InfoHub Logo

دايراباي — اڭگىمەگە شەبەر، ازىلگە ۇستا، اشىق-جارقىن ادام بولىپتى. ءوزى ءانشى، كۇيشى، سەرى اتانعان، جالعىز اتتى كەدەي ەكەن. ءبىر كۇنى دايرابايدى التايداعى توبىقتى قۇبىلتاي دەگەن ناعاشىسى شاقىرادى. ءبىراق ەل اراسىنا ءوزىنىڭ ونەرىمەن اتى شىققان دايراباي، قولى تيمەي، بۇل شاقىرۋعا بارا المايدى. ءسويتىپ جۇرگەندە ەلدە ۇلكەن توي بولىپ، سول جەردەگى كوبەن دەگەن باي اعايىنشىلاپ، دايرابايدىڭ جالعىز كوكبەستى اتىن ءوزىمسىنىپ، بايگىگە قوسادى. ال دايرابايدى كۇرەسكە شىعارادى.

دوسباي، كولباي ەلىندەگى تويدىڭ وسى ات شىبىس جارىسىندا دايرابايدىڭ كوكبەستىسى ءبىرىنشى بولىپ كەلەدى. دايراباي بەلدەسكەنىن جىعادى. ءبىراق بۇل بايگىنىڭ ءبارىن كوبەن باي ءوزى الىپ، دايرابايعا ەشتەڭە بەرمەيدى. توي ءبىتىپ، اۋىلعا كەلگەن سوڭ، كوبەن دايرابايدىڭ كوكبەستىسىن تارتىپ الىپ، ءوزىن ەلدەن قۋۋعا ءامىر ەتەدى.

كوبەن كوكبەستىنى كىسەندەپ، قاسىنا ءتورت كىسى قاراۋىل قويادى. دايراباي — ءوز اتىن قالاي دا قايتارىپ الۋ ءۇشىن كۇندە كىسەندە تۇرعان اتتى اڭدۋمەن بولادى. اقىرى ءساتى ءتۇسىپ، ءبىر كۇنى دايراباي ات كۇزەتكەن قاراۋىلداردىڭ ۇشەۋىن ۇرىپ جىعىپ، اتقا ۇمتىلعاندا باسقا ادامدار كەلىپ قالىپ، ول ءوز باسى زورعا قاشىپ قۇتىلادى. مۇنان كەيىن دايرابايدىڭ سوڭىنا قۋعىنشىلار ءتۇسىپ، جان-جاقتان ىزدەيدى. ولار قانشا ىزدەگەنىمەن، حالىق وزدەرى سۇيگەن ونەر يەسىن ۇستاپ بەرمەيدى، قايتا جاسىرا تۇسەدى.

اتتان ايىرىلىپ قالامىن با دەپ قورىققان كوبەن باي ەندى كوكبەستىنى قاراڭعى تۇنەككە قۇلىپتاپ ۇستايدى. سول اۋىلداعى دايرابايدىڭ تىلەۋلەستەرى كوبەن بايدىڭ اتتى جاسىرعان جەرىن دايرابايعا حابارلاپ، وعان كومەكتەسۋگە ءازىر ەكەندىكتەرىن بىلدىرەدى. ءبىر كۇنى دايراباي جىگىتتەردىڭ جاردەمىمەن ءۇيدىڭ توبەسىنەن ءتۇسىپ، اتتىڭ اياعىنداعى كىسەندى سىندىرىپ، ءۇيدىڭ قابىرعاسىن بۇزىپ، كوكبەستىنى الىپ قاشىپ كەتەدى.

دايراباي سول كەتكەننەن التايعا اسىپ، باياعى ءوزىن شاقىرىپ جۇرگەن قۇبىلتاي ناعاشىسىنا بەت الادى. جولشىباي ءبىر اۋىلدا بولىپ جاتقان تويدىڭ ۇستىنەن شىعىپ، وسى تويدا كامشات دەگەن قوبىزشى قىزبەن تانىسادى. ول قىز دا توبىقتىعا جيەن ەكەن.

تويدا كامشات قوبىزبەن، دايراباي دومبىرامەن ءوز مۇڭدارىن شەرتەدى. بۇلاردىڭ تارتىسىن حالىق قىزىعا تىڭدايدى. ءبىراق نە ايتىپ، قانداي سىر شەرتىپ وتىرعاندارىن جەتە تۇسىنبەيدى. سول كۇنى دايراباي — ءوزىنىڭ جالعىز ەكەندىگىن، كەدەيلىكتىڭ سالدارىنان بايلاردىڭ قىسىمىنا شىداماي وسى جاققا كەتىپ قالعانىن بايانداسا، كامشات — ءوز اكەسىنىڭ جوقتىعىن، جەتىمدىك ءومىرىن ايتادى. وسىلايشا، ەكەۋى مۋزىكا تىلىمەن ءبىر-بىرىن ۇعىسىپ وتىرعاندا، بوزارىپ تاڭ دا اتادى. ەرتەمەن كامشاتتىڭ وگەي اكەسى ساۋدا ىستەۋگە بازارعا كەتەدى.

سول كۇنى دايراباي كامشاتتى الىپ ناعاشىسىنىڭ اۋىلىنا قاراي قاشادى. بۇلاردىڭ ارتىنان قۋعىنشىلار شىعادى. التاي جەرىنە جەتە بەرگەندە دايراباي مەن كامشاتتى قاراقشىلار ۇستاپ الادى. ۇرىلار ءبارى جابىلىپ دايرابايدى ۇرىپ-سوعىپ، ۇلكەن قارا تاسقا ماتاپ بايلاپ، كامشاتتى الىپ كەتەدى.

دايراباي سول جەردە ەكى كۇندەي بايلاۋلى جاتىپ، ارەڭ دەگەندە رەتىن تاۋىپ بوسانىپ، جاياۋلاپ ناعاشىسىنىڭ ۇيىنە جەتەدى. ناعاشىسى جيەنىن كورىپ قۋانىپ، ەلىن جيناپ توي جاسايدى. وسى جيىندا دايراباي باستان كەشكەن وقيعاسىن تۇگەل بايانداي وتىرىپ، دومبىرامەن ءبىر كۇيدى ەكپىندەتە تارتا بەرىپتى. كۇيدى بەرىلە تىڭداعان التاي ەلىنىڭ ادامدارىنىڭ ىشىنەن ءبىر قارت:

— شىراعىم-اي! ادامنىڭ جان-دۇنيەسىن قوزعاعان مىنا تارتقان سازىڭنىڭ اتى نە ەدى؟ — دەگەندە، دايراباي:

— وزدەرىڭىز دە سەزىپ وتىرسىزدار عوي دايرابايدىڭ جايىن، بۇل كۇيدى «دايراباي» دەسەڭدەر دە بولادى، — دەپتى.

ءسويتىپ «دايراباي» كۇيى دۇنيەگە وسىلاي كەلگەن ەكەن دەسەدى.

---