InfoHub Logo

وسكەنبايدىڭ وسكەن ورتاسى قاشاننان تۇركىمەن اعايىندارمەن جاپسار جاتقان سوڭ دا، دوس كوڭىلدى ارالاس-قۇرالاستىق ۇزىلمەگەن. اسىرەسە، ەر ازاماتتار اراسىندا بىلىشتىك-تامىرلاستىق قارىم-قاتىناس ورنىعىپ، ونىڭ ءوزى الىس-بەرىسى، ءازىل-قالجىڭى جاراسقان داستۇرگە اينالعان.

ەر جىگىت ەلدىڭ ەلدىك داستۇرىنەن شەت بولا ما، وسكەنباي كۇيشىنىڭ دە تۇركىمەندەر ىشىندە قۇلىباي، ساپار-مامبەت، ودەۋلى سياقتى كۇيشى دوستارى، سەيىت-مۇرات، قوش-مۇرات دەگەن اعايىندى ءبىلىش-تامىرى بار ەكەن. بىردە جانىنا ەرتكەن ءبىر توپ جولداستارى بار وسكەنباي اڭ اۋلاپ ءجۇرىپ، جولى بولىپ، ەكى قۇلان اتىپ الادى. قۇلان اتقان جەرى ءبىلىش-تامىرلارى قونىس ەتكەن ۇلىقۇدىق، ساۋقۇدىق دەگەن جەرلەردەن الىس بولماسا كەرەك. وسكەنباي «نەدە بولسا تامىرلارىمدى ءبىر قۋانتايىن» دەپ قوس قۇلاندى جەتەگىندەگى اتىنا تەڭدەپ، سەيىت-مۇرات پەن قوش-مۇراتتىڭ اۋىلىنا ات باسىن بۇرادى.

سول بەتىندە اۋىلعا كەلسە، ءۇي سىرتىندا سىرەسىپ بىرنەشە ات كەرمەدە تۇر. ءۇي ىشىنەن گۋ-گۋ داۋىس ەستىلەدى دەيدى. وسكەنباي دىبىس بەرگەن ەكەن، ىشىنەن قوش-مۇرات تامىرى جۇگىرىپ شىعىپ، شۇرقىراسا امانداسادى. سىلق ەتكىزىپ قۇلاندى ءتۇسىرىپ ءماز بولىپ قالادى.

— اۋ، نەعىپ دۋىلداسىپ جاتىرسىڭدار؟ مىنا اتتىلارىڭ كىمدەر؟ — دەپ وسكەنباي ءجون سۇرايدى.

— پاي-پاي نەسىن سۇرايسىڭ! ءوزىڭنىڭ جەزدەڭ مامبەت-پانا بولىس، ناۋبەت ستارشىن، ۇدىمبەت-سالىق باستاعان يگى جاقسىلار بۇكىل حيۋانى اۋىزىنا قاراتقان قۇلىباي باقشىنىڭ ونەرىن تاماشالاپ، دۋ-دۋ بولىپ جاتىر! — دەيدى قوش مۇرات تامىرى.

وسكەنباي سىرتىنان داڭقىن بىلەتىن قۇلىباي-باقشىنىڭ اتىن ەستىگەندە «اپىر-اي، قالاي بولار ەكەن!» — دەپ ءسال بوگەلەدى دە، تامىرىنان:

— قۇلىبايدى سىرتتاي ەستىگەنىم بولماسا، كورمەپ ەدىم، دومبىرا تارتىسى قالاي ەكەن؟ — دەپ سۇرايدى.

— ويبوي، نەسىن ايتاسىڭ! ونىڭ جانىندا سەن دومبىرا ۇستاۋعا ۇيالاسىڭ! — دەپ قوش-مۇرات تامىرى وسكەنبايدىڭ نامىسىنا شوق تاستاپ جىبەرەدى.

ايتقانداي ۇيگە كىرسە، مامبەت-پانا باستاعان جاقسى-جايساڭدار تورگە جايعاسقان. ورتالارىندا قۇلىباي-باقشى ۇزىن مويىن دومبىراسىنىڭ پەرنەلەرىن قۇلاشتاي قۋالاپ، كۇي توگىپ وتىر دەيدى.

— ءا، بالدىز ەكەن عوي، كەل تورلەت! — دەپ مامبەت-پانا باسىن كوتەرىپ وتىرادى، — كەل بالدىز، سەنىڭ دە بىردەڭە تىڭقىلداتاتىنىڭ بار ەدى عوي، مىنا قۇلىباي-باقشىدان ونەگە ۇيرەنە ءتىن بولدىڭ!

مامبەت-پانانىڭ جەزدەسىنىپ ايتقان ءازىل سوزدەرى وسكەنبايدىڭ جاڭاعى سىرتتاعى سەزىمىن ودان سايىن قوزدىرىپ، نامىس بۋا تۇسكەندەي بولادى. ءبىراق سابىر ساقتاعان قالپى تورگە وزىپ جايعاسقان سوڭ:

— ءبىزدىڭ قازاق «جاقسى كۇي — جان ازىعى»، «جاقسىنى كورمەك ءۇشىن» دەيدى. قۇلىباي-باقشىنىڭ داڭقىن سىرتىنان ەستۋشى ەدىم، ەندى، مىنە، كوز كورگەنگە قۋانىشتامىن! — دەپ سۇلۋ، سىپايى ءتىل قاتادى.

ءبىراق جەزدەسىنىپ وتىرعان مامبەت-پانا يىقتاپ قويمايدى:

— اۋ، بالدىز، سەن ءويتىپ سىنىقسىما، بۇل جەردە ساعان بۇيىراتىنداي قىز جوق، ونان دا قۇلىباي-باقشىنىڭ مىسى باسىپ، جاۋىر اتتاي مايماڭداپ وتىرمىن دەسەيشى! — دەپ قۋسىرا تۇسەدى.

سوندا وسكەنباي، مۇنان ارى شىداي الماي:

— اپىر-اي، جەزدەكە-اي، بولمادىڭىز عوي! تاۋەكەل، قازاق پەن تۇركىمەنگە بىردە جەڭىپ، بىردە جەڭىلىپ، بىردە جىعىپ، بىردە جىعىلىپ جۇرگەن قاشاننان جاراسۋشى ەدى. ازار بولسا، قۇلىباي-باقشى حيۋانى اۋىزىنا قاراتقان شىعار. ال كىشى ءجۇزدىڭ ءۇش تاقتاسىن اۋىزىنا قاراتقان التى ناۋايىنىڭ ءبىرى مەن بولامىن! بەرى بەر دۋتارىڭدى! — دەگەندە وسكەنبايدىڭ جونى شىمىرلاپ، ارقاسى قوزىپ، ءوڭى الابۇرتىپ كەتسە كەرەك. قۇلىباي-باقشى دۋتارىن ۇستاتا بەرگەن ەكەن. سول جەردە دۋتاردىڭ ءۇنىن دە قۇبىلتىپ، ءوزىنىڭ قيمىلىن دا قۇبىلتىپ، بۇرىن-سوڭدى قازاق، تۇركىمەن ەستىمەگەن ويناقى سازدى قۇيقىلجىتا تارتىپ شىعادى دا، دۋتاردى قۇلىباي-باقشىعا تاستاي سالادى. وسكەنباي دا ىركىلمەيدى، تۋرا العاشقى ءوز كۇيىنىڭ سىڭارىنداي، قيتۇرقى قاعىسى مول ەكىنشى كۇيىن بۇلاڭداتا قاعىپ شىعادى. وسى كەزدە مامبەت-پانا:

— ال، اعايىن مەنەن ءبىر ساۋعا بولسىن! بۇل جولى بىرەۋدىڭ جەڭۋىن كورۋدى مۇرات تۇتپاي-اق قويالىق. ەكەۋى دە شالعىش ەكەن، تورەلىك تەڭ بولسىن! — دەپ كۇي ايتىسىن توقتاتقان ەكەن.

وسكەنبايدىڭ وسى جولى تارتقان ەكى كۇيى دە ەل ىشىنە «جاڭىلتپاش» دەگەن اتپەن تاراعان.

---