جان قازىناسى - ادامگەرشىلىك نەگىزى
اشىق تاربيە ساعاتى
تاقىرىبى: «جان قازىناسى - ادامگەرشىلىك نەگىزى» (پرەزەنتاسيا، فليپچارت)
ماقساتى: بىلىمدىك - تانىمدىق: وقۋشىلاردىڭ بىلىمدىك داعدىسىن قالىپتاستىرا وتىرىپ، ءدىني باعىتتاعى ساۋاتتىلىعىن جەتىلدىرۋ ارقىلى سويلەۋ ءتىلىن دامىتۋ، ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن شىڭداۋ. ءار ورتادا وزدەرىنىڭ جان-جاقتىلىعىن جەتىلدىرۋ، تانىتۋ، تولەرانتتىلىققا باۋلۋ.
تاربيەلىك: جاسوسپىرىمدەردىڭ وي - ساناسىن وياتا وتىرىپ، ءوزىن - ءوزى تانۋعا جانە باعالاۋعا، ادامگەرشىلىككە، باۋىرمالدىققا تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، رۋحاني دۇنيەسىن جەتىلدىرۋ.
مىندەتى: 1. باسەكەگە قابىلەتتى دەنى ساۋ، جان - جاقتى، ءبىلىمدى، ساۋاتتىلىعى جەتىلگەن تۇلعا دايارلاۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ ءوز ويلارىن ورتاعا سالىپ، اشىپ ايتا بىلۋگە داعدىلاندىرۋ.
ءتۇرى: پىكىر الىسۋ
ءادىسى: پارلامەنتتىك شوۋ باعدارلاماسى جەلىسىندە (ميعا شابۋىل جاساۋ، سىني تۇرعىدا ويلاۋعا ۇيرەتۋ ءادىسى)
كورنەكىلىك: مۋلتيمەديالىق تاقتا، بەينەتاسپا، ناقىل سوزدەر، ماقال - ماتەلدەر ت. ب. س
تاربيەلىك باعىتى: اقىل - وي. رۋح. ادامگەرشىلىك، ۇلتجاندىلىق.
ءجۇرىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
كىرىسپە رەتىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ قازاقستان حالقىنا جولداۋى جايلى «تاربيە تال بەسىكتەن باستالادى» - بەينە كورسەتىلىمىمەن باستاۋ.
وقۋشىلارعا «بالام، اناۋ نە؟» اتتى جاعداياتتى كورسەتۋ ارقىلى، سانالارىنا وي جۇگىرتۋ.
«اتا - انانىڭ اقىسى دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟» دەگەن سۇراق بەرىلەدى. سۇراققا وقۋشىلار توپتاسىپ جاۋاپ بەرەدى. بۇگىنگى شارامىزدىڭ نەگىزىن اشا وتىرىپ شارا جالعاسادى.
ءىى. شارانىڭ باعدارلاماسىمەن تانىستىرۋ.
1. «اكە مەن بالا» اتتى بەينەتاسپا كورسەتىلىپ، قوعامداعى جاعدايلارعا نازار اۋدارىلادى.
2. ادامنىڭ جان قازىناسىن قالاي تۇسىنەمىز؟ (كورەرمەندەرگە سۇراق بەرىلىپ، پىكىرلەسۋگە مۇمكىندىك جاسالادى).
3. اتا - انانىڭ ءقادىرىن، ادام قاسيەتىن، جان قازىناسىن ءتۇسىنۋ. وقۋشىلاردىڭ پىكىرى تىڭدالا وتىرىپ، كەلەسى «راحمەت، اناشىم!» اتتى بەينە تاسپا كورسەتىلەدى.
4. رۋحاني باستاۋىمىز يسلام دىنىندە ەمەس پە؟ (يسلام ءدىنى مەن قازاق حالقى بەينەتاسپاسى)
5. شاعىن لوگيكالىق سۇراقتارعا جاۋاپ.
ءىىى. قورىتىندى ءبولىمى.
1. ترەنينگ ويىنى «بىلگەنگە مارجان» (ءار وقۋشىنىڭ ءبىر سوزبەن ءوز ويىن قورىتۋى).
2. «سەن قازاقسىڭ!» بەينەتاسپاسىن تاماشالاي وتىرىپ، وقۋشىلاردى ۇلتجاندىلىققا باعىتتاۋ.
شارانىڭ بارىسى.
جۇرگىزۋشى ءسوزى: قايىرلى كۇن قۇرمەتتى ۇستازدار، وقۋشىلار جانە بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىزدىڭ قوناقتارى!
(شارانىڭ ماقساتى مەن مىندەتتەرى، ءجۇرىسى، مازمۇنى جانە ءوتۋ بارىسى تانىستىرىلادى.)
جۇرگىزۋشى سوزىنەن كەيىن «تاربيە تالبەسىكتەن باستالادى» اتتى بەينەتاسپا كورسەتىلەدى. بەينەتاسپانىڭ كورسەتىلۋ ماقساتى – ۇرپاق تاربيەسى مەملەكەتتىڭ باستى نازارىندا ەكەنىن ەسكە سالۋ.
جۇرگىزۋشى ءسوزى: وزدەرىڭىزگە بەلگىلى قازىرگى جاھاندانۋ ۇردىسىندە ەلىمىزدە باسەكەگە قابىلەتتى ۇرپاق تاربيەلەۋ باستى نازاردا بولىپ وتىر. ال ادامنىڭ جان قازىناسىن، ادامگەرشىلىك بولمىسىن قالىپتاستىرۋ دا، كەي ادامداردىڭ ءتۇرلى جاعدايلارمەن ءبىر - ءبىرىن تۇسىنبەۋى دە ءسىز بەن ءبىزدى تولعاندىرادى. ويتكەنى ءبىز سول قوعامنىڭ ىشىندەمىز، ياعني ونىڭ مۇشەسىمىز. ءيا، بۇنىڭ ءبارى شىندىق دەسەك ارتىق بولماس. باسەكەگە قابىلەتتى ۇرپاقتى جان - جاقتى قىلىپ تاربيەلەۋ ءۇشىن الدىمەن جان قازىناسىنىڭ نەگىزدەرىنىڭ ءبىرى، سەنىمدىلىك پەن شىندىقتىڭ باستاۋىنا ءۇڭىلۋ كەرەك شىعار. مەن بۇل شارانى، ياعني «جان قازىناسى – ادامگەرشىلىك نەگىزى» اتتى تاقىرىپتا وتكىزە وتىرىپ نەگىزىنەن بالا مەن اتا - انانىڭ اراسىنداعى قارىم - قاتىناسقا ارنايمىن. ويتكەنى قازىرگى تاڭدا بۇل ماسەلە دە كۇن تارتىبىندەگى ماڭىزدى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولىپ وتىر.
نازارلارىڭىزعا قىسقاشا قويىلىمدى ۇسىنامىن. وسى قويىلىم تۇرعىسىندا ويلانا وتىرىپ، ءوز پىكىرلەرىڭىزدى بىلدىرۋگە دايىن بولىڭىزدار! («بالام، اناۋ نە؟» اتتى جاعدايات. ويناۋشىلار: 31مۆس توبى ستۋدەنتتەرى).
... ەرتەدە ءبىر ۇلكەيگەن قارت قاتتى سىرقاتتانىپ جاتسا، جالعىز ۇلى كەلىپ:
- اكە، مەن سەنى ايشىلىق جەردە اتى شىققان تاۋىپكە اپارىپ ەمدەتەمىن،- دەپتى. ءسويتىپ اكەسىن ارقاسىنا سالىپ، جولعا شىعىپتى. ولار ۇزاق ءجۇرىپتى، قاس قارايعان كەزدە الدىدان قاراۋىتقان سۇلبانى كورسەتىپ اكەسى:
- «بالام، اناۋ نە؟» دەپ سۇراپتى.
- «ول - تۇيە»- دەپ جاۋاپ بەرىپتى. سالدەن كەيىن اكەسى الگى قارايعان نارسەنىڭ نە ەكەنىن تاعى سۇراپتى. بالا اۋەلگى جاۋابىن قايتالاپتى. اكەسى وسى ساۋالىن ءۇشىنشى رەت قايتالاپ سۇراعاندا بالاسى:
- «ول - تۇيە، تۇيە!». ءوزىم شارشاپ كەلە جاتقاندا، نەگە سۇراي بەرەسىڭ؟- دەپ رەنجىپتى. سوندا اكەسى:
- «بالام، كىشكەنە كەزىڭدە مەن اۋىر تىرلىكتەن شارشاپ كەلىپ وتىرسام دا، سەنىڭ «اناۋ نە، مىناۋ نە؟» دەپ كۇنىنە ءجۇز رەت سۇرايتىن سۇراعىڭا بەتى قايتپاسىن، جىگەرى جاسىماسىن دەپ ۇنەمى جاۋاپ بەرەتىنمىن. بۇل اۋرۋدان ەمدەلەيىن دەگەن ويىم جوق ەدى، تەك بەتىڭدى قايتارمايىن دەپ كونگەنمىن، ەندى سەنەن ءسوز ەستىگەنشە، ۇيىمە بارىپ، اجالعا مويىن ۇسىنعانىم ارتىق، مەنى جەرگە ءتۇسىر» دەپتى.
(وقۋشىلاردان وسى جاعداياتقا وراي اتا - انانىڭ اقىسى دەگەندى قالاي تۇسىنەتىندىكتەرى سۇرالادى.)
-«جاقسىدان ۇيرەن، جاماننان جيرەن» - دەمەي مە حالقىمىز. سىزدەردىڭ قىسقاشا ويلارىڭىزدى بىلدىك، ولاي بولسا ساباعىمىزدى جالعاستىرا وتىرىپ، ارنايى دايىندالعان اتا – انا مەن بالا قارىم – قاتىناسى تۋرالى كەلەسى بەينەتاسپاعا زەر سالايىق. كەيىننەن ءوز پىكىرلەرىمىزدى ءارى جالعاستىرارمىز. (بەينەتاسپا كورسەتىلەدى)
- وسى جەردە پىكىرتالاس سۇراقتار ارقىلى جالعاسادى.
1. وسى ءتارىزدى جاعدايلارعا الىپ كەلەتىن باستى سەبەپ نە؟
2. ءوز اتا - اناسىنان جەرىنىپ، قارتتار ۇيىنە وتكىزىپ جاتقان تىرلىك – شاراسىزدىق پا، قاتىگەزدىك پە؟ الدە ىشكى جان قازىنامىز ازايىپ، يمانىمىز السىرەپ، ادامگەرشىلىكتەن ايىرىلۋىمىز با؟
3. ىشكى جان قازىنامىز ازايىپ، يمانىمىز السىرەپ، ادامگەرشىلىكتەن ايىرىلۋىمىزعا نە سەبەپ؟ بولاشاققا سەنىمىمىز جوق پا؟
4. «كورگەنى جاقسى كوش باستار»، - دەمەي مە، «حالىق ايتسا - قالىپ ايتپاس» - دەگەن تاعى بار، ولاي بولسا ادامنىڭ جان قازىناسىن قالاي تۇسىنەمىز؟
بۇل جونىندە ەندى پىكىر ءبىلدىرۋدى كورەرمەندەرگە دە بەرسەك، تاربيە ساباعىمىزدىڭ قوناقتارى مەن وقۋشىلار پىكىرىن بىلسەك.
«جۇرەكتىڭ ءتۇرىپ قۇلاعىن،
ويلانىپ تاعى قاراشى،
كىمسىڭ سەن؟ قايدا تۇراعىڭ؟
- ەندى قايدا باراسىڭ؟» - دەپ ومار ھايام جىرلاپ وتكەندەي اتا - انانىڭ ءقادىرىن، ادام قاسيەتىن، جان قازىناسىن ءتۇسىنۋ ءۇشىن، بولاشاققا سەنىممەن قاراۋدى، سانامىزعا سەنىم كىلتىن ۇيالاتۋ ءۇشىن نازارلارىڭىزدى كەلەسى بەينەتاسپاعا اۋدارامىز. (ارنايى دايىندالعان «راحمەت، اناشىم!» اتتى بەينەتاسپا كورسەتىلەدى).
- وسى جەردە پىكىرتالاس سۇراقتار ارقىلى تاعى دا جالعاسادى.
«بەس نارسەدەن قاشىق بول،
بەس نارسەگە اسىق بول» - دەپ اباي اتامىز جىرلاعانداي جان قازىناسىن ۇعۋدىڭ جولدارىنىڭ ءبىرى جانە رۋحاني باستاۋىمىز يسلام دىنىندە ەمەس پە؟
ياعني، ادامي، رۋحاني تاربيەنىڭ باستاۋى جان قازىناسىنان باستالادى دەمەي مە؟ ولاي بولسا كەزەكتى تاعى دا بەينە تۇسىرىلىمگە بەرەيىك («يسلام ءدىنى مەن قازاق حالقى» اتتى بەينەتاسپا).
- وسى جەردە وقۋشىلار مەن كورەرمەندەر اراسىندا ورتاق پىكىرتالاس جۇرەدى.
وقۋشىلارعا لوگيكالىق باعىتتاۋ سۇراقتارى بەرىلەدى:
1. بۇگىنگى تاڭدا الەمدە كۇردەلى ماسەلە بولىپ وتىرعان ءدىني ەكسترەميزم قازاقستان ءۇشىن قانشالىقتى ءقاۋىپتى؟
2. ادامنىڭ جان قازىناسىنا سىرتتان كەلگەن ءار - ءتۇرلى دىندەردىڭ اسەرى قانداي؟ جان قازىنامىزدى قالاي قورعايمىز؟
3. ءدىني ساۋاتتىلىقتى قالاي جەتىلدىرەمىز جانە تولەرانتتىلىقتى قالاي ساقتايمىز؟
4. قازىرگى تاڭدا جاستاردىڭ جان قازىناسىنان، ادامگەرشىلىگىنەن شاتاستىرىپ جۇرگەن ءتۇرلى اعىمدار تۋرالى نە ايتۋعا بولادى؟
تاعى دا باسقا ءتۇرلى پىكىرلەرگە بايلانىستى سۇراقتار قويىلىپ تالقىلانادى.
قورىتىندى:
بۇگىنگى ءبىزدىڭ پىكىرتالاسىمىزدا ەلىمىزدىڭ كەز - كەلگەن ادامىنىڭ ويىنا وي سالارداي ماسەلەلەر قوزعالدى. ءبىز ەشكىمگە كىنا ارتپايمىز، ءمىن تاقپايمىز، تەك باسەكەگە قابىلەتتى ۇرپاقتى قالىپتاستىرا وتىرىپ، ولاردىڭ وي - پىكىرلەرىن اشىق ايتقىزۋ ارقىلى ءوزىن - ءوزى تانۋىن، ءوز جان قازىناسىنا ءۇڭىلۋىن تارازىلادىق.
«بىلگەنگە مارجان»
وقۋشىلارعا ويلارىن قورىتىپ، شاعىن تۇجىرىم جاساۋ ءۇشىن ارنايى سوزدەر بەرىلەدى. وقۋشىلار سول سوزگە وراي ءوز ويلارىن قىسقاشا بىلدىرەدى:
بەرىلەتىن سوزدەر:
- اقيقات
- مادەنيەت
- رۋحانيات
- اقىل
- پاراسات
- جۇرەك تاربيەسى
- يماني سەزىم
- جان دۇنيە
- قاسيەت
- حالىق كوزقاراسى
وقۋشىلار وسى ساباقتان نەنى بويىنا ءسىڭىردى؟
«سەن قازاقسىڭ!» اتتى بەينەتاسپانى تاماشالاۋ ارقىلى تاربيە ساعاتىن قورىتىندىلاپ، وي جيناقتاۋ.
سوڭى.
تاقىرىبى: «جان قازىناسى - ادامگەرشىلىك نەگىزى» (پرەزەنتاسيا، فليپچارت)
ماقساتى: بىلىمدىك - تانىمدىق: وقۋشىلاردىڭ بىلىمدىك داعدىسىن قالىپتاستىرا وتىرىپ، ءدىني باعىتتاعى ساۋاتتىلىعىن جەتىلدىرۋ ارقىلى سويلەۋ ءتىلىن دامىتۋ، ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن شىڭداۋ. ءار ورتادا وزدەرىنىڭ جان-جاقتىلىعىن جەتىلدىرۋ، تانىتۋ، تولەرانتتىلىققا باۋلۋ.
تاربيەلىك: جاسوسپىرىمدەردىڭ وي - ساناسىن وياتا وتىرىپ، ءوزىن - ءوزى تانۋعا جانە باعالاۋعا، ادامگەرشىلىككە، باۋىرمالدىققا تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، رۋحاني دۇنيەسىن جەتىلدىرۋ.
مىندەتى: 1. باسەكەگە قابىلەتتى دەنى ساۋ، جان - جاقتى، ءبىلىمدى، ساۋاتتىلىعى جەتىلگەن تۇلعا دايارلاۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ ءوز ويلارىن ورتاعا سالىپ، اشىپ ايتا بىلۋگە داعدىلاندىرۋ.
ءتۇرى: پىكىر الىسۋ
ءادىسى: پارلامەنتتىك شوۋ باعدارلاماسى جەلىسىندە (ميعا شابۋىل جاساۋ، سىني تۇرعىدا ويلاۋعا ۇيرەتۋ ءادىسى)
كورنەكىلىك: مۋلتيمەديالىق تاقتا، بەينەتاسپا، ناقىل سوزدەر، ماقال - ماتەلدەر ت. ب. س
تاربيەلىك باعىتى: اقىل - وي. رۋح. ادامگەرشىلىك، ۇلتجاندىلىق.
ءجۇرىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
كىرىسپە رەتىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ قازاقستان حالقىنا جولداۋى جايلى «تاربيە تال بەسىكتەن باستالادى» - بەينە كورسەتىلىمىمەن باستاۋ.
وقۋشىلارعا «بالام، اناۋ نە؟» اتتى جاعداياتتى كورسەتۋ ارقىلى، سانالارىنا وي جۇگىرتۋ.
«اتا - انانىڭ اقىسى دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟» دەگەن سۇراق بەرىلەدى. سۇراققا وقۋشىلار توپتاسىپ جاۋاپ بەرەدى. بۇگىنگى شارامىزدىڭ نەگىزىن اشا وتىرىپ شارا جالعاسادى.
ءىى. شارانىڭ باعدارلاماسىمەن تانىستىرۋ.
1. «اكە مەن بالا» اتتى بەينەتاسپا كورسەتىلىپ، قوعامداعى جاعدايلارعا نازار اۋدارىلادى.
2. ادامنىڭ جان قازىناسىن قالاي تۇسىنەمىز؟ (كورەرمەندەرگە سۇراق بەرىلىپ، پىكىرلەسۋگە مۇمكىندىك جاسالادى).
3. اتا - انانىڭ ءقادىرىن، ادام قاسيەتىن، جان قازىناسىن ءتۇسىنۋ. وقۋشىلاردىڭ پىكىرى تىڭدالا وتىرىپ، كەلەسى «راحمەت، اناشىم!» اتتى بەينە تاسپا كورسەتىلەدى.
4. رۋحاني باستاۋىمىز يسلام دىنىندە ەمەس پە؟ (يسلام ءدىنى مەن قازاق حالقى بەينەتاسپاسى)
5. شاعىن لوگيكالىق سۇراقتارعا جاۋاپ.
ءىىى. قورىتىندى ءبولىمى.
1. ترەنينگ ويىنى «بىلگەنگە مارجان» (ءار وقۋشىنىڭ ءبىر سوزبەن ءوز ويىن قورىتۋى).
2. «سەن قازاقسىڭ!» بەينەتاسپاسىن تاماشالاي وتىرىپ، وقۋشىلاردى ۇلتجاندىلىققا باعىتتاۋ.
شارانىڭ بارىسى.
جۇرگىزۋشى ءسوزى: قايىرلى كۇن قۇرمەتتى ۇستازدار، وقۋشىلار جانە بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىزدىڭ قوناقتارى!
(شارانىڭ ماقساتى مەن مىندەتتەرى، ءجۇرىسى، مازمۇنى جانە ءوتۋ بارىسى تانىستىرىلادى.)
جۇرگىزۋشى سوزىنەن كەيىن «تاربيە تالبەسىكتەن باستالادى» اتتى بەينەتاسپا كورسەتىلەدى. بەينەتاسپانىڭ كورسەتىلۋ ماقساتى – ۇرپاق تاربيەسى مەملەكەتتىڭ باستى نازارىندا ەكەنىن ەسكە سالۋ.
جۇرگىزۋشى ءسوزى: وزدەرىڭىزگە بەلگىلى قازىرگى جاھاندانۋ ۇردىسىندە ەلىمىزدە باسەكەگە قابىلەتتى ۇرپاق تاربيەلەۋ باستى نازاردا بولىپ وتىر. ال ادامنىڭ جان قازىناسىن، ادامگەرشىلىك بولمىسىن قالىپتاستىرۋ دا، كەي ادامداردىڭ ءتۇرلى جاعدايلارمەن ءبىر - ءبىرىن تۇسىنبەۋى دە ءسىز بەن ءبىزدى تولعاندىرادى. ويتكەنى ءبىز سول قوعامنىڭ ىشىندەمىز، ياعني ونىڭ مۇشەسىمىز. ءيا، بۇنىڭ ءبارى شىندىق دەسەك ارتىق بولماس. باسەكەگە قابىلەتتى ۇرپاقتى جان - جاقتى قىلىپ تاربيەلەۋ ءۇشىن الدىمەن جان قازىناسىنىڭ نەگىزدەرىنىڭ ءبىرى، سەنىمدىلىك پەن شىندىقتىڭ باستاۋىنا ءۇڭىلۋ كەرەك شىعار. مەن بۇل شارانى، ياعني «جان قازىناسى – ادامگەرشىلىك نەگىزى» اتتى تاقىرىپتا وتكىزە وتىرىپ نەگىزىنەن بالا مەن اتا - انانىڭ اراسىنداعى قارىم - قاتىناسقا ارنايمىن. ويتكەنى قازىرگى تاڭدا بۇل ماسەلە دە كۇن تارتىبىندەگى ماڭىزدى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولىپ وتىر.
نازارلارىڭىزعا قىسقاشا قويىلىمدى ۇسىنامىن. وسى قويىلىم تۇرعىسىندا ويلانا وتىرىپ، ءوز پىكىرلەرىڭىزدى بىلدىرۋگە دايىن بولىڭىزدار! («بالام، اناۋ نە؟» اتتى جاعدايات. ويناۋشىلار: 31مۆس توبى ستۋدەنتتەرى).
... ەرتەدە ءبىر ۇلكەيگەن قارت قاتتى سىرقاتتانىپ جاتسا، جالعىز ۇلى كەلىپ:
- اكە، مەن سەنى ايشىلىق جەردە اتى شىققان تاۋىپكە اپارىپ ەمدەتەمىن،- دەپتى. ءسويتىپ اكەسىن ارقاسىنا سالىپ، جولعا شىعىپتى. ولار ۇزاق ءجۇرىپتى، قاس قارايعان كەزدە الدىدان قاراۋىتقان سۇلبانى كورسەتىپ اكەسى:
- «بالام، اناۋ نە؟» دەپ سۇراپتى.
- «ول - تۇيە»- دەپ جاۋاپ بەرىپتى. سالدەن كەيىن اكەسى الگى قارايعان نارسەنىڭ نە ەكەنىن تاعى سۇراپتى. بالا اۋەلگى جاۋابىن قايتالاپتى. اكەسى وسى ساۋالىن ءۇشىنشى رەت قايتالاپ سۇراعاندا بالاسى:
- «ول - تۇيە، تۇيە!». ءوزىم شارشاپ كەلە جاتقاندا، نەگە سۇراي بەرەسىڭ؟- دەپ رەنجىپتى. سوندا اكەسى:
- «بالام، كىشكەنە كەزىڭدە مەن اۋىر تىرلىكتەن شارشاپ كەلىپ وتىرسام دا، سەنىڭ «اناۋ نە، مىناۋ نە؟» دەپ كۇنىنە ءجۇز رەت سۇرايتىن سۇراعىڭا بەتى قايتپاسىن، جىگەرى جاسىماسىن دەپ ۇنەمى جاۋاپ بەرەتىنمىن. بۇل اۋرۋدان ەمدەلەيىن دەگەن ويىم جوق ەدى، تەك بەتىڭدى قايتارمايىن دەپ كونگەنمىن، ەندى سەنەن ءسوز ەستىگەنشە، ۇيىمە بارىپ، اجالعا مويىن ۇسىنعانىم ارتىق، مەنى جەرگە ءتۇسىر» دەپتى.
(وقۋشىلاردان وسى جاعداياتقا وراي اتا - انانىڭ اقىسى دەگەندى قالاي تۇسىنەتىندىكتەرى سۇرالادى.)
-«جاقسىدان ۇيرەن، جاماننان جيرەن» - دەمەي مە حالقىمىز. سىزدەردىڭ قىسقاشا ويلارىڭىزدى بىلدىك، ولاي بولسا ساباعىمىزدى جالعاستىرا وتىرىپ، ارنايى دايىندالعان اتا – انا مەن بالا قارىم – قاتىناسى تۋرالى كەلەسى بەينەتاسپاعا زەر سالايىق. كەيىننەن ءوز پىكىرلەرىمىزدى ءارى جالعاستىرارمىز. (بەينەتاسپا كورسەتىلەدى)
- وسى جەردە پىكىرتالاس سۇراقتار ارقىلى جالعاسادى.
1. وسى ءتارىزدى جاعدايلارعا الىپ كەلەتىن باستى سەبەپ نە؟
2. ءوز اتا - اناسىنان جەرىنىپ، قارتتار ۇيىنە وتكىزىپ جاتقان تىرلىك – شاراسىزدىق پا، قاتىگەزدىك پە؟ الدە ىشكى جان قازىنامىز ازايىپ، يمانىمىز السىرەپ، ادامگەرشىلىكتەن ايىرىلۋىمىز با؟
3. ىشكى جان قازىنامىز ازايىپ، يمانىمىز السىرەپ، ادامگەرشىلىكتەن ايىرىلۋىمىزعا نە سەبەپ؟ بولاشاققا سەنىمىمىز جوق پا؟
4. «كورگەنى جاقسى كوش باستار»، - دەمەي مە، «حالىق ايتسا - قالىپ ايتپاس» - دەگەن تاعى بار، ولاي بولسا ادامنىڭ جان قازىناسىن قالاي تۇسىنەمىز؟
بۇل جونىندە ەندى پىكىر ءبىلدىرۋدى كورەرمەندەرگە دە بەرسەك، تاربيە ساباعىمىزدىڭ قوناقتارى مەن وقۋشىلار پىكىرىن بىلسەك.
«جۇرەكتىڭ ءتۇرىپ قۇلاعىن،
ويلانىپ تاعى قاراشى،
كىمسىڭ سەن؟ قايدا تۇراعىڭ؟
- ەندى قايدا باراسىڭ؟» - دەپ ومار ھايام جىرلاپ وتكەندەي اتا - انانىڭ ءقادىرىن، ادام قاسيەتىن، جان قازىناسىن ءتۇسىنۋ ءۇشىن، بولاشاققا سەنىممەن قاراۋدى، سانامىزعا سەنىم كىلتىن ۇيالاتۋ ءۇشىن نازارلارىڭىزدى كەلەسى بەينەتاسپاعا اۋدارامىز. (ارنايى دايىندالعان «راحمەت، اناشىم!» اتتى بەينەتاسپا كورسەتىلەدى).
- وسى جەردە پىكىرتالاس سۇراقتار ارقىلى تاعى دا جالعاسادى.
«بەس نارسەدەن قاشىق بول،
بەس نارسەگە اسىق بول» - دەپ اباي اتامىز جىرلاعانداي جان قازىناسىن ۇعۋدىڭ جولدارىنىڭ ءبىرى جانە رۋحاني باستاۋىمىز يسلام دىنىندە ەمەس پە؟
ياعني، ادامي، رۋحاني تاربيەنىڭ باستاۋى جان قازىناسىنان باستالادى دەمەي مە؟ ولاي بولسا كەزەكتى تاعى دا بەينە تۇسىرىلىمگە بەرەيىك («يسلام ءدىنى مەن قازاق حالقى» اتتى بەينەتاسپا).
- وسى جەردە وقۋشىلار مەن كورەرمەندەر اراسىندا ورتاق پىكىرتالاس جۇرەدى.
وقۋشىلارعا لوگيكالىق باعىتتاۋ سۇراقتارى بەرىلەدى:
1. بۇگىنگى تاڭدا الەمدە كۇردەلى ماسەلە بولىپ وتىرعان ءدىني ەكسترەميزم قازاقستان ءۇشىن قانشالىقتى ءقاۋىپتى؟
2. ادامنىڭ جان قازىناسىنا سىرتتان كەلگەن ءار - ءتۇرلى دىندەردىڭ اسەرى قانداي؟ جان قازىنامىزدى قالاي قورعايمىز؟
3. ءدىني ساۋاتتىلىقتى قالاي جەتىلدىرەمىز جانە تولەرانتتىلىقتى قالاي ساقتايمىز؟
4. قازىرگى تاڭدا جاستاردىڭ جان قازىناسىنان، ادامگەرشىلىگىنەن شاتاستىرىپ جۇرگەن ءتۇرلى اعىمدار تۋرالى نە ايتۋعا بولادى؟
تاعى دا باسقا ءتۇرلى پىكىرلەرگە بايلانىستى سۇراقتار قويىلىپ تالقىلانادى.
قورىتىندى:
بۇگىنگى ءبىزدىڭ پىكىرتالاسىمىزدا ەلىمىزدىڭ كەز - كەلگەن ادامىنىڭ ويىنا وي سالارداي ماسەلەلەر قوزعالدى. ءبىز ەشكىمگە كىنا ارتپايمىز، ءمىن تاقپايمىز، تەك باسەكەگە قابىلەتتى ۇرپاقتى قالىپتاستىرا وتىرىپ، ولاردىڭ وي - پىكىرلەرىن اشىق ايتقىزۋ ارقىلى ءوزىن - ءوزى تانۋىن، ءوز جان قازىناسىنا ءۇڭىلۋىن تارازىلادىق.
«بىلگەنگە مارجان»
وقۋشىلارعا ويلارىن قورىتىپ، شاعىن تۇجىرىم جاساۋ ءۇشىن ارنايى سوزدەر بەرىلەدى. وقۋشىلار سول سوزگە وراي ءوز ويلارىن قىسقاشا بىلدىرەدى:
بەرىلەتىن سوزدەر:
- اقيقات
- مادەنيەت
- رۋحانيات
- اقىل
- پاراسات
- جۇرەك تاربيەسى
- يماني سەزىم
- جان دۇنيە
- قاسيەت
- حالىق كوزقاراسى
وقۋشىلار وسى ساباقتان نەنى بويىنا ءسىڭىردى؟
«سەن قازاقسىڭ!» اتتى بەينەتاسپانى تاماشالاۋ ارقىلى تاربيە ساعاتىن قورىتىندىلاپ، وي جيناقتاۋ.
سوڭى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
وقۋشىلاردىڭ ماتەماتيكا پانىنە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، ءوي-ورىسىن دامىتۋ، العان بىلىمدەرىن پىسىقتاۋ.
