بۇل ەكسپەديسيا «وڭتۇستىك پوليۋسكە قۇرلىق ارقىلى جەتكەن ەڭ تەز ورتاشا جىلدامدىقتاعى ساپار» رەتىندە گيننەستىڭ رەكوردتار كىتابىنا ەنگىزىلدى. وسى ورتاشا جىلدامدىق قانداي؟
3. بۇگىندە ەلۋ جاسقا تولعان مارات جىلانبايەۆ ەۋروپانىڭ ەڭ بيىك شىڭى ەلبرۋسقا (5642 مەتر) مارافوندىق جۇگىرىسپەن جەتى كۇندە جۇگىرىپ شىققان. 1992 جىلى 20 كۇندە مىڭ شاقىرىمنان اساتىن قاراقۇم ءشولىن، 1993 جىلى جيىرما ءتورت كۇندە قارا قۇرلىقتاعى ساحارا ءشولىن (1700 شاقىرىم) كەسىپ وتكەن. وسى جىلى بۇل جەتىستىگىمەن شەكتەلىپ قانا قويماي، مىڭ جارىم شاقىرىمدىق ۇلكەن ۆيكتوريا ءشولىن دە باعىندىردى. 1994 جىلى ون بەس كۇننىڭ ىشىندە موحاۆا ءشولىن (1218 شاقىرىم) شارلاپ شىقتى. مىنە، وسى جەتىستىكتەرىنىڭ ارقاسىندا قازاق مارافونشىسىنىڭ ەسىمى «گيننەستىڭ رەكوردتار كىتابىنا» جەتى مارتە جازىلعان. ءقازىر مارات جىلانبايەۆ ەكىباستۇز قالاسىندا تۇرادى. ونىڭ بارلىق وتكەن جولىنىڭ ۇزىندىعى قانشا؟
4. 1977 جىلى نيدەرلاندىدا 1 كم ديستانسيادا جارىسۋدا ەكى موتوسيكلشى جىلدامدىقتان دۇنيەجۇزىلىك رەكورد ورناتقان. جارىسۋ 16، 68 س - قا سوزىلسا، ورتاشا قوزعالىس جىلدامدىعى قانداي بولعان؟
5. 1937 جىلى كەڭەس ۇشاعى انت - 25 (چكالوۆ ەكيپاجى) ماسكەۋدەن اقش - قا قونباستان ۇشىپ باردى. ول 63 ساع 16 مين ىشىندە 9130 كم جەر ۇشتى. ۇشۋدىڭ ورتاشا جىلدامدىعىن تابىڭدار.
6. كەڭەستىك عارىشتىق راكەتا جەردەن ايعا دەيىن ۇشقاندا 410 000 كم اراقاشىقتىقتى 38، 5 ساع ۇشقان. عارىشكەمەنىڭ ورتاشا جىلدامدىعىن تابىڭدار.
7. 1884 جىلى اقش - تا «ۆاشينگتون» ەسكەرتكىشىنىڭ قۇرىلىسى اياقتالعاندا بيىكتىگى 169 م بولعان. سودان بەرى ول 12، 7 سم/جىل ورتاشا جىلدامدىقپەن جەرگە باتىپ بارا جاتىر. قانشا ۋاقىتتان سوڭ ول جەرمەن بىردەي بولىپ تەگىستەلەدى؟
8. دۇنيەجۇزىنىڭ ءبىرىنشى عارىشكەرى يۋ. ا. گاگاريننىڭ «ۆوستوك» عارىش كەمەسىمەن ۇشۋى 89، 1 مينۋتقا سوزىلدى. ەگەر وسى عارىشكەمەسى 28 000 كم/ساع جىلدامدىقپەن ۇشقان بولسا، وسى ۋاقىت ىشىندە قانشا جول جۇرەدى؟
9. ەڭ ۇزاق قونۋسىز رەيستى اۆيامارشرۋت لوس - انجەلس – سيدنەي 12 050 كم - ءدى قۇرايدى جانە 14 ساع 50 مين سوزىلدى. ورتاشا جىلدامدىق قانداي بولعان؟ انگلياداعى ەڭ جەدەل ءورت ءسوندىرۋشى ماشيناسىنىڭ جىلدامدىعى 20، 13 كم/ساع، وسى ارالىقتى تەز وتەر مە ەدى؟
10. سوۆەت وداعىنىڭ كونكيشىسى ي. جەلەزوۆسكيي 1987 جىلى 1500 م - گە جۇگىرۋدەن، سول ارالىقتى 1 مين 52، 5 س - تا ءوتىپ، دۇنيەجۇزىلىك رەكورد جاسادى. ونىڭ جۇگىرگەن كەزدەگى ورتاشا جىلدامدىعىن ەسەپتەڭدەر.
11. ءبىرىنشى عارىشتىق جىلدامدىق 8 كم/س - قا تەڭ. وسىنداي جىلدامدىقپەن ۇشقان راكەتا 1 مين ىشىندە قانداي قاشىقتىقتا بولادى؟
12. اقش - تا ءديريجابلدىڭ ەڭ ۇزاق ۇشۋى 264 ساع 12 مين سوزىلعان. ول 15 205 كم - ءدى ۇشىپ وتكەن. جىلدامدىعى 270 كم/ساع شاپشاڭ - سۇڭقار مارەدەن بىرگە ۇشىرىلسا، ونى قۋىپ جەتە الار ما ەدى؟
13. 1987 جىلى توكيودا جالعىز اياقتى ۆەلوسيپەدپەن جىلدامدىقتان الەمدىك رەكورد ورناتىلعان. ەگەر سپورتسمەن 100 م ديستانسيانى 13، 7 س وتەتىن بولسا، ول قانداي ورتاشا جىلدامدىقپەن قوزعالعان؟
14. قازاقستاندىقتار ك. ورلوۆ جانە س. ماكارەنكو وڭتۇستىك پوليۋسكە اۆتوموبيلمەن تەز جەتۋ جىلدامدىعىنان جاڭا الەمدىك رەكورد ورناتتى. قازاقستاندىق كوماندا 2 308 كم مارشرۋتتى 108 ساعاتتا وتكەن بولسا، ولاردىڭ ورتاشا جىلدامدىعى قانداي بولعان؟
15. ەڭ ۇزىن تەمىر جولدى لەگو - دان روسكيللە قالاسىنىڭ تۇرعىنى حەنريك ليۋدۆيگسەن سالعان. ونىڭ ويىنشىق جولىنىڭ رەلسىنىڭ ۇزىندىعى 4 000 م، ميني - پوەزد وسى جولدى 3 ساعاتتا وتەدى. ميني - پوەزدىڭ ورتاشا جىلدامدىعى قانداي؟
ەڭ ۇزىن ويىنشىق تەمىر جول – 4 كم ەڭ ۇزىن كوپىردىڭ ۇزىندىعى – 42، 5 كم
16. قىتايدا الەمدەگى ەڭ ۇزىن كوپىردىڭ قۇرىلىسى اياقتالدى. 4 جىل بويى سالىنعان كوپىر شاندۋن پروۆينسياسىنداعى سينداو قالاسىن شىعىس قىتايدىڭ حۋانگداو اۋدانىمەن قوسادى. جاڭا كوپىردىڭ ۇزىندىعى – 42، 5 كم، ول لوندونداعى تەمزا وزەنىنىڭ تاۋەر كوپىرىنەن 174 ەسە ۇزىن. تاۋەر كوپىرىنىڭ ۇزىندىعى قانداي؟
17. ەڭ جىلدام جۇگىرەتىن جىرتقىش اڭ – گەپارد. قىسقا قاشىقتىقتا ول جىلدامدىعىن 112 كم/ساع - قا دەيىن ارتتىرا الادى. گەپاردىڭ جىلدامدىعىن 30 م/س جىلدامدىقپەن قوزعالاتىن اۆتوموبيلمەن سالىستىرىڭدار.
18. نۇرەك سۋ ەلەكتر ستانسياسىندا سۋ 275 م بيىكتىكتەن قۇلاپ اعادى. ءاربىر سەكۋند سايىن گەس - ءتىڭ ءبىر تۋربيناسىنان 155 م3 سۋ اعىپ وتەدى. بۇل تۋربينادا 1س ىشىندە قانشا ەنەرگيا جۇمسالادى؟
كۇش. قىسىم كۇشى.
1. 2012 جىلى لوندون وليمپياداسىندا چەمپيون اتانعان اۋىر اتلەت يليا يلين 418 كەلىلىك زىلتەمىردى كوتەرىپ، الەم رەكوردىن ورناتقانىن بىلەمىز. سول ناتيجە الەمدىك كورسەتكىش دەپ رەكوردتار كىتابىنا ەندى. يليا ءيليننىڭ وزىنە ارنايى سەرتيفيكات تاپسىرىلدى. ونىڭ كوتەرگەن جۇگىنىڭ سالماعى قانداي؟ يليا ءيليننىڭ ماسساسى 70 كگ بولسا، ءوز سالماعىنان قانشا ەسە ارتىق جۇك كوتەرگەن؟
2. قازاقستاندىق اۋىر اتلەت يليا يلين ءبىرىنشى جاتتىعۋدا 233 كگ زىلتەمىردى سەرپە كوتەرىپ الەمدىك رەكوردتى جاڭارتسا، جۇلقا تارتۋدا 185 كگ زىلتەمىردى كوتەرگەن. ونىڭ كوتەرگەن زىلتەمىرلەرىنىڭ سالماعى قانداي؟
3. قازاقستاندىق اۋىر اتلەت ماييا مانەزا 2010 جىلى تۇركيانىڭ انتاليا قالاسىندا وتكەن الەم چەمپيوناتىندا 63 كەلى سالماق دارەجەسىندە الەم چەمپيونى اتاندى. ول وسى سايىستا 143 كەلىلىك زىلتەمىردى سەرپە كوتەرىپ، الەم رەكوردىن جاڭارتتى. سپورتشىنىڭ بۇل ناتيجەسى «گيننەستىڭ رەكوردتار كىتابىنا» ەندى. ونىڭ كوتەرگەن زىلتەمىرلەرىنىڭ سالماعى قانداي؟
4. دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ءىرى قۇس – افريكا تۇيەقۇسى، ونىڭ ماسساسى 90 كگ - عا دەيىن بولادى. تۇيەقۇستىڭ سالماعىن انىقتاڭدار جانە ونى سالماعى 2 گ - عا تەڭ ەڭ كىشكەنتاي قۇس كوليبرانىڭ سالماعىمەن سالىستىرىڭدار.
5. شىنجىر تاباندى دت - 75م تراكتورىنىڭ ماسساسى 6610 كگ، ال ونىڭ ەكى شىنجىر تابانىنىڭ تىرەۋ اۋدانى 1، 4 م2. وسى تراكتوردىڭ توپىراق بەتىنە تۇسىرەتىن قىسىمىن انىقتاڭدار.
6. گيەرون پاتشاسىنىڭ التىن ءتاجىنىڭ اۋاداعى سالماعى 20 ن، ال سۋداعى سالماعى 18، 75 ن بولسىن. ءتاج زاتىنىڭ تىعىزدىعى قانداي؟ التىنعا تەك كۇمىس قوسىلعان دەپ بولجاپ، ءتاجدىڭ قۇرامىندا قانشا التىن، قانشا كۇمىس بارىن تابىڭدار. التىننىڭ ورتاشا تىعىزدىعى 2•104كگ/م3، ال كۇمىستىكى 1•104كگ/م3.
7. ماسساسى 5، 84 مەگاتوننا حەوپس پيراميداسىنىڭ فۋندامەنتىنىڭ اۋدانى 5 گا. فۋندامەنتكە تۇسىرىلەتىن قىسىم قانشا؟
8. ەڭ قۋاتتى جەرقازعىش قۇرىلعى نيدەرلاندىدا 35 م تەرەڭدىكتەن 20 000 ت قۇمدى 1 ساع شىعارادى. ونىڭ قۋاتى قانداي؟
(1، 9 مۆت)
9. ەڭ قۋاتتى بۋكسير، 1989 جىلى سسسر - دە جاسالعان، ول 2500 كن تارتۋ كۇشىندە 24 480 ات كۇشىنە تەڭ قۋات وندىرەدى. ونىڭ قوزعالىس جىلدامدىعى قانداي؟
10. ەڭ اۋىر فرانسۋز تانكىسىنىڭ ەكيپاجى 13 ادامنان تۇرادى. تانكتىڭ ەكى دۆيگاتەلىنىڭ قۋاتى 250 ات كۇشىنە تەڭ جانە 12 كم/ساع جىلدامدىق وندىرەدى. ونىڭ تارتۋ كۇشى قانداي؟
(110، 4 كن)
11. 1990 جىلى فرانسيادا ءبىر ادام تىسىمەن ماسساسى 281، 5 كگ جۇكتى 17 سم بيىكتىككە كوتەرگەن. وسى كەزدە قانشا جۇمىس ىستەلگەن؟
(479 دج)
12. 1989 جىلى ۇلى بريتانيادا رەكوردسمەن جالپى ماسساسى 367، 7 ت جۇكتى 2 م بيىكتىككە 24 ساعاتتا شىعارعانى تىركەلگەن. ونىڭ وندىرگەن ورتاشا قۋاتى قانشا؟
13. ەڭ بيىك قوزعالعىش كران «روزەنكرانس ك - 10001» 30 ت جۇكتى 160 م بيىكتىككە 7، 2 كم/ساع جىلدامدىقپەن شىعارا الادى. ول قانداي جۇمىس اتقارادى جانە قانشا قۋات وندىرەدى؟
(47 مدج، 588 كۆت)
14. ەڭ ۇلكەن مايشام 1987 جىلى ستوكگولمدە جاسالعان. ونىڭ ديامەترى 2، 59 م جانە ماسساسى 89 867 كگ. ەگەر بالاۋىزدىڭ تىعىزدىعى 700 كگ/م3 بولسا، ونىڭ بيىكتىگى قانداي بولعان؟
15. ەڭ ۇزىن تەلەفون كابەلى كانادا مەن اۆستراليا اراسىنا تارتىلعان، ونىڭ ۇزىندىعى 15 151 كم. ەگەر ونىڭ وتكىزگىشىنىڭ كولدەنەڭ قيماسى 7، 3 سم3 بولسا، ونى دايىنداۋعا قانشا مىس كەتكەن؟
16. موسكۆاداعى ەڭ ۇلكەن مۇز ايدىنى «وليمپييسكيي»- ءدىڭ اۋدانى 8 064 م2. وعان 1 ملن ليتر سۋ قۇيعاندا، قانداي قالىڭدىقتاعى مۇز قاباتىن الۋعا بولادى؟
17. الەمدە ەڭ ءبىرىنشى راديوگراممانى 1896 جىلى ورىس ونەرتاپقىشى ا. س. پوپوۆ 250 م قاشىقتىقتان جىبەرگەن. وسى اراقاشىقتىقتى راديوسيگنال قانشا ۋاقىتتا وتكەن؟
18. ەڭ كىشكەنتاي رەاكتيۆتى اقش ۇشاعىنىڭ ماسساسى 196 كگ، جىلدامدىعى 450 كم/ساع. ەگەر اتلانت مۇحيتىنىڭ ۇستىمەن 7 ساع ۇشقاندا ونىڭ ورىن اۋىستىرۋى قانداي بولادى؟ ونىڭ ۇشۋ كەزىندەگى كينەتيكالىق ەنەرگياسى قانداي؟
(جاۋابى: 3150 كم، 1، 5 مدج)
ەنەرگيا. كينەتيكالىق جانە پوتەنسيالىق ەنەرگيالار.
1. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستا كەڭەستەر وداعىنىڭ باتىرى اتاعىن ەكى مارتە العان اۋە پولكىنىڭ كومانديرى تالعات بيگەلدينوۆ باسقارعان شابۋىلداۋشى – شتۋرموۆيك «يل - 2» - ءنىڭ جالپى ماسساسى 2000 كگ، ۇشۋ بيىكتىگى 5 كم، جىلدامدىعى 360 كم/ساع. ۇشاقتىڭ جەرمەن سالىستىرعانداعى كينەتيكالىق ەنەرگياسى جانە كوتەرۋ كۇشى نەگە تەڭ؟
باتىردىڭ ماسساسى ت =70 كگ بولسا، جەرمەن جانە ءوز ۇشاعىمەن سالىستىرعانداعى پوتەنسيالدىق ەنەرگياسى قانداي؟
2. 1986 جىلى «تبيليسي» اۆياكرەيسەرىنە «ميگ - 29ك» دىبىستان جىلدام ۇشاتىن ۇشاعىن قوندىرىپ، سول كەمەدەن الەمدە تۇڭعىش رەت ترامپليننەن ۇشىپ شىقتى. وسى ەرلىگى ءۇشىن ت. اۋباكىروۆتىڭ ەسىمى گينەستىڭ رەكوردتار كىتابىنا جازىلدى. سونىمەن قاتار دىبىستان دا جىلدام ۇشاتىن قازىرگى «سۋ - 27» جانە «ميگ - 15» يسترەبيتەل ۇشاقتارىن كەمەگە قوندىردى جانە 50 - دەن استام جاڭا ۇشاقتاردى سىناقتان وتكىزدى. وسىنداي ومىرىنە اسا ءقاۋىپتى سىناقتاردى جۇزەگە اسىرعانى ءۇشىن ەر جۇرەك جىگىتكە كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعى بەرىلدى.
تالعات اۋباكىروۆ.
3. «سۋ - 27»- ءنىڭ جالپى ماسساسى 10 000 كگ، ۇشۋ بيىكتىگى 20 كم، جىلدامدىعى 3600 كم/ساع. ۇشاقتىڭ جەرمەن سالىستىرعانداعى كينەتيكالىق ەنەرگياسى جانە كوتەرۋ كۇشى نەگە تەڭ؟ ەگەر ۇشقىشتىڭ ماسساسى ت =70 كگ بولسا، جەرمەن جانە ءوز ۇشاعىمەن سالىستىرعانداعى پوتەنسيالدىق ەنەرگياسى قانداي؟
4. 1988 جىلى جاسالعان وتە جەڭىل اقش ۇشاعىنىڭ ماسساسى 111 كگ، جىلدامدىعى 305، 8 كم/ساع بولعان. ونىڭ ۇشۋ كەزىندەگى كينەتيكالىق ەنەرگياسى قانداي بولعان؟ ەنى 7335 كم تىنىق مۇحيتتى قانشا ۋاقىتتا ۇشىپ وتەدى؟
5. 1989 جىلى سسسر - دە جاسالعان ماسساسى 508 ت ەڭ ۇلكەن ۇشاق 156، 3 ت جۇكتى 12، 41 كم بيىكتىككە كوتەرە الاتىن بولعان. وسى بيىكتىكتە ۇشاقتىڭ پوتەنسيالدىق ەنەرگياسى جانە كوتەرۋ كۇشى نەگە تەڭ؟
(جاۋابى: 6، 5 من، 80873 مدج)
6. ەڭ كىشكەنتاي رەاكتيۆتى اقش ۇشاعىنىڭ ماسساسى 196 كگ، جىلدامدىعى 450 كم/ساع. ەگەر اتلانت مۇحيتىنىڭ ۇستىمەن 7 ساع ۇشقاندا ونىڭ ورىن اۋىستىرۋى قانداي بولادى؟ ونىڭ ۇشۋ كەزىندەگى كينەتيكالىق ەنەرگياسى قانداي؟
(جاۋابى: 3150 كم، 1، 5 مدج)
7. 1989 جىلى ۇلى بريتانيادا رەكوردسمەن جالپى ماسساسى 367، 7 ت جۇكتى 2 م بيىكتىككە 24 ساعاتتا شىعارعانى تىركەلگەن. ونىڭ وندىرگەن ورتاشا قۋاتى قانشا؟
8. ەڭ بيىك قوزعالعىش كران «روزەنكرانس ك - 10001» 30 ت جۇكتى 160 م بيىكتىككە 7، 2 كم/ساع جىلدامدىقپەن شىعارا الادى. ول قانداي جۇمىس اتقارادى جانە قانشا قۋات وندىرەدى؟
(47 مدج، 588 كۆت)
جىلۋ مولشەرى.
1. كرەملدىڭ الماز فوندىندا «اتتىڭ باسى» دەپ اتالعان تازا التىن تاس ساقتاۋلى. ەگەر ونى تولىق بالقىتۋعا 938 كدج جىلۋ قاجەت بولسا، وندا ول التىن تاستىڭ ماسساسى قانداي؟
2. ماسساسى 9، 3 كگ، 150س تەمپەراتۋراداعى «تۇيە» دەپ اتالعان تازا التىن تاستى قايتا بالقىتۋعا 1892 كدج جىلۋ قاجەت بولسا، التىننىڭ بالقۋ تەمپەراتۋراسى قانداي؟
3. 1990 جىلى الۋشتا قازبا جۇمىستارىندا جالپى ماسساسى 3، 5 كگ 17 كۇمىس قۇيما تابىلعان. باستاپقى تەمپەراتۋراسى 5 0س دەپ الىپ، ونى بالقىتۋعا قاجەتتى ەنەرگيانى انىقتاڭىز.
4. 1968 جىلى بلاگوۆەسەنسكىدە ەڭ ءىرى بۇرشاق جاۋعان، ونىڭ 0 0س تەمپەراتۋراداعى ماسساسى 400 - 600 گ. ودان 200س سۋ الۋ ءۇشىن قانشا سپيرت جاعۋ كەرەك؟ ءسپيرتتىڭ مەنشىكتى جانۋ جىلۋى 27 مدج/كگ.
پاۆلودار وبلىسى، ەرتىس اۋىلى،
№2 ەرتىس جوببم - ءنىڭ فيزيكا ءپانى ءمۇعالىمى.
مامبەتوۆا گۇلسىم مادەني قىزى
قازىرگى زاماندا ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋ ءار مۇعالىمنەن شىعارماشىلىقپەن جۇمىس جاساۋدى، ساپالى، تەرەڭ ءبىلىم مەن ىسكەرلىكتى تالاپ ەتەدى. وقۋشىلارعا تەرەڭ دە تياناقتى ءبىلىم بەرۋ، شىعارماشىلىقپەن جۇمىس ىستەتۋ جانە كەڭىنەن ويلاۋعا قابىلەتتى بولۋى ن دامىتۋ - ءمۇعالىمنىڭ باستى ماقساتى. بۇل ماقساتتى جۇزەگە اسىرۋ ءمۇعالىمنىڭ شەبەرلىگىنە ءتۇرلى ءادىس - تاسىلدەردى ءتيىمدى پايدالانۋعا بايلانىستى. وسى ماقساتتاردى جۇزەگە اسىرعاندا وقۋشىنىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعى، تانىمدىق بەلسەندىلىگى مەن ىزدەمپازدىعى ارتادى.
وقۋ تانىمدىق قىزمەتى بارىسىندا وقۋشىلار قاجەتتى كولەمدەگى ءبىلىمدى يگەرىپ قانا قويماي، تانىمدىق قابىلەتى مەن شىعارماشىلىق ويلاۋى دا دامىتىلادى.
تانىمدىق شىعارماشىلىقتى دامىتۋدى ءۇش كەزەڭگە بولۋگە بولادى. ءبىرىنشى كەزەڭ - ويلاۋدىڭ ءوز بەتىنشە بەلسەندىلىگى، شىعارماشىلىق قابىلەتىنە قولايلى جاعداي جاساۋ. وقۋشىنىڭ ساباقتى قابىلداۋى، زەيىن، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرى.
ەكىنشى كەزەڭ – جاڭا ۇعىمداردى قالىپتاستىرۋ ماقساتىندا وي قىزمەتىن ۇيىمداستىرۋ. بۇعان جاڭا ساباق بويىنشا ناقتى تۇسىنىكتەمە، انىقتاما، فورمۋلا، تۇجىرىمداما كىرەدى.
ءۇشىنشى كەزەڭ – تۇسىندىرىلگەن تاقىرىپتىڭ پراكتيكالىق ءمانىن اشىپ كورسەتۋ نەمەسە ءتۇسىندىرۋ. ونى عىلىممەن بايلانىستىرا تۇرىپ، عىلىمنىڭ سوڭعى جاڭالىقتارىن، جەتىستىكتەرىن بايانداۋ.
وقۋشىلاردىڭ وقۋ - تانىم بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ وقۋ جۇيەسىن ولاردىڭ ءوز بەتىنشە تانىمدىق ىنتاسى مەن شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتاتىنداي ەتىپ ۇيىمداستىرۋ دەگەن ءسوز. شىعارماشىلىق تانىم قابىلەتىنىڭ ارتۋى ءۇشىن ءمۇعالىم مەن وقۋشىنىڭ شىعارماشىلىق ىزدەنۋلەرى ءوزارا ۇشتاسۋى قاجەت. شىعارماشىلىق قىزمەتكە جاتاتىن جاڭا ءبىلىم الۋعا باعىتتالعان زەرتتەۋشىلىك قىزمەتىنىڭ ناتيجەسى – زەرتتەلىنەتىن وبەكتى نەمەسە ونىڭ ارالىق وبەكتىلەرى. زەرتتەۋشىلىك پروسەس بارىسىندا وقۋشىلار بەلگىلى ءبىر فاكتىلەر مەن قۇبىلىستارعا بەرىلەتىن تۇسىنىكتەمەلەر مەن دالەلدەۋلەردى ءوز بەتىنشە ىزدەستىرىپ، تۇسىنۋىنە تۋرا كەلەدى. وقۋ زەرتتەۋشىلىك قىزمەتتە وقۋشىلار تاپسىرمانىڭ ورىندالۋىنا جانە ورىنداۋعا قاجەتتى ءبىلىم دەڭگەيىنە جەتكىلىكتى ەكەندىگىنە سەنىمدى بولادى. وقۋ زەرتتەۋشىلىك قىزمەتىندە سونىمەن قاتار ىنتالاندىرۋشى قوسىمشا سەبەپ بار. ول – ەسەپ شىعارۋدان رۋحاني قاناعاتتانۋى مەن ەستەتيكالىق ءلاززات الۋى جانە زەرتتەۋ ماقساتىنا جەتۋ مۇمكىنشىلىگىنە سەنىمدى بولۋ. وقۋ ماتەريالىنىڭ ماڭىزدىسىن ءبولىپ الۋ، دالەلدەۋ جانە ت. ب. ۇيرەتۋ وقۋشىلاردىڭ ماڭىزدى وي قورىتۋلاردى جاساي الۋىنا تاربيەلەيدى.
وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق قابىلەتىن دامىتۋ ءۇشىن تانىمدىق ىزدەمپازدىعىن قالىپتاستىرۋ قاجەت. تانىمدىق ىزدەمپازدىق دەپ – ءاربىر وقۋشىنىڭ تانىمعا دەگەن تۇراقتى قۇلشىنىسىن، دەمەك بار كۇشىن، ىنتاسى مەن جىگەرىن ءوز ءبىلىم دارەجەسىن كوتەرۋگە جۇمساۋىن ايتامىز.
وقىتۋ پروسەسى شىعارماشىلىقپەن ۇيىمداستىرىلسا، وندا وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم دارەجەسى ءمۇعالىم ايتقان سوزدەردەن ەمەس، وزدەرىنىڭ ىزدەنۋى جانە دە ەسەپ شىعارۋ ادىستەرىن ىزدەۋ ارقىلى قالىپتاسادى.
وقۋشى نازارىن اۋداراتىن، ويىنا تۇرتكى بولاتىن فيزيكا تۋرالى قىزىقتى ماتەريالدار، دەرەكتەر جيناقتاۋ، ءسوزجۇمباقتار، رەبۋس، ماقال - ماتەلدەر، سكانۆوردتار قۇراستىرۋ. وقۋشىلارعا تاپسىرمانى ساباقتان تىس ۋاقىتتا، ۇيىرمە جۇمىستارى كەزىندە، قوسىمشا ساباقتاردا بەرگەن ءتيىمدى. سەبەبى، وقۋشى ءوز بەتىمەن جۇمىس جاساپ ىزدەنەدى.
تەوريا مەن پراكتيكانىڭ ءوزارا اسەرىن تانىمدىق ارەكەتكە ساي تولىقتىرىپ وتىرۋ ءۇشىن ەسەپتەردى ءوز بەتىنشە تانىمدىق ماقساتتا قۇرامىن. سونىمەن قاتار وقۋشىلاردىڭ ىنتاسىن فيزيكا پانىنە بۇرۋ ءۇشىن پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن وياتاتىنداي، ىزدەنۋشىلىككە جەتەلەيتىن قىزىقتى فاكتىلەرگە نەگىزدەلگەن 7 - 8 سىنىپ وقۋشىلارىنا ارنالعان ەسەپتەر جيناعىن ۇسىنىپ وتىرمىن.
مەحانيكا. قوزعالىس.
1. قازىرگى كەزدەگى قىسقا قاشىقتىققا جۇگىرەتىن چەمپيونداردىڭ جىلدامدىعى 100 م - ءدى 10 س جۇگىرىپ وتەدى. بەلگىلى قازاقستاندىق سپورتشى ا. تۇياقوۆ 100 م قاشىقتىقتى 9 س - تا جۇگىرىپ ءوتىپ الەم چەمپيونى بولدى. ونىڭ جىلدامدىعىن كم/ساع تۇرىندە كورسەتىڭدەر.
2. 2011 جىلدىڭ جەلتوقسانى. قازاق گەوگرافيا قوعامىنىڭ بەس ادامدىق ەكسپەديسيالىق توبى وڭتۇستىك پوليۋسكە اۆتوكولىكپەن جەتتى. ولار 2308 شاقىرىم جولدى ماشينانىڭ بەنزينىن قاتىرماي، 108 ساعاتتا ءجۇرىپ وتكەن. بۇل ەكسپەديسيا «وڭتۇستىك پوليۋسكە قۇرلىق ارقىلى جەتكەن ەڭ تەز ورتاشا جىلدامدىقتاعى ساپار» رەتىندە گيننەستىڭ رەكوردتار كىتابىنا ەنگىزىلدى. وسى ورتاشا جىلدامدىق قانداي؟
3. بۇگىندە ەلۋ جاسقا تولعان مارات جىلانبايەۆ ەۋروپانىڭ ەڭ بيىك شىڭى ەلبرۋسقا (5642 مەتر) مارافوندىق جۇگىرىسپەن جەتى كۇندە جۇگىرىپ شىققان. 1992 جىلى 20 كۇندە مىڭ شاقىرىمنان اساتىن قاراقۇم ءشولىن، 1993 جىلى جيىرما ءتورت كۇندە قارا قۇرلىقتاعى ساحارا ءشولىن (1700 شاقىرىم) كەسىپ وتكەن. وسى جىلى بۇل جەتىستىگىمەن شەكتەلىپ قانا قويماي، مىڭ جارىم شاقىرىمدىق ۇلكەن ۆيكتوريا ءشولىن دە باعىندىردى. 1994 جىلى ون بەس كۇننىڭ ىشىندە موحاۆا ءشولىن (1218 شاقىرىم) شارلاپ شىقتى. مىنە، وسى جەتىستىكتەرىنىڭ ارقاسىندا قازاق مارافونشىسىنىڭ ەسىمى «گيننەستىڭ رەكوردتار كىتابىنا» جەتى مارتە جازىلعان. ءقازىر مارات جىلانبايەۆ ەكىباستۇز قالاسىندا تۇرادى. ونىڭ بارلىق وتكەن جولىنىڭ ۇزىندىعى قانشا؟
4. 1977 جىلى نيدەرلاندىدا 1 كم ديستانسيادا جارىسۋدا ەكى موتوسيكلشى جىلدامدىقتان دۇنيەجۇزىلىك رەكورد ورناتقان. جارىسۋ 16، 68 س - قا سوزىلسا، ورتاشا قوزعالىس جىلدامدىعى قانداي بولعان؟
5. 1937 جىلى كەڭەس ۇشاعى انت - 25 (چكالوۆ ەكيپاجى) ماسكەۋدەن اقش - قا قونباستان ۇشىپ باردى. ول 63 ساع 16 مين ىشىندە 9130 كم جەر ۇشتى. ۇشۋدىڭ ورتاشا جىلدامدىعىن تابىڭدار.
6. كەڭەستىك عارىشتىق راكەتا جەردەن ايعا دەيىن ۇشقاندا 410 000 كم اراقاشىقتىقتى 38، 5 ساع ۇشقان. عارىشكەمەنىڭ ورتاشا جىلدامدىعىن تابىڭدار.
7. 1884 جىلى اقش - تا «ۆاشينگتون» ەسكەرتكىشىنىڭ قۇرىلىسى اياقتالعاندا بيىكتىگى 169 م بولعان. سودان بەرى ول 12، 7 سم/جىل ورتاشا جىلدامدىقپەن جەرگە باتىپ بارا جاتىر. قانشا ۋاقىتتان سوڭ ول جەرمەن بىردەي بولىپ تەگىستەلەدى؟
8. دۇنيەجۇزىنىڭ ءبىرىنشى عارىشكەرى يۋ. ا. گاگاريننىڭ «ۆوستوك» عارىش كەمەسىمەن ۇشۋى 89، 1 مينۋتقا سوزىلدى. ەگەر وسى عارىشكەمەسى 28 000 كم/ساع جىلدامدىقپەن ۇشقان بولسا، وسى ۋاقىت ىشىندە قانشا جول جۇرەدى؟
9. ەڭ ۇزاق قونۋسىز رەيستى اۆيامارشرۋت لوس - انجەلس – سيدنەي 12 050 كم - ءدى قۇرايدى جانە 14 ساع 50 مين سوزىلدى. ورتاشا جىلدامدىق قانداي بولعان؟ انگلياداعى ەڭ جەدەل ءورت ءسوندىرۋشى ماشيناسىنىڭ جىلدامدىعى 20، 13 كم/ساع، وسى ارالىقتى تەز وتەر مە ەدى؟
10. سوۆەت وداعىنىڭ كونكيشىسى ي. جەلەزوۆسكيي 1987 جىلى 1500 م - گە جۇگىرۋدەن، سول ارالىقتى 1 مين 52، 5 س - تا ءوتىپ، دۇنيەجۇزىلىك رەكورد جاسادى. ونىڭ جۇگىرگەن كەزدەگى ورتاشا جىلدامدىعىن ەسەپتەڭدەر.
11. ءبىرىنشى عارىشتىق جىلدامدىق 8 كم/س - قا تەڭ. وسىنداي جىلدامدىقپەن ۇشقان راكەتا 1 مين ىشىندە قانداي قاشىقتىقتا بولادى؟
12. اقش - تا ءديريجابلدىڭ ەڭ ۇزاق ۇشۋى 264 ساع 12 مين سوزىلعان. ول 15 205 كم - ءدى ۇشىپ وتكەن. جىلدامدىعى 270 كم/ساع شاپشاڭ - سۇڭقار مارەدەن بىرگە ۇشىرىلسا، ونى قۋىپ جەتە الار ما ەدى؟
13. 1987 جىلى توكيودا جالعىز اياقتى ۆەلوسيپەدپەن جىلدامدىقتان الەمدىك رەكورد ورناتىلعان. ەگەر سپورتسمەن 100 م ديستانسيانى 13، 7 س وتەتىن بولسا، ول قانداي ورتاشا جىلدامدىقپەن قوزعالعان؟
14. قازاقستاندىقتار ك. ورلوۆ جانە س. ماكارەنكو وڭتۇستىك پوليۋسكە اۆتوموبيلمەن تەز جەتۋ جىلدامدىعىنان جاڭا الەمدىك رەكورد ورناتتى. قازاقستاندىق كوماندا 2 308 كم مارشرۋتتى 108 ساعاتتا وتكەن بولسا، ولاردىڭ ورتاشا جىلدامدىعى قانداي بولعان؟
15. ەڭ ۇزىن تەمىر جولدى لەگو - دان روسكيللە قالاسىنىڭ تۇرعىنى حەنريك ليۋدۆيگسەن سالعان. ونىڭ ويىنشىق جولىنىڭ رەلسىنىڭ ۇزىندىعى 4 000 م، ميني - پوەزد وسى جولدى 3 ساعاتتا وتەدى. ميني - پوەزدىڭ ورتاشا جىلدامدىعى قانداي؟
ەڭ ۇزىن ويىنشىق تەمىر جول – 4 كم ەڭ ۇزىن كوپىردىڭ ۇزىندىعى – 42، 5 كم
16. قىتايدا الەمدەگى ەڭ ۇزىن كوپىردىڭ قۇرىلىسى اياقتالدى. 4 جىل بويى سالىنعان كوپىر شاندۋن پروۆينسياسىنداعى سينداو قالاسىن شىعىس قىتايدىڭ حۋانگداو اۋدانىمەن قوسادى. جاڭا كوپىردىڭ ۇزىندىعى – 42، 5 كم، ول لوندونداعى تەمزا وزەنىنىڭ تاۋەر كوپىرىنەن 174 ەسە ۇزىن. تاۋەر كوپىرىنىڭ ۇزىندىعى قانداي؟
17. ەڭ جىلدام جۇگىرەتىن جىرتقىش اڭ – گەپارد. قىسقا قاشىقتىقتا ول جىلدامدىعىن 112 كم/ساع - قا دەيىن ارتتىرا الادى. گەپاردىڭ جىلدامدىعىن 30 م/س جىلدامدىقپەن قوزعالاتىن اۆتوموبيلمەن سالىستىرىڭدار.
18. نۇرەك سۋ ەلەكتر ستانسياسىندا سۋ 275 م بيىكتىكتەن قۇلاپ اعادى. ءاربىر سەكۋند سايىن گەس - ءتىڭ ءبىر تۋربيناسىنان 155 م3 سۋ اعىپ وتەدى. بۇل تۋربينادا 1س ىشىندە قانشا ەنەرگيا جۇمسالادى؟
كۇش. قىسىم كۇشى.
1. 2012 جىلى لوندون وليمپياداسىندا چەمپيون اتانعان اۋىر اتلەت يليا يلين 418 كەلىلىك زىلتەمىردى كوتەرىپ، الەم رەكوردىن ورناتقانىن بىلەمىز. سول ناتيجە الەمدىك كورسەتكىش دەپ رەكوردتار كىتابىنا ەندى. يليا ءيليننىڭ وزىنە ارنايى سەرتيفيكات تاپسىرىلدى. ونىڭ كوتەرگەن جۇگىنىڭ سالماعى قانداي؟ يليا ءيليننىڭ ماسساسى 70 كگ بولسا، ءوز سالماعىنان قانشا ەسە ارتىق جۇك كوتەرگەن؟
2. قازاقستاندىق اۋىر اتلەت يليا يلين ءبىرىنشى جاتتىعۋدا 233 كگ زىلتەمىردى سەرپە كوتەرىپ الەمدىك رەكوردتى جاڭارتسا، جۇلقا تارتۋدا 185 كگ زىلتەمىردى كوتەرگەن. ونىڭ كوتەرگەن زىلتەمىرلەرىنىڭ سالماعى قانداي؟
3. قازاقستاندىق اۋىر اتلەت ماييا مانەزا 2010 جىلى تۇركيانىڭ انتاليا قالاسىندا وتكەن الەم چەمپيوناتىندا 63 كەلى سالماق دارەجەسىندە الەم چەمپيونى اتاندى. ول وسى سايىستا 143 كەلىلىك زىلتەمىردى سەرپە كوتەرىپ، الەم رەكوردىن جاڭارتتى. سپورتشىنىڭ بۇل ناتيجەسى «گيننەستىڭ رەكوردتار كىتابىنا» ەندى. ونىڭ كوتەرگەن زىلتەمىرلەرىنىڭ سالماعى قانداي؟
4. دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ءىرى قۇس – افريكا تۇيەقۇسى، ونىڭ ماسساسى 90 كگ - عا دەيىن بولادى. تۇيەقۇستىڭ سالماعىن انىقتاڭدار جانە ونى سالماعى 2 گ - عا تەڭ ەڭ كىشكەنتاي قۇس كوليبرانىڭ سالماعىمەن سالىستىرىڭدار.
5. شىنجىر تاباندى دت - 75م تراكتورىنىڭ ماسساسى 6610 كگ، ال ونىڭ ەكى شىنجىر تابانىنىڭ تىرەۋ اۋدانى 1، 4 م2. وسى تراكتوردىڭ توپىراق بەتىنە تۇسىرەتىن قىسىمىن انىقتاڭدار.
6. گيەرون پاتشاسىنىڭ التىن ءتاجىنىڭ اۋاداعى سالماعى 20 ن، ال سۋداعى سالماعى 18، 75 ن بولسىن. ءتاج زاتىنىڭ تىعىزدىعى قانداي؟ التىنعا تەك كۇمىس قوسىلعان دەپ بولجاپ، ءتاجدىڭ قۇرامىندا قانشا التىن، قانشا كۇمىس بارىن تابىڭدار. التىننىڭ ورتاشا تىعىزدىعى 2•104كگ/م3، ال كۇمىستىكى 1•104كگ/م3.
7. ماسساسى 5، 84 مەگاتوننا حەوپس پيراميداسىنىڭ فۋندامەنتىنىڭ اۋدانى 5 گا. فۋندامەنتكە تۇسىرىلەتىن قىسىم قانشا؟
8. ەڭ قۋاتتى جەرقازعىش قۇرىلعى نيدەرلاندىدا 35 م تەرەڭدىكتەن 20 000 ت قۇمدى 1 ساع شىعارادى. ونىڭ قۋاتى قانداي؟
(1، 9 مۆت)
9. ەڭ قۋاتتى بۋكسير، 1989 جىلى سسسر - دە جاسالعان، ول 2500 كن تارتۋ كۇشىندە 24 480 ات كۇشىنە تەڭ قۋات وندىرەدى. ونىڭ قوزعالىس جىلدامدىعى قانداي؟
10. ەڭ اۋىر فرانسۋز تانكىسىنىڭ ەكيپاجى 13 ادامنان تۇرادى. تانكتىڭ ەكى دۆيگاتەلىنىڭ قۋاتى 250 ات كۇشىنە تەڭ جانە 12 كم/ساع جىلدامدىق وندىرەدى. ونىڭ تارتۋ كۇشى قانداي؟
(110، 4 كن)
11. 1990 جىلى فرانسيادا ءبىر ادام تىسىمەن ماسساسى 281، 5 كگ جۇكتى 17 سم بيىكتىككە كوتەرگەن. وسى كەزدە قانشا جۇمىس ىستەلگەن؟
(479 دج)
12. 1989 جىلى ۇلى بريتانيادا رەكوردسمەن جالپى ماسساسى 367، 7 ت جۇكتى 2 م بيىكتىككە 24 ساعاتتا شىعارعانى تىركەلگەن. ونىڭ وندىرگەن ورتاشا قۋاتى قانشا؟
13. ەڭ بيىك قوزعالعىش كران «روزەنكرانس ك - 10001» 30 ت جۇكتى 160 م بيىكتىككە 7، 2 كم/ساع جىلدامدىقپەن شىعارا الادى. ول قانداي جۇمىس اتقارادى جانە قانشا قۋات وندىرەدى؟
(47 مدج، 588 كۆت)
14. ەڭ ۇلكەن مايشام 1987 جىلى ستوكگولمدە جاسالعان. ونىڭ ديامەترى 2، 59 م جانە ماسساسى 89 867 كگ. ەگەر بالاۋىزدىڭ تىعىزدىعى 700 كگ/م3 بولسا، ونىڭ بيىكتىگى قانداي بولعان؟
15. ەڭ ۇزىن تەلەفون كابەلى كانادا مەن اۆستراليا اراسىنا تارتىلعان، ونىڭ ۇزىندىعى 15 151 كم. ەگەر ونىڭ وتكىزگىشىنىڭ كولدەنەڭ قيماسى 7، 3 سم3 بولسا، ونى دايىنداۋعا قانشا مىس كەتكەن؟
16. موسكۆاداعى ەڭ ۇلكەن مۇز ايدىنى «وليمپييسكيي»- ءدىڭ اۋدانى 8 064 م2. وعان 1 ملن ليتر سۋ قۇيعاندا، قانداي قالىڭدىقتاعى مۇز قاباتىن الۋعا بولادى؟
17. الەمدە ەڭ ءبىرىنشى راديوگراممانى 1896 جىلى ورىس ونەرتاپقىشى ا. س. پوپوۆ 250 م قاشىقتىقتان جىبەرگەن. وسى اراقاشىقتىقتى راديوسيگنال قانشا ۋاقىتتا وتكەن؟
18. ەڭ كىشكەنتاي رەاكتيۆتى اقش ۇشاعىنىڭ ماسساسى 196 كگ، جىلدامدىعى 450 كم/ساع. ەگەر اتلانت مۇحيتىنىڭ ۇستىمەن 7 ساع ۇشقاندا ونىڭ ورىن اۋىستىرۋى قانداي بولادى؟ ونىڭ ۇشۋ كەزىندەگى كينەتيكالىق ەنەرگياسى قانداي؟
(جاۋابى: 3150 كم، 1، 5 مدج)
ەنەرگيا. كينەتيكالىق جانە پوتەنسيالىق ەنەرگيالار.
1. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستا كەڭەستەر وداعىنىڭ باتىرى اتاعىن ەكى مارتە العان اۋە پولكىنىڭ كومانديرى تالعات بيگەلدينوۆ باسقارعان شابۋىلداۋشى – شتۋرموۆيك «يل - 2» - ءنىڭ جالپى ماسساسى 2000 كگ، ۇشۋ بيىكتىگى 5 كم، جىلدامدىعى 360 كم/ساع. ۇشاقتىڭ جەرمەن سالىستىرعانداعى كينەتيكالىق ەنەرگياسى جانە كوتەرۋ كۇشى نەگە تەڭ؟
باتىردىڭ ماسساسى ت =70 كگ بولسا، جەرمەن جانە ءوز ۇشاعىمەن سالىستىرعانداعى پوتەنسيالدىق ەنەرگياسى قانداي؟
2. 1986 جىلى «تبيليسي» اۆياكرەيسەرىنە «ميگ - 29ك» دىبىستان جىلدام ۇشاتىن ۇشاعىن قوندىرىپ، سول كەمەدەن الەمدە تۇڭعىش رەت ترامپليننەن ۇشىپ شىقتى. وسى ەرلىگى ءۇشىن ت. اۋباكىروۆتىڭ ەسىمى گينەستىڭ رەكوردتار كىتابىنا جازىلدى. سونىمەن قاتار دىبىستان دا جىلدام ۇشاتىن قازىرگى «سۋ - 27» جانە «ميگ - 15» يسترەبيتەل ۇشاقتارىن كەمەگە قوندىردى جانە 50 - دەن استام جاڭا ۇشاقتاردى سىناقتان وتكىزدى. وسىنداي ومىرىنە اسا ءقاۋىپتى سىناقتاردى جۇزەگە اسىرعانى ءۇشىن ەر جۇرەك جىگىتكە كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعى بەرىلدى.
تالعات اۋباكىروۆ.
3. «سۋ - 27»- ءنىڭ جالپى ماسساسى 10 000 كگ، ۇشۋ بيىكتىگى 20 كم، جىلدامدىعى 3600 كم/ساع. ۇشاقتىڭ جەرمەن سالىستىرعانداعى كينەتيكالىق ەنەرگياسى جانە كوتەرۋ كۇشى نەگە تەڭ؟ ەگەر ۇشقىشتىڭ ماسساسى ت =70 كگ بولسا، جەرمەن جانە ءوز ۇشاعىمەن سالىستىرعانداعى پوتەنسيالدىق ەنەرگياسى قانداي؟
4. 1988 جىلى جاسالعان وتە جەڭىل اقش ۇشاعىنىڭ ماسساسى 111 كگ، جىلدامدىعى 305، 8 كم/ساع بولعان. ونىڭ ۇشۋ كەزىندەگى كينەتيكالىق ەنەرگياسى قانداي بولعان؟ ەنى 7335 كم تىنىق مۇحيتتى قانشا ۋاقىتتا ۇشىپ وتەدى؟
5. 1989 جىلى سسسر - دە جاسالعان ماسساسى 508 ت ەڭ ۇلكەن ۇشاق 156، 3 ت جۇكتى 12، 41 كم بيىكتىككە كوتەرە الاتىن بولعان. وسى بيىكتىكتە ۇشاقتىڭ پوتەنسيالدىق ەنەرگياسى جانە كوتەرۋ كۇشى نەگە تەڭ؟
(جاۋابى: 6، 5 من، 80873 مدج)
6. ەڭ كىشكەنتاي رەاكتيۆتى اقش ۇشاعىنىڭ ماسساسى 196 كگ، جىلدامدىعى 450 كم/ساع. ەگەر اتلانت مۇحيتىنىڭ ۇستىمەن 7 ساع ۇشقاندا ونىڭ ورىن اۋىستىرۋى قانداي بولادى؟ ونىڭ ۇشۋ كەزىندەگى كينەتيكالىق ەنەرگياسى قانداي؟
(جاۋابى: 3150 كم، 1، 5 مدج)
7. 1989 جىلى ۇلى بريتانيادا رەكوردسمەن جالپى ماسساسى 367، 7 ت جۇكتى 2 م بيىكتىككە 24 ساعاتتا شىعارعانى تىركەلگەن. ونىڭ وندىرگەن ورتاشا قۋاتى قانشا؟
8. ەڭ بيىك قوزعالعىش كران «روزەنكرانس ك - 10001» 30 ت جۇكتى 160 م بيىكتىككە 7، 2 كم/ساع جىلدامدىقپەن شىعارا الادى. ول قانداي جۇمىس اتقارادى جانە قانشا قۋات وندىرەدى؟
(47 مدج، 588 كۆت)
جىلۋ مولشەرى.
1. كرەملدىڭ الماز فوندىندا «اتتىڭ باسى» دەپ اتالعان تازا التىن تاس ساقتاۋلى. ەگەر ونى تولىق بالقىتۋعا 938 كدج جىلۋ قاجەت بولسا، وندا ول التىن تاستىڭ ماسساسى قانداي؟
2. ماسساسى 9، 3 كگ، 150س تەمپەراتۋراداعى «تۇيە» دەپ اتالعان تازا التىن تاستى قايتا بالقىتۋعا 1892 كدج جىلۋ قاجەت بولسا، التىننىڭ بالقۋ تەمپەراتۋراسى قانداي؟
3. 1990 جىلى الۋشتا قازبا جۇمىستارىندا جالپى ماسساسى 3، 5 كگ 17 كۇمىس قۇيما تابىلعان. باستاپقى تەمپەراتۋراسى 5 0س دەپ الىپ، ونى بالقىتۋعا قاجەتتى ەنەرگيانى انىقتاڭىز.
4. 1968 جىلى بلاگوۆەسەنسكىدە ەڭ ءىرى بۇرشاق جاۋعان، ونىڭ 0 0س تەمپەراتۋراداعى ماسساسى 400 - 600 گ. ودان 200س سۋ الۋ ءۇشىن قانشا سپيرت جاعۋ كەرەك؟ ءسپيرتتىڭ مەنشىكتى جانۋ جىلۋى 27 مدج/كگ.
You Might Also Like
