جايىق كاگەن ۇلى بەكتۇروۆ
جۋرناليست، جازۋشى، قاراعاندى قالاسىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى جايىق كاگەن ۇلى بەكتۇروۆ 1912 جىلى 10 ماۋسىمدا اقمولا ۋەزىنىڭ مونشاقتى بولىسىندا (قازىرگى استانا وبلىسى، الەكسەيەۆ اۋدانى، “ءۇرپى” اۋىلى) تۋعان. 1928 جىلى ءقاسسر-نىڭ حالىق اعارتۋ كوميسسارياتىنىڭ مۇعالىمدەر كۋرسىن بىتىرگەن سوڭ، اتباسار قالاسىندا ءمۇعالىم بولعان. ول 1934 جىلى قازاق كوممۋنيستىك ۋنيۆەرسيتەتىن، ال 1955 جىلى قازاقتىڭ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىن بىتىرگەن.
ج. بەكتۇروۆ 1932-1937 جىلدارى كومسومول قىزمەتىندە بولعان، 1937-1939 جىلدارى رەسپۋبليكالىق “لەنينشىل جاس” جاستار گازەتى رەداكتورىنىڭ ورىنباسارى، “سوسياليستىك قازاقستان” گازەتىنىڭ ءبولىم مەڭگەرۋشىسىنىڭ ورىنباسارى مىندەتتەرىن اتقارعان.
1939-1940 جىلدارى جامبىل وبلىستىق گازەتىنىڭ جاۋاپتى رەداكتورى، ال سوعىس باستالعاندا ديۆيزيالىق گازەتىنىڭ رەداكتورى بولعان.
1942 جىلى مامىر ايىندا ج. بەكتۇروۆ قاماۋعا الىنىپ، كسرو نكۆد-سىنىڭ ايرىقشا كەڭەسىنىڭ شەشىمىمەن رفسر قىلمىستى ىستەر كودەكسىنىڭ 58ء-شى بابىمەن سىرتتاي ون جىلعا كەسىلىپ، سولتۇستىك ورالعا جەر اۋدارىلدى. جابىلعان جالا تەك قانا 1955 جىلى قازسسر جوعارعى سوتىنىڭ پرەزيديۋمىنىڭ شەشىمىمەن كۇشىن جويىپ، ال 1989 جىلى تۇبەگەيلى اقتالدى. جايىق كاگەن ۇلى ەلەۋىنشى جىلدارى پەداگوگيكالىق قىزمەتتە بولدى. 1958 جىلدان باستاپ 1989 جىلعى قىركۇيەككە دەيىن ول قازاقستان جازۋشىلار وداعى باسقارماسىنىڭ قاراعاندى وبلىسارالىق ءبولىمىنىڭ جاۋاپتى حاتشىسى بولدى.
كسرو جازۋشىلار وداعىنىڭ، قازاقستان جازۋشىلار وداعى باسقارماسىنىڭ مۇشەسى، كسرو جانە قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى، بۇكىلوداقتىق گەوگرافيالىق قوعامىنىڭ مۇشەسى، پارتيا مەن ەڭبەك ارداگەرى ج.ك. بەقتۇروۆتىڭ قوعامدىق جانە ادەبي ومىردەگى ەڭبەگى وعان اتاق-ابىروي اكەلىپ، جۇرتشىلىقتىڭ قۇرمەتىنە بولەدى. پۋبليسيست ج.ك. بەكتۇروۆ ءوزىنىڭ اۋقىمدى دا بەينەلى سوزدەرىمەن ورتالىق قازاقستاننىڭ كوپتەگەن فاكتىلەرى مەن تاريحي وقيعالارىن كوپشىلىكتىڭ جادىندا قالدىردى.
ول رەسپۋبليكانىڭ ادەبي ورتاسىندا كەنشىلەر ولكەسىنىڭ قالىپتاسۋى مەن دامۋىنىڭ، ونىڭ ورتالىعى — قاراعاندىنىڭ شەجىرەسىن جازۋشى رەتىندە بەلگىلى.
ج.ك. بەكتۇروۆ ءوزىنىڭ شىعارماشىلىق جانە ۇيىمداستىرۋشىلىق تالانتى ارقىلى وبلىس پەن رەسپۋبليكانىڭ مادەني ومىرىنە ۇلكەن ۇلەس قوستى. ول قاراعاندى جانە قاراعاندى وبلىسىنىڭ ەنسيكلوپەدياسىن جاساۋشىلاردىڭ ءبىرى بولدى.
ونىڭ كوپ جىلعى ءارى تىنىمسىز ەڭبەگى كوپتەگەن ۇكىمەت ناگرادالارىمەن ماراپاتتالعان. 1977 جىلى “جول جورالعىسى” دەگەن كىتابى شىقتى. بۇل جيناققا قالامگەردىڭ ى. التىنسارين، ش. ۋاليحانوۆ، گ. پوتانين، قوبىزشى-جىرشى ن. اتابەكوۆ جايلى تاريحي-كوركەم وچەركتەرى ەنگىزىلگەن. حالىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ ۇلگىلەرىن قاجىماي جيناپ، باستىرۋداعى ەڭبەگى ءوز الدىنا ءبىر سالا. ج. بەكتۇروۆ اباي قۇنانبايەۆ، ساكەن سەيفۋللين، بەيىمبەت مايلين، ساتتار ەرۋبايەۆ، ءابدىلدا تاجىبايەۆ، تايىر جاروكوۆ، عابيدەن مۇستافين، زەيىن اقىشيەۆ جانە وزگە دە قازاق اقىن-جازۋشىلارى جايىندا كوپتەگەن سىن ماقالالار جازعان. جازۋشى باسقا ۇلتتار ادەبيەتىنىڭ وزىق ۇلگىلەرىن قازاق وقىرماندارىنا تانىتۋدا كوپ جۇمىس تىندىردى. ج. بەكتۇروۆتىڭ ورنەكتى تىلىمەن قازاقشالانعان گ. سەرەبرياكوۆا، پەتەفي، دەفو، گاشەك، ل. پانتەلەيەۆتىڭ شىعارمالارىن وقىرماندار جىلى قابىلداعان. وبلىستىق “ورتالىق قازاقستان” گازەتىنىڭ بەتىندە جازۋشى ازيا، افريكا ەلدەرى قالامگەرلەرىنىڭ بىرنەشە اڭگىمەلەرىن اۋدارىپ باستىرعان. كەيىنگى جىلدارى، ياعني 1991 جىلى “وتكەل” ولەڭدەر جيناعى، ال 1997 جىلى “قازاقستان” باسپاسىنان “تاڭبا” اتتى كىتابى جارىق كوردى. بۇل كىتاپ ەلىمىزدىڭ شەجىرەسىنە قارا تاڭبا بولىپ باسىلعان وتىزىنشى-قىرقىنشى جىلدارداعى ساياسي قۋعىن-سۇرگىننىڭ الاپات اشى شىندىعى جايىندا، سول ناۋبەتتىڭ قۇربانى بولعان تۇعىرلى تۇلعالار، تالايلى تاعدىرلار جايىندا بايان ەتەتىن تۋىندى. مۇنىڭ جارىق كورۋىنىڭ اراسى 40 جىلداي ۋاقىت سوزىلعان ەكەن…
سول قىرعىننىڭ ءوزى دە كۋاسى بولعان، كەزىندە جازىقسىز تانىلعان كەسىرىنەن جاپا شەگىپ، جالىندى جاستىق جىلدارىن ايداۋدا، ازاپ لاگەرلەرىندە وتكىزگەن ارداگەر جازۋشىنىڭ اتالمىش رومانى اۆتورى ىسپەتتەس قيلى قيامەتتەردى باستان كەشىرىپ بارىپ، كەيىندە عانا وقىرماندارعا جول تاپقان. جالپى بۇل شىعارما ازاپ لاگەرىندەگى ءومىردى قازاق ادەبيەتىندە بەينەلەگەن تۇڭعىش ەڭبەك. سول جىلى مەديسينا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور م. ءالياقپاروۆتىڭ “جايىق مىنگەن قايىق” كىتابى قاراعاندى قالاسىنىڭ “قازاقستان” باسپاسىنان شىققان. م. ءالياقپاروۆتىڭ بۇل كىتابى ج. بەكتۇروۆتىڭ تار جول، تايعاق كەشۋلەرگە تولى ءومىر وتكىلدەرىنە ارنالعان. اۆتور مەن كىتاپ كەيىپكەرى اراسىنداعى سىرلى سۇحباتتا زۇلمات جىلداردىڭ زوبالاڭى، قازاق حالقىنىڭ باسىنا قولدان جاسالعان ناۋبەت زاردابى بۇكپەسىز باياندالادى. سونىمەن قاتار كىتاپقا جاسى سول كەزدە سەكسەن بەسكە كەلسە دە قالامى قولىنان تۇسپەگەن ج. بەكتۇروۆتىڭ ستاليندىك زۇلماتتى اشىق اشەكەرەلەيتىن ءبىرقاتار پوەمالارى مەن ولەڭدەرى ەنگىزىلگەن.
1998 جىلى 26 ناۋرىزدا سەكسەن التى جاسقا قاراعان شاعىندا جۋرناليست، جازۋشى، قاراعاندى قالاسىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى ج.ك. بەكتۇروۆ ومىردەن ءوتتى.
You Might Also Like
-
جاپىراق — جوعارى ساتىداعى وسىمدىكتەردىڭ فوتوسينتەز، گاز الماسۋ، بۋلاندىرۋ، قور جيناۋ، كوبەيۋ قىزمەتتەرىن اتقاراتىن ءوسۋ مۇشەسى. ول نەگىزگى وركەننىڭ جاناما بۇتاقتارىنىڭ قىسقارۋىنان پايدا بولادى....
-
كاۋكەن (ءابدىراحىم) كەنجەتايەۆ (1916 - 2008) — ءانشى، قازاقستاننىڭ حالىق ءارتيسى. ول پاۆلودار وبلىسىنىڭ باياناۋىل اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1936-41 جىلدارى ماسكەۋ كونسەرۆاتورياسى جانىنداعى قازاق س...
