جارىقتىڭ ءتۇزۋ سىزىقتى تارالۋى. جارىقتىڭ شاعىلۋ، سىنۋ قاسيەتتەرىن قايتالاۋ
سىنىپ: 8
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: جارىقتىڭ قاسيەتتەرى بويىنشا العان بىلىمدەرىن جۇيەلەۋ، جالپىلاۋ. جارىقتىڭ سىنۋى، شاعىلۋى، ءتۇزۋ سىزىقتى تارالۋىن تابيعاتپەن بايلانىستىرا وتىرىپ تۇسىنۋىنە كومەكتەسۋ، تالداپ قورىتىندى جاساۋعا ۇيرەتۋ.
دامىتۋشىلىق: جارىق قۇبىلىستارىنىڭ فيزيكالىق ماعىناسىن تولىق ءبىلۋ، شىعارعان ەسەپتەردى، زاڭدىلىقتاردى قولدانا وتىرىپ ءتۇسىندىرۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى توپپەن جۇمىس جاساي بىلۋگە، ويىن ەركىن جەتكىزۋگە، شاپشاڭ ويلاي بىلۋگە باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: ساياحات - ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، ستو (سيقىرلى سۇراقتار، روتاسيا)، ديالوگتى وقىتۋ
كورنەكىلىگى: ولەڭ جولدارى جازىلعان كەسپە - قاعازدار، مارشرۋت پاراعى، ەكى پلاكات، ماركەر، ماگنيتتەر، اينەك، ەكى شىراق، شىرپى
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ:
وقۋشىلارمەن امانداسامىن. وقۋشىلاردى تۇگەندەيمىن.
كىرىسپە. بۇگىنگى ساباقتا سەندەردى ساياحاتقا شىعۋعا شاقىرامىن. ساياحات بارىسىندا تاپسىرمالاردى ورىندايسىڭدار. تاپسىرمالاردى ورىنداي وتىرىپ، جارىقتىڭ تارالۋ، شاعىلۋ، سىنۋ زاڭدارىن، جازىق جانە سفەرالىق اينالاردا كەسكىن الۋدى قايتالايمىز. ءاربىر جيناعان بالل بويىنشا ساياحات بارىسىندا جۇرىلگەن جول انىقتالاتىن بولادى. ساباقتىڭ سوڭىندا ەڭ ءتوزىمدى وقۋشى انىقتالاتىن بولادى، ياعني وپتيكا بويىنشا سۇراقتارعا دۇرىس جاۋاپ بەرگەن وقۋشى انىقتالادى. مارشرۋت پاراعىن تولتىرىپ، مارشرۋت قورىتىندىسىن جاسايمىز. ءبارىمىز دايىنبىز با؟ ولاي بولسا، جولعا شىعايىق. جولعا شىعۋ ءۇشىن الدىمەن ەكى توپقا بىرىگەيىك تە، انمەنەن ساياحاتتايىق.
وقۋشىلاردى توپقا ءبولۋ ءۇشىن وقۋشىلارعا ا. قۇنانبايەۆتىڭ «جەلسىز تۇندە جارىق اي» ولەڭىنەن 4 جول، «انا» انىنەن 4 جول جازىلعان كەسپە - قاعازداردى تاراتامىن. وقۋشىلار №1، №2 توپتارعا بىرىگەدى.
1) جەلسىز تۇندە جارىق اي،
ساۋلەسى سۋدا دىرىلدەپ،
اۋىلدىڭ جانى تەرەڭ ساي،
تاسىعان وزەن كۇرىلدەپ.
2) الەمنىڭ جارىعىن سىيلادىڭ سەن ماعان
دالانىڭ ءار گۇلىن جينادىڭ سەن ماعان
سەن بەردىڭ قۇستاردىڭ قاناتىن سامعاعان
بالالىق قۇشتارىڭ وزىڭە ارناعان
«سيقىرلى سۇراقتار»
قاراڭدارشى، قانداي تاماشا تابيعات اياسىنا شىقتىق. بۇل سۋرەتتىڭ اۆتورى كىم؟ سۋرەتتىڭ اتاۋى قانداي؟
يۆان يۆانوۆيچ شيشكيننىڭ «قاراعاي ورمانىنداعى تاڭ» كارتيناسى. قالىڭ قاراعايلى بور. كۇن ەندى شىعىپ، اينالانى ساۋلەسىمەن نۇرلاندىردى. كۇننىڭ ساۋلەلەرىنە قاراڭدارشى. وپتيكادا جارىق شوعى دەپ نەنى ايتامىز؟ شىن مانىسىندە كۇن جارىعىنان ساۋلەنى ءبولىپ الۋعا بولا ما؟
جارىق قۇبىلىستارىن زەرتتەۋ ءۇشىن ءتۇرلى ساڭىلاۋلار كومەگىمەن الىناتىن جارىق شوعى دەگەن ۇعىمدى پايدالانامىز.
ساڭىلاۋدىڭ ديامەترىن كىشىرەيتۋ ارقىلى جارىق ساۋلەسىن الۋعا بولا ما؟ كارتينادا قانداي تابيعي قۇبىلىستار كۇن ساۋلەسىن كورۋگە مۇمكىندىك بەرەدى؟
تۇمان كەزىندە جارىق سۋدىڭ ۇساق تامشىلارىمەن شاعىلادى، شاشىرايدى.
وقۋشىلار، بىزدەر تاعى ءبىر ادەمى توعانعا دا كەلىپ قالدىق. بۇل سۋرەت سەندەرگە تانىس پا؟ بۇل ۆاسيليي دميترييەۆيچتىڭ پولەنوۆتىڭ «جىڭعىلدى توعان» سۋرەتى.
وقۋشىلار، مەنىڭ ويىمشا توعاندا بالىقتار كوپ. بالىقتى سۇڭگىمەن (شانىشقىمەن) ۇستاپ كورەلىك. نەلىكتەن قايىقتا وتىرعاندا سۋدىڭ تەرەڭ ەمەس جەرىندە ءجۇزىپ جۇرگەن بالىقتى سۇڭگىمەن شانشۋ قيىن؟
سۋدىڭ بەتكى قاباتىنا كوتەرىلگەن بالىقتىڭ سۋداعى كەسكىنى جالعان، سەبەبى سۋ اۋاعا قاراعاندا وپتيكالىق تىعىزىراق. سۇڭگىمەن دالدەگەندە بالىق پەن سۇڭگى اراسىندا ساڭىلاۋ قالۋ كەرەك.
وقۋشىلار، كۇنگە قارسى مىنا وزەننىڭ بەتىندە «جالتىلداعان جول» كورىنىپ تۇر. سۋ بەتىندە كۇن كەسكىنى قالاي پايدا بولدى؟ جول نەگە باقىلاۋشىعا قاراي باعىتتالعان؟
سۋ بەتىندە پايدا بولعان «جول» ءارتۇرلى باعىتتاعى ۇساق تولقىندارمەن جارىقتىڭ شاعىلۋ سالدارىنان پايدا بولادى. سوندىقتان، باقىلاۋشىنىڭ ورنىنا تاۋەلسىز شاعىلعان ساۋلەلەر باقىلاۋشى كوزىنە تۇسەدى. ءار باقىلاۋشى «جولدى» ءوز ورنىنا قاراي كورە الادى.
«بەينە - تاپسىرما»
ال ەندى وقۋشىلار، ءقازىر ءبىز كەيىپكەرلەرمەن قوسا «اينالار ۇيىنە» نەمەسە «اينالار زالىنا» كىرىپ، سەرگىپ الايىق («نۋ، پوگودي» مۋلتفيلمىنەن ءۇزىندى).
اينالارعا قاراعاندا نەگە كەيىپكەرلەردىڭ كەسكىنى «قيسىق» بولىپ كورىنەدى؟ اينالار قالاي جاسالادى؟
زالدىڭ قابىرعالارى وپتيكالىق شاعىلدىرعىش ماتەريالدان، اسىرەسە شىنى اينالاردان جاسالادى. اينانىڭ بەتىن قيسايتىپ جاسايدى، ويىس نەمەسە دوڭەس پىشىنگە كەلتىرىپ دەفورماسيالايدى.
ساياحاتىمىزدى جالعاستىرا وتىرىپ، تاپسىرمالارعا كوشەيىك.
تاپسىرمالار. «روتاسيا»
توپتارعا تاپسىرمالار بەرىلەدى. ورىنداپ بولعان سوڭ باسقا توپتاعى وقۋشىلار تەكسەرىپ، قورىتىندىسىن جاسايدى.
1. جارىق ساۋلەسى قاي نۇكتەگە تۇسەدى؟
2. ەكى اينا تىك بۇرىش جاساي ورنالاسقان. وسى بۇرىشقا ەكى الما قويىلدى. قانشا المانى اينادان كورۋگە بولادى؟
3. قۇدىقتىڭ ءتۇبى جارىقتانۋ ءۇشىن جازىق اينانى قالاي قويۋ كەرەك؟ جازىق اينا مەن ۆەرتيكال اراسىنداعى بۇرىشتى تاپ. كۇننىڭ كوكجيەكتەن بۇرىشتىق بيىكتىگى 600.
15و
4. باقىلاۋشى ساڭىلاۋ الدىندا ا نۇكتەسىندە تۇر دەلىك. باقىلاۋشى تالدىڭ قانداي بولىگىن كورەدى؟ قانداي ا1 نۇكتەدە ساڭىلاۋ الدىندا باقىلاۋشى تالدى تولىعىمەن كورەدى؟
«ەكسپەريمەنت»
اينانىڭ ورنىنا اينەكتىڭ سىنىعىن تىك ورنالاستىرىپ، اينەكتىڭ الدىنا جانىپ تۇرعان شىراقتى قويىپ، اينەكتىڭ ەكىنشى جاعىنا ءدال سونداي ءبىراق جانباعان شىراقتى قوي دا، ونى قاشان جانعان شىراق بولىپ كورىنگەنشە ءارى بەرى قوزعالتىپ جانعان شىراقتى ال، سوسىن اينەكپەن شىراقتىڭ اراقاشىقتىعىن ولشە جانە قانداي قورىتىندى الۋعا بولادى. (وقۋشىلار اينەك ەكى شىراقتى قولدانا وتىرىپ، شىراقتىڭ شىن كەسكىنىن الادى جانە ارا قاشىقتىقتى ولشەپ مىناداي قورىتىندىعا كەلەدى: نارسە قانداي قاشىقتىقتا بولسا، كەسكىن اينادان سونداي اراقاشىقتىقتا بولادى جانە سيممەتريالى ءوز ولشەمىنە تەڭ ەكەنىن انىقتاي الادى.)
باعالاۋ.
1. مۇعالىمگە حات. بۇل حاتتا وسى ساباقتاردىڭ سەنىڭ شامالى وزگەرۋىڭە ىقپالى بولدى ما، جوق ەش اسەرى بولمادى ما، سولار تۋرالى پىكىرىڭدى بىلدىرسەڭ...
2. مارشرۋت پاراعىنا ساياحاتتىڭ ۇزاقتىعىن ەسەپتەپ انىقتايىق.
«التىن مەدال» - 20 - 18 بالل
«كۇمىس مەدال» - 17 - 15 بالل
«قولا مەدال» - 14 - 12 بالل
ۇيگە تاپسىرما:
جارىقتىڭ قاسيەتتەرىن قايتالاۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: جارىقتىڭ قاسيەتتەرى بويىنشا العان بىلىمدەرىن جۇيەلەۋ، جالپىلاۋ. جارىقتىڭ سىنۋى، شاعىلۋى، ءتۇزۋ سىزىقتى تارالۋىن تابيعاتپەن بايلانىستىرا وتىرىپ تۇسىنۋىنە كومەكتەسۋ، تالداپ قورىتىندى جاساۋعا ۇيرەتۋ.
دامىتۋشىلىق: جارىق قۇبىلىستارىنىڭ فيزيكالىق ماعىناسىن تولىق ءبىلۋ، شىعارعان ەسەپتەردى، زاڭدىلىقتاردى قولدانا وتىرىپ ءتۇسىندىرۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى توپپەن جۇمىس جاساي بىلۋگە، ويىن ەركىن جەتكىزۋگە، شاپشاڭ ويلاي بىلۋگە باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: ساياحات - ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، ستو (سيقىرلى سۇراقتار، روتاسيا)، ديالوگتى وقىتۋ
كورنەكىلىگى: ولەڭ جولدارى جازىلعان كەسپە - قاعازدار، مارشرۋت پاراعى، ەكى پلاكات، ماركەر، ماگنيتتەر، اينەك، ەكى شىراق، شىرپى
ساباقتىڭ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ:
وقۋشىلارمەن امانداسامىن. وقۋشىلاردى تۇگەندەيمىن.
كىرىسپە. بۇگىنگى ساباقتا سەندەردى ساياحاتقا شىعۋعا شاقىرامىن. ساياحات بارىسىندا تاپسىرمالاردى ورىندايسىڭدار. تاپسىرمالاردى ورىنداي وتىرىپ، جارىقتىڭ تارالۋ، شاعىلۋ، سىنۋ زاڭدارىن، جازىق جانە سفەرالىق اينالاردا كەسكىن الۋدى قايتالايمىز. ءاربىر جيناعان بالل بويىنشا ساياحات بارىسىندا جۇرىلگەن جول انىقتالاتىن بولادى. ساباقتىڭ سوڭىندا ەڭ ءتوزىمدى وقۋشى انىقتالاتىن بولادى، ياعني وپتيكا بويىنشا سۇراقتارعا دۇرىس جاۋاپ بەرگەن وقۋشى انىقتالادى. مارشرۋت پاراعىن تولتىرىپ، مارشرۋت قورىتىندىسىن جاسايمىز. ءبارىمىز دايىنبىز با؟ ولاي بولسا، جولعا شىعايىق. جولعا شىعۋ ءۇشىن الدىمەن ەكى توپقا بىرىگەيىك تە، انمەنەن ساياحاتتايىق.
وقۋشىلاردى توپقا ءبولۋ ءۇشىن وقۋشىلارعا ا. قۇنانبايەۆتىڭ «جەلسىز تۇندە جارىق اي» ولەڭىنەن 4 جول، «انا» انىنەن 4 جول جازىلعان كەسپە - قاعازداردى تاراتامىن. وقۋشىلار №1، №2 توپتارعا بىرىگەدى.
1) جەلسىز تۇندە جارىق اي،
ساۋلەسى سۋدا دىرىلدەپ،
اۋىلدىڭ جانى تەرەڭ ساي،
تاسىعان وزەن كۇرىلدەپ.
2) الەمنىڭ جارىعىن سىيلادىڭ سەن ماعان
دالانىڭ ءار گۇلىن جينادىڭ سەن ماعان
سەن بەردىڭ قۇستاردىڭ قاناتىن سامعاعان
بالالىق قۇشتارىڭ وزىڭە ارناعان
«سيقىرلى سۇراقتار»
قاراڭدارشى، قانداي تاماشا تابيعات اياسىنا شىقتىق. بۇل سۋرەتتىڭ اۆتورى كىم؟ سۋرەتتىڭ اتاۋى قانداي؟
يۆان يۆانوۆيچ شيشكيننىڭ «قاراعاي ورمانىنداعى تاڭ» كارتيناسى. قالىڭ قاراعايلى بور. كۇن ەندى شىعىپ، اينالانى ساۋلەسىمەن نۇرلاندىردى. كۇننىڭ ساۋلەلەرىنە قاراڭدارشى. وپتيكادا جارىق شوعى دەپ نەنى ايتامىز؟ شىن مانىسىندە كۇن جارىعىنان ساۋلەنى ءبولىپ الۋعا بولا ما؟
جارىق قۇبىلىستارىن زەرتتەۋ ءۇشىن ءتۇرلى ساڭىلاۋلار كومەگىمەن الىناتىن جارىق شوعى دەگەن ۇعىمدى پايدالانامىز.
ساڭىلاۋدىڭ ديامەترىن كىشىرەيتۋ ارقىلى جارىق ساۋلەسىن الۋعا بولا ما؟ كارتينادا قانداي تابيعي قۇبىلىستار كۇن ساۋلەسىن كورۋگە مۇمكىندىك بەرەدى؟
تۇمان كەزىندە جارىق سۋدىڭ ۇساق تامشىلارىمەن شاعىلادى، شاشىرايدى.
وقۋشىلار، بىزدەر تاعى ءبىر ادەمى توعانعا دا كەلىپ قالدىق. بۇل سۋرەت سەندەرگە تانىس پا؟ بۇل ۆاسيليي دميترييەۆيچتىڭ پولەنوۆتىڭ «جىڭعىلدى توعان» سۋرەتى.
وقۋشىلار، مەنىڭ ويىمشا توعاندا بالىقتار كوپ. بالىقتى سۇڭگىمەن (شانىشقىمەن) ۇستاپ كورەلىك. نەلىكتەن قايىقتا وتىرعاندا سۋدىڭ تەرەڭ ەمەس جەرىندە ءجۇزىپ جۇرگەن بالىقتى سۇڭگىمەن شانشۋ قيىن؟
سۋدىڭ بەتكى قاباتىنا كوتەرىلگەن بالىقتىڭ سۋداعى كەسكىنى جالعان، سەبەبى سۋ اۋاعا قاراعاندا وپتيكالىق تىعىزىراق. سۇڭگىمەن دالدەگەندە بالىق پەن سۇڭگى اراسىندا ساڭىلاۋ قالۋ كەرەك.
وقۋشىلار، كۇنگە قارسى مىنا وزەننىڭ بەتىندە «جالتىلداعان جول» كورىنىپ تۇر. سۋ بەتىندە كۇن كەسكىنى قالاي پايدا بولدى؟ جول نەگە باقىلاۋشىعا قاراي باعىتتالعان؟
سۋ بەتىندە پايدا بولعان «جول» ءارتۇرلى باعىتتاعى ۇساق تولقىندارمەن جارىقتىڭ شاعىلۋ سالدارىنان پايدا بولادى. سوندىقتان، باقىلاۋشىنىڭ ورنىنا تاۋەلسىز شاعىلعان ساۋلەلەر باقىلاۋشى كوزىنە تۇسەدى. ءار باقىلاۋشى «جولدى» ءوز ورنىنا قاراي كورە الادى.
«بەينە - تاپسىرما»
ال ەندى وقۋشىلار، ءقازىر ءبىز كەيىپكەرلەرمەن قوسا «اينالار ۇيىنە» نەمەسە «اينالار زالىنا» كىرىپ، سەرگىپ الايىق («نۋ، پوگودي» مۋلتفيلمىنەن ءۇزىندى).
اينالارعا قاراعاندا نەگە كەيىپكەرلەردىڭ كەسكىنى «قيسىق» بولىپ كورىنەدى؟ اينالار قالاي جاسالادى؟
زالدىڭ قابىرعالارى وپتيكالىق شاعىلدىرعىش ماتەريالدان، اسىرەسە شىنى اينالاردان جاسالادى. اينانىڭ بەتىن قيسايتىپ جاسايدى، ويىس نەمەسە دوڭەس پىشىنگە كەلتىرىپ دەفورماسيالايدى.
ساياحاتىمىزدى جالعاستىرا وتىرىپ، تاپسىرمالارعا كوشەيىك.
تاپسىرمالار. «روتاسيا»
توپتارعا تاپسىرمالار بەرىلەدى. ورىنداپ بولعان سوڭ باسقا توپتاعى وقۋشىلار تەكسەرىپ، قورىتىندىسىن جاسايدى.
1. جارىق ساۋلەسى قاي نۇكتەگە تۇسەدى؟
2. ەكى اينا تىك بۇرىش جاساي ورنالاسقان. وسى بۇرىشقا ەكى الما قويىلدى. قانشا المانى اينادان كورۋگە بولادى؟
3. قۇدىقتىڭ ءتۇبى جارىقتانۋ ءۇشىن جازىق اينانى قالاي قويۋ كەرەك؟ جازىق اينا مەن ۆەرتيكال اراسىنداعى بۇرىشتى تاپ. كۇننىڭ كوكجيەكتەن بۇرىشتىق بيىكتىگى 600.
15و
4. باقىلاۋشى ساڭىلاۋ الدىندا ا نۇكتەسىندە تۇر دەلىك. باقىلاۋشى تالدىڭ قانداي بولىگىن كورەدى؟ قانداي ا1 نۇكتەدە ساڭىلاۋ الدىندا باقىلاۋشى تالدى تولىعىمەن كورەدى؟
«ەكسپەريمەنت»
اينانىڭ ورنىنا اينەكتىڭ سىنىعىن تىك ورنالاستىرىپ، اينەكتىڭ الدىنا جانىپ تۇرعان شىراقتى قويىپ، اينەكتىڭ ەكىنشى جاعىنا ءدال سونداي ءبىراق جانباعان شىراقتى قوي دا، ونى قاشان جانعان شىراق بولىپ كورىنگەنشە ءارى بەرى قوزعالتىپ جانعان شىراقتى ال، سوسىن اينەكپەن شىراقتىڭ اراقاشىقتىعىن ولشە جانە قانداي قورىتىندى الۋعا بولادى. (وقۋشىلار اينەك ەكى شىراقتى قولدانا وتىرىپ، شىراقتىڭ شىن كەسكىنىن الادى جانە ارا قاشىقتىقتى ولشەپ مىناداي قورىتىندىعا كەلەدى: نارسە قانداي قاشىقتىقتا بولسا، كەسكىن اينادان سونداي اراقاشىقتىقتا بولادى جانە سيممەتريالى ءوز ولشەمىنە تەڭ ەكەنىن انىقتاي الادى.)
باعالاۋ.
1. مۇعالىمگە حات. بۇل حاتتا وسى ساباقتاردىڭ سەنىڭ شامالى وزگەرۋىڭە ىقپالى بولدى ما، جوق ەش اسەرى بولمادى ما، سولار تۋرالى پىكىرىڭدى بىلدىرسەڭ...
2. مارشرۋت پاراعىنا ساياحاتتىڭ ۇزاقتىعىن ەسەپتەپ انىقتايىق.
«التىن مەدال» - 20 - 18 بالل
«كۇمىس مەدال» - 17 - 15 بالل
«قولا مەدال» - 14 - 12 بالل
ۇيگە تاپسىرما:
جارىقتىڭ قاسيەتتەرىن قايتالاۋ.
You Might Also Like
-
ساباق تاقىرىبى: ن. ءالىمقۇلوۆ «بايشەشەك» ن. ايتوۆ « جاۋقازىن»
