جامبىل جابايەۆ «لەنينگرادتىق ورەنىم»
قازاق ادەبيەتى (9 سىنىپ)
ساباقتىڭ تاقىرىبى: جامبىل جابايەۆتىڭ «لەنينگرادتىق ورەنىم»
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ جامبىل جابايەۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى بىلىمدەرىن تولىقتىرۋ. «لەنينگرادتىق ورەنىم» ولەڭىنىڭ مازمۇنىن اشۋ، وقۋشىعا ءوز وي - پىكىرىن ايتقىزۋ.
دامىتۋشىلىق: العان جاڭا مالىمەتتەرى بويىنشا ءبىلىمى مەن داعدىلارىن دامىتۋ؛ وقۋشىلاردىڭ ءتىل مادەنيەتىن، ءسوز بايلىعىن، سوزدىك قورىن، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىنىڭ دامۋىنا ىقپال ەتۋ.
تاربيەلىك: شاكىرتتەرگە جامبىل جابايەۆتىڭ ولەڭىنىڭ مازمۇنىن، تاقىرىبى مەن نەگىزگى ويىن مەڭگەرتە وتىرىپ، ولاردىڭ بويىندا حالقىمىزعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك، تاريحىمىزعا دەگەن ىقىلاس سەزىمىن قالىپتاستىرۋعا ىقپال ەتۋ، ەلجاندىلىققا، وتانسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ءادىس - تاسىلدەرى: مانەرلەپ وقۋ، سۇراق - جاۋاپ، ساتىلاي كەشەندى تالداۋ ەلەمەنتتەرى،
ستو ادىستەرى
قولدانىلاتىن كورنەكىلىكتەر: ينتەراكتيۆتى تاقتا.
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح
ساباق بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ. حح عاسىر باسىنداعى ادەبيەت.
1) حح عاسىردىڭ باسىنداعى وقۋ - اعارتۋ، باسپا ءسوز تۋرالى نە بىلەمىز؟
2) حح عاسىردىڭ باس كەزىندەگى ادەبيەتىمىزدە حالىق بولاشاعىن جاقسارتۋدى ىزدەستىرۋ باعىتتارىنىڭ وكىلدەرىن، ءار باعىتتىڭ سيپاتتارىن اڭگىمەلەڭدەر.
3) «ايقاپ» جۋرنالى تۋرالى نە بىلەسىڭدەر؟
4) 1916 جىلعى ۇلت - ازاتتىق كوتەرىلىس قاي شىعارمادا كورىنىس تاپتى؟
ءىىى. جاڭا ساباق
1) جامبىل جابايەۆ ومىرىنەن مالىمەت بەرۋ
«بىلەمىن. بىلگىم كەلەدى. ۇيرەندىم» ءادىسى بويىنشا وقۋشىلارعا جامبىل تۋرالى بىلەتىندەرىن جازدىرۋ، وقىتۋ.
2) ولەڭدەرى، ايتىستارى، داستاندارى تۋرالى ايتۋ.
1941 - 1945 جىلدار ءبىزدىڭ وتانىمىز ءۇشىن ەڭ اۋىر كەز بولدى. گيتلەر باستاعان نەمىس باسقىنشىلارى سوعىس جاريالاماي جەرىمىزگە ەندى. نيەۆا جاعاسىنداعى لەنينگراد قالاسى 900 كۇن قورشاۋدا قالدى. حالقىمىز ءۇشىن وتە اۋىر كۇندەر تۋدى. وسى تاريحي وقيعاعا جامبىل ءوزىنىڭ «لەنينگرادتىق ورەنىم» اتتى ولەڭىن ارنادى.
3) وقۋلىقپەن جۇمىس:
1) 3 توپ ولەڭ شۋماقتارىن وقىتۋ، مازمۇنىن سۇراۋ.
2) لەنينگراد بلوكاداسى تۋرالى تاريحي مالىمەتتەرمەن جۇمىس
ءۇش جىلدان استام ۋاقىتقا سوزىلعان لەنينگراد ءۇشىن شايقاس ەلدىڭ بۇكىل سولتۇستىك - باتىس بولىگىن قامتىدى. بارلىق ۇلتتاردىڭ جاۋىنگەرلەرىمەن بىرگە قازاق جاۋىنگەرلەرى دە لەنينگرادتى تابان تىرەپ قورعادى. جاۋدىڭ قورشاۋىندا قالعان قالاعا قازاقستاننان ازىق - تۇلىك، قارۋ - جاراق پەن اسكەري قۇرال - جابدىقتار تيەلگەن كوپتەگەن ەشەلوندار جىبەرىلدى. لادوگا كولى ايماعىنداعى العاشقى شايقاستاردىڭ وزىندە - اق قازاقستاندىق 310 - شى، 314 - اتقىشتار ديۆيزيالارى ەرەكشە كوزگە ءتۇستى. قازاقستاندىق جاۋىنگەرلەر لەنينگراد وبلىسىنىڭ 22 ەلدى مەكەنىن ازات ەتۋگە، قورشاۋداعى قالانىڭ «ۇلكەن جەرمەن» بايلانىسىن قامتاماسىز ەتۋگە، «ءومىر جولىن» سالۋعا قاتىستى. لەنينگراد ءۇشىن كۇرەس شەجىرەسىندە ءاليا مولداعۇلوۆانىڭ داڭقتى ەسىمى ماڭگىگە قالدى. ەرجۇرەك كومسومول، مەرگەن قىزدى ءىىى دارەجەلى داڭق وردەنىمەن ماراپاتتادى، ال قازا تاپقاننان كەيىن 1944 جىلى شىلدەدە وعان كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعى بەرىلدى.
لەنينگراد ءۇشىن شايقاس 1941 جىلعى 8 قىركۇيەكتە باستالىپ، 1943 جىلدىڭ قاڭتارىنا دەيىن سوزىلدى. قالاعا جەڭىس تولىعىمەن 1944 جىلدىڭ 27 قاڭتارىندا عانا كەلدى. ياعني، قالا وسى ۋاقىتقا دەيىن جاۋ قورشاۋىندا بولدى. لەنينگراد حالقى تۇپ تۋرا 900 كۇن قاسىرەت شەكتى. وسىناۋ تەڭدەسسىز 900 كۇننىڭ جىرى دا، سىرى دا ەشقاشان تاۋسىلماق ەمەس. ولىسپەي بەرىسپەۋدى سەرت ەتكەن لەنينگرادتىقتار جاۋعا تىزە بۇكپەي شايقاسىپ، وشپەس ەرلىك ونەگەسىن كورسەتتى. ۇلى جىراۋ جامبىل جابايەۆ اتامىزدىڭ «لەنينگرادتىق ورەنىم» دەپ تەبىرەنە، تولعانا جىلايتىن تۇسى دا سول كەز ەدى. 900 كۇن بويى جاۋ قورشاۋىندا قالعان. لەنينگراد شايقاسى كەزىندە 640 مىڭنان استام ادام اشتىقتان قىرىلدى، جۇزدەگەن مىڭ ادام جاۋ سناريادتارى مەن اۆيابومبالاردان قازا تاپتى، ەۆاكۋاسيا كەزىندە وققا ۇشقاندارى قانشاما؟! تاريحي دەرەكتەردە لەنينگراد قورشاۋى كەزىندە 850 مىڭعا جۋىق بەيبىت تۇرعىن كوز جۇمدى دەلىنەدى. ال بۇعان قورشاۋ كەزىندە جاۋمەن جاعالاسىپ ءجۇرىپ شەيىت بولعان جاۋىنگەرلەردى قوسساڭىز، جالپى قۇربانداردىڭ سانى ميلليوننىڭ ۇستىنە جەتىپ - جىعىلاتىنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.
ساباقتىڭ تاقىرىبى: جامبىل جابايەۆتىڭ «لەنينگرادتىق ورەنىم»
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ جامبىل جابايەۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى بىلىمدەرىن تولىقتىرۋ. «لەنينگرادتىق ورەنىم» ولەڭىنىڭ مازمۇنىن اشۋ، وقۋشىعا ءوز وي - پىكىرىن ايتقىزۋ.
دامىتۋشىلىق: العان جاڭا مالىمەتتەرى بويىنشا ءبىلىمى مەن داعدىلارىن دامىتۋ؛ وقۋشىلاردىڭ ءتىل مادەنيەتىن، ءسوز بايلىعىن، سوزدىك قورىن، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىنىڭ دامۋىنا ىقپال ەتۋ.
تاربيەلىك: شاكىرتتەرگە جامبىل جابايەۆتىڭ ولەڭىنىڭ مازمۇنىن، تاقىرىبى مەن نەگىزگى ويىن مەڭگەرتە وتىرىپ، ولاردىڭ بويىندا حالقىمىزعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك، تاريحىمىزعا دەگەن ىقىلاس سەزىمىن قالىپتاستىرۋعا ىقپال ەتۋ، ەلجاندىلىققا، وتانسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ءادىس - تاسىلدەرى: مانەرلەپ وقۋ، سۇراق - جاۋاپ، ساتىلاي كەشەندى تالداۋ ەلەمەنتتەرى،
ستو ادىستەرى
قولدانىلاتىن كورنەكىلىكتەر: ينتەراكتيۆتى تاقتا.
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح
ساباق بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ. حح عاسىر باسىنداعى ادەبيەت.
1) حح عاسىردىڭ باسىنداعى وقۋ - اعارتۋ، باسپا ءسوز تۋرالى نە بىلەمىز؟
2) حح عاسىردىڭ باس كەزىندەگى ادەبيەتىمىزدە حالىق بولاشاعىن جاقسارتۋدى ىزدەستىرۋ باعىتتارىنىڭ وكىلدەرىن، ءار باعىتتىڭ سيپاتتارىن اڭگىمەلەڭدەر.
3) «ايقاپ» جۋرنالى تۋرالى نە بىلەسىڭدەر؟
4) 1916 جىلعى ۇلت - ازاتتىق كوتەرىلىس قاي شىعارمادا كورىنىس تاپتى؟
ءىىى. جاڭا ساباق
1) جامبىل جابايەۆ ومىرىنەن مالىمەت بەرۋ
«بىلەمىن. بىلگىم كەلەدى. ۇيرەندىم» ءادىسى بويىنشا وقۋشىلارعا جامبىل تۋرالى بىلەتىندەرىن جازدىرۋ، وقىتۋ.
2) ولەڭدەرى، ايتىستارى، داستاندارى تۋرالى ايتۋ.
1941 - 1945 جىلدار ءبىزدىڭ وتانىمىز ءۇشىن ەڭ اۋىر كەز بولدى. گيتلەر باستاعان نەمىس باسقىنشىلارى سوعىس جاريالاماي جەرىمىزگە ەندى. نيەۆا جاعاسىنداعى لەنينگراد قالاسى 900 كۇن قورشاۋدا قالدى. حالقىمىز ءۇشىن وتە اۋىر كۇندەر تۋدى. وسى تاريحي وقيعاعا جامبىل ءوزىنىڭ «لەنينگرادتىق ورەنىم» اتتى ولەڭىن ارنادى.
3) وقۋلىقپەن جۇمىس:
1) 3 توپ ولەڭ شۋماقتارىن وقىتۋ، مازمۇنىن سۇراۋ.
2) لەنينگراد بلوكاداسى تۋرالى تاريحي مالىمەتتەرمەن جۇمىس
ءۇش جىلدان استام ۋاقىتقا سوزىلعان لەنينگراد ءۇشىن شايقاس ەلدىڭ بۇكىل سولتۇستىك - باتىس بولىگىن قامتىدى. بارلىق ۇلتتاردىڭ جاۋىنگەرلەرىمەن بىرگە قازاق جاۋىنگەرلەرى دە لەنينگرادتى تابان تىرەپ قورعادى. جاۋدىڭ قورشاۋىندا قالعان قالاعا قازاقستاننان ازىق - تۇلىك، قارۋ - جاراق پەن اسكەري قۇرال - جابدىقتار تيەلگەن كوپتەگەن ەشەلوندار جىبەرىلدى. لادوگا كولى ايماعىنداعى العاشقى شايقاستاردىڭ وزىندە - اق قازاقستاندىق 310 - شى، 314 - اتقىشتار ديۆيزيالارى ەرەكشە كوزگە ءتۇستى. قازاقستاندىق جاۋىنگەرلەر لەنينگراد وبلىسىنىڭ 22 ەلدى مەكەنىن ازات ەتۋگە، قورشاۋداعى قالانىڭ «ۇلكەن جەرمەن» بايلانىسىن قامتاماسىز ەتۋگە، «ءومىر جولىن» سالۋعا قاتىستى. لەنينگراد ءۇشىن كۇرەس شەجىرەسىندە ءاليا مولداعۇلوۆانىڭ داڭقتى ەسىمى ماڭگىگە قالدى. ەرجۇرەك كومسومول، مەرگەن قىزدى ءىىى دارەجەلى داڭق وردەنىمەن ماراپاتتادى، ال قازا تاپقاننان كەيىن 1944 جىلى شىلدەدە وعان كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعى بەرىلدى.
لەنينگراد ءۇشىن شايقاس 1941 جىلعى 8 قىركۇيەكتە باستالىپ، 1943 جىلدىڭ قاڭتارىنا دەيىن سوزىلدى. قالاعا جەڭىس تولىعىمەن 1944 جىلدىڭ 27 قاڭتارىندا عانا كەلدى. ياعني، قالا وسى ۋاقىتقا دەيىن جاۋ قورشاۋىندا بولدى. لەنينگراد حالقى تۇپ تۋرا 900 كۇن قاسىرەت شەكتى. وسىناۋ تەڭدەسسىز 900 كۇننىڭ جىرى دا، سىرى دا ەشقاشان تاۋسىلماق ەمەس. ولىسپەي بەرىسپەۋدى سەرت ەتكەن لەنينگرادتىقتار جاۋعا تىزە بۇكپەي شايقاسىپ، وشپەس ەرلىك ونەگەسىن كورسەتتى. ۇلى جىراۋ جامبىل جابايەۆ اتامىزدىڭ «لەنينگرادتىق ورەنىم» دەپ تەبىرەنە، تولعانا جىلايتىن تۇسى دا سول كەز ەدى. 900 كۇن بويى جاۋ قورشاۋىندا قالعان. لەنينگراد شايقاسى كەزىندە 640 مىڭنان استام ادام اشتىقتان قىرىلدى، جۇزدەگەن مىڭ ادام جاۋ سناريادتارى مەن اۆيابومبالاردان قازا تاپتى، ەۆاكۋاسيا كەزىندە وققا ۇشقاندارى قانشاما؟! تاريحي دەرەكتەردە لەنينگراد قورشاۋى كەزىندە 850 مىڭعا جۋىق بەيبىت تۇرعىن كوز جۇمدى دەلىنەدى. ال بۇعان قورشاۋ كەزىندە جاۋمەن جاعالاسىپ ءجۇرىپ شەيىت بولعان جاۋىنگەرلەردى قوسساڭىز، جالپى قۇربانداردىڭ سانى ميلليوننىڭ ۇستىنە جەتىپ - جىعىلاتىنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.