جاڭا تاس عاسىرى (نەوليت)
جاڭا تاس عاسىرى (نەوليت)
كونسپەكت
ەڭبەك قۇرالىنىڭ دامۋى ادامزاتتى تەرىمشىلىك پەن اڭشىلىقتان ەگىنشىلىك پەن مال شارۋاشىلىعىنا الىپ كەلدى. ادامدار تابيعات سىيىنا تاۋەلدىلىكتەن قۇتىلىپ، ءومىر سۇرۋگە قاجەتتى ازىق - تۇلىكتى وزدەرى ءوندىردى. جەر وڭدەۋدىڭ قاراپايىم ءتۇرىن مەڭگەرىپ، جابايى جانۋارلاردى قولعا ۇيرەتتى. كەن ءوندىرۋ جانە توقىماشىلىقپەن اينالىسا باستادى. سونىمەن، نەوليت ءداۋىرىنىڭ باستى ەرەكشەلىگى – ءونىمدى ەڭبەكتىڭ پايدا بولۋى.
تاس وڭدەۋ بيىك دەڭگەيگە كوتەرىلدى. ۇساق تاستاردان وتكىرلەنىپ الىنعان ۇشتار مەن كەسكىشتەر قۇرامالى قۇرالدار جاساۋ ءۇشىن قولدانىلدى. مۇنداي قۇرالدارعا جەبە مەن نايزا، ءجۇزى وتكىر تاستاردان جاسالعان پىشاق پەن وراقتار جاتادى. قۇرامالى قۇرالدار ەكى ءتۇرلى ماتەريالدان قۇراستىرىلىپ، قۇرالدىڭ ۇشى نەمەسە ءجۇزى ۇساق وتكىر تاستان جاسالعان.
نەوليتتىك تۇراقتار مەن قونىستار ەلىمىزدىڭ اۋماعىندا كوپتەپ كەزدەسەدى. ولاردىڭ جالپى سانى 500 - دەن استام. نەوليتتىك تۇراقتار ادامدار ۋاقىتشا جانە ۇزاق ۋاقىت ارالىعىندا تۇراقتى ءومىر سۇرگەن قونىستار بولىپ ەكىگە بولىنەدى.
ەجەلگى ادامداردىڭ نەگىزگى اۋلايتىن اڭدارى اشا تۇياقتى بولىپ، جايىلىمىن ءجيى وزگەرتەتىن بولعاندىقتان، اڭشىلار ولاردىڭ سوڭىنان جىلجىپ كوشىپ وتىرعان. سوندىقتان مەكەندەردىڭ كوپشىلىگى ۋاقىتشا بولعان.
نەوليتتىك تۇراقتار: ۋست - نارىم (شىعىس قازاقستان)، قاراعاندى، زەلەنايا بالكا (ورتالىق قازاقستان)، پەنكي (سولتۇستىك قازاقستان). بۇل تۇراقتار سارىارقانىڭ سولتۇستىگىندە، ەرتىستەن ەسىلگە دەيىنگى ارالىقتا ورنالاسقان جانە جاڭا تاس عاسىرىنىڭ سوڭعى كەزى – ب. ز. ب. 5 مىڭجىلدىققا جاتادى.
جاڭا تاس عاسىرى (نەوليت) ب. ز. ب. 5 - 3 مىڭجىلدىقتار ارالىعىن قامتيدى. تاس ءداۋىرىنىڭ دامىعان كەزەڭى نەوليتتە ادامزات كوپتەگەن جاڭالىقتار ويلاپ تاپتى. ماتا توقىپ، كيىم تىگۋدى ۇيرەندى. قىش قۇمىرا (كەراميكا) جاساۋدى ءبىلىپ، ىدىستارعا ورنەكتەر سالعان. سوندىقتان بۇل ءداۋىردى “قىش قۇمىرالار زامانى” دەپ اتايدى. سازدان جاسالعان قىش ىدىس كوزە دەپ اتالادى.
جەزقازعان وڭىرىنەن 150 - گە جۋىق تۇراق، كونە كەن شىعارۋ، جەرلەۋ ورىندارى تابىلدى. ءقابىردىڭ قابىرعاسى تاس پليتالارمەن قورشالعان. ادامنىڭ باسىن سولتۇستىك - باتىسقا قاراتىپ، شالقاسىنان جەرلەگەن. بۇل و دۇنيەگە دەگەن سەنىمنىڭ بولعاندىعىن بىلدىرەدى.
قىزىلوردا وبلىسىندا ورنالاسقان سەكسەۋىل تۇراعىنىڭ ماڭىندا سۋ قويماسى بولعان. تۇراقتان قوي مەن سيىردىڭ (80 پايىز) جانە جابايى جىلقىلاردىڭ قاڭقالارى تابىلدى. بۇل تۇراقتىڭ تۇرعىندارى مال وسىرۋمەن جانە اڭشىلىقپەن اينالىسقان.
كونسپەكت سۇراقتار
1. قۇرامالى قۇرالدار جاساۋ شىققان كەزەڭ:
2. قازاقستان اۋماعىنداعى نەوليتتىك تۇراقتار سانى:
3. نەوليتتىك تۇراقتاردىڭ ەڭ كونەسىنىڭ مەرزىمى:
4. ب. ز. ب. 5 - 3 مىڭ جىلدىق ارالىعىن قامتيتىن كەزەڭ:
5. نەوليتتىك ادامداردىڭ جەرلەۋ ءداستۇرى:
6. ماڭىندا سۋ قويماسى بولعان نەوليتتىك تۇراق:
7. ءونىم ءوندىرۋ شىققان كەزەڭ:
8. نەوليت داۋىرىنە جاتاتىن پەنكي تۇراعى قازاقستاننىڭ قاي ايماعىنان تابىلدى:
9. نەوليت ءداۋىرىنىڭ نەگىزگى جاڭالىقتارىنىڭ ءبىرى قانداي:
10. جەزقازعان وڭىرىنەن تابىلعان نەوليتتىك تۇراقتار سانى:
11. نەوليت كەزەڭىنە جاتاتىن قازاقستان اۋماعىنان قانشا تۇراقتار تابىلعان:
تاقىرىپتىڭ تەستى
جاڭا تاس عاسىرى (نەوليت). جۇكتەۋ
كونسپەكت
ەڭبەك قۇرالىنىڭ دامۋى ادامزاتتى تەرىمشىلىك پەن اڭشىلىقتان ەگىنشىلىك پەن مال شارۋاشىلىعىنا الىپ كەلدى. ادامدار تابيعات سىيىنا تاۋەلدىلىكتەن قۇتىلىپ، ءومىر سۇرۋگە قاجەتتى ازىق - تۇلىكتى وزدەرى ءوندىردى. جەر وڭدەۋدىڭ قاراپايىم ءتۇرىن مەڭگەرىپ، جابايى جانۋارلاردى قولعا ۇيرەتتى. كەن ءوندىرۋ جانە توقىماشىلىقپەن اينالىسا باستادى. سونىمەن، نەوليت ءداۋىرىنىڭ باستى ەرەكشەلىگى – ءونىمدى ەڭبەكتىڭ پايدا بولۋى.
تاس وڭدەۋ بيىك دەڭگەيگە كوتەرىلدى. ۇساق تاستاردان وتكىرلەنىپ الىنعان ۇشتار مەن كەسكىشتەر قۇرامالى قۇرالدار جاساۋ ءۇشىن قولدانىلدى. مۇنداي قۇرالدارعا جەبە مەن نايزا، ءجۇزى وتكىر تاستاردان جاسالعان پىشاق پەن وراقتار جاتادى. قۇرامالى قۇرالدار ەكى ءتۇرلى ماتەريالدان قۇراستىرىلىپ، قۇرالدىڭ ۇشى نەمەسە ءجۇزى ۇساق وتكىر تاستان جاسالعان.
نەوليتتىك تۇراقتار مەن قونىستار ەلىمىزدىڭ اۋماعىندا كوپتەپ كەزدەسەدى. ولاردىڭ جالپى سانى 500 - دەن استام. نەوليتتىك تۇراقتار ادامدار ۋاقىتشا جانە ۇزاق ۋاقىت ارالىعىندا تۇراقتى ءومىر سۇرگەن قونىستار بولىپ ەكىگە بولىنەدى.
ەجەلگى ادامداردىڭ نەگىزگى اۋلايتىن اڭدارى اشا تۇياقتى بولىپ، جايىلىمىن ءجيى وزگەرتەتىن بولعاندىقتان، اڭشىلار ولاردىڭ سوڭىنان جىلجىپ كوشىپ وتىرعان. سوندىقتان مەكەندەردىڭ كوپشىلىگى ۋاقىتشا بولعان.
نەوليتتىك تۇراقتار: ۋست - نارىم (شىعىس قازاقستان)، قاراعاندى، زەلەنايا بالكا (ورتالىق قازاقستان)، پەنكي (سولتۇستىك قازاقستان). بۇل تۇراقتار سارىارقانىڭ سولتۇستىگىندە، ەرتىستەن ەسىلگە دەيىنگى ارالىقتا ورنالاسقان جانە جاڭا تاس عاسىرىنىڭ سوڭعى كەزى – ب. ز. ب. 5 مىڭجىلدىققا جاتادى.
جاڭا تاس عاسىرى (نەوليت) ب. ز. ب. 5 - 3 مىڭجىلدىقتار ارالىعىن قامتيدى. تاس ءداۋىرىنىڭ دامىعان كەزەڭى نەوليتتە ادامزات كوپتەگەن جاڭالىقتار ويلاپ تاپتى. ماتا توقىپ، كيىم تىگۋدى ۇيرەندى. قىش قۇمىرا (كەراميكا) جاساۋدى ءبىلىپ، ىدىستارعا ورنەكتەر سالعان. سوندىقتان بۇل ءداۋىردى “قىش قۇمىرالار زامانى” دەپ اتايدى. سازدان جاسالعان قىش ىدىس كوزە دەپ اتالادى.
جەزقازعان وڭىرىنەن 150 - گە جۋىق تۇراق، كونە كەن شىعارۋ، جەرلەۋ ورىندارى تابىلدى. ءقابىردىڭ قابىرعاسى تاس پليتالارمەن قورشالعان. ادامنىڭ باسىن سولتۇستىك - باتىسقا قاراتىپ، شالقاسىنان جەرلەگەن. بۇل و دۇنيەگە دەگەن سەنىمنىڭ بولعاندىعىن بىلدىرەدى.
قىزىلوردا وبلىسىندا ورنالاسقان سەكسەۋىل تۇراعىنىڭ ماڭىندا سۋ قويماسى بولعان. تۇراقتان قوي مەن سيىردىڭ (80 پايىز) جانە جابايى جىلقىلاردىڭ قاڭقالارى تابىلدى. بۇل تۇراقتىڭ تۇرعىندارى مال وسىرۋمەن جانە اڭشىلىقپەن اينالىسقان.
كونسپەكت سۇراقتار
1. قۇرامالى قۇرالدار جاساۋ شىققان كەزەڭ:
2. قازاقستان اۋماعىنداعى نەوليتتىك تۇراقتار سانى:
3. نەوليتتىك تۇراقتاردىڭ ەڭ كونەسىنىڭ مەرزىمى:
4. ب. ز. ب. 5 - 3 مىڭ جىلدىق ارالىعىن قامتيتىن كەزەڭ:
5. نەوليتتىك ادامداردىڭ جەرلەۋ ءداستۇرى:
6. ماڭىندا سۋ قويماسى بولعان نەوليتتىك تۇراق:
7. ءونىم ءوندىرۋ شىققان كەزەڭ:
8. نەوليت داۋىرىنە جاتاتىن پەنكي تۇراعى قازاقستاننىڭ قاي ايماعىنان تابىلدى:
9. نەوليت ءداۋىرىنىڭ نەگىزگى جاڭالىقتارىنىڭ ءبىرى قانداي:
10. جەزقازعان وڭىرىنەن تابىلعان نەوليتتىك تۇراقتار سانى:
11. نەوليت كەزەڭىنە جاتاتىن قازاقستان اۋماعىنان قانشا تۇراقتار تابىلعان:
تاقىرىپتىڭ تەستى
جاڭا تاس عاسىرى (نەوليت). جۇكتەۋ
You Might Also Like
