InfoHub Logo

ءبىزدىڭ جاقتا قىس تۇسكەن كەزدە قارلىعاشتار ۇشىپ باراتىن سوناۋ يت ارقاسى قيانداعى ءبىر ەلدە كورول بولىپتى. ونىڭ وندىردەي ون ءبىر ۇلى، ەليزا دەگەن جالعىز قىزى بار ەدى. ءاعالى-ىنىلى ون ءبىر حانزادا مەكتەپتە ساباق الاتىن. ومىراۋلارىنا جۇلدىز تاعىپ، بەلدەرىنە قىلىش بايلاپ جۇرەتىن. التىن تاقتاعا الماس قالاممەن جازاتىن. ءبارى دە ساباققا جۇيرىك وقۋعا العىر بولۋشى ەدى. حانزادا ەكەندىكتەرى ايتپاي-اق كورىنىپ تۋراتىن. ورتالارىنداعى جالعىز قارىنداسى ەليزا اينا شىنىدان جاسالعان ۇزىن ورىندىقتا كورولدىكتىڭ بايلىعىنىڭ قاق جارتىسىن بەرىپ، ساتىپ العان سۋرەت كىتاپشانى تاماشالاپ وتىراتىن.

يا، بۇل بالالاردىڭ تۇرمىسى جاقسى-اق ەدى! ءبىراق باقىتتارى ۇزاققا بارمادى...

بالالاردىڭ شەشەسى دۇنيە سالىپ، اكەسى توسەك جاڭعىرتتى. كورول ءبىر زالىم ايەلگە ۇيلەندى دە، ول جەتىم بايعۇستاردى يت ەتىنەن دە جەك كورەتىن بولدى. مۇنى بالالار كەلگەن كۇنى-اق بايقادى. سارايدا ساۋىق-سايران بولىپ، بالالار بالالىعىن جاساپ، ءبىرى مەيمان، ءبىرى قوجايىن بوپ ويناماق ەدى. مۇندايدا، ولاردان ەشكىم ءتاتتى تاعام مەن وتقا كومگەن المانى ايامايتىن، ال وگەي شەشە، ولارعا ءبىر تاباق قۇم سالىپ بەردى دە، ءتاتتىنىڭ ورنىنا سونى جەڭدەر، وسىمەن ويناڭدار! – دەدى.

ءبىر اپتا وتپەي جاتىپ، وگەي شەشە قارشاداي ەليزادان قۇتىلعىسى كەپ دەريەۆنياداعى قارا شەكپەن شارۋانىڭ تاربيەسىنە بەردى. سونان سوڭ سورلى حانزادالاردى كورول اكەسىنە جامانداپ-جامانداپ، ەندىگارى كورمەيتىندەي ەتىپ ارازداستىرىپ قويدى.

— جوعالىڭدار كوزىمنەن! – دەدى، ءبىر كۇنى زالىم ايەل. – قاڭقىلداۋعا ءۇنى جوق، قايعىسىز وتەر كۇنى جوق، قاڭعىباس قۇس بولىڭدار، ءوز كۇندەرىڭدى وزدەرىڭ كورىڭدەر.

وگەي شەشەنىڭ قارعىسى، ايتەۋىر، تۇگەل ورىندالا قويعان جوق، حانزادالار، شىنىندا دا، تاڭعاجايىپ ون ءبىر جابايى اققۋدىڭ كەيپىنە ەنىپ، ساراي تەرەزەسىنەن قيقۋلاسىپ ۇشىپ شىقتى دا، ورمان توعايدىڭ ۇستىمەن ورلەي سامعاپ، الىسقا ساپار شەكتى.

ولار دەريەۆنياداعى كىشكەنتاي ءۇيدىڭ تەرەزەسىنەن قيقۋلاپ وتكەندە، ءالى تاڭ اتىپ، كۇن شىقپاعان كەز، قارىنداسى ەليزا ءالى شىرت ۇيقىدان ويانباعان بولاتىن. اققۋلار شاتىردىڭ ءدال توبەسىنەن مويىندارىن سوزىپ، قاناتتارىن سىمپىلداتىپ، سۇڭقىلداتا داۋىس قىلىپ ءوتىپ بارادى. ءبىراق ولاردى كورگەن ەشكىم جوق. جىگەرلەرى قۇم بولىپ، سورلى اققۋلار ۇشىپ ءوتتى. ولار قازباۋىر بۇلتتارمەن جارىسا، شىرقاۋ بيىككە كوتەرىلىپ، ءبىر شەتى سوناۋ تەڭىزگە بارىپ قۇلاعان ۇلانعايىر قارا ورمانعا بەت الدى.

شارۋانىڭ ۇيىندە كىشكەنتاي ەليزا جاسىل جاپىراقتارمەن عانا وينايتىن، ودان باسقا ويىنشىعى دا جوق. جاپىراقتىڭ ءدال ورتاسىنان كىشكەنتاي عانا تەسىك جاساپ، سودان كۇن نۇرىنا سىعالاپ قاراسا، اعالارىنىڭ جاۋدىراعان كوزدەرى كوز الدىندا تۇراتىن ءتارىزدى؛ كۇن نۇرىنىڭ ىستىق لەبى بەتىنە ءتيىپ كەتسە، اعالارى بەتىنەن ءسۇيىپ جاتقانداي سەزىنەدى.

كۇن ارتىنان كۇن ءوتتى، بىر-بىرىنەن اۋمايتىن راۋشان گۇلدى سامال جەل جەلپىپ وتسە، جاپىراقتارى سىبدىر قاعادى: «سەندەردەن سۇلۋ بار ما ەكەن بۇل جالعاندا؟» دەيدى، گۇلگە سامال جەل.

راۋشان گۇل باسىن شايقاپ: «ەليزا بارىمىزدەن دە سۇلۋ»، – دەدى. جەكسەنبى كۇندەرى ەسىك الدىنا شىعىپ دۇعالىق وقىعان كەمپىر كورسە، سامال جەل كىتاپ بەتىن جەلپىپ وتەدى دە:

— «بۇل جالعاندا سەندەردەن اقىلدى، سەندەردەن ىزگى كىم بار؟» – دەيدى ىنتىعىپ. «ەليزا بارىمىزدەن دە اقىلدى، بارىمىزدەن دە ىزگى»، – دەيدى كىتاپ، راۋشان گۇل دە، كيەلى كىتاپ تا ادىلىنەن قاق جارىلىپ.

سويتە-سويتە ەليزا اقىرى ون بەس جاسقا تولىپ، ۇيىنە قايتتى. ەليزانىڭ اي دەسە اۋزى بار، كۇن دەسە كوزى بار اسقان سۇلۋ قىز بولعانىن كورىپ، وگەي شەشەسىنىڭ ءىشى ورتەنىپ كەتە جازدادى، وعان ابدەن وشىگىپ الدى. وگەي قىزدى دا جابايى اققۋعا اينالدىرىپ جىبەرەر ەدى، ءبىراق كورول ءوز قىزىن كورمەك بوپ شاقىرتىپ قالعاندىقتان، ويتۋگە وگەي شەشەنىڭ باتىلى بارمادى.

ءتىپتى بولماعان سوڭ كوروليەۆا تاڭەرتەڭ ەرتەمەن اينالاسىنا جايناعان قالى كىلەم، جۇپ-جۇمساق جولبارىس تەرىلەرى توسەلگەن حاۋىزعا كەلدى دە، ءۇش باقانى ۇستاپ الىپ، تۇمسىقتارىنان ءبىر-بىر ءسۇيىپ، بىرىنشىسىنە بىلاي دەدى:

— ەليزا كەلىپ سۋعا تۇسكەن كەزدە توبەسىنە سەكىرىپ ءمىنىپ ال، وزىڭنەن اۋمايتىن ءميعۇلا بولسىن! ال، سەن، – دەدى ول ەكىنشى باقاعا، – ەليزانىڭ ماڭدايىنا سەكىر، وزىڭنەن اۋمايتىن جەكسۇرىن بولسىن؛ سويتسەڭ، ونى تۋعان اكەسى دە تانىماي قالادى! ال، سەن، – دەپ سىبىرلادى ول ءۇشىنشى باقاعا، – تۇپ-تۋرا جۇرەگىنە سەكىر، جۇرتتان اسقان زۇلىم بولسىن دا، سول زۇلىمدىعىنان ءوزى عانا قورلىق كورەتىن بولسىن!

سونى ايتىپ ول باقالاردى سۋعا لاقتىرىپ جىبەرىپ ەدى، سۋدىڭ بەتى جاپ-جاسىل بوپ كەتتى. سودان كەيىن كوروليەۆا ەليزانى شاقىرىپ، كيىمىن شەشىندىردى دە، سۋعا ءتۇس دەپ بۇيىردى. ەليزا سۋعا ءتۇسىپ ەدى، ءبىر باقا شاشىنا جابىستى دا، ءبىر باقا ماڭدايىنا سەكىردى، ءبىر باقا كەۋدەسىنە قونىپ الدى. ءبىراق قىز وسىنىڭ بىردە-بىرىن اڭعارعان جوق؛ قىز حاۋىزدان شىققاندا، سۋدىڭ بەتىندە ءۇش بىردەي كوكنار گ ۇلى قالقىپ ءجۇردى. ولار ەليزانىڭ باسى مەن كەۋدەسىنە سەكىرگەن ءۇش باقا ەدى. ەگەر مىستان ولاردى تۇمسىقتارىنان سۇيمەگەندە، ۇشەۋى دە قىپ-قىزىل راۋشان گۇلىنە اينالاتىن ەدى. ەليزاعا ونىڭ سيقىرى داۋا بولمادى، ويتكەنى ول جۇرەگى ىزگى، كۇنادان پاك قىز بولاتىن.

مۇنى كورىپ، زالىم كوروليەۆا ەليزانى گرەك جاڭعاعىنىڭ مايىمەن سىلاپ، كىرشىكسىز اپپاق ءتانىن قارا قوشقىل تۇسكە ەنگىزدى دە، جىبەكتەي قولاڭ شاشىن ۇيپا-تۇيپا عىپ ۇيىستىرىپ تاستادى. اسقان سۇلۋ ەليزا ادام تانىماستاي وزگەردى. كورولدىڭ ءوزى دە كورگەندە شوشىپ كەتىپ، بۇل مەنىڭ قىزىم ەمەس دەپ، ماڭايىنا جولاتپاي قويدى. شىنجىرداعى ءيتى مەن بولمەسىنە ۇيا سالعان قارلىعاشتان باسقا ونى جاندى كارعا تانىماي قويدى. ولاردىڭ قولىنان نە كەلسىن، ايتقانىن كىم ەلەسىن.

ەليزا سورلى ەڭىرەپ جىلاپ جىبەردى، ەسىنە ەل اقتاپ كەتكەن اعالارى ءتۇستى. ىشىنە شەر تولعان سوڭ، ەشكىمگە بىلدىرمەي سارايدان شىقتى دا، ميداي دالا، مي باتپاقتى كەشىپ ءوتىپ، كۇنى بويى ءجۇرىپ، الىستاعى يت تۇمسىعى باتپايتىن قارا ورماندى بەتكە الىپ جۇرە بەردى، جۇرە بەردى. قاي ارادان ىزدەرىن، قاي ولكەنى كەزەرىن بىلمەسە دە، ساعىنعان باۋىرلارىمدى قايتسەم دە تابام، تۋعان ءۇي، وسكەن بوساعاسىنان قۋعىن كورىپ، قاڭعىپ كەتكەن اعالارىما قايتسەم دە جولىعام دەپ، بەكەم بەل بۋدى.

ەليزا ورمان ىشىنە كىرىسىمەن، قاراڭعى ءتۇسىپ، سورلى قىز اداستى دا كەتتى. سونان سوڭ قىز جۇمساق مۇكتىڭ ۇستىنە بۇك ءتۇسىپ جاتا كەتىپ، تاڭىرىسىنە جالبارىندى دا، قۇلاعان اعاشتىڭ تۇبىرىنە باسىن سالدى. ورمان ءىشى قۇلاققا ۇرعان تاناداي تىپ-تىنىش. ءشوپتىڭ ۇستىندە اداسىپ جۇرگەن جۇلدىزداي جۇزدەگەن جالتىراۋىق قوڭىزدار ءورىپ ءجۇر. ەليزا ءبىر بۇتاقتى سىلكىپ قالىپ ەدى، سامساعان وت ۇشقىندارىنداي جەرگە شاشىراپ ءتۇستى.

ەليزا ءتۇن بالاسى تۇسىندە ءوزىنىڭ باۋىرلارىن كورىپ شىقتى. ءبارى دە باياعى بۇل ەكەن دەيدى، ۋ-شۋ بوپ اسىر سالىپ ءجۇر. التىن تاقتاعا الماس قالاممەن جازۋ جازىپ، كورولدىكتىڭ تەڭ جارتىسىن بەرىپ ساتىپ العان سۋرەت كىتاپشالاردى تاماشالاپ وتىر ەكەن دەيدى. ءبىراق ولار بۇرىنعىداي ءارىپ پەن دوڭگەلەك بىردەمەلەردى تەككە شيمايلاماي، باستارىنان وتكەن حيكايالارىن، كورگەن ازابىن ءبىرىن قالدىرماستان بىر-بىرىنە بايانداپ وتىر ەكەن دەيدى. ال كىتاپتاعى سۋرەتتەردىڭ ءبارى – جاندى سۋرەت، جاندى ماقلۇقات ەكەن دەيدى. قۇستار كادىمگىدەي سايراپ، ادامدار كىتاپ بەتىنەن كادىمگىدەي سەكىرىپ جەرگە ءتۇسىپ، ەليزامەن، ونىڭ باۋىرلارىمەن كادىمگىدەي تىلگە كەلەدى ەكەن دەيدى. ەليزا كىتاپ پاراقتارىن اۋدارعان سايىن باسقا بەتتەگىلەرمەن بىلىعىپ كەتپەس ءۇشىن، سۋرەتتەردىڭ ءبارى سەكىرىپ-سەكىرىپ ءوز ورىندارىنا تۇرا-تۇرا قالادى ەكەن دەيدى.

ەليزا ۇيقىسىنان ويانعاندا، كۇن ارقان بويى كوتەرىلىپ قالىپتى. كۇننىڭ كوزىن قوپ-قويۋ جاسىل جاپىراقتار تاسالاپ كورسەتپەيدى، ءبىراق ونىڭ نازىك نۇرلارى التىن تورعىنداي ساۋلە شاشىپ، شىنار بيىك ءزاۋلىم اعاشتاردىڭ ۇشار باسىنا ورمەلەپ شىعىپتى. كوگال، جاسىل جاپىراق حوش ءيىسىن شاشىپ، قۇيتاقانداي قۇستار ەليزانى توڭىرەكتەپ ۇشىپ-قونىپ ءجۇر، يىعىنا كەلىپ، قونعىسى دا كەلەتىن ءتارىزدى. سۋ سىلدىرىن قۇلاعى شالدى. سان بۇلاق سىڭعىرلاي كەلىپ توعىسىپ، ءتۇبى قايراڭ كۇمىس قۇم تاماشا ءبىر حاۋىزعا سايىپتى. يا، اينالاسىن قالىڭ بۇتا-شىلىك باسىپ كەتىپتى. ءبىراق ءبىر تۇسىنان ەلىكتەر سۋاتقا باراتىن سوقپاق سالىپ العان ەكەن. ەليزا سول سوقپاقپەن سۋات باسىنا كەلدى. سۋىنىڭ مولدىرلىگى سونداي، ەگەر دە سامال جەل اعاش پەن بۇتانىڭ، قامىس پەن قۇراقتىڭ سۋ بەتىندەگى ساۋلەسىن شىمشىلاپ تەربەتىپ تۇرماعاندا، ۇلى سۋرەتشىنىڭ قولىنان شىققان عاجايىپ كورىنىس دەپ قالۋعا بولار ەدى. شۇعىلامەن شاعىلىسىپ، كولەڭكەگە قىمسىنا بوي تاسالاعان ءار جاپىراق ايناداي جارقىراعان ايدىن كولدىڭ بەتىنەن، الاقانعا سالعانداي ايقىن كورىنىپ تۇر.

سۋ بەتىنەن ءوزىنىڭ ءجۇزىن كورگەندە، ەليزا سەلك ەتىپ شوشىپ كەتتى. بەت-اۋزى قارا قوجالاق، ادام تانىعىسىز ءبىر جەكسۇرىن بوپ كەتىپتى. ءبىراق كوز جاسىنداي ءمولدىر سۋمەن بەتى-قولىن شايىپ جىبەرىپ ەدى، باياعى ۋىزداي اپپاق ءتانى قايتادان جارقىراپ شىعا كەلدى. مۇنى كورىپ ەليزا تۇگەل شەشىندى دە، ساپ-سالقىن مەرۋەرت سۋعا شومىلىپ الدى. دۇنيەدە تەڭدەسى جوق اسقان سۇلۋ كورول قىزىنىڭ كەيپىنە قايتا ءتۇستى.

جۋىنىپ، كيىنىپ، تارانىپ-سىلانىپ بولعاننان كەيىن، ول سىلدىراپ اققان بۇلاققا كەلدى. ونىڭ ءموپ-مولدىر تاپ-تازا سۋىنان قوس ۋىستاپ قانىپ ءىشتى دە، ورمان ىشىمەن باسى اۋعان جاعىنا جۇرە بەردى. بار ارمانى – باۋىرلارىن كورۋ. پىسكەن جەمىستەن يىلگەن جابايى الما اعاشىن كورىپ، ەليزا جۇرەك جالعاپ الدى دا، ەڭكەيگەن بۇتاقتارىنا تايانىش قويىپ، ورمان قويناۋىنا جول تارتتى. اينالاسى تىم-تىرىس، تىپ-تىنىش، قىزدىڭ ءوز اياعىنىڭ تىقىرى، قۋ ءشوپتىڭ سىبدىرى عانا ەستىلەدى. وسىناۋ مەڭىرەۋ ورمان تۇكپىرىنە بىردە-بىر جان تۇمسىعىن سۇقپايدى ەكەن، كۇننىڭ كوزى تۇسەتىن بىردە-بىر ساڭىلاۋ بولمايدى ەكەن. ءتۇپ-تۇزۋ ءزاۋلىم اعاشتار بيىك اسپانعا بويلاپ بارىپ، سوناۋ ۇشار باسىنا تايانعاندا ءبارى بىرىگىپ تۇتاسىپ كەتكەن ءتارىزدى. ەليزا ىلگەرى جاققا كوز جىبەرىپ، سامساپ تۇرعان، يت تۇمسىعى باتپايتىن قالىڭ اعاشتى كوردى. قىز باسىنا ەش ۋاقىتتا ءدال مۇنداي جالعىزدىق، ءدال مۇنداي شاراسىزدىق ءتۇسىپ كورگەن جوق ەدى.

ءتۇن دەگەن دە كوزگە تۇرتسە كورگىسىز. مۇك بەتىندە جورعالاعان جالتىراۋىق قوڭىزدار دا كورىنبەيدى. دىڭكەسى قۇرىپ، بۇك ءتۇسىپ جاتا كەتىپ ەدى، كەنەت بۇتالاردىڭ اراسىنان بىرەۋ ءوزىن مۇسىركەي قاراپ تۇرعانداي سەزىندى، جاپىراقتار تاساسىنان كىپ-كىشكەنتاي اق قاناتتى پەرىشتەلەر سىعالاپ تۇرعانداي. تاڭەرتەڭ ۇيقىدان ويانعانىندا وسىنى وڭىندە كورگەنىن، نەمەسە تۇسىندە كورگەنىن ايىرا الماي قالدى.

ەليزا ورمانعا بويلاپ ەنە بەردى. ءبىر كەزدە قولىندا كارزەڭكەسى بار ءبىر كەمپىر جولىقتى.

كارزەڭكەدە بۇلدىرگەنى بار ەكەن، كەمپىر ودان قىزعا اۋىز تيگىزدى. قىز كەمپىردەن وسى ارامەن ون ءبىر حانزادا وتپەدى مە دەپ سۇرادى.

— جوق، – دەدى كەمپىر. – وندايدى كورگەن جوقپىن. ال ءبىراق كەشە اناۋ وزەننىڭ بويىمەن توبەسىندە التىن ءتاجى بار ون ءبىر اققۋدىڭ ءجۇزىپ بارا جاتقانىن كورگەم. سولاي دەدى دە، ول ەليزانى بيىك جاردىڭ جاعاسىنا ەرتىپ اپاردى.

وزەننىڭ ەكى جاعاسى دا ۇيىسا بىتكەن قالىڭ جىنىس قارا ورمان ەكەن، بىر-بىرىنە كۇشاق جايىپ قول سوزعان باۋىرلارداي، بۇتاعى مەن بۇتاعى، جاپىراعى مەن جاپىراعى جەڭ ۇشىنان جالعاسىپ، ايقاسا ءورىلىپ قاپتى. ال ەكەۋى ەكى جاعادا وسكەن اعاشتاردىڭ وزدەرى دە بىر-بىرىنە ىنتىعا ۇمسىنىسقانى سونشا، بۇتاقتارى مەن جاپىراقتارى جامىراسا الماعان سوڭ، تامىرلارىن سوزىسىپ، سول ءبىر ورمان تامىرلارى ارمان كۇشىمەن جەر بەتىنەن كوتەرىلىپ بارىپ، بىر-بىرىمەن قاۋىشىپ، وزەنگە وتكەل بولىپ تۇر.

كەمپىرمەن قوشتاسقاننان كەيىن ەليزا وزەننىڭ اشىق تەڭىزگە قۇياتىن ساعاسىنا باردى.

ءسويتىپ جاس قىز شەتسىز-شەكسىز عالامات كوك تەڭىزگە كەزىكتى. ءبىراق ونىڭ ايدىنىندا جەلكەندى قايىق تا، جەل قايىق تا كورىنبەيدى. ارعى بەتكە قالاي وتپەك؟ جاعا تولى مالتا تاس. تەڭىز بۇل تاستاردى ابدەن مايدالاپ، تەگىستەپ، جالتىراتىپ، جۇمىرلاعان سوڭ عانا جاعاعا شىعارىپ تاستاعان. تەڭىزدىڭ تۇڭعيىق تۇبىنەن تولقىنمەن سىرتقا تەپكەن زاتتاردىڭ ءبارى دە شىنى دا، تەمىر دە، قوپارىلعان قوي تاس تا تەڭىز تولقىنىنىڭ شەبەر قولىنان وتكەن. ال سۋ دەگەنىڭ سۇلۋ قىزدىڭ الاقانىنان دا جۇمساق.

وسىنىڭ، ءبارى ەليزاعا مىناداي وي تۋعىزدى. «تولقىن ارتىنان تولقىن ۇرىپ، تىنىمسىز تىرشىلىك تاۋداي تاستاردى دا جۇمىرلاپ جونىپ شىعارادى. مەن دە سولاي تىنىمسىز ەڭبەك ەتەيىنشى! ۇلاعات ۇستازدىعىڭ ءۇشىن مىڭ دا ءبىر راقمەت ساعان ءمولدىر سۋ، اساۋ تولقىن؛ قانى بىرگە باۋىرلارىما قاشان دا بولسا ءبىر جەتكىزەرسىڭدەر – دەپ سەندىم ساعان، قاسيەتتى كوك تولقىن!»

جاعاعا شىلاۋمەن بىرگە اعىن ايداپ اكەلگەن اققۋدىڭ ون ءبىر قاۋىرسىنىن كورىپ، جاس سۇلۋ ولاردى ءبىر شوك گۇلدەي بۋىپ الدى. تامعان جاس پا، ءمولدىر شىق پا، قاۋىرسىندا ءمولدىر مونشاقتار ءمولت-مولت جاۋدىرايدى! تەڭىز جاعاسىندا ءتىرى جان كورىنبەيدى، مەڭىرەۋ تىنىشتىق باسقان. ءبىراق جاس سۇلۋدىڭ كوڭىلى قۇلازىر ەمەس: تەڭىز ايدىنى ساعاتىنا سان قۇبىلىپ، دوڭبەكشىپ جاتىر، كوكوراي شالعىن شالقار كولدە جىل ون ەكى ايدا ءبىر كوزدەسپەيتىن عاجايىپ قۇبىلىستار وسىناۋ كوك تەڭىزدىڭ ايدىنىندا اسىر سالىپ، ارپالىسىپ جاتىر. قابارتقان قارا بۇلتتار اسپانعا ويناقشىپ شىقسا، ومىراۋ تولقىندى وجار تەڭىز دە تۇنەرە قالىپ: «دولىلىق مەنىڭ دە قولىمنان كەلەدى!» دەگەندەي، اق كوبىگى اسپانعا شاپشىپ بۇرقانىپ، بۋىرقانىپ، جولبارىسشا اتىلادى؛ اق شاڭقان قاناتتارىن كوسىلە كەرىپ قازباۋىر قىزعىلتىم بۇلتتار شىقسا، اسپان شايداي اشىلىپ، جەر-جاھان جادىراپ قالسا، جەل دە تىنىپ، تولقىن دا تىنىس الىپ، تەڭىز بەتى راۋشان گۇلدىڭ، كوگىلدىر كولەڭكەلى قىزعىلت شاشاعىنداي جايناپ شىعا كەلەدى. بىرەسە اقتاڭداقتانىپ، بىرەسە جاسىل زەر جامىلىپ، الىستان موماقان كورىنگەنىمەن، جەڭىل قانات جەلپىمە تولقىندار جاعاعا ۇرىپ، ۇيقىداعى ءسابيدىڭ كەۋدەسىندەي ءبىر كوتەرىلىپ، ءبىر باسىلىپ جاتادى.

كۇن ۇياسىنا باتا بەرگەندە، ەليزا لەگىمەن ۇشىپ كەلە جاتقان التىن ءتاجدى ءبىر توپ اققۋدى كوردى. ولاردىڭ سانى اتتاي ون ءبىر ەكەن. ۇزىن مويىندارىن ۇمتىلا سوزىپ، ءبىرىنىڭ ارتىنان ءبىرى اسپانعا تارتقان اق جىبەك ارقانداي جۇبىن جازباستان تىزىلە ۇشىپ كەلەدى. ولاردى كورىپ، ەليزا بيىك جارقاباققا جۇگىرىپ شىقتى دا، بۇتانىڭ تۇبىنە جاسىرىنا قويدى. ال ون ءبىر اققۋ اپپاق الىپ قاناتتارى سىمپىلداپ، قىزدىڭ ماڭايىنا كەلىپ قونا باستادى.

كۇن ۇياسىنا باتقان كەزدە اققۋلار قاناتتارىن سىپىرىپ تاستاپ، عاجايىپ سىمباتتى ون ءبىر حانزادا بولىپ شىعا كەلدى. قىز باۋىرلارىن بىردەن تانىپ، قۋانعاننان ايقايلاپ، ورنىنان اتىپ تۇردى. قانشاما وزگەرگەنىمەن قانداس باۋىرىن قارىنداس جۇرەگى جازا باسپاي تانيدى عوي. قىز قۇشاعىن جايا ۇمتىلدى دا، ءارقايسىسىنىڭ اتىن اتاپ شاقىرىپ، قۇشاقتاپ تۇرىپ بەتتەرىنەن سۇيە بەردى، سۇيە بەردى. قارىنداستارى بوي جەتىپ، اجار-كوركى ادام تاڭ قالارلىقتاي قۇلپىرىپ كەتكەنىمەن، اعالارىنىڭ كوزىنە وتتاي باسىلدى. بىرەسە جىلاسىپ، بىرەسە كۇلىسىپ، وگەي شەشەسىنىڭ ولگەنشە ۇمىتىلماس زۇلىمدىعىن ايتىپ، ماۋقىن باسىستى.

— ءاعالى-ىنىلى ون ءبىر ۇل، – دەدى ەڭ ۇلكەنى، – كۇنى بويى جابايى اققۋ بولىپ ۇشىپ جۇرەمىز دە، كۇن ۇياسىنا باتقان سوڭ، قايتادان ادام قالپىنا كەلەمىز. سوندىقتان كۇن باتار شاقتا اياعىمىز جەر باسىپ تۇرۋى كەرەك. بۇلتتان بيىك اسپاندا ۇشىپ بارا جاتىپ، ادام قالپىنا كەلە قالساق، سوناۋ ءزاۋلىم بيىكتەن زىمىراپ قۇلاپ تۇسەر ەدىك. ءبىز بۇل ارادا ەمەس، تەڭىزدىڭ ارعى بەتىندەگى عاجايىپ ءبىر ەلدە تۇرامىز. ءبىراق ول جەرگە جەتۋ ءۇشىن كوك تەڭىزدى كوكتەي ءوتۋ كەرەك، ال ارادا قوناقتايتىن قۇيتاقانداي ارال دا جوق. تەك تەڭىزدىڭ ءدال ورتاسىندا سۋدان توبەسى ءسال عانا شىعىپ تۇرعان جالعىز جارتاس بار. سونىڭ ۇستىندە عانا قىسىلىپ-قىمتىرىلىپ دەم الىپ، ءال جيناۋىمىزعا بولادى. تەڭىز بەتىندە داۋىل تۇرعان كەزدە، اساۋ تولقىننىڭ اق كوبىگى توبەمىزدە وينايدى، ءبىراق تارىققاندا تاس دىڭگەك كەزدەستىرگەنى ءۇشىن، تاعدىرعا سوندا دا راقمەت ايتامىز. وندا ءبىز ادام كەيپىندە تۇنەيمىز. سول جارتاس بولماسا، تۋعان جەرگە ەش ۋاقىتتا كەلە الماعان بولار ەدىك. ءبىز مۇندا كۇننىڭ ەڭ ۇزاق كەزىندە جىلىنا ءبىر-اق رەت كەلىپ كەتەمىز. وسىندا ون ءبىر كۇن، ون ءبىر ءتۇن بولامىز. كوبىنە اناۋ قالىڭ ورماننىڭ ۇستىندە ۇشىپ جۇرەمىز. ول ارادان ءوزىمىز تۋىپ-وسكەن، ءقازىر اكەمىز تۇراتىن التىن ساراي، قاسىندا جان انامىز كومىلگەن سوناۋ شىركەۋدىڭ، مۇناراسى دا اپ-ايقىن كورىنەدى. تۋعان جەردىڭ ءار بۇتاسى، ءار تالى كوزىمىزگە وتتاي باسىلادى، سوناۋ كەڭ جازىقتا، باياعى ءبىزدىڭ بالا كەزىمىزدەگىدەي، جابايى جىلقىلار جوڭكىلىپ ءجۇر، كومىرشىلەر ءباز-باياعى سۇيىكتى اندەرىن ءالى شىرقايدى؛ ءبىر كەزدە ءبىز سول ءاننىڭ ىرعاعىمەن اسىر سالىپ بي بيلەۋشى ەدىك-اۋ! قايران دۇنيە، تۋعان جەر، ەت جۇرەكتى ەلجىرەتىپ وزىنە تارتادى دا تۇرادى! قالقام قارىنداسىم، سەنى دە ءبىز وسىناۋ تۋعان جەردە جولىقتىرىپ وتىرعان جوقپىز با؟ ءبىز مۇندا ەندى ەكى كۇن بولامىز دا، امال جوق، ارعى بەتىندە جات تا بولسا جاقىن تارتىپ، باۋىر باسقان وگەي ەلى بار كوك تەڭىزدەن ءارى اسامىز. ءبىراق سەنى ەرتىپ كەتە المايمىز. ول ءۇشىن كەمەمىز دە، قايىعىمىز دا جوق.

— سەندەردى ادام كەيپىنەن ايىرعان سيقىر كۇشىن قالاي قايتارسام ەكەن! – دەپ قارىنداسى اعالارىنان قايتا-قايتا اقىل سۇرايدى.

ولار ءتۇنى بويى سىر شەرتىسىپ، تان الدىندا عانا كوزدەرىن ءىلدى.

ەليزا اققۋ قاناتىنىڭ سىمپىلىنان ويانىپ كەتتى.

اعالارى كۇس قالپىنا قايتا ءتۇسىپ، وراعىتا ۇشىپ، بىرتىندەپ بيىكتەپ كوك اسپانعا كوتەرىلىپ بارادى ەكەن؛ كوپ ۇزاماي ولار دا كوز ۇشىنان عايىپ بولدى. ەليزانىڭ قاسىندا كەنجە اعاسى عانا قالدى. اققۋ قارىنداسىنىڭ تىزەسىنە باسىن سۇيەپ ەركەلەپ جاتىر. ەليزا ونى الاقانىمەن سيپاپ، اپپاق قاۋىرسىنىن قولىمەن جۇمساق تارايدى. ۇزاق كۇندى ەكەۋى بىرگە وتكىزدى. كۇن باتا باسقالارى دا كەلىپ جەتتى، كۇن ۇياسىنا ەنگەن كەزدە ادام كەيپىنە قايتا ورالدى.

ەرتەڭ وسى ارادان ۇزاق ساپارعا اتتانامىز دا، كەلەر جىلعا دەيىن كەلە المايمىز، – دەدى كەنجە اعاسى. ءبىراق سەنى تاستاپ ەشقايدا دا كەتپەيمىز. بىزبەن بىرگە ۇشۋعا جۇرەكسىنبەيسىڭ بە؟ ءقازىر وسىناۋ ادام قالپىندا تۇرعانىمدا سەنى وسىناۋ قارا ورماننىڭ و شەتىنەن بۇ شەتىنە دەيىن كوتەرىپ اپارۋعا كۇشىم كامىل جەتەدى. ەندەشە، ءبارىمىز جينالىپ ءبىر سەنى تەڭىزدىڭ ارعى بەتىنە ۇشىرىپ اپارۋعا ءالىمىز كەلمەي مە؟

— قالدىرماڭدار مەنى، الا كەتىڭدەر! – دەپ زار جىلادى ەليزا.

ءتۇنى بويى ولار جاس تال مەن قوعاجايدان تور توقىدى. Top ءارى ۇلكەن، ءارى مىقتى بولىپ شىقتى. ەليزا سونىڭ ۇستىنە جاتتى. كۇن شىعا اعالارى جابايى اققۋعا اينالىپ، توردى شىرت ۇيقىدا جاتقان سۇيىكتى قارىنداسىمەن قوسا تۇمسىقتارىمەن كوتەرىپ الىپ، ۇلپا بۇلتپەن جارىسا ۇشا جونەلدى. كۇننىڭ كوزى بەتىنە تۇسەتىن بولعاسىن، ءبىر اققۋ ونى قاناتىمەن كولەگەيلەپ توبەسىندە ۇشىپ وتىردى.

ەليزا ۇيقىسىنان ويانعان كەزدە، ولار جاعالاۋدان الدەقايدا الىستاپ كەتكەن. ءالى دە ءتۇس كورىپ جاتقان ءتارىزدى، تەڭىزدىڭ ۇستىمەنەن ءزاۋلىم بيىكتە سامعاپ ۇشۋ وعان عاجايىپ قىزىق بولىپ كورىندى. قوينىندا ساباعىمەن ءبىر بۋدا قىزىل بۇلدىرگەن مەن قامىستىڭ قانت تاتيتىن ءتاتتى سۇيرىگى جاتىر ەكەن. ونىڭ ءبارىن تەرىپ اكەپ، جانىنا دايىنداپ قويعان كەنجە اعاسى. ءدال توبەسىندە كۇنگە قاناتىن قالقان قىلىپ ۇشىپ كەلە جاتقان دا سول ەكەنىن ءبىلىپ، ەليزا وعان راقمەت ايتىپ، جاۋدىر كوزىمەن جىميا ءبىر قاراپ قويدى.

اققۋلاردىڭ بيىك ۇشقانى سونشا، ءتىپتى تەڭىزدە العاش كەزدەسكەن ءداۋ كەمەنىڭ ءوزى سوناۋ تومەندەگى كوك تولقىندا ءجۇزىپ بارا جاتقان اق شاعالاداي عانا بوپ كورىندى. ارت جاقتارىندا اسقار الىپ بيىك تاۋداي بوپ ءداۋ بۇلت ەرىپ كەلە جاتىر ەكەن. ەليزا ونىڭ بەتىنەن ءوزى مەن ون ءبىر اعاسىنىڭ عاجايىپ ۇلكەن كولەڭكەسىن كورىپ قايران قالدى. نە دەگەن عالامات! بۇدان اسقان عاجايىپتى ومىرىندە ەشكىم دە ەش ۋاقىتتا كەزدەستىرمەگەن بولار! ءبىراق كۇن نەعۇرلىم تاس توبەگە كوتەرىلگەن سايىن، بۇلتتار دا اققۋلاردان بىرتە-بىرتە كەيىندەپ، ارى-بەرىدەن سوڭ، كوز ۇشىنان قاراسى ءۇزىلىپ عايىپ بولدى.

اققۋلار ساداقتىڭ ءسۇر جەبەسىندەي زۋىلداپ كۇنى بويى ۇشتى، ءبىراق بۇرىنعى قارقىن جوق. ويتكەنى قارىنداستارى بار عوي كوتەرگەن! كۇن باتۋعا اينالدى. قارسىدان سۋىق جەل سوقتى! ەليزا جۇرەگى ءدۇرس-دۇرس سوعىپ، كۇننەن كوز ايىرمادى. ويتكەنى كۇن ۇياسىنا ەڭكەيىپ قالسا دا، تەڭىزدىڭ ورتاسىنداعى جالعىز جارتاس ءالى كورىنبەگەن ەدى. ءبىر كەزدە اققۋلاردىڭ قاناتتارىن جانتالاسا سابالاپ، ازاپقا تۇسە باستاعانىن بايقادى. «قاپ، ولار مەنىڭ عانا كىنامنان تەزىرەك ۇشا الماي كەلە جاتىر-اۋ، – دەپ وكىندى ەليزا، كۇن باتىپ كەتسە ءبارى دە ادام كەيپىنە قايتا كەلىپ، تەڭىزگە قۇلاپ تۇگەل قىرىلادى-اۋ!» قارا بۇلت تا تۇنەرىپ تاياپ قالدى. جەل بارعان سايىن ەكىلەنىپ، داۋىل شاقىرادى. قارا بۇلتتار قاتپارلانا ۇيىسىپ، جان تۇرشىگەرلىك قورعاسىن جوتا بوپ، كولدەنەڭ جاتىپ الدى دا، اسپان كوكتى اينالا قورشاپ، تورلانا باستادى. ناجاعاي ۇستى-ۇستىنە شاتىرلاپ، جالت-جۇلت ەتىپ اسىر سالدى. شالقار تەڭىزدە جالعىز جارتاس ءالى كورىنبەيدى.

انە، كۇن بارىپ كوك تەڭىزگە قوناقتاي باستادى. ەليزانىڭ جۇرەگى القىمىنا تىعىلىپ، الىپ-ۇشىپ بارادى. كەنەت اققۋلار جان تۇرشىگەر جىلدامدىقپەن تومەن قۇلدىراي جونەلدى. قۇلاپ بارا جاتىر ما دەپ ويلاپ ەدى قىز، جوق قۇلاعانى ەمەس، قۇلدىراعانى ەكەن. ءالى ۇشىپ بارادى. كۇن كوك تەڭىزگە بەلۋارىنان باتقان كەزدە، ەليزا سوناۋ تومەندە تۇمسىعىن سۋدان شىعارىپ تۇرعان يتبالىقتاي عانا كىشكەنتاي تاس دىڭگەكتى كوزى شالدى. كۇن اي-تۇيگە قاراتپاي ءسونىپ بارادى، انە، ودان جۇلدىزداي عانا جۇقانا قالدى. ءبىراق اققۋلار دا بۇل كەزدە تاسقا جەتىپ، قونىپ ۇلگەردى. ءدال سول ءساتتى كۇتكەندەي، جانىپ بىتكەن قاعازداي بولىپ كۇن دە ءسوندى. ەليزا ءوزىن قورشاي قاۋمالاسقان باۋىرلارىن كوردى. ءۇي ورنىنداي عانا تاس دىڭگەكتىڭ توبەسىنە ازەر سىيىپ، قول ۇستاسىپ قۇلاپ كەتپەي ازەر تۇر. بۋىرقانعان كوك تەڭىز اشۋلى باسىن تاسقا سوعىپ، جىنىن شاشىراتىپ نوسەر بوپ توگىلەدى. جارق-جۇرق ەتكەن ناجاعايدان اسپان الەمىن ءورت جايلاپ كەتكەندەي، كۇن دامىلسىز كۇركىرەپ، شاتىر-شۇتىر ەتىپ تۋر. ون ءبىر اعا، جالعىز قارىنداس قولدارىنان ۇستاسىپ، دۇعالىق وقيدى، سودان جانعا ءدات، بويعا قۋات تاپقانداي بولادى.

تاڭ اتا داۋىل باسىلىپ، اسپان شايداي اشىلدى.

كۇن شىعا اققۋلار ەليزانى كوتەرىپ ارمان استى. تەڭىزدىڭ اشۋى ءالى باسىلا قويماعان، ولار ءزاۋلىم بيىكتەن كوك جاسىل تەڭىز تولقىنىنىڭ جال-جال بوپ جوڭكىلگەن لەك-لەك اعىنىن كوردى. تەڭىز ايدىنىنا اق قاناتتى اققۋلار قاپتاپ كەتكەن سەكىلدى.

كۇن ارقان بويى كوتەرىلگەن كەزدە ەليزا قارسى الدىنان توبەسىن ماڭگى كار باسقان اسقار بيىك تاۋلارى بار، اسپاندا قالىقتاپ بارا جاتقانداي ميزام-شۋاق ءبىر ەلدى كوردى. بيىك تاۋلاردىڭ ورتاسىندا اينالاسىن ءتۇپ-تۇزۋ مانەرلى ءمولدىر دىڭگەكتەر قورشاعان ءزاۋلىم ساراي تۋر. ەتەگىندە قۇرما اعاشتارى مەن ۇلكەندىگى ديىرمەننىڭ دوڭعالاعىنداي كەرەمەت گۇلدەر وسكەن. ەليزا بارار جەرىمىز وسى ما دەپ سۇراپ ەدى، اققۋلار: «جوق، بۇل فاتا-مورعانانىڭ قازباۋىر بۇلتتان بيىككە سالعان، ماڭگىلىك قۇبىلىپ تۇراتىن سيقىرلى سارايى، وعان ءالى ەش پەندە باسىن سۇعىپ كورگەن ەمەس»، – دەپ جاۋاپ بەردى. ەليزا سارايعا ەندى ءبىر كوز تاستاپ ەدى، جاڭاعى تۇرعان ساراي دا، تاۋ-تاس تا، ورمان-نۋ، وزەن-سۋ دا بىت-شىت بوپ، كوزدى اشىپ-جۇمعانشا تومەن قۋلادى دا، ورنىنا بيىك مۇنارا، ۇشكىل ءسۇيىر تەرەزەلەرى بار، بىر-بىرىنەن اۋمايتىن، تاڭعاجايىپ جيىرما شىركەۋ پايدا بولدى. قىز كۇڭىرەنگەن ورعان داۋىسىن دا ەستىدىم دەپ ويلاپ ەدى، ول كۇركىرەگەن كوكجال تەڭىزدىڭ ءوزى ەكەن. شىركەۋ دە ەندى تاياپ قالعان تارىزدەنىپ ەدى، كەنەت ول قاپتاعان كەمەسى بار تەڭىز اسكەرىنە اينالىپ كەتتى. كەمەلەر اققۋلاردىڭ باۋىرىنا تاقاپ قالعاندا، ەليزا ۇڭىلە قاراسا، كەمە دەپ كەلە جاتقانى تەڭىز بەتىندە جوڭكىلگەن تۇمان ەكەن. ءبىر عاجاپتان سوڭ ءبىر عاجاپقا قايران قالىپ وتىرعاندا، اقىرى سارعايتا كۇتتىرگەن جەر جيەگى قارسى الدارىنان ساز بەرىپ، قىلاڭ ەتە قالدى. ەليزا عاجايىپ تاۋلاردى، جاڭعاقتى سامىرسىن ورماندارىن، شاھارلار مەن سارايلاردى كوردى. ەكىندى كەزىندە اققۋلار قارىنداسىن ۇلكەن ۇڭگىردىڭ اۋزىنداعى جارتاسقا اپارىپ قوندىردى. ۇڭگىردىڭ الدى كوكوراي شىرماۋىقتاردان كورىنبەي، تۇكتى كىلەم ءتارىزدى قۇلپىرىپ تۇر.

— مىنا جەردە، تۇسىڭدە نە عاجاپ كورەر ەكەنسىڭ، بايقايىق، – دەدى كەنجە اعاسى، قارىنداسىنا جاتار ورىن كورسەتىپ.

— اتتەڭ، تۇسىمدە سەندەردىڭ سيقىرلارىڭدى قايتاراتىن ءدارۋ ويلاپ تاپسام عوي، – دەدى ول؛ سول وي باسىنان اينالشىقتاپ شىقپاي قويدى.

ەليزا دۇعالىق وقىپ، تاڭىرىسىنە جالىنا بەردى، كوزى ۇيقىعا كەتسە دە، اۋزى دۇعا وقىپ جاتتى. تۇسىندە ول ءزاۋلىم بيىككە كوتەرىلىپ، بۇلتتان ءارى اسىپ، سيقىرلى فاتا-مورعانا سارايىنا سامعاپ كەتكەن ەكەن دەيدى. ونى ساراي يەسى اق قاناتتى پەرىشتەنىڭ ءوزى شىعىپ قارسى الىپتى، ءوزى اۋزىنان كۇن كورىنگەن، بەتىنەن يمانى توگىلگەن اسا يناباتتى ايەل ەكەن، ءبىراق ءبىر عاجابى، مەڭىرەۋ ورماندا كەزدەسىپ، ەليزاعا بۇلدىرگەن بەرگەن، التىن ءتاجدى اققۋلاردى كورگەن سوناۋ كەمپىردەن اينىمايدى دا، اۋمايدى.

— سەنىڭ اعالارىڭدى قۇتقارۋدىڭ امالى بار، – دەيدى پەرىشتە، – ءبىراق وعان ەرلىگىڭ مەن قايسارلىعىڭ جەتەر مە ەكەن؟ سۋ سەنىڭ قولىڭنان الدەقايدا جۇمساق بولسا دا، قوي تاستاردى جۇمىرلاپ، جىلتىراتىپ شىعارادى. ءبىراق ونىڭ قولى اۋىرمايدى عوي، سەنىڭ قولىڭ قالاي شىدار ەكەن؟ سۋدىڭ جۇرەگى جوق، سەنىڭ جۇرەگىڭ بار، ول ۇرەي مەن ازاپتان قان قاقساماسا نە قىلسىن. مەنىڭ قولىمداعى ويباي-جاپىراقتى كورىپ تۇرسىڭ با؟ سەنىڭ ۇڭگىرىڭنىڭ ماڭىندا مۇنداي قالاقاي تولىپ جاتىر. قالاقايدىڭ ءدال وسىنداي ءتۇرى مەن مولادا وسەتىن ءتۇرى عانا ساعان كەرەك بوپ قالۋى مۇمكىن، وسىنى مىقتاپ ەستە ساقتا! قولىڭدى شاعىپ ابدەن كۇلدىرەتىپ، جانىڭدى قويارعا جەر تاپپاساڭ دا، وسى قالاقايدى قولمەن وتاپ، اياعىڭمەن تاپاپ، ابدەن ەزەسىڭ دە، سونىڭ تالشىعىنان ءجىپ يىرەسىڭ. ودان ۇزىن جەڭدى ون ءبىر ساۋىت توقىپ، اققۋلارعا كيگىزە قوياسىڭ. سيقىرلى دۋا سوندا عانا كۇشىن جويادى. ءبىراق ەسىڭدە بولسىن، ءىسىڭدى باستاعاننان قاشان سوڭعى ءجىبىن وتكىزگەنگە دەيىن، ارادا نەشە جىل وتسە دە، اۋزىڭنان ءبىر ءسوز شىقپاۋى كەرەك. اۋزىڭنان شىققان جالعىز سوز اعالارىڭنىڭ جۇرەگىنە وتكىر قانجار بوپ قادالادى. ولاردىڭ جانى سەنىڭ ءتىلىڭنىڭ ۇشىندا تۇرادى! ەش ۋاقىتتا ەسىڭنەن شىعارۋشى بولما! – دەپ، اق قاناتتى پەرىشتە ونىڭ قولىنا ۇستاپ تۇرعان قالاقايىن باسا قويدى.

ەليزا قولىن وتقا قارىپ العانداي كەرەمەت اشىپ كەتكەن سوڭ، ۇيقىسىنان شوشىپ وياندى. تاڭ اتىپ، كۇن شىعىپ قالعان ەكەن، قاسىندا تۇسىندە كورگەنىنەن اينى قاتەسى جوق ويباي-جاپىراق جاتىر. ەليزا قۋانعاننان ۇشىپ تۇرىپ، بىردەن ىسكە كىرىسۋ ءۇشىن، ۇڭگىردەن تىسقا شىقتى.

ول وتتاي قارىپ، تىكەنەكتەي جابىسىپ، نازىك قولدارىن قاندى ءىرىڭ قىلىپ وسقىلاعان ويباي-جاپىراقتى ورشەلەنە جۇلا بەردى، جۇلا بەردى.

«سۇيىكتى ون ءبىر اعامدى قۇتقارسام ارمانىم جوق!» – دەپ، سودان باسقا ەش نارسەنى ويلاماي، دىزىلداتقان كوك تىكەنگە قايسارلىقپەن ءتوزىپ باقتى. سونان سوڭ ويباي-جاپىراقتى جالاڭاياق تابانىنا سالىپ، ابدەن ەزگىلەپ، جاسىل تالشىعىن سۋىرتپاقتاپ الا بەردى، الا بەردى.

كۇن باتا قايتىپ ورالعان اعالارى جالعىز قارىنداسىنىڭ ساقاۋ بوپ قالعانىن كورگەندە قاتتى ساستى. الدىمەن وگەي شەشەلەرى ونى دا سيقىرلاپ قويدى ما – دەپ ويلاپ ەدى. ءبىراق ەليزانىڭ قولدارىنداعى قاندى جارانى كورىپ، وزدەرىن قۇتقارۋ ءۇشىن ساقاۋ بوپ جۇرگەنىن بىردەن اڭعاردى. كەنجە اعاسى مۇنى كورگەندە، ەڭىرەپ جىلاپ قويا بەردى. ونىڭ كوز جاسى تامعان جەردىڭ كۇلدىرەگەن جاراسى بىردەن عايىپ بوپ، دىزىلداۋى دا توقتاي قالدى.

قىز كوز ىلمەي، دىم سىزباي، تۇنىمەن دامىل تاپقان جوق، تۋعان باۋىرلارىن تەزىرەك سيقىر تۇتقىنىنان بوساتىپ الۋدى عانا ويلادى. كەلەسى كۇنى اققۋلار ۇشىپ كەتكەن سوڭ، جالعىزدان جالعىز وتىرىپ، تان اتقاننان كۇن باتقانشا تاعى دا قولى دامىل تاپقان جوق. «كۇن دەگەنىن مۇنشاما قىسقا بولار ما؟» – دەدى ول ومىرىندە ءبىرىنشى رەت. ءبىر ساۋىتتى ازىرلەپ، ەكىنشىسىنە ەندى كىرىسەم دەگەندە تاۋ اراسىن اڭشىلاردىڭ كەرنەيى باسىنا كوتەردى. ەليزانىڭ قورىققاننان جۇرەگى جارىلىپ كەتە جازدادى. كەرنەي داۋسى بىرتە-بىرتە جاقىنداپ، يتتەردىڭ ابالاعانىنا دەيىن ەستىلە باستادى. قىز ورنىنان اتىپ تۇرىپ، ۇڭگىرگە جىپ ەتىپ كىردى دە، جيناعان ويباي-جاپىراعىنىڭ ءبارىن ءبىر باۋ عىپ بۋىپ، ءوزى سونىڭ ۇستىنە وتىرا قويدى.

ءدال سول ساتتە بۇتا اراسىنان ءبىر ءداۋ تازى اتىپ شىعىپ، ونىڭ ارتىنان تازىلار مەن ماڭ توبەتتەر قاپتادى دا كەتتى. ابالاپ، ارسىلداپ دۇنيەنى باسىنا كوشىرىپ، توڭىرەكتەپ كەتپەي قويدى.

كوپ ۇزاماي اڭشىلاردىڭ ءبارى ۇڭگىردىڭ اۋزىنا جينالدى. ىشىندەگى ەڭ سۇلۋى وسى ارانىڭ كورولى ەدى، سول ەليزانىڭ جانىنا كەلدى. ومىرىندە مۇنداي سۇلۋدى كورگەنىنە جاعاسىن ۇستاپ، قايران قالدى.

— مۇندا قايدان كەلىپ ءجۇرسىڭ، قىمباتتىم؟ – دەپ سۇرادى ول، ءبىراق ەليزا باسىن عانا شايقادى. ونىڭ لام-ميمدەپ ءتىل قاتۋعا قاقىسى جوق، ويتكەنى بىرگە تۋعان باۋىرلارىنىڭ تاعدىرى ءومىر مەن ءولىم تالاسىپ ءتىلىنىڭ ۇشىندا عانا تۇر. قولىنىڭ ويباي-جاپىراقتىڭ ۋىنا كۇيگەن جەرىن كورولگە كورسەتپەۋ ءۇشىن بەلدەمشەسىنە جاسىرا قويدى.

— ءجۇر بىزبەن بىرگە! – دەدى ول. – سەنىڭ بۇل ارادا قالۋىڭا بولمايدى. ەگەر ءتان سۇلۋلىعىڭا جان سۇلۋلىعىڭ ساي بولسا، ۇلدە مەن بۇلدەگە وران، باسىڭا التىن ءتاج كيگىزەم دە ءوزىم الام، مەنىڭ ەڭ جاقسى دەگەن التىن سارايىمدا سەن تۇراتىن بولاسىڭ. ءسويتىپ، ول ەليزانى ەردىڭ ۇستىنە وتىرعىزىپ، ءوزى مىنگەسىپ ءجۇرىپ كەتتى. ەليزانىڭ ءوز ماڭدايىن ءوزى ۇرىپ، زار ەڭىرەگەنىنە كورول قاراعان جوق. مەن سەنىڭ قولىڭدى باقىتقا جەتكىزۋدى عانا ويلاپ كەلەمىن. وسى ءۇشىن ماعان ءالى العىس ايتاسىڭ تۇبىندە، دەيدى ول.

ءسويتىپ الگى كورول قىزدى جان كورمەگەن تاۋ اراسىنا قاراي الا جونەلدى، سوڭدارىنان اڭشىلار دا شۇبىرىپ كەلەدى.

كۇن باتاردا ولار تاڭعاجايىپ ءبىر شاھاردىڭ سامساعان مۇنارالارى مەن كۇمبەزدەرىن كوردى، بۇل مەملەكەت استاناسى ەدى. كورول ەليزانى ءوزىنىڭ التىن سارايىنا الىپ باردى. ءزاۋلىم بيىك ءمارمار جايلاردا سىڭعىر-سىڭعىر اتپا بۇلاقتار كوككە شاپشيدى. جار قابىرعالار مەن توبە بىتكەن عاجايىپ سۋرەتتەرگە تولى. ءبىراق ەليزا بىرەۋىنە دە كوز قيىعىن سالماستان، زار ەڭىرەپ جىلاي بەردى، بۇك ءتۇسىپ سۇلاي بەردى. قىزمەتشى، داياشى ايەلدەر وزىنە نە ىستەسە دە، ونىمەن شارۋاسى جوق. ولگەن ادامداي، وعان ءبارىبىر. ال ولار ەليزاعا كورول ايەلى عانا كيەتىن ەن اسىل دەگەن كيىمدەردى كيگىزىپ، شاشىنا گاۋھار مونشاقتارىن قوسا ءورىپ، كۇلدىرەگەن قولدارىنا جۇپ-جۇقا عالامات قولعاپ كيگىزدى.

اسىل كيىم ەليزاعا قونا كەتتى. ول اسقان سۇلۋ بوپ شىعا كەلدى. ساراي ادامدارىنىڭ ءبارى ونىڭ سۇلۋلىعىنا باc ءيىپ، ءتاجىم ەتەتىن بولدى. ال كورول بولسا، ونى ءوزىنىڭ قالىڭدىعى دەپ جاريالادى. ارحيەپيسكوپ ۇناتپاي باسىن شايقاپ، ورمان سۇلۋى ءدال مىستاننىڭ ءوزى بولۋى كەرەك، ويتكەنى جۇرتتىڭ ءبارىن كەلمەي جاتىپ وزىنە قاراتىپ الدى، ءھام كورولىمىزدىڭ جۇرەگىنە سيقىرلى دۋا بوپ جابىستى دەپ، قۇلاعىنا قانشا سىبىرلاسا دا، ونىڭ بىرىنە دە كونبەي قويدى كورول.

كورول ونىڭ ايتقانىن تىڭداعان جوق. مۋزىكانتتارعا ىم قاقتى دا، داياشىلارعا داستارقاندى ەن جاقسى تاعامدارمەن تولتىرۋدى، كانيزاكتارعا ەليزانىڭ توڭىرەگىندە اينالا بيلەپ، كوڭىلىن كوتەرۋدى بۇيىردى. ءوزى ونى قولتىقتاپ، حوش ءيىستى، ماۋەلى باقتاردىڭ اراسىمەن اسىل جيھازدى ءوز بولمەسىنە الىپ باردى. ءبىراق قىز ءبىر رەت تە ەزۋ تارتىپ جىميعان ەمەس؛ جۇزىنە اۋىر قايعى وشپەس ءىز سالىپ كەتكەن ءتارىزدى. مىنە، كورول ءوزىنىڭ ۇيىقتايتىن بولمەسىنە قاناتتاس شاعىن عانا ۇياداي بولمەنىڭ ەسىگىن اشتى. ونىڭ ءىشى تولى اسا قىمبات جاسىل كىلەم ەكەن. ءدال ءوزى شىققان ۇڭگىردەن اۋدىرماي جاساندىرىپتى. ەدەندە ءبىر قۇشاق قالاقاي تالشىعى جاتىر، ال جوعارىدا ەليزا ءوز قولىمەن توقىعان قالاقاي ساۋىت ءىلۋلى تۇر. مۇنىڭ ءبارىن قىزىق ءۇشىن اڭشىلاردىڭ ءبىرى ۇڭگىردەن الا كەلگەن ەدى.

— بۇل بولمە ءوزىن تۋعان ۇڭگىرىڭدى ەسىڭە تۇسىرەدى! – دەدى كورول.

— ال مىناۋ ءوز قولىڭمەن توقىعانىن. بالكىم، ءبىر كەزدە مۇنى دا ەرمەك قىلارسىڭ، ءسان-سالتاناتتى ساراي تۇرمىسىنان جالىققاندا ءبىر ءسات الدانىش ەتىپ، وتكەن-كەتكەندى ەسكە الىپ وتىراتىن ورنىڭ بولار.

ءوزىنىڭ جانىنداي جاقسى كورەتىن قاسيەتتى قازىناسىن كورگەندە، ەليزا قۋانعانىنان ەزۋ تارتىپ، ەكى بەتىنە قان ويناپ شىعا كەلدى: باۋىرلارىن ازات ەتۋدى عانا ويلاپ، ول كورولدىڭ قولىن ءشوپ ەتكىزىپ ءسۇيىپ الدى. ال كورول قىزدى قۇشاقتاي الىپ، جۇرەگىنە باستى دا، جاقىندا ۇيلەنۋ تويى بولاتىنىن جاريالاپ، بارشا مۇنارالاردىڭ بارىنەن جەر كۇڭىرەنتە قونىراۋ سوعۋعا بۇيىردى. ءتىلسىز ساقاۋ ورمان سۇلۋى كورولدىڭ قالىڭدىعى بولدى.

ارحيەپيسكوپ كورولگە ەليزانى جامانداپ قايتا-قايتا بارادى، ءبىراق وعان قارايتىن كورول جوق. اقىرى توي دا بولدى. قالىڭدىقتىن، باسىنا ءتاجدى ارحيەپيسكوپ ءوز قولىمەن كيگىزۋى كەرەك بولدى. ول تاپ-تار ءتاجدى قالىڭدىقتىڭ ميىعىنان تۇسىرە باسا كيگىزدى. التىن ءتاج باس سۇيەگىن سىندىرىپ جىبەرسىن – دەپ ويلاعان ەدى. ءبىراق ەليزا ونى اۋىرسىنىپ ەلەگەن دە جوق، ونىڭ قاراقۇسىن قاڭسىتىپ اكەتىپ بارا جاتقان باسقا ءبىر اۋىرتپالىق بار، ول باۋىرلارىنىڭ قامىن ويلاپ زار يلەيدى. ءتان جاراسىنان جان جاراسى مىڭ ەسە اۋىر. ەرنىن جىمقىرعان كۇيى ءالى ءبىر اشقان جوق. اۋزىنان ءبىر ءسوز شىقسا بولدى، اققۋ بوپ ۇشىپ جۇرگەن اعالارى اسپاننان قۇلاپ تۇسەدى! ءبىراق قىز كوزىندە استى-ۇستىنە ءتۇسىپ بايەك بوپ جۇرگەن، ءارى قياپاتتى، ءارى ىزگى كورولگە دەگەن ريزالىق، قۇشتار سەزىم ۇشقىن اتادى. وعان دەگەن قۇشتارى كۇن ساناپ ارتا ءتۇستى. شىركىن-اي، سۇيىكتىسىنە قايعى-شەرىن اقتارىپ سالىپ، سىرىن شەرتەر كۇن تۋسا عوي! جوق، باستاعان ءىسىن تىندىرعانشا، جۇمعان اۋزى اشىلماي ءوتۋى كەرەك. كۇن سايىن تۇندە ول كورولدىڭ توسەگىنەن جىلىسىپ شىعىپ، تار ۇڭگىر ءتارىزدى ءوز بولمەسىنە بارادى. توركوز ساۋىتتى توقي بەردى، توقي بەردى. جەتىنشى ساۋىتتى توقي باستاعان كەزدە قالاقاي تالشىعى دا ءبىتتى.

مۇنداي ويباي-جاپىراق قالاقايدى زيرات باسىنان تابۋعا بولاتىنىن ول جاقسى بىلەدى، ءبىراق ونى قولمەن عانا جۇلىپ الۋ قاجەت، ەندى نە ىستەۋ كەرەك؟

«جان-جۇرەگىمدى تىلگىلەگەن جان ازابىنان ءتان ازابى كۇشتى بوپ پا! دەپ ويلادى ەليزا. بەلدى بەكەم بۋايىن! ءتاڭىرىم ءوزى مەدەت بەرسىن!»

ايلى تۇندە باقتان ءوتىپ، ەكى جاعىن قورشاعان سوقپاق، ۇزىن كوشەلەردىڭ بويىمەن زيراتقا قاراي بەت العاندا، قورىققانىنان جۇرەگى ءدۇرس-دۇرس سوعىپ قويا بەردى، ولىمگە بارا جاتقانداي. كەنەت ول اۋماقتى قۇلپىتاستىڭ ۇستىندە شوعىرلانىپ وتىرعان ءبىر توپ مىستاندى كوردى. تۇرىنەن جان شوشىرلىق مىستاندار سۋعا تۇسەتىندەي-اق، بار شوقپىتىن شەشىپ تاستاپ، تىر جالاڭاشتانىپ الىپ، جاس مولالاردان جاڭا كومىلگەن ولىكتەردى سۋىرىپ الىپ، تالاسىپ-تارماسىپ، تىريعان قولدارىمەن جۇلمالاپ جەپ جاتىر. ەليزا قورىققانىنا قاراماستان سولاردىڭ جانىنان وتۋگە ءماجبۇر بولدى. جالماۋىز مىستاندار وعان الا كوزدەرىمەن اتىپ قاراپ قويادى. ول جان دارمەن ءبىر قۇشاق ويباي جاپىراق قالاقايدى جۇلىپ الىپ، سارايداعى بولمەسىنە اكەلدى.

ول ءتۇنى ونى باسقالار شىرت ۇيقىدا جاتقاندا، جالعىز ءوزى سەرۋەندەپ جۇرگەن ارحيەپيسكوپ قانا كورىپ قويدى. كوروليەۆادان قاۋىپتەنگەن ونىڭ پىكىرى راسقا شىققانداي بولدى. «شىنىندا دا، مىناۋىڭ ناعىز مىستان بولىپ شىقتى، – دەپ ويلادى ول، كورولدى دە، كۇللى حالىقتى دا سيقىرلاپ الىپ جۇرگەنى سودان عوي».

كورول ءساجداعا كەلگەندە، ارحيەپيسكوپ تۇندە ءوزىنىڭ كورگەن وقيعاسىن تۇگەل ايتىپ بەردى. ءبىراق ونىڭ اۋزىنان حارام سوزدەر شىققان كەزدە جار قابىرعاداعى اۋليەلەردىڭ سۋرەتتەرى وز-وزدەرىنەن باستارىن شايقاپ: «شىلعي وتىرىك! ەليزا كۇنادان پاك!» دەگەندەي جاراتپاعان كەيىپ ءبىلدىردى؛ الايدا ارحيەپيسكوپ ونى وزىنشە ءتۇسىندىردى: «اۋليەلەر دە باستارىن شايقاسىپ، كورول زايىبىنىڭ كۇناسىن كەشىرە الماي تۇرعانىن كوردىڭ بە؟» – دەپ ۇعىندىردى ول. كورولدىڭ كوزىنەن ەكى مونشاق ىستىق جاس ءۇزىلىپ بارىپ جەرگە ءتۇستى، ونىڭ جۇرەگىنە دە سەنىمسىزدىك ۇيالاي باستادى. تۇندە ول ۇيىقتاعان بوپ جاتتى، ءبىراق كوزىنە ۇيقى كەلەر ەمەس. انە، ول ەليزانىڭ توسەكتەن تۇرىپ، جىلىسىپ شىعىپ بارا جاتقانىن كوردى. جۇبايىنىڭ سوڭىنان بىلدىرمەي ەرىپ وتىرىپ، ءوز بولمەسىنە ەنىپ كەتكەنىن كوردى.

كەلەسى كۇنى سول وقيعا تاعى قايتالاندى.

كورول كۇن ساناپ مۇڭايا بەردى. مۇنى ەليزا دا بايقادى، ءبىراق ونىڭ نە قايعىسى بار ەكەنىن تۇسىنە المادى. ال ءوزى اعالارىنىڭ قايعىسىنان ەت جۇرەگى ەلجىرەپ بارادى. كورول بەرگەن ۇلدە مەن بۇلدە ىستىق جاسقا شىلانىپ مالمانداي بولدى. ال باسقا جۇرت اي دەسە اۋزى بار، كۇن دەسە كوزى بار قاسا سۇلۋدىڭ اسىل كيىمىنە تاڭ قالىسىپ، قىزىعا قاراستى.

ول كەزدە توقىماسى تامامدالۋعا تايانىپ، تەك جالعىز ساۋىت قانا قالعان ەدى. ءبىراق ەليزانىڭ اكەلگەن تالشىعى تاعى دا جەتپەي قالدى. بىرنەشە ءتۇپ ويباي-جاپىراق قالاقاي اكەلۋ ءۇشىن اقتىق رەت مولا باسىنا بارۋعا تۋرا كەلدى. يەسىز مولادان دا، ەربيگەن جالماۋىز مىستانداردان دا ەت جۇرەگى تىتىرەيدى، ءبىراق امال جوق، اعالارىن سيقىر دۋاسىنان قۇتقارۋ كەرەك. سول ءۇشىن بارىنە دە ءتوزۋ كەرەك.

ءسويتىپ ەليزا دا ساپارعا اتتاندى. كورول مەن ارحيەپيسكوپ ىزىنشە ەرىپ وتىرىپ، ونىڭ قارا قورىم، قالىڭ زيراتقا ەنىپ كەتكەنىن كورىپ قالدى. قورىمنىڭ قورشاۋىنان مويىندارىن سوزىپ، اۋماقتى قۇلپىتاستىڭ ۇستىنەن ەليزا كورگەن جالماۋىز مىستانداردى ولار دا كورىپ، جاندارى تۇرشىگىپ، تىك قاراۋعا داتتەرى شىداماي، تەرىس اينالىپ كەتتى. جاڭا عانا قوينىندا جاتقان ايەل دە وسىلاردىڭ اراسىنا باردى عوي – دەپ ويلادى كورول.

— ءادىل تورەسىن حالىق ايتسىن! – دەدى ول.

حالىق ۇكىم شىعارىپ: «ەليزانى ورتەپ جىبەرۋ كەرەك»، – دەدى.

كورولدىڭ ءسان-سالتاناتتى سارايىنان ەليزانى ءىشى دىمقىل، قاراڭعى تاس زىندانعا تاستادى، تەرەزەسى تەمىر. تەمىر توردان ۇيتقىپ جەل سوعىپ تۇر. ءپۇلىش كورپەنىڭ، اپپاق جىبەك جامىلعىنىڭ ورنىنا سورلىعا توسەنىش تە، جاستىق تا تۇندە ءوزى مولا باسىنان تەرىپ اكەلگەن ويباي-جاپىراق جامىلعىسى ەزى توقىعان تىكەنەك تور كوز ساۋىت بولدى. ءبىراق وعان بۇدان ارتىق سىي بولار ما. ءسويتىپ، ول اياقتالماي قالعان جۇمىسىنا كايتا كىرىستى. كوشەدەن بالالاردىڭ «مىستان، مىستان!» دەپ ايقايلاعان داۋسى شىعادى. جانى اشيتىن پەندە جوق.

نامازدىگەر شاماسىندا تەمىر تورلى تەرەزەدەن اققۋ قاناتىنىڭ سۋىلى ەستىلدى؛ قارىنداسىن ىزدەپ تاپقان كەنجە اعاسى ەكەن. ەليزا قۋانعانىنان جۇرەگى جارىلىپ كەتە جازداپ، ەڭىرەپ قويا بەردى. ءومىرىنىڭ ساناۋلى عانا ساعاتتارى قالسا دا، جۇمىسىن تامامداۋعا از-اق قالعانى، اعاسىنىڭ قاسىندا بولعانى داتكە قۋات ەدى.

كورولگە بەرگەن ۋادەسى بويىنشا، تۇتقىن قىزدىڭ جانىندا سوڭعى بىرەر ساعاتىن بىرگە وتكىزۋ ءۇشىن ارحيەپيسكوپ كەلدى، ءبىراق قىز باسىن شايقاپ، قولىن سەرمەلەپ، ىممەن ءتۇسىندىرىپ، كەتۋىن ءوتىندى، ونىڭ ءوز شارۋاسىن وسى تۇندە ءبىتىرۋى كەرەك، ويتپەسە كورگەن جان ازابى، توككەن كوز جاسى، ۇيقىسىز وتكەن تۇندەرى ءبارى دە زايا كەتەدى. ارحيەپيسكوپ ونى بالاعاتتاپ-بالاعاتتاپ كەتىپ قالدى، ءبىراق ەليزا بايعۇس ءوزىنىڭ ەش جازىعى، قىلتاناقتاي كۇناسى جوق ەكەنىن بىلەدى، وعان كوڭىل اۋدارماستان ءوز شارۋاسىمەن بولا بەردى.

قۇرتتاي دا بولسا كومەگىمىز ءتيسىن دەپ، ەدەندە ولاي-بۇلاي شاۋىپ جۇرگەن قاپتەسەرلەر شاشىلىپ قالعان قالاقاي ساباقتارىن تىستەپ اكەپ بەرىپ جاتىر، تور كوزدى تەرەزە سىرتىندا قوناقتاپ وتىرعان ساندۋعاش ءتۇنى بويى ون سالىپ، كوڭىلىن كوتەرۋگە تىرىستى.

ەرتەڭىنە كۇن شىعۋعا ءبىر ساعاتتاي قالعان ەلەڭ-الاڭدا ەليزانىڭ ون ءبىر اعاسى ساراي قاقپاسىنا كەلىپ، وزدەرىن كورولگە جىبەرۋدى ەتىندى. كورول ءالى ۇيىقتاپ جاتىر، ونىڭ ۇيقىسىن بۇزۋعا ەشكىمنىڭ باتىلى بارمايدى، سوندىقتان وعان ءقازىر جىبەرۋ مۇمكىن ەمەس دەگەن جاۋاپ الدى ولار. ولار ارى-بەرى جالىنعانعا بولماعان سوڭ، كۇشپەن قورقىتپاق تا بولدى. ساقشىلار شاقىرىلدى، ولاردىڭ ارتىنان ىلە-شالا نە بوپ قالعانىن ءبىلۋ ءۇشىن كورولدىڭ ءوزى دە كەلدى. ءبىراق ءدال سول ساتتە كۇن شىعىپ قالدى دا، اعايىندى ون ءبىر جىگىت كوزدەن عايىپ بوپ. ساراي توبەسىنەن ون ءبىر جابايى اققۋ سۇڭقىلداپ وتە شىقتى. مىستاندى قالاي ورتەيتىندەرىن كورەمىز دەپ، جۇرت شاھارلاردىڭ سىرتىنا لەك-لەگىمەن اعىلىپ جاتىر. ەليزانى اعاش ارباعا جەگىلگەن جاۋىر ماستەك زورعا سۇيرەپ بارادى. بەيشارانىڭ ۇستىندە البا-جۇلبا كەنەپ شەكپەن، حور قىزىنا لايىق قولاڭ شاشى ۇيپا-تۇيپا بوپ جالبىراپ يىعىنا تۇسكەن، بەتىندە ءبىر تامشى قان جوق، سۇپ-سۇر، ەرنى ءسال عانا جىبىر-جىبىر ەتىپ، قولى-قولىنا جۇقپاي ويباي-جاپىراق قالاقاي تالشىعىن ءالى توقىپ بارادى. ولەر الدىندا دا ءىسىن قولىنان تۇسىرگەن جوق. تورعاۋىت ون ساۋىت داپ-دايىن كۇيى جانىندا جاتىر، ول ەندى ون ءبىرىنشىسىن توقىپ بارادى.

جۇرت ونى مازاق قىلىپ، ىشەك-سىلەسى قاتادى:

— مىستاندى قاراڭدار، اۋزى جىبىرلاپ بىردەمە دەپ ءبارادى-اي ءوزى! قولىنداعى، ءداۋ دە بولسا، دۇعالىق ەمەس شىعار، جوق، انا قاراڭدار، ءوزىنىڭ مىستاندىعىنا كەرەك بىردەمە عوي! قولىنان جۇلىپ الىپ بىت-شىتىن شىعارساق قايتەدى؟

قولىنداعىسىن جۇلىپ الماق بولىپ، ولار ەليزانى قورشاي باستادى. سول كەزدە ون ءبىر اققۋ ۇشىپ كەلىپ، اربانىڭ جاقتاۋىنا قاز-قاتار قوندى دا، قارىنداسىن ءوز تاندەرىمەن قالقالاپ، قۋاتتى قاناتتارىمەن سابالاپ، اششى دا مۇڭلى سۇڭقىلعا باستى.

جۇرتتىڭ زارەسى ۇشىپ، جان-جاققا بىتىراي قاشتى.

— بۇل ءتاڭىرىنىڭ كوكتەن تۇسكەن پارمەنى. قىز كۇنالى بولماۋى كەرەك! – دەپ سىبىرلاستى جۇرتتىڭ كوبى. ءبىراق ەستىرتە ايتۋعا باتىلدارى بارمادى.

جەندەت ەليزانى قولىنان شاپ بەرەيىن – دەپ ەدى، ءبىراق ول ون ءبىر تورعاۋىت ساۋىتتى ون ءبىر اعاسىنىڭ يىعىنا جاۋىپ تا ۇلگەردى. سول ساتتە اققۋلاردىڭ ورنىنا عاجايىپ سىمباتتى ون ءبىر حانزادا پايدا بولدى. تەك، ەڭ كەنجەسىنىڭ ءبىر قولىنىڭ ورنىندا اققۋدىڭ كاناتى قالىپ قويدى، ويتكەنى ەليزا تورعاۋىت ساۋىتتىڭ ءبىر جەڭىن توقىپ ۇلگەرە الماعان ەدى.

— ەندى ءسوزدى ماعان بەرىڭدەر! مەنىڭ تىرناقتاي دا كۇنام جوق! – دەدى ول.

بولعان وقيعانى كوزبەن كورگەن جۇرتتىڭ ءبارى ونى ناعىز قاسيەتتى اۋليە تۇتىپ، اياعىنا جىعىلدى. ال ەليزا باستان وتكەن جان ازابى مەن قايعى-قاسىرەتتەن ابدەن تيتىقتاپ قالعان ەكەن، ەس-تۇستەن ايرىلىپ قۇلاپ تۇسكەنىندە اعالارى ازەر سۇيەپ قالدى.

— حالايىق، ونىڭ تىرناقتاي دا كۇناسى جوق ەكەنى حاق! – دەدى ۇلكەن اعاسى، ءسويتتى دە باستان كەشكەندەرىن ءبىرىن قالدىرماستان ايتىپ بەردى. ول اڭگىمەسىن ايتىپ تۇرعاندا، الاندى سانسىز راۋشان گ ۇلى جاۋىپ كەتكەندەي، اۋاعا عاجاپ ءبىر جۇپار ءيىس تارالدى. قىزدى ورتەۋگە ءۇيىپ قويعان اعاش كەسىندىلەرى ال قىزىل راۋشان گ ۇلى جاپقان حوش ءيىستى جال بولىپ كولدەنەن تۇرا قالدى. سولاردىڭ ورتاسىندا كوز شاعىلىسقان عاجايىپ سۇلۋ، جالعىز ءبىر اپپاق گۇل جايناپ تۇردى. كورول سول گۇلدى جۇلىپ الدى دا، ەليزانىڭ ومىراۋىنا قاداي قويدى. سول كەزدە ەليزا ءتاتتى ۇيقىدان ويانعانداي، ءجۇزى گۇل-گۇل جايناپ، كوزىن اشىپ الدى.

شىركەۋ بىتكەننىڭ قوڭىراۋلارى وز-وزىنەن سوعىلىپ، قۇستار اسەم داۋىسقا ۇيىر-ۇيىرىمەن ۇشىپ كەلىپ جاتتى، كورول سارايىنا تويشىلار مەن بيشىلەر لەك-لەگىمەن اعىلا باستادى. ونداي تويدى ەشبىر كورول ءالى كۇنگە جاساپ كورگەن جوق.

اۋدارعان ع.جۇمابايەۆ