ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشى
№16 كوللەدج مكقك
ساپا مەنەدجمەنتى جۇيەسى
دايىنداعان: مينياشار مەدەت دۇيسەنباي ۇلى
«اتوموبيلدەرگە تەحنيكالىق قىزمەت كورسەتۋ، جوندەۋ جانە پايدالانۋ» ماماندىعى بويىنشا
2 كۋرس ا-41 توپ ستۋدەنتى
جەتەكشى: يبراەموۆ ا
شىعارماشىلىق ىزدەنىس جۇمىس
مازمۇنى
1 كىرىسپە
2 تۇرلەرى
3 ىشتەن جاناتىن قوزعالتقىشتاردىڭ نەگىزگى ەلەمەنتتەرى
4 ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشىڭ جۇمىس سيكلدەرى
5 پايدالانىلعان ادەبيەتتەر ءتىزىمى
كىرىسپە
ءىس جۇزىندە جارامدى العاشقى گازدىق ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشىن فرانسۋز مەحانيگى ەتەن لەنۋار قۇراستىردى (1860). 1876 جىلى نەمىس ونەرتاپقىشى نيكولاۋس اۋگۋست وتتو جەتىلدىرىلگەن 4 تاكتىلى گازدىق ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشىن جاسادى. بۋ ماشينالى قوندىرعىمەن سالىستىرعاندا ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشى قاراپايىم (ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشىتا ەنەرگيانى تۇرلەندىرگىش ءبىر بۋىن – بۋ قازاندى اگرەگات بولمايدى)، جيناقى، قۋات بىرلىگىنە كەلەتىن ماسساسى از ءارى ءتيىمدى بولىپ كەلەدى. ءبىراق ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشىنا جوعارى ساپالى وتىن (گاز، مۇناي) قاجەت.
1880 جىلى رەسەيدە وگنەسلاۆ ستەپانوۆيچ كوستوۆيچ العاشقى بەنزيندى-كاربيۋراتورلى قوزعالتقىشتى قۇراستىردى.
1897 جىلى نەم. ينجەنەرى رۋدولف ديزەل سىعىلۋ ناتيجەسىندە تۇتاناتىن قوزعالتقىشتى ۇسىندى. بۇل قوزعالتقىشتى پەتەربۋرگتەگى ل.نوبەل زاۋىتىندا جەتىلدىرۋ ناتيجەسىندە 1898 – 1899 جىلدارى وتىن رەتىندە مۇنايدى پايدالانۋ مۇمكىندىگى تۋدى.
1901 جىلى اقش-تا ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشى ورناتىلعان تۇڭعىش تراكتور جاسالدى. اعايىندى ورۆيل جانە ۋيلبۋر رايتار 1903 جىلى ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشى ورناتىلعان العاشقى ۇشاقتى، سول جىلى ورىس ينجەنەرلەرى “ۆاندال” كەمەسىنە ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشىن ورناتىپ، تۇڭعىش تەپلوحودتى جاسادى.
1924 جىلى ياكوۆ مودەستوۆيچ گاككەلدىڭ جوباسى بويىنشا سانكت-پەتەربۋرگتە تەپلوۆوز قۇراستىرىلدى. وتىننىڭ تۇرىنە قاراي ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشى سۇيىق وتىندى جانە گاز وتىندى قوزعالتقىش بولىپ بولىنەدى.
تۇرلەرى
ىشتەن جاناتىن قوزعالتقىشتاردىڭ توپتاستىرىلۋى (كلاسسيفيكاسياسى)
ىشتەن جاناتىن قوزعالتقىشتاردى:
ا) پايدالانۋ ماقساتى بويىنشا — كولىك، ستاسيونارلى، ارنايى بولىپ بولىنەدى.
ب) پايدالانعان وتىن تۇرىنە بايلانىستى — جەڭىل وتىن (بەنزين، گاز)، اۋىر سۇيىق وتىن (ديزەل، مازۋت).
ۆ) ىشتەن جاناتىن قوزعالتقىشتار جانۋشى قوسپانىڭ پايدا بولۋ ءتاسىلى بويىنشا:
1. قوزعالتقىشتاعى سىرتقى قوسپانىڭ پايدا بولاتىن، پروسەسس ءسيليندىرىنىڭ سىرتىندا وتەدى. ولارعا جاتاتىندارى: كاربيۋراتورلى جانە گازدى قوزعالتقىشتار؛
2. قوزعالتقىشتارداعى ىشكى قوسپانىڭ پايدا بولاتىن، پروسەسس سيليندىردە پايدا بولادى.
گ) جانعىش قوسپانىڭ تۇتاندىرۋ ءتاسىلى بويىنشا، بىلاي اجىراتادى:
1. سىعىلۋدان (ديزەلدەر) قوزعالتقىشتاعى تۇتانۋى. بۇل قوزعالتقىشتاردا وتىن جوعارعى تەمپەراتۋراسى اسەرىنەن، وزدىگىنەن تۇتانادى؛
2. قوزعالتقىشتى ەلەكتر ۇشقىنىمەن ىقتيارسىز تۇتاندىرۋ (بەنزيندى جانە گازدى)؛
د) جۇمىسشى ءسيليندىرىن جاڭا زاريادپەن تولتىرۋ ءتاسىلى بويىنشا:
1. ۇرلەۋسىز قوزعالتقىشتار، ولارعا، اۋانى كىرگىزۋ نەمەسە جانعىش قوسپالاردى (جاڭا زاريادتى) كىرگىزۋ، پىسپەك ءجۇرىسىنىڭ copy كەزىندە، سيليندىردەگى سيرەتىلۋ ەسەبىنەن ىسكە اسىرىلادى؛
2. قوزعالتقىشتى ۇرلەۋمەن اۋا كىرگىزىپ نەمەسە جۇمىسشى سيليندىرگە جانعىش قوسپانى كىرگىزىپ - جاڭا زاريادتى ەنگىزەدى.
ە) قۇرىلمالىق (كونسترۋكتيۆتى) نىشانى بويىنشا:
1. سيليندىرلەرىنىڭ ورنالاسۋى بويىنشا: تىك، گوريزونتالدى؛ V-تۇرىندەگىسى؛ جۇلدىزشا تۇرىندەگى جانە ت.ب بولىپ بولىنەدى؛
2. سيليندىرلەر سانى بويىنشا - ءبىر ءسيليندىرلى جانە كوپ ءسيليندىرلى؛
3. پىسپەك قوزعالىسىن بەرۋ ءتاسىلى بويىنشا - بىلىكسىز، وندا، پىسپەكتىڭ قايتىمدى، ۇدەمەلى قوزعالىسى، اينالۋشىعا تۇرلەنبەيدى، تىكەلەي اۋانى سىعۋعا بەرىلەدى (بىلىكسىز ديزەل - سىعىمداعىش) نەمەسە تۋربينانىڭ گازدى جەتەگى (گازدىڭ بىلىكسىز گەنەراتورى) جانە بىلىكتى، ونداعى پىسپەك قوزعالىسى، بۇلعاق پەن ايقالشىق كومەگىمەن، بىلىكتى اينالدىرۋ قوزعالىسى تۇرلەنەدى؛
4. اينالۋ جيىلىگى بويىنشا: باياۋ ءجۇرىستى، ارتىق اينالۋ جيىلىكتى، تەز جۇرگىزگىشتى.
ءسيليندردى جاڭا جانعىش قوسپامەن تولتىرۋ تاسىلىنە وراي ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشى
• 4-تاكتىلى جانە
• 2-تاكتىلى بولىپ بولىنەدى.
ج) جانعىش قوسپانى (وتىن مەن اۋادان قۇرالاتىن) دايىنداۋ تۇرىنە قاراي
• سىرتتاي جانە
• ىشتەي قوسپا تۇزەتىن بولىپ اجىراتىلادى.
سىرتتاي قوسپا تۇزەتىن ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشىنا
- كاربيۋراتورلى (ياعني سۇيىق وتىن مەن اۋا قوسپاسى كاربيۋراتوردا تۇزىلەتىن) جانە
- گاز ارالاستىرعىش (گاز بەن اۋادان قۇرالاتىن جانعىش قوسپا ارالاستىرعىشتا تۇزىلەدى) قوزعالتقىشتار جاتادى. سىرتتاي قوسپا تۇزەتىن ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشىنىڭ سيليندرىندەگى جۇمىستىق قوسپاسى ەلەكتر ۇشقىنى ارقىلى تۇتانادى.
ىشتەي قوسپا تۇزەتىن قوزعالتقىشتاردا (ديزەلدە) الدىن الا سىعىلۋ ناتيجەسىندە قىزعان اۋاعا بۇركىلگەن وتىن وزدىگىنەن تۇتانادى.
4 تاكتىلى كاربيۋراتورلى ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشىنىڭ جۇمىستىق سيكلى ەندى بىلىك 2 رەت اينالىپ، پورشەن 4 رەت ارلى-بەرلى ءجۇرۋ كەزىندە اتقارىلادى. 1-تاكتىنى جانعىش قوسپانىڭ سيليندرگە ەنۋ تاكتىسى دەپ اتايدى. بۇل تاكتىدە پورشەن جوعارى ءولى نۇكتەگە جىلجيدى، سول كەزدە ەنۋ كلاپانى اشىلىپ، جانعىش قوسپا كاربيۋراتوردان سيليندرگە كەلەدى. 2-تاكت كەزىندە پورشەن تومەن ءولى نۇكتەدەن جوعارى ءولى نۇكتەگە جىلجيدى. بۇل كەزدە سىرتقا شىعارۋ جانە ەنۋ كلاپاندارى جابىلادى دا، جانعىش قوسپا 0،8 – 2 من/م2 قىسىمعا دەيىن سىعىلادى. سىعىلۋ سوڭىندا قوس-پا تەمپەراتۋراسى 200 – 400° س-قا دەيىن جەتەدى. وسى مەزەتتە ەلەكتر ۇشقىنى بەرىلىپ، قوسپا تۇتانادى. جانۋ ناتيجەسىندە سيليندردەگى قىسىم 3 – 6 من/م2، تەمپەراتۋرا 1600 – 2200°س-قا جەتەدى. سيكلدىڭ 3-تاكتىسى – ۇلعايۋ، ياعني جۇمىستىق ءجۇرىس دەپ اتالادى. بۇل تاكتىنىڭ بارىسىندا وتىننىڭ جانۋى كەزىندە پايدا بولعان جىلۋ مەحانيكا جۇمىسقا تۇرلەنەدى. 4-تاكت سىرتقا گاز شىعارۋ تاكتىسى دەپ اتالادى. مۇندا پورشەن تومەنگى ءولى نۇكتەدەن جوعارعى ءولى نۇكتەگە كەلەدى دە، پايدالانىلعان گاز سىرتقا ايداپ شىعارىلادى.2 تاكتىلى كاربيۋراتورلى ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشىنىڭ جۇمىستىق سيكلى پورشەننىڭ 2 ءجۇرىسى كەزىندە، ياعني ءيىندى بىلىكتىڭ 1 اينالىسىندا ورىندالادى. مۇنداي قوزعالتقىشتاعى سىعىلۋ، جانۋ جانە ۇلعايۋ پروسەستەرى ءىس جۇزىندە 4 تاكتىلى ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشىمەن ۇقساس. 4 تاكتىلى ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشىمەن سالىستىرعاندا 2 تاكتىلى قوزعالتقىشتىڭ قۋاتى از بولادى.
ىشتەن جاناتىن قوزعالتقىشتاردىڭ نەگىزگى ەلەمەنتتەرى
كاربيۋراتورلى ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشى بىلىگىنىڭ اينالۋ شاپشاڭدىعى ادەتتە 3000 – 7000 اين/مين-قا تەڭ. جارىس ءاۆتوموبيلى مەن موتوسيكل قوزعالتقىشتارىنىڭ جيىلىگى 15000 اين/مين، كەيدە ودان دا جوعارى بولادى. ماسساسى بويىنشا جانعىش قوسپاداعى اۋانىڭ بەنزين بۋىمەن اراقاتىناسى – 15:1 شاماسىندا. قوزعالتقىش جانعىش قوسپاداعى اۋانىڭ بەنزين بۋىمەن سالىستىرعانداعى ۇلەسى 18:1-دەن تومەن جانە 12:1-دەن جوعارى بولسا عانا جۇمىس ىستەيدى. كاربيۋراتورلى ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشىنىڭ قۋاتىن سيليندرگە بەرىلەتىن قوسپا مولشەرىن وزگەرتۋ ارقىلى رەتتەۋگە بولادى. اينالۋ جيىلىگىنىڭ جوعارى بولۋى، قوسپاداعى وتىن مەن اۋانىڭ ءتيىمدى قاتىناسى قوزعالتقىش قۋاتىن ارتتىرۋعا اسەرىن تيگىزەدى. كاربيۋراتورلى ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشى ءسيليندرىنىڭ ديامەترىن ۇلكەيتسە، قوزعالتقىش دەتوناسياعا بەيىم كەلەدى. سوندىقتان قوزعالتقىش ءسيليندرىنىڭ ديامەترىن ۇلكەن ەتىپ جاسامايدى. ەڭ قۋاتتى 4 تاكتىلى كاربيۋراتورلى ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشىنىڭ قۋاتى 600 كۆت (800 ا. ك.). موتوسيكل كاربيۋراتورىنىڭ 2 جانە 4 تاكتىلى ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشىتارىنىڭ قۋاتى 3،5 – 45 كۆت-قا (5 – 60 ا.ك.) تەڭ. اۆياسيالىق پورشەندى قوزعالتقىشتاردىڭ قۋاتى 1100 كۆت-قا (1500 ا. ك.) جەتەدى. كاربيۋراتورلى ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشى – ءار ءتۇرلى توراپتار مەن جۇيەلەردەن قۇرالعان كۇردەلى اگرەگات.قوزعالتقىش قاڭقاسى – مەحانيزمدەر مەن جۇيەلەرگە تياناق (بازا) بولاتىن قوزعالمايتىن بولشەكتەر توبى. وعان كارتەر بلوگى، سيليندرلەر، ءيىندى بىلىك پودشيپنيكتەرىنىڭ قاقپاقتارى، كارتەر بلوگىنىڭ الدىڭعى جانە ارتقى بەتتەرى، سونداي-اق ماي قۇيىلاتىن استاۋ مەن ءبىرقاتار ۇساق بولشەكتەر جاتادى. قوزعالىس مەحانيزمىنە سيليندردەگى گاز قىسىمىن قابىلدايتىن جانە سول قىسىمدى قوزعالتقىشتىڭ ءيىندى بىلىگىنىڭ اينالدىرۋشى مومەنتىنە تۇرلەندىرەتىن قوزعالمالى بولشەكتەر جاتادى. ونىڭ قۇرامىنا پورشەن، شاتۋن، ءيىندى بىلىك پەن ماحوۆيك كىرەدى. گاز تاراتۋ مەحانيزمى جانعىش قوسپانى ءتيىستى سيليندرگە دەر كەزىندە بەرۋ جانە پايدالانىلعان گازدى سىرتقا شىعارۋ قىزمەتىن اتقارادى. بۇل مەحانيزم قۇرامىنا جۇدىرىقشالى بىلىك، يتەرگىش، شتانگا، كلاپاندى اشاتىن كۇيەنتە مەن ونى جاباتىن سەرىپپەلەر جاتادى. مايلاۋ جۇيەسى ۇيكەلىسكە تۇسەتىن بەتتەرگە جاعار ماي جەتكىزەتىن اگرەگات پەن ارنالار جۇيەسىنەن تۇرادى. سۋىتۋ جۇيەسى سۇيىقتى نەمەسە اۋالى بولۋى مۇمكىن. سۇيىق ارقىلى سۋىتقىش سۇيىقپەن (سۋ، انتيفريز) تولتىرىلعان سيليندر استارلارىنان، سورعىدان، رادياتوردان (سۇيىق جەلدەتكىش تۋدىراتىن اۋا اعىنىمەن سۋىتىلىپ وتىرادى) جانە سۋ تەمپەراتۋراسىن رەتتەپ وتىراتىن قۇرىلعىدان قۇرالادى. اۋامەن سۋىتۋ سيليندرلەردى جەلدەتكىشپەن نە اۋا اعىنىمەن (موتوسيكلدە) ۇرلەۋگە نەگىزدەلگەن. قورەكتەندىرۋ جۇيەسى قوزعالتقىشتىڭ جۇمىس رەجيمىنە سايكەس بەلگىلى پروپورسيادا ءارى قوزعالتقىشتىڭ قۋاتىنا سايكەس قاجەتتى مولشەردە وتىن مەن اۋادان جانعىش قوسپا دايىنداۋ قىزمەتىن اتقارادى. بۇل جۇيە وتىن باگىنان، ايدامالاۋ سورعىسىنان، سۇزگىدەن، تۇتىكتەر مەن كاربيۋراتوردان قۇرالادى. تۇتاندىرۋ جۇيەسى جانۋ كامەراسىنداعى جانعىش قوسپانى تۇتاندىراتىن ۇشقىن تۋدىرۋ ءۇشىن قاجەت. بۇل جۇيەنىڭ قۇرامىنا توك كوزدەرى – اككۋمۋلياتور مەن گەنەراتور، ۇزگىش ەنەدى. وتالدىرۋ جۇيەسى ەلەكترلىك ستارتەردەن، بەرىلىس شەستەرنيالارىنان، توك كوزى مەن ديستانسيالىق باسقارۋ ەلەمەنتتەرىنەن قۇرالادى. جانعىش قوسپانى ەندىرۋ جانە قايتا شىعارۋ جۇيەسىنە تۇتىكتەر، اۋا سۇزگى جانە باسەڭدەتكىش جاتادى. گازدى ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشى كوبىنەسە تابيعي نەمەسە سۇيىق وتىننىڭ جانۋى كەزىندە پايدا بولاتىن گازبەن جۇمىس ىستەيدى. ول سونىمەن قاتار قاتتى وتىننىڭ شالا جانۋى كەزىندە بولىنەتىن گازبەن، مەتاللۋرگيا جانە كاناليزاسيا گازبەن دە جۇمىس ىستەيدى. گازدى ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشىنىڭ 4 تاكتىلى جانە نە 2 تاكتىلى ءتۇرى بار. قوسپانىڭ ءتۇزىلۋى جانە تۇتانۋ ءتاسىلى بويىنشا گازدى ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشى، سىرتتاي قوسپا ءتۇزىپ ۇشقىننان وت الاتىن ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشى، سىرتتاي قوسپا ءتۇزىپ سىعىلۋ ناتيجەسىندە تۇتاناتىن ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشى جانە ىشتەي قوسپا ءتۇزىپ ۇشقىنمەن وت الاتىن ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشى بولىپ اجىراتىلادى. تابيعي گازبەن جۇمىس ىستەيتىن گازدى ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشى ستاسيونار ەلەكتر ستانسياسىندا، كومپرەسسورلى گاز ايدايتىن قوندىرعىلاردا، ت.ب. پايدالانىلادى. ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشى جۇمىسىنىڭ تيىمدىلىگى، ونىڭ پ.ءا. كوەففيسيەنتىمەن سيپاتتالادى. كەمەلدەندىرىلگەن ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشىنىڭ ەڭ ۇلكەن پ.ە.كوەففيسيەنتى 44%. ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشىتار جانە باسقا دا جىلۋ قوزعالتقىشتارى گيدراۆليكا جانە ەلەكترلىك قوزعالتقىشتار سياقتى تۇراقتى ەنەرگيا كوزىنە (مىسالى، سۋ قورى، ەلەكتر ستانسياسى، ت.ب.) تاۋەلدى ەمەس. ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشى قوندىرعىلارى كەز كەلگەن جەردە جۇمىس ىستەي الاتىندىقتان، ولار كولىكتە (اۆتوموبيلدە، ا. ش. جانە جول قۇرىلىس ماشينالارىندا، وزدىگىنەن جۇرەتىن اسكەري تەحنيكادا) كەڭىنەن پايدالانىلادى. قازىرگى كەزدە ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشىنىڭ قۋاتىن، سەنىمدىلىگى مەن ۇزاق مەرزىمگە شىدامدىلىعىن ارتتىرۋ، ماسساسى مەن گاباريتىن كىشىرەيتۋ، ولاردىڭ جاڭا قۇرالىمدارىن جاساۋ (مىسالى، ۆانكەل قوزعالتقىشى) جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. سونىمەن بىرگە اۆتوموبيل كولىكتەرىندەگى كاربيۋراتورلى ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشىن ديزەلمەن الماستىرۋ، كوپ وتىندى قوزعالتقىشتى پايدالانۋ، اينالۋ جيىلىگىن ارتتىرۋ مۇمكىندىكتەرى قاراستىرىلۋدا.قوزعالتقىش، مىنا نەگىزگى بولىكتەردەن تۇرادى: اينالشىق - بۇلعاق مەحانيزمدەردەن (پىسپەكتەن، بۇلعاق، يىلمەلى بىلىكتەن جانە سەرمەردەن)؛ قوزعالتقىش كورپۋسىنان (ىرگە تاس راماسى پودشيپنيگىمەن، كارتەردەن، ءسيليندىرلى بلوك تولكەسىمەن جانە سيليندىرلىك قاقپاقپەن)؛ گاز ءبولىپ تاراتۋشى مەحانيزمنەن (ءبولىپ تاراتقىش بىلىكتەن، شەستەرنادان، قاقپاقشادان، كولدەكتەن، يتەرۋشىدەن جانە باسقالارى)؛ قورەكتەندىرۋشى جۇيەلەردەن، (وتىن باكتارىنان، سۇزگىشتەردەن، وتىن سۇيىق سورعىشتارىنان، بۇرىككىشتەرىنەن، كاربيۋراتوردان، وتىن جۇرگىزگىشتەردەن جانە باسقالارىنان)؛ مايلاۋشى جۇيەلەردەن جانە سالقىنداتقىش جانە قوسىمشا قۇرىلعىلاردان.پىسپەك - قوزعالتقىشتىڭ، ەڭ جاۋاپتى تورابى. ول، ەداۋىر مەحانيكالىق جانە جىلۋلىق جۇكتەمەگە ۇشىرايدى، سوندىقتان، جانۋشى كامەرانى مۇقيات نىعىزداۋى ءتيىس جانە ونىڭ تابانىنان جىلۋدى الىپ كەتۋىن قامتاماسىز ەتۋى كەرەك. پىسپەككە، گاز كۇشىنىڭ ارەكەتى، بۇلعاق مەن يىلمەلى بىلىككە بەرىلەدى.پىسپەكتىڭ جىلۋى كەزىندە، مايمەن، سيليندر قابىرعاسىن مايلايدى دا، سۇيىق سورعىش شىعىرشىعى ارەكەتى ەسەرىنەن، ءۇمتى- لۋىنان - قاناۋمەن، ولار جىلجىپ جەنە مايدى تومەننەن جوعارى قوتارىلعاننان كەيىن - جاعۋشى كامەراعا تۇسەدى. وسىنى بولدىرماۋ ءۇشىن، ماي جيناپ الۋشى شىعىرشىقتى قولدانادى، ونىڭ ورنالاسۋى، نە تىكەلەي نىعىزداۋشىسىنىڭ استىنا (كومپرەسسيوندى) شىعىرشىقپەن نەمەسە پىسپەكتىڭ تومەنگى بولىگىنە ورنالاستىرادى. پىسپەكتىڭ، شىعىرشىقتان تومەن وتكەن كەزىندە، ءوزىنىڭ تومەنگى جاقتاۋىمەن، سيليندر قابىرعاسىنان مايدى تۇسىرەدى دە، ول قاناۋ بويىنشا، اعىپ جەنە تەسىك، ارقىلى پىسپەك ىشىنە جانە كارتەرگە اعادى. جوعارعى ءجۇرىس كەزىندە، شىعىرشىق ماي سىناسىنا قالقىپ شىعادى. پىسپەكتى ساۋساقتىڭ اتقارار قىزمەتى - قوزعالتقىشتى پىسپەك- پەن ءشارنيرلى قوسىلىس جاساۋعا ارنالعان. پىسپەكتى ساۋساق، قال- قىمالى جەنە بەكىتىلگەن تۇردە بولادى. قازىرگى كەزدەگى قوزعالت- قىشتاردا، نەگىزىنەن قالقىمالى ساۋساقتى قولدانادى.ولاردىڭ، ءوستى جىلجۋىن، سەرىپپەلى شىعىرشىق شەكتەيد نەمەسە ءاليۋمينييلى ءبۇقتىرمانى قولدانادى. بۋلگاق جوعارعى پىسپەكتى جەنە تومەنگى اينالشىقتى بۇركەنشىكتەن جانە ستەردەننەن تۇرادى. ول پىسپەكتەن يىلمەلى بولىككە كۇش بەرەدى. پىسپەكتى ساۋساق ءۇشىن، جوعارعى بۇركەن- شىككە قولا تولكەنى ورنالاستىرادى. ءبۇلعاقتىڭ جوعارعى بۇركەنشىگىنە اجىرامايتىن قىلىپ، تومەنگىسىن - اجىرايتىن قىلىپ جاسايدى. ءبۇلعاقتىڭ، تومەنگى بۇركەنشەگىنىڭ جارتىسىن يىلمەلى بىلىكپەن جالعاستىرىپ، انتيفريكسيالى مەتالمەن قابات-قابات توسەنىشپەن وراپ ورناتادى. ءبۇلعاق وزەگى دوڭگەلەك نەمەسە قوستاۆرلى قيما تۇرىندە بولادى.قوزگالتسىشتىڭ يىلمەلى بىلىگى ىرگەلى جەنە بۇلعاقتى مويىنمەن جەنە ۇرتىنان، تۇرادى. قوزعالتقىشتى ءجۇمىسى كەزىندە، يىلمەلى گاز كۇشىنىڭ قىسىمىمەن، ينەرسيا كۇشىمەن جانە اينالۋ ءبۇرىشى مومەنتپەن جۇكتەمەلەنەدى. بىلىكتەگى ينەرسيالى كۇشتىڭ ارەكەتىن ازايتۋ ءۇشىن قارس: سالماقتى ورناتۋى مۇمكىن. يىلمەلى بىلىكپەن ءتۇتىنۋشىعا جۇكتەمەن: بەرۋىنەن باسقا، رەتتەۋشىنىڭ ءبولىپ تاراتۋشى بولىگىن اينالدىرۋىن. سۇيىق سورعىشتاردى جەنە باسقا دا قوسىمشا مەحانيزمدەردى جۇمك ىستەۋىن جۇرگىزەدى.كوپ ءسيليندىرلى قوزعالتقىشتاردىڭ بىلىك يندەرىنىڭ ارالىك ءبۇرىشىن، جەكە سيليندىرلەردىڭ ءۇشقىندارىنىڭ كەزەكتىلىگىن، ەسەپكە الا وتىرا ورىندايدى، ءجۇرىس، ءبىر قالىپتىلىعىن جەنە ەڭ جاقسى تۇرىندەگى ينەرسيالى كۇشتەردىڭ تەڭگەرىلگىشتىگىمەن جاسالىنادى.ءتورت تاكتىلى قوزعالتقىشتاردىڭ كورپۋسى، ءسيليندىر بلوكتارىنان، ولار انكەرلى بايلانىستىڭ كومەگى ارقىلى، كارتەرمەن، قوسىلىسقان جەنە شپيلكامەن ءقۇراستىرىلعان، كارتەر، ىرگە تاستى رامامەن بىرگە ءقۇرايتىن جەنە ءتۇعىرىق - ماي جيناۋشىمەن بىرگە ورنالاستىرىلادى. بلوكقا، ءسيليندىرلى گيلزا پرەسستەنگەن. گيلزا مەن ءسيليندىر قابىرعاسىنىڭ ارالىق كەڭىستىگىن، سۋلى سالقىنداتقىش كويلەك (سۋلى گيلزا) اتقارادى. ىرگەلى پودشيپنيك، كارتەردىڭ كولدەنەڭ بولىگىنە ورنالاسقان، ءسيليندىرلى بلوكتىڭ، سول جاعىندا ءبولىپ تاراتۋشى بولىگى جانە سىرتقا شىعارۋشى جانە كىرگىزۋشى كلاپاندار جەتەگىنىڭ مەحانيزمدەرى ورنالاسقان. ءسيليندىر قورابىنىڭ قاقپاعىن بەكىتۋ ءۇشىن شپيلكا ورنالاسقان.گازدى، ءبولىپ تاراتۋشى مەحانيزم، قوزعالتقىشتاعى ەربىر، ءجۇمىسشى سيكلىنداعى، كلاپاننىڭ اشىلۋىن جەنە جابىلۋ ۋاقى- تىن قامتاماسىزداندىرادى. گازدى ءبولىپ تاراتۋشى مەحانيزم- دەردىڭ، ەكى ءتيپىن اجىراتادى: كلاپاننىڭ جوعارعى جاعىندا ورنالاسۋى - سيليندر قاقپاعى قاقپاقشادا ورنالاسقان جەنە قاقپاقشانىڭ تومەنگى جاعىندا ورنالاسقانىندا، قاقپاقشالار، سيليندر بلوگىندا ورنالاسقان جاعدايىندا.ديزەلدىڭ قورەكتەندىرۋشى جۇيەلەرىنە، وتىندى ايدامالاۋشى سۇيىق سورعىش جەتكىزەدى، قاتقىل جەنە ءجۇقا سۇزگىمەن وتىن تازالاۋ. سيركۋلياسيالاۋ جۇيەسىندەگى قىسىم رەتتەۋشى، وتىن سۇيىق سورعى- شىنىڭ، جوعارعى قىسىمدىسى جانە ولاردىڭ اتقارار قىزمەتى تومەن- دەگىدەي: بەلگىلەنگەن مومەنتتەگى، وتىندى سيليندىرگە دوزالاپ بەرۋگە ارنالعان جەنە بۇرىككىشتىڭ توزاڭداتۋىن جەنە سىعۋشى كالورانىن كولەمى بويىنشا، وتىندى ءبىر قالىپتى ءبولىپ تاراتۋ جۇرگىزەدى.
ىشتەن جانۋ قوزعالتقىشىڭ جۇمىس سيكلدەرى
ىشتەن جاناتىن قوزعالتقىشتاردىڭ گاز تۇرىندەگى وتىنمەن جۇمىس اتقارۋى كەلەسى رەتتىكتە بولادى. ونداعى جانعىش گاز (گەنەراتوردىڭ، سۇيىتىلعان جانە باسقا)، بەلگىلى پروپورسيالى اۋامەن ارالاستىرادى جانە وسىنداي جانعىش قوسپا، قوزعالتقىشقا كىرەدى دە، وتىن تۇتانادى، جانعىش ءونىم كەڭەيەدى دە، جۇمىس اتقارىلادى. سۇيىق وتىن - بەنزين، سپيرت، كەروسين، ديزەلدى وتىندار (گازدى جانە سوليارلى ماي)، مۇناي - بەلگىلى مولشەردەگى اۋامەن توزاڭدى تۇرىندە قوزعالتقىشقا ەنگىزىلەدى دە، وسىلاردىڭ ناتيجەلەرىندە جانعىش قوسپا پايدا بولادى.
قاتتى وتىندى ىشتەن جاناتىن قوزعالتقىشتا، تىكەلەي توزاڭ تۇرىندە جۇمىسشى كەڭىستىكتە پايدالانۋ، ازىرشە قاناعاتتانارلىق ناتيجە بەرگەن جوق، سەبەبى، جانعىش زاتتاردى اۋامەن جاقسى ارالاستىرۋ مۇمكىندىگى جوق جانە قوزعالتقىشتان، ونىڭ كۇلىن الىپ كەتۋ دە ناتيجەسىز بولىپ وتىر
پايدالانىلعان ادەبيەتتەر ءتىزىمى
1. ايتالييەۆ ش.م.، دۇزەلبايەۆ س.ت. ماترەيالدار كەدەرگىسى: ەسەپتەر شىعارۋعا
2. امانجول م. نۇعىمان. تەوريالىق مەحانيكا نەگىزدەرى. – شاكارىم
3. دەتالي ماشين ي وسنوۆى كونسترۋيروۆانيا/پود رەد. م.ن. ەروحينا.
4. دۇزەلبايەۆ س.ت.، التىباساروۆ ر.م.، جۋماديلوۆ س.ك.، تايشۋبەكوۆا ا.ج.
5. دۇزەلبايەۆ س.ت. مەحانيكا. وقۋلىق جوعارعى جانە ورتا كاسىپتىك
6. دۇزەلبايەۆ س.ت.، التىباساروۆ ر.م.، جۋماديلوۆ س.ك.، سارىموۆ ە.ك.،
7. دۋنايەۆ پ.ف.، لەليكوۆ و. پ. دەتالي ماشين. كۋرسوۆوە
8. جولداسبەكوۆ ءو.ا.، ساعيتوۆ م.ن. تەوريالىق مەحانيكا.-الماتى: اتامۇرا، 2002.
9. يۆانوۆ م.ن. دەتالي ماشين: ۋچەب. دليا ستۋدەنتوۆ ۆىسش.
10. قازاقشا-ورىسشا، ورىسشا-قازاقشا تەرمينولوگيالىق سوزدىك: 7 توم، ماشيناجاساۋ/جالپى رەداكسياسى.
You Might Also Like
-
«بولاشاق» حالىقارالىق ستيپەندياسى — ازاماتتاردىڭ شەتەلدىك جەتەكشى جوعارى وقۋ ورىندارىندا كۇندىزگى وقۋ نىسانى بويىنشا وقۋى نەمەسە شەتەلدىك ۇيىمداردا تاعىلىمدامادان ءوتۋى ءۇشىن قازاقس...
