عارىش جانە قۇس جولى
وسىدان ءجۇز جىلداي بۇرىن-اق الەم جالعىز قۇس جولى گالاكتيكاسىنان عانا تۇرادى دەپ ەسەپتەلەتىن. كەيىن 100 ميللياردتتان اسا گالاكتيكالاردىڭ بار ەكەنى انىقتالدى.
قۇس جولىنىڭ وزىندە عانا كۇن سياقتى 100 ميللاردتتان استام جۇلدىزدار بار. ياعني كۇن گالاكتيكانىڭ ىشىندە قالىڭدىعى 1 مم، كولدەنەڭى 80 م جانە ۇزىندىعى 10 كم جاعالاۋداعى قۇمنىڭ جالعىز ءبىر داناسىنداي عانا. كوزىمىزگە وتە ۇلكەن بولىپ كورىنەتىن جەرىمىز بولسا كۇننەن 1 ملن ەسە كىشى.
100 كم/ساع جىلدامدىقپەن جۇرەتىن كولىكپەن كۇنگە 170 جىلدا جەتۋگە بولادى ەكەن. ال قۇس جولىنىڭ ىشىندە كۇنگە ەڭ جاقىن جۇزدىز الفاعا سول كولىكپەن 37 400 000 جىلدا جەتۋگە بولادى. ەندى قالعان جۇلدىزداردىڭ اراقاشىقتىعىن ويلاپ كورىڭىز؟
«قۇس جولى» قۇرامىنا كۇن جۇيەسى جانە كوپتەگەن جۇلدىزدار ەنەتىن الىپ اۋماقتى ءسپيرالدى گالاكتيكانى ايتادى. ول شامامەن ەكى ءجۇز ميلليارد جۇلدىزدان، سونداي-اق جۇلدىز شوعىرى مەن توبىنان، گاز بەن توزاڭ تۇماندىقتارىنان جانە جۇلدىزارالىق كەڭىستىككە تارالعان جەكە اتومدار مەن تۇيىرشىكتەردەن قۇرالعان.
قۇسى جولى گالاكتيكاسىنىڭ ديامەترى 100 مىڭ جارىق جىلىنان استام، ال ونىڭ قالىڭدىعى 1000 جارىق جىلى شاماسىنداي بولىپ كەلەدى. (1 جارىق جىلى – 10 تريلليون كم) گالاكتيكانىڭ ماسساسى كۇن ماسساسىنان 100 ميلليارد ەسە ارتىق. كۇن جۇيەسى سياقتى مىڭداعان جۇلدىزدار شوعىرىنان تۇرادى. عارىشتا گالاكتيكادان ميلليونداعان جارىق جىلدارى ۇزاقتىقتا وسى سياقتى ميلليونداعان گالاكتيكالار بار. بۇلاردىڭ بارلىعى ءبىرىنشى قابات اسپاندا.
ەلەمەنتتەردەگى ەلەكترون جانە نەيتوندار قالاي اينالىپ جۇرەتىن بولسا، بارلىق دەنەلەر دە عارىشتا سولاي اينالا قوزعالىپ جۇرەدى. مىسالىعا، كۇن 100 كم/س جىلدامدىقپەن گالاكتيكا سەنترىن اينالا قوزعالا وتىرىپ، ءوز ءوسى بويىنشا 240 كم/س جىلدامدىقپەن اينالۋدا. بۇدان باسقا ۆەگا جۇلدىزىنا دا 18 كم جىلدامدىقپەن جاقىنداۋدا. كۇن، گالاكتيكاداعى بارلىق جۇلدىزدار جانە پلانەتالار دا وسىلاي قوزعالىس حالىندە.
You Might Also Like
-
ەسىل ويانىسىمەن كوزىن ۋقالاي تۇرەگەلىپ، بۇرىشتاعى بالا كەرەۋەتىنە قاراسا، تۇندە ونىمەن «جاقسى ءتۇس كور» ايتىسىپ اجىراسقان بۇيرا باس سارى قىزدىڭ قاراسى دا جوق. كورپە-جاستىق كەشەگى كۇندىزگى...
-
جاسىرىنباق ويناۋدى ءابدىراحمان شىعاردى. تۇربەك ونى دەرەۋ قوستادى. سىدىق تا قارسى بولعان جوق.
